Bafut Ɨ̀fàꞌà 1

Ɨ̀FÀꞌǍ

Ŋ̀gǎŋntoo Kristo

ǸJIꞌÌNNǓ AŊWÀꞌÀNƏ̀ YÛ

A aŋwàꞌànə̀ yû aa a lɛ ŋŋwàꞌànə Lukas, ŋù yìi mə à lɛ ŋkɨ ŋŋwàꞌànə Ntoo yì Ǹsɨgɨ̀nə Lukas aà. Ɨ̀fàꞌa Ŋgǎŋntoo Kristo à nɨ̂ ŋ̀gàn ŋ̀ghòtə̂ bɔɔ bɨ Kristo ǹlɔgɨnə wa noò mə Yesu à lɛ ŋkɔꞌɔ ŋghɛɛ a aburə aa (1.12) ŋghɛɛ nyweꞌe a noò yìi mə Paul à lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹswoŋ ntoo yì ǹsɨgɨ̀nə̀ ya a Roma aà (28.30). Lukas à lɔ̀gɨ̀nə nswoŋə ɨnnù jìi mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə wa nɨ mɨ̀tugə mɨ njwi mya mɨghum mi nɨkwà mə à lɛ mbù ǹtswe fàa atu nsyɛ mbɔŋ kɔꞌɔ ghɛ̀ɛ a aburə aà. À lɛ naŋsə mɨgɨtə a mbo bo mə yu tswê ntɨ̀ɨ̀, ŋ̀kɨ kuꞌusə naŋsə ndɨꞌɨ waa ǹloŋə ànnù nɨfɔ̀ Nwî, ŋ̀kɨ mbu ŋkwatə mfa ndɨꞌɨ yì ŋ̀wè ya a mbo bo, ǹswoŋ mə tâ bo yuꞌutə ŋkwɛrə Azwì yî Làà ya mə Nwì à lɛ kàꞌà aà (1.5,8).

BaYuda lɛ ŋwaꞌatə mə Nwì à lɛ nlɔ̀ɔ mə yu yweensə aa tsiꞌì waa, la Nwì a a dɨ̀ꞌɨ a mbô ŋ̀gǎŋntoo Kristo jya mə ǹtoo yì ǹsɨgɨ̀nə̀ ya ɨ̀ lɛ ntswe aa a mbo ɨ̀toò tsɨ̀mə̀ (8.4-38; 10.1-48). Ka mə bɨ lɛ sɨ tsɔꞌɔ nɨ̂ àkòrə bɔɔ bɨ Kristo a ŋgaa jî ghàꞌàtə̀ aa, Lukas a dɨꞌɨ mə kaa bɨ̀Krisèn sɨ̀ bə̂ bìi mə to nɨ̂ bɨ̂saꞌa bɨ alaꞌa kə̀ baRoma bìi mə bɨ lɛ sɨ buꞌutə nɨ̂ baYuda maa noò aa bə̂.

Lukas a tɨgə̀ ŋ̀ŋwaꞌanə nswoŋə aa ajàŋ mə ŋgǎŋntoo Kristo lɛ ŋkwɛrə Azwì Nwî, ǹtɨgə nsɛɛnsə ntoo yì ǹsɨgɨ̀nə̀ ya, ǹlɔgɨnə a Yerusalem, ŋ̀ghɛɛ nyweꞌe a nlwìꞌî m̀bi aà. Ka mə bɨ twoŋə̂ àŋwàꞌànə̀ ma yû nɨ̂ Ɨ̀fàꞌa Ŋgǎŋntoo Kristo aa, mbə bɨ tse bàŋnə swoŋ bə mə à nɨ̂ ɨ̀fàꞌa Azwì Nwî, ǹloŋ mə Lukas à naŋsə dɨ̀ꞌɨ̀ bɨ yə̂ tsiꞌì sɨgɨ̀nə̌ ajàŋ mə Àzwì Nwî a lɛ sɨ fàꞌà a nɨ bo ǹlogɨnə a Njwî Pentecost aà.

