24
Isak Iyu Rebeka
Abraham aruani iwaꞌ da nam fufidan bingan sib, da Yawe ifinti arangan i sanab mara maran. Gubuꞌ mangan da Abraham ini da gan garam guman miamun gan mpada tayangꞌ arangan nanggan santan ini binaꞌ, “Warim bangim waruꞌ dzi faga rampuat* da wani nan nidzun da wataga ruam da Yawe, Anutu suda wain i gunungun da intap, i agu anungꞌ uda sagat intap Kanan ani gan mangan da dzi narunggangꞌ u. Da bitsintaꞌ watip wafa dzi gampangꞌ wain da wau sagat mangan namingꞌ dzi utupangꞌ i suda dzi narunggangꞌ Isak fininggan.”
Da garam gum igutin, “Da bida sagat igi buginda i tanginda gampan rai i ruta dzi badan? Da isangꞌ i dzi tipa uda Isak fada u gampam wain igi?”
Da Abraham ini, “Imaꞌ. Watsanga runggam sib i u anungꞌ tipa uda dzi narunggangꞌ fadan nigi u. Yawe, Anutu suda wain i gunungun, iyu dzi sinungꞌ dzi ramanggangꞌ gampan da dzi intapangꞌ da iraga nan mungꞌ da dzi i bungꞌ atangin intap aruani da dzi yangin rusangꞌ. Arangan bungꞌ atangin gan angira gan namungꞌ i agu nafa dzi gampangꞌ wain, i rima agu sib i uda sagat i dzi narunggangꞌ mingꞌa nigi. Da bida sagat igi buginda i ruta agu badan, da nan u tagada ruam in da dzi anungꞌ muntida sib i agu u. Da bitsintaꞌ agu anungꞌ uda dzi narunggangꞌ tipa fada dzi gampangꞌ wain igi u.” Da Abraham nida nan sib da garam gum igif garam tsiraꞌ gan Abraham faga rampuat da itaga ruan nidzun angu gin i nanga nam santan bida Abraham nidan.
10 Da garam gum iyu garam tsiraꞌ gan Abraham kamiran 10 impruꞌ da nam bini mara maran sib da itangin gampan rai da ifa i waꞌa Nahor gampan mingꞌa Mesopotemia. 11 Arangan iwaꞌ sib da inang da kamir santan yidzaꞌ fagan da igingꞌ ararai iruꞌ uts da mpui rafan mingꞌa manaꞌ i gamp igi. Nam inuf sib da sagat sagat gubuꞌ gan bada i ranguda mpui. 12 Da arangan yugin ibiani, “O Yawe, dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham Anutu gan, maram wari i Abraham, dzi garamangꞌ tsiraꞌ, da gubuꞌ aruani da warim dzi sib i dzi waꞌa da nidzun i gum aru dzi bada gin ani. 13 Watsangan, dzi munti uts da mpui rafan ani da garam gamp ani narun rusan finam finam bungꞌ iba i ranguda mpui. 14 Da bida dzi nida da gan mangan bida ani, ‘Amaꞌ, isangꞌ i u rima mpui guram ruꞌan da dzi maragab numa mpui pas?’ Da bida arangan nidan, ‘Wanum da dzi bungꞌ arim mpui da agu kamiram nabinigi,’ da dzi bungꞌ asruꞌgin nabi U raga aruf aruani i garam gumam Isak. Nam bida nigi waꞌan da dzi bungꞌ asruꞌ gin nabi U santingꞌ nanggam maram aridan da dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham.”
15 Gubuꞌ arangan rumingꞌa i nan udagin, da aruf mangan nida Rebeka gin yantungꞌ gur ranguda mpui gin i sias ibawaꞌ. Arangan ramanggan Betuel, Abraham rainggan Nahor da fininggan Milka narunggan marub. 16 Rebeka igi aruf mamaꞌ mara rifirif bingan da garam manga wawaꞌ da arangan u. Arangan iruꞌ mpui rafan da irangu mpui i gur da itip yantungꞌ i sias iyab iba. 17 Garam gum ifa da arangan da igutin, “Amaꞌ, sagat, isangꞌ i u rima mpui pas mingꞌa u guram da dzi numan?” 18 Da Rebeka ini, “Hai, garam tsiraꞌ,” da arangan sung angu yapingꞌ mpui gur iruꞌ i arangan numan. 19 Arangan inum mpui isangꞌ da Rebeka ini, “Dzi bungꞌ arim mpui da agu kamiram nabinigi nasangꞌ ribarangan numa sangꞌan.” 20 Da arangan sung angu iyats mpui iruꞌ tauf piangꞌ apu numa mpui gin. Da arangan irunt da mpui iba isangꞌ kamir santan numa sangꞌan. 21 Gubuꞌ arangan fada badan da garam gum impa frap maꞌan angu irarab angu da ini i wangunggan, “Mani sagat Yawe rima dzi sib i waꞌa rutin ugu ani.”
22 Gubuꞌ kamir santan numa mpui sib da arangan isuwiꞌ gol ring yun gan da gol tsiraꞌ iruꞌ atsufa i bangin bida tsipu. Nam igi nam bunumpan tsiraꞌ bingan. 23 Da igut i arangan, “Mai! Manga narunggan agu? Da mumai wasaꞌ bits rumingꞌ u ramanggam ungaran i aga gingꞌa gin da idziang aruani?”
24 Rebeka ini ibiani, “Dzi ramanggangꞌ Betuel. Da dzi rumpungꞌ rusangꞌ Nahor da Milka. 25 Hai. Sai maringꞌ kamir gingꞌa gin da nanggan gadan rumingꞌ, da mumai ungar wasaꞌ i agam gingꞌa gin rumingꞌ ibinigi.” 26 Ibinigi da garam gum igi yidzaꞌ fagan da itauf maran iruꞌ intap da itsarif Yawe. 27 Da ini, “Dzi natsarif Yawe, dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham Anutu gan, i suda maraampi nidzun da atsungꞌa nan gan nidan santan da arangan da uda dzi bada rururungan angu da Abraham rainggan utupan.”
28 Mamaꞌ finam igi itsangan nam santan igi da irunt ifa ungaran da ifis i nam santan igi da rinanggan da utupan. 29-30 Rebeka nafunggan binganggan Laban. Arangan itsangan ring gol ruguda i nafunggan yun da gol iruꞌrun atsufa i bangin bida tsipu, da iringant i nafunggan Rebeka fisa i nam santan garam igi nidan da nanga rutin ugu, da sung angu irunt ifa mpui rafan da itsangan garam igi da kamiran rungꞌ muntidan. 31 Da yis yaring gin, “Garam tsiraꞌ Yawe fintidan, waba i agi fada ungar. Agu anungꞌ muntida gamp manaꞌ ani u. Dzi tip u mumai gam gingꞌa gin impruꞌ da kamir gan mpada gin sib wa.” 32 Ibinigi da garam gum igi irut Laban impruꞌ ruan fada ungar. Da Laban riban igruꞌ nam bunump sinungꞌ kamir ararai iruꞌ, da irim sai maringꞌ da nam gadan da kamir. Da ribarangan ifinuꞌ mpui iba da Abraham garam guman i ruta garaman adzuꞌa fagan gin. 33 Ida nam gadan iba, da bitsintaꞌ Abraham garam guman ini, “Dzi wasangꞌ i gada nam sung u, nasangꞌ dzi nafis i nan idzuwai dzi bada gin ani wasi da agam raiyi.”
Da Laban ini, “Ariꞌ, wafisin.”
34 Ibinigi da arangan ini, “Dzi ani Abraham garam guman. 35 Yawe ifinti dzi garam tsiraꞌ gangꞌ da inang nam inti iyus nidzun angu da arangan isu garam da nam bunump tsiraꞌ. Da irim dumpa, nuning, makau, kamir, dongki, silva da gol, garam da sagat gum da arangan. 36 Dzi garamangꞌ tsiraꞌ fininggan Sara irim narunggan marub bitsintaꞌ da gubuꞌ arangan fufida sib. Da dzi garamangꞌ tsiraꞌ irim nam santan angu da arangan isu wain gin. 37 Da dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham ini da dzi da dzi tsarif ruangꞌ i atsungꞌa arangan nan gan bida ani, ‘Agu anungꞌ uda sagat mangan da dzi narunggangꞌ mingꞌa intap Kanan aru dzi mpada gin ani u. 38 Da bitsintaꞌ watip wafa dzi gampangꞌ wain da wau sagat mangan namingꞌ dzi utupangꞌ i suda dzi narunggangꞌ Isak fininggan.’ 39 Da dzi gut i garam tsiraꞌ gangꞌ igi ibiani, ‘Da bida sagat igi mamida ruta dzi badan, da bubida anungꞌ?’ 40 Da arangan ini binaꞌ, ‘Yawe, dzi Anutu gangꞌ dzi atangꞌa warangꞌ gin, bungꞌ atangin angira gan narut agu da bungꞌ anang u sanabam yunga gin nawaꞌ bini. Da u bungꞌ ayu sagat mangan i dzi narunggangꞌ namingꞌ dzi ramanggangꞌ utupan rururungan. 41 Da bitsintaꞌ bida u fada rururungan da dzi utupangꞌ, da ribarangan mamida i rima sagat da agu, da nan u tagada ruam in da dzi ugu anungꞌ isangꞌ muntida sib i agu u. Imaꞌ.’
42 “Gubuꞌ dzi bawaꞌa mpui rafan da aruani da dzi yugin ibiani, ‘O Yawe, dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham Anutu gan, warim dzi sib i dzi waꞌan da nidzun i gum aru dzi bada gin ani. 43 Watsangan, dzi munti uts da mpui rafan ani, da bida aruf mangan bada i ranguda mpui da dzi nida rutin bida ani, “Amaꞌ, isangꞌ i u rima mpui pas mingꞌa u guram da dzi numan?” 44 Da bida arangan nidan, “Wanum da dzi bungꞌ arim mpui da agu kamiram nabinigi,” da dzi bungꞌ asruꞌ gin nabi Agu Yawe iraga aruf aruani i dzi garamangꞌ tsiraꞌ narunggan udan.’ 45 Gubuꞌ aru dzi rungꞌ udagin mingꞌa wangunggangꞌ, da Rebeka yantungꞌ gur i sias ibawaꞌ, da iruꞌ i ranguda mpui da dzi ni da arangan, ‘Amaꞌ, warim mpui da dzi nanum.’ 46 Da arangan sung angu yapingꞌ mpui gur iruꞌ da ini, ‘Wanum da dzi bungꞌ arim mpui da u kamiram nanum nabinigi.’ Ibinigi da dzi num mpui da arangan irim mpui da kamir inum impruꞌ. 47 Gubuꞌ dzi guta i arangan i manga narunggan arangan, da arangan ini da dzi ibiani, ‘Dzi ramanggangꞌ Betuel. Da dzi rumpungꞌ rusangꞌ Nahor da Milka.’
“Ibinigi da dzi rugu ring gol i arangan yun da yatsuf tsipu gol iruꞌ i arangan bangin, 48 da dzi idzaꞌ fagangꞌ da dzi tauf marangꞌ iruꞌ intap da dzi tsarif Yawe, dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham Anutu gan, aru uda dzi mingꞌa sanab bada rururungan da rainggan Nahor ungaran i uda i rumpunggan finam i suda rainggan Abraham narunggan fininggan. 49 Da bida agam tsanganda bini da rima wangum da dzi garamangꞌ tsiraꞌ Abraham da wani nan rururungan da dzi, da bida maꞌan da wani nabinigi, i dzi raraba sanabangꞌ fada gin.”
50 Da Laban da ramanggan Betuel ini arangan nan gan mungaꞌ ibiani, “Nan ani iba Yawe gin, da aga wasangꞌ i nida nan mangan u. Da nan bungꞌ abi aru nigi angu. 51 Rebeka aruani. Da u bungꞌ ayu arangan da wafan, da arangan nasu u garamam tsiraꞌ igi narunggan fininggan nabi Yawe santingꞌan.”
52 Gubuꞌ Abraham garam guman ringanta i nan ribarangan nidan igi, da yidzaꞌ fagan da itauf maran iruꞌ intap da irim dangki da Yawe. 53 Ida arangan isuwiꞌ nam rinigira gol da silva da ngarukui mara maran da irim da Rebeka. Da irim nam mara maran bini ampi bingan da Rebeka nafunggan da rinanggan. 54 Ribarangan ini nan sib da Abraham garam guman irut garaman iga nam sib da igingꞌ igi.
Ribarangan uriꞌa da tataꞌ da garam gum ini da rib igi ibiani, “Dzi ni tipa fadan da gangꞌ garamangꞌ tsiraꞌ.”
55 Da bitsintaꞌ Rebeka rinanggan da nafunggan ini binaꞌ, “Aga marangꞌ ifur i Rebeka ruta aga mpada sangꞌa gubuꞌ 10 ma gubuꞌ fain raiyi, ida arangan musa ruta agam fadan.”
56 Da bitsintaꞌ Abraham garam guman ini binaꞌ, “Agam anungꞌ rasuda dzi i rungꞌ mpadan u. I Yawe inang dzi gumangꞌ bada gin iwaꞌ ngarubini bingan sib. Da dzi gaib runggangꞌ da agam i dzi tipa fadan da nida nam santan waꞌan ani da garam tsiraꞌ gangꞌ.”
57 Da ribarangan ini, “Agi nanuꞌ Rebeka da nagut i arangan.” 58 Ibinigi da ribarangan inuꞌ Rebeka ba da igutin, “U wangunggam iyu i ruta garam ani fadan da aruani?”
Da arangan ini, “Hai, dzi bungꞌ arut afan.”
59 Ibinigi da ribarangan itangin Rebeka impruꞌ da gan sagatan mpada tayangꞌ gin da irut Abraham garam guman da gan garaman impruꞌ ruan fadan. 60 Da gubuꞌ Rebeka nida tanginda utupan rai i fadan, da ribarangan ifinti arangan i nan fintidan ani,
“Nafungꞌ, agu bungꞌ asu tausen da tausen ampi bingan rinanggan!
Da agu tafam rusam bungꞌ ampa riri i gan garam ipiapan
da nasu wain i gan gampan.”
61 Da Rebeka irut sagat rusan nanga gum i arangan itip runggan da iyab impa kamir da yatsungꞌ Abraham garam guman da irut ifan.
62 Da Isak imingꞌ intap mpui maran Bir-Lahai-Roi iba, i gubuꞌ arigi arangan impai imingꞌ intap Negeb. 63 Nam nufan mangan da arangan iyung nam manaꞌ idzintsuts ifan i runtaꞌ angu mpadan da maran fura nan. Da iraꞌ i maran da itsangan kamir fain badan. 64 Rebeka ibinigi iraꞌ i maran da itsangan Isak da yatup sung angu iruꞌ sinungꞌ kamir. 65 Da igut i Abraham garam guman ini binaꞌ, “Garam idzuwai aru yunga badan naga?”
Da garam gum ini, “Dzi garamangꞌ tsiraꞌ Isak igi.” Rebeka iringantin da iyu bruꞌ paparatan untuda i gudzun da iraub sib i maran. 66 Fawaꞌa da Isak da garam gum ifis i nam santan nangan igi da arangan.
67 Da Isak iyu Rebeka irut yatangꞌ rinanggan Sara ungaran apu rini gangan da isu i fininggan. Da wangunggan iyu Rebeka nidzun angu, da Rebeka irasu i wangunggan barabindan i rinanggan nanggan mampan.
* 24:2 24:2 Warim bangim waruꞌ dzi faga rampuat: Nan rima bangin ruꞌa faga rampuat, nigi sanab nida nan nidzun da garam i nanga nam atsungꞌan. 24:62 24:62 Bir-Lahai-Roi: Watsangan 16:14.