17
El alboroto en Tesalónica
1 Bairo áná yua, Pablo, Silajãã Anfípolis bairi Apolonia cawãmecʉti macããrẽ netõáná, Tesalónica macãpʉ etayuparã. Ti macãpʉ judío majã ñubuerica wii cʉ̃goyuparã.
2 Bairi Pablo judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caetaro ĩñarĩ, ti rʉ̃mʉ ũnorẽ cʉ̃ caátinucũrõrẽ bairo átigʉ, ti macã ñubuerica wii sinagogare ásúpʉ. Topʉ etari yua, to macããnarẽ Dios ya tuti mena na ĩña quetibʉjʉyupʉ, na bʉsʉnetõgʉ. Bairo jeto áti ãñupʉ̃ Pablo itia semana majũ yerijãrĩcã rʉ̃mʉrĩ caãno.
3 Ti rʉ̃mʉrẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo:
—Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉrica tuti atore bairo ĩña: ‘Mesías, Dios cʉ̃ cajopaʉ pʉame ati yepapʉ ãcʉ̃, riacoagʉmi. Bairo cʉ̃ cariacoamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ catiocõãgʉmi Dios tunu,’ ĩ quetibʉjʉya Dios ya tuti. Cʉ̃ã, Jesús niñami Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ profeta majã na cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉ —na ĩñupʉ̃ Pablo.
4 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, judío majã jĩcããrã cariape tʉ̃goyuparã. Na pʉame Pablo, Silas mena bapacʉti jʉ̃goyuparã. Griego majã Diore caĩroarã cʉ̃ã capããrã na yaye quetire cariape tʉ̃goyuparã. Tunu bairoa carõmia caãnimajũrã cʉ̃ã capããrã cariape tʉ̃goyuparã.
5 Bairo na cabairijere ĩñarĩ judío majã, Pablojãã na caquetibʉjʉrijere cariape catʉ̃goena pʉame na ĩñatutiyuparã. Bairo na ĩñatutiri yua, ñe ũnie caáperã maarĩpʉ caãnarẽ na neñoñuparã, nipetiropʉ roro na caawajabato ñesẽãparore bairo ĩrã. Bairo ána, Jasón ya wiipʉre roro átirã etayuparã, Pablo Silajããrẽ macããrã. Na ñerĩ camasãrẽ roro na átirotigayuparã.
6 Bairo na bócaetiri, Jasón bairi aperã marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉamerẽ ñe, na weeri na neásúparã ti macã macããna quetiuparã tʉpʉ. Topʉ etari, atore bairo na ĩ awajayuparã:
—¡Aperopʉ macããna caatíatana pʉame noo nipetiro na cañesẽãrõpʉre royetuñesẽãrã átiyama! Bairi ati macãpʉ cʉ̃ãrẽ merẽ etayama.
7 Jasón pʉame cʉ̃ ya wiipʉ na etarotiupʉ. Na nipetiro, “Apei quetiupaʉ rey niñami Jesús,” na caĩata, ¡marĩ quetiupaʉ emperador romano cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ baibotiorã baiyama! —na ĩñuparã ti macã caãna na quetiuparãrẽ.
8 Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, aperã camasã, bairi ti macã macããna quetiuparã cʉ̃ã jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽcʉti masĩẽsuparã.
9 Bairo baimirãcʉ̃ã, Jasõjãã ya dinerore na mena na wapa cũrotiyuparã. Bairo áti yaparori bero, na piticõãñuparã, ti macã macããna quetiuparã Jasõjããrẽ.
Pablo y Silas en Berea
10 Ti ñamicã canaiorĩpaʉ ti macã macããna marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉame Pablo, Silajããrẽ ti macãrẽ na witirotiyuparã. “Tãmurĩ Berea macãpʉ ánája,” na ĩñuparã. Cabero ti macãpʉ eta yua, judío majã na cañubueri wiipʉ ásúparã.
11 Na roque Tesalónica macããna judío majã netõjãñurõ Jesús yaye queti Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉrije catʉ̃gogari majã ãñuparã. Bairo caãna ãnirĩ, Pablo cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsayuparã. Bairo tʉ̃goʉsari yua, tocãnacã rʉ̃mʉa Dios ya tutire ĩñabuenucũñuparã, “¿Cariapea marĩrẽ cʉ̃ quetibʉjʉmiñati?” ĩrã.