Lukas à dɨ̀ꞌɨ̂ ɨ̀nnù jî tɨ̀ɨ̀ jìi mə ɨ tswe a nɨ̂ àŋwàꞌànə̀ yu aa ɨ fɛꞌɛ̀ ǹlaa. Ǹlɔgɨnə a ajàŋ mə Azwì Nwî à lɛ nsɨgə ŋkuu a nu ŋ̀gǎŋntoo Kristo aa, bɨ yə̂ mə Azwì yî Làà a fa mɨdaꞌa a mbo bo, ǹtsyasə nɨ̂ waa a nɨ̂ ɨ̀nnù tsɨ̀m. Ŋ̀ghòtə̂ Kristo ɨ̀ lɛ nlɔ̀gɨ̀nə̀ aa wa Njwî Pentecost. Ŋ̀ghòtə̂ yì m̀bìì ma yû ɨ̀ lɛ ntswa annǔ atsàꞌàtə̀ Nwî a tɨ̂nsə̀ tsiꞌǐ mbə̂nnù (1.14). Bo lɛ ŋkɨ mboonsə waa ǹtswê nɨ̂ ànnù yî fùùrə̀, ǹnaŋsə mfa ɨbɨ̀ɨnû waa a nyəgə̂ nɨ̀ghàà nɨ Nwî, a ajàŋ mə ŋgǎŋntoo ɨ lɛ sɨ dɨ̀ꞌɨ̀ nɨ̂ waa aa, ŋkɨɨ ŋkɔŋnə nɨ̂ waa bo nɨ bo, ǹjɨ nɨ̂ tarə ŋkɨɨ ntɨgə nsɛɛnsə nɨ̂ ǹtoo yì ǹsɨgɨ̀nə̀ yâ (2.42; 4.32-33). Àŋwàꞌànə̀ yû a naŋsə ghɨ̀rə̀ a laa mə̂ ŋ̀ghòtə̂ bɔɔ bɨ Kristo ɨ̀ tswe aa a ŋka nsɛ̀ɛ̀nsô ǹtoo yì ǹsɨgɨ̀nə̀ ya a mbo bə̀ bɨ̀tsɨ̀m, a nɨ̂ ɨ̀dɨ̀gə̀ tsɨ̀m. Ǹdɨꞌɨ nɨ mə bo tswe nɨ̀ ŋ̀kwɛ̀rə̂ Àzwì yî Làà tâ à ka mfa nɨ mɨ̀dàꞌà a mbo bo, ŋ̀kɨɨ ntsyasə nɨ̂ waa a nɨ̂ àfàꞌà ma yû (1.4,8; 13.4; 16.6-10). Bìꞌinə̀ yə̂ àjàŋ mə ŋghòtə̂ ɨ̀ lɛ sɨ sɛ̀ɛ̀nsə̀ nɨ̂ ǹtoo ya ŋkɨɨ ntoo nɨ̂ bə̀ a abɛɛ (13.2,3,47). A lɛ ŋghɨ̀rə ajàŋ mə bɨ̀Krisèn lɛ sɨ sɛ̀ɛ̀nsə ntoo ya aa mə bɨ lɛ mbě ŋghotə a mbî ǹtsɨ̀m, ŋ̀ghɨrə bə̀ bɨ̀tsɨ̀m yuꞌu nɨghàà nɨ Nwî.

Ǹtɨɨ annù yìi mə ŋ̀gǎŋntoo jya lɛ sɨ swoŋə aa ɨ lɛ mbə aa Yesu, mə à yweenə nɨ nɨ wo, ǹtswe ntɨ̀ɨ̀, m̀faꞌa nɨ̂ a tɨtɨ̀ɨ bo. Ma yû a dɨꞌɨ mə Yesu à nɨ̂ Àyɔꞌɔ̀ Nwì wa mə Nwì à lɛ ŋkàꞌà aà, m̀bə yu wa yìi mə bə̀ bɨ̀tsɨ̀m tswê nɨ̀ ǹtsyà aa ghu njɨ̀m ɨ yweenə aà (4.10-12,33).

Bɨ yatə̂ àŋwàꞌànə̀ yû aa laà:

1. Àjàŋ mə ŋgǎŋntoo lɛ ŋka ntaŋtə a nsɛ̀ɛ̀nsə ntoo yì ŋ̀sɨgɨ̀nə̀ aa 1.1-26

a. Ǹdɨ̀ꞌɨ̂ Yesu yî ǹlwìꞌìnjɨ̀m nɨ ànnù yìi à lɛ ŋkàꞌà aà 1.1-14

b. Ǹjɨ̂ndâ Judas 1.15-26

2. Àjàŋ mə bɨ lɛ nswoŋ ntoo ya a Yerusalem aà 2.1—8.3

3. Àjàŋ mə bɨ lɛ nswoŋ ntoo ya a Yudea nɨ a Samaria aà 8.4—12.25

4. Ɨ̀fàꞌà Paul 13.1—28.31

a. Àkòrə̀ nɨ̀təə Paul yi ntsyàmbìì 13.1—14.28

b. Ŋ̀ghòtə̂ ǹdânwì a Yerusalem 15-35

c. Àkòrə̀ nɨ̀təə Paul yìi a yweꞌe ji baa aà 15.36—18.22

d. Àkòrə̀ nɨ̀təə Paul yìi a yweꞌe ji ntarə aà 18.23—21.16

e. Àjàŋ mə Paul à lɛ mbə ŋgàŋàtsaŋ a Yerusalem, a Kaisaria nɨ a Roma aà 21.17-28.31

1 Taà Theophilus, a nɨ àŋwàꞌànə̀ yî ǹtsyàmbìì ya mə mə̀ kɨ̀ lɛ ŋŋwàꞌànə̀ a mbo wò aa, mə̀ lɛ nswoŋə ɨnnù tsɨ̀m jìi mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə̀ ŋ̀kɨ ndɨꞌɨ, ǹlɔgɨnə a noò yìi mə à lɛ mbèꞌènə̀ àfàꞌâ yi ghu aa, 2 ŋ̀kɔꞌɔ yweꞌe a noò yìi mə Nwì à lɛ lɔ̀gə̀ yi ŋkɔꞌɔ ghɛɛ nɨ ghu a aburə aà. M̀bɔŋ tâ Yesu tâ à kɔꞌɔ ŋghɛɛ a aburə, à lɛ ndɨꞌɨtə ŋgǎŋtoò ji jya mə à lɛ ntsɔꞌɔ aa nɨ̂ Azwì Nwî. 3 Nòò wa mə bɨ lɛ ndɨ̌ ŋgɨꞌɨ ghu nu, a kwo mbù ǹyweenə nɨ nɨ̀wo aa, à lɛ mbù ǹtswe fàa atu nsyɛ njwi mɨ̀ghum mi nɨkwà, ǹdɨꞌɨ ɨbɨ̀ɨnû yì a mbo bo ŋgaa jî ghàꞌàtə̀ nɨ mânjì yìi mə kaa m̀bə bɨ waꞌà manə mə yu lɛ ntswe ntɨ̀ɨ̀. Bo lɛ nyə yi a nɨ̂ ŋgàà jî ghàꞌàtə̀ ma jû aa, a swoŋə̂ nɨ̂ ɨ̀nnù a mbo bo nloŋ annù nɨfɔ̀ Nwî. 4 Ma mùu noò yìi mə bo bo lɛ ntswe aa, a swoŋ a mbo bo ŋ̀kwantə mə, “Tâ nɨ̀ tsuu Yerusalem lo màꞌàtə̀ bə̂. Nɨ̀ tswe ghu ŋka nyuꞌutə nɨ̂ àyoo ya yìi mə mə̀ lɛ nswoŋ a mbo bu mə Taà à lɛ ŋkàꞌà mə yu ka fa a mbo bu aà. 5 Jɔn à lɛ sɨ murə nɨ̂ bə̂ aa a mûm ŋ̀kì, lâ a njɨ̌m njwi jì tsu, Nwì à ka bàŋnə murə ghu aa bə a mûm Àzwì Nwî.”

A jàŋ yìi mə Yesu à lɛ ŋkɔꞌɔ ghɛɛ a aburə aà.

6 Yesu bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋntoò ji jya le mbòòntə̀ ǹtswe a adɨgə yî fùùrə̀. Bo bo tswè mə̂ aa, bo betə ghu mbo mə, “M̀màꞌàmbî à ka yǐ bə aa ma mùu noò m̀bɔŋ tâ ò bu mbènsə annù nɨfɔ̀ baIsrael a mbo bo tǎ tâ bo ka nsaꞌa nɨ̂ m̀bi yù aa ɛ?” 7 Yesu a kwiꞌi a mbo bo mə, “Kaa à sɨ adɨgə yuu bə̂ a nzi noò kə̌ njwi yìi mə a lə̀ə bə Taà ghà nɨ̂ àdàꞌǎ yi aà. 8 Lâ nɨ̀ ka kwɛrə mɨdaꞌa a noo yìi mə Àzwì Nwî a sɨgə ŋkuu a nu bù aà. Tâ nɨ̀ tɨgə bə bɨ̂yəfə ba a Yeresalem, nɨ a abùꞌu Yudea tsɨ̀m bo bɨ a Samaria, nlo ghu ŋghɛɛ a mbî ǹtsɨ̀mə̀.” 9 Yesu à swòŋ mə̂ ma mùu ajàŋ, Nwì a ghɨrə̂ a tɨgə̀ ŋ̀kɔꞌɔ ghɛɛ nìi a aburə, ŋ̀gǎŋntoò ji jya təə ntɨgə nlii, m̀bàꞌà ɨ tɨgə̀ ǹlogə yi a ghɛɛ̀ m̀bwɛ a miꞌi bo. 10 Bo tɨgə̀ ǹtəə wa adɨgə ǹtɨgə nlii nɨ aburə, a ajaŋ yìi mə a kɔꞌɔ ghɛɛ aà. Bo kà mə̂ aa nlii aa, bə̀ bî mɔꞌɔ bi baa bɨ zî ǹtəə a mbɛ̀ɛ bo ŋwɛꞌɛ ɨtsə̀ꞌə̀ jî fùꞌù, 11 m̀bètə waa mə “Bə̀ bɨ Galilea, nɨ̀ təə faà ǹlii nɨ̂ àburə aa a ya aa ɛ? Yesu ma ghû mə bɨ lɔgə ŋkɔꞌɔ ŋghɛɛ nɨ ghu a aburə aa, à ka yi bu bɨ̀ɨ̀ tsiꞌì ma mùu ajàŋ mə nɨ̀ yə a kɔꞌɔ ghɛ̀ɛ̀ a aburə aà.”

A ajàŋ yìi mə bɨ lɛ ntsɔꞌɔ Matias mə tâ lɔgə adɨgə Judas aa

12 Bo lɛ ntɨgə nlo wa ntaꞌa Olives m̀bu mbɨ̀ɨ̀ fu a Yeresalem, a nlo ghu ŋghɛɛ nyweꞌe a Yeresalem a bə tsǒ kilo metre yî m̀fùùrə̀. 13 Bo bɨ̀ɨ̀ mə̂ ŋ̀kuu a Yeresalem, ŋ̀kɔꞌɔ ghɛɛ wa njaꞌà ǹdâ nɨ̀kàŋ a ǹdəŋ wa adɨgə yìi mə bo lɛ sɨ tswe ghu aà. Bo ma bû lɛ mbə aa Peta nɨ Jɔn nɨ Jɛms nɨ Andrea, Philip nɨ Thomas, Bartolomeo nɨ Mateo, Jɛms mu Alfeus nɨ Simon yìi mə bɨ lɛ sɨ kɨɨ ntwoŋə nɨ Zealot aa, nɨ Judas mu Jɛms. 14 Bo ma bû bɨ tsɨ̀m bo lɛ mbòònsə̀ waa mbii bɨtsɨ̀m mə bo ka kɨ tsàꞌàtə̀ nɨ̂ Nwî kaa waꞌà Kaà, bo bo nɨ bàŋgyɛ̀ bya mə bɨ lɛ sɨ yòŋə̀ nɨ njɨ̌m Yesu aa, a bɔ̀ꞌɔ Mary, ǹdè bɨ̀ Yesu, nɨ bɔɔ bɨ ma bɨ Yesu bî m̀bàŋnə̀.

15 Ma mùu noò ŋ̀gǎŋmbii Kristo tsǒ ŋ̀khɨ̀ nɨ mɨ̀ghum mimbaa, bo lɛ ŋghotə waa ntswe a adɨgə yî fùùrə̀, bo ghòtə̀ mə̂ waa ntswe aa, Peta a təə̀ a ǹdəŋ ǹswoŋ mə, 16 “Bɔɔ bɨ maà, ànnù yìi mə àŋwàꞌànə̀ Nwî a swoŋə aa, a lɛ ntswe nɨ̂ m̀fɛ̀ꞌɛ mbòòntə̂ tsiꞌì a ajaŋ yìi mə Àzwì Nwî a lɛ nswoŋ, m̀bɔŋ tâ à fɛꞌɛ, a mbo David mə tâ à swoŋ ǹloŋ Judas Iskariot yìi mə à lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹdɨꞌɨ Yesu a mbo bə̀ bya mə bɨ lɛ ntswa yi aà. 17 Judas yumbɔŋ à lɛ mbə ŋǔ yì mɔ̀ꞌɔ a tɨtɨ̀ɨ bìꞌinə̀, ǹloŋ mə bɨ lɛ ntsɔꞌɔ yi mə tâ bìꞌinə̀ nɨ̀ bo ka mfaꞌa aà. 18 (Judas à lɛ nlɔ̀gə ŋkabə ya yìi mə à lɛ ŋkwɛrə nloŋə annù yî bɨ yìi mə à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aa, ŋ̀ghɛ̀ɛ̀ ǹyuu adɨgə nsyɛ ghu. À lɛ wò nɨ mɨ̀tumfuꞌu ma mùu adɨgə, àtòꞌô yi a bwinə̀ a tɨtɨ̀ɨ̀, mɨ̀tô mi mɨ̂tsɨ̀m mɨ zwu mfɛ̀ꞌɛ̀kə̀. 19 Bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bìi mə bɨ lɛ ntswe a Yerusalem aà bɨ lɛ nyuꞌu annù ma yû, ǹtɨ̀gə mfa ɨkum adɨgə ma ya nɨ nɨ̀ghàà nɨ alàꞌà nyaa nɨ Akeldama, ma la bə mə, Àdɨ̀gənsyɛ̌ Àlə̀ə). 20 A fɛꞌɛ̀ ma mùu ajaŋ aa nloŋ mə bɨ lɛ ŋŋwàꞌànə̀ a mûm àŋwàꞌànə̀ bɨ̂ Psalms mə,

‘Tâ ǹdùgə̂ yì tâ ɨ̀ təə ŋɛꞌɛ,

tâ ŋù tsù tâ tsuu ghu yǐ lǒ kɨ tswe bə̂.’

Bɨ kɨ̂ m̀bu ŋŋwàꞌànə̀ ghu mə,

‘Tâ ŋù dàŋə̀ à lɔgə adɨgə afàꞌâ yi.’

21 Ma mùu ajàŋ, a kuꞌunə mə tâ bìꞌinə̀ tsɔꞌɔ ŋù yì mɔꞌɔ yìi mə à kɨ̀ tswe biꞌinə̀ nɨ̀ bò a ŋgɔ̀ŋ bɨ̀nòò bɨ̂tsɨ̀m mə M̀màꞌàmbi Yesu à kɨ̀ sɨ fɛ̀ꞌɛ̀ ŋ̀karə ŋghɛɛ mbù m̀bɨɨ nɨ̂ tɨtɨ̀ɨ bìꞌinə̀ fàa atu nsyɛ aa, 22 ǹlɔgɨnə nɨ nòò wa mə Jɔn à lɛ sɨ murə nɨ̂ bə̂ a ŋkì aa, ŋ̀ghɛɛ nyweꞌe nɨ noò wa yìi mə bɨ lɛ nlɔ̀gə̀ Yesu ŋ̀kɔꞌɔ ŋghɛɛ nɨ ghu a aburə aà. Ŋù ma ghû à ka kɨɨ bə àyəfə, tsǒ bìꞌinə̀, kɨ swoŋ nɨ a mbo bə̌ ajàŋ yìi mə Yesu à lɛ nyweenə nɨ nɨ̀wo aà.” 23 Bo lɛ ndɨ̀ꞌɨ̀ bə̂ bi baa, Joseph yìi mə bɨ lɛ sɨ twoŋə nɨ Barsabas, ɨ̀kǔm yi yî mɔꞌɔ ɨ kɨ̂ m̀bə Justus aa, bo Matias. 24 Bo lɛ ntɨgə ntsaꞌatə Nwî nswoŋ mə, “M̀màꞌàmbî, wò yìi mə ò zi mɨ̂ntɨɨ mɨ bə̂ bɨ̀tsɨ̀m aa, tɨgə mfɨ̀gɨ̀tə̀ ŋû yìi mə ò tsɔ̀ꞌɔ aa, fàa tɨtɨ̀ɨ bə̀ bua bi baa 25 mə tâ à lɔgə adɨgə afàꞌa ŋgǎŋntoo Kristo, yìi mə Judas à lɛ mmàꞌàtə̀ a ŋghɛɛ a adɨgə yìi mə yu kɔŋə aa.” 26 Bo tsàꞌàtə̀ mə̂ Nwɨ̀ laa, ntɨgə mmaꞌa ɨbìrə̀ a ntsɔꞌɔ ŋù yìi mə à nɨ ghu aa, wa tɨtɨ̀ɨ bə̀ bya bi baà. Ŋù yìi mə bɨ lɛ ntsɔꞌɔ aa à lɛ mbə Matias. Bɨ tɨgə̀ nlɔgə yi nnɨŋ mə tâ à tɨgə mbə ŋû yî mɔꞌɔ wa tɨtɨ̀ɨ ŋgǎŋntoo jya nɨ̀ghûm ǹtsò baà.