12 Bairo ĩñabueri yua, na mena macããna capããrã cariape tʉ̃goyuparã. Griego majã cʉ̃ã capããrã cariape tʉ̃goyuparã carõmia caãnimajũrã, aperã caʉ̃mʉa cʉ̃ã.
13 Bairo Pablojãã Berea cʉ̃ãrẽ Dios yaye quetire na caquetibʉjʉro tʉ̃gori, judío majã Tesalónica macããna pʉame Bereapʉ acoásúparã. Topʉ etari, to macããnarẽ Pablojãã na cabairijere bʉsʉjãñuparã, roro na caĩawajabatoñesẽãparore bairo ĩrã.
14 Bairo na caátigaro ĩñarĩ, marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉame ti macãrẽ Pablore cʉ̃ witirotiyuparã. “Tãmurĩ ria capairiya tʉ̃nipʉ ácʉ́ja. Timoteo, Silajãã pʉame jãã mena tuagarãma,” qũĩñuparã.
15 Bairo na caĩjoatacʉ mena cabapacʉtiátána pʉame cʉ̃ cũñuparã Atenas cawãmecʉti macãpʉ. Topʉ cʉ̃ cũyaparori bero, tunucoásúparã na ya macã Bereapʉ tunu. Na mena atore bairo ĩ quetijoyupʉ Pablo: “Silas, Timoteo mena tãmurĩ atopʉ na apáro,” na ĩ joyupʉ.
Pablo en Atenas
16 Mai, Pablo Atenas macãpʉ Timoteo, bairi Silajããrẽ na cote ãcʉ̃, ti macã macããna wericarã jeto na cajʉ̃gũẽã cʉ̃goro ĩñarĩ, tʉ̃goñarĩqũẽ paijãñuñupʉ̃.
17 Bairi ñubuerica wii sinagogapʉ judío majã aperã judío majã caãmerã Diore caĩroarã mena bʉsʉnucũñupʉ̃, na bʉsʉnetõgʉ. Tunu bairoa camasã na caneñaporipaʉ plazapʉ caneñarã cʉ̃ãrẽ tocãnacã rʉ̃mʉa bʉsʉnucũñupʉ̃ Pablo.
18 Bairo cʉ̃ cabʉsʉãnitoye, epicúreos yaye bueri majã, aperã estoicos yaye bueri majã cʉ̃ã cʉ̃ mena bʉsʉjʉ̃goyuparã, cʉ̃ bʉsʉnetõgarã. Atore bairo qũĩñuparã Pablore jĩcããrã:
—Ãni, cabʉsʉriquepai, ¿ñee ũnierẽ ĩgʉ qũĩñati?
Aperã atore bairo qũĩñuparã:
—Ape yepaa macããna jʉ̃gũẽãrẽ marĩ catʉ̃goʉsarore boʉ baiimi.
Pablo pʉame Jesús yaye caroa quetire, tunu cʉ̃ cacatirique cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉ baiyupʉ.
19 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, neñarĩ na cabʉsʉnucũrõ, Areópago na caĩrõpʉ cʉ̃ neásúparã. Bairo topʉ cʉ̃ na cane etaro, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã:
—¿Atie cawãma wãme mʉ caquetibʉjʉrijere, jãã mʉ quetibʉjʉgaetiyati?
20 Mʉ caquetibʉjʉrije ũnierẽ jãã tʉ̃goñaẽtĩña. Bairi tiere jãã masĩgaya mʉ caquetibʉjʉrijere —qũĩñuparã.
21 Mai, Atenas macã macããna nipetiro, bairi to macããna ape yepapʉ caatána cʉ̃ã bʉtioro tʉ̃gogayuparã apeye cawãma quetire. Tiere tʉ̃gori bero, tie jetore ãmeo bʉsʉpẽninucũñuparã na majũ.
22 Bairi Pablo pʉame Areópagopʉ ãcʉ̃, na watoapʉ wãmʉnʉcãrĩ atore bairo na ĩñupʉ̃:
“Mʉjãã, Atenas macããna, capããrã mʉjãã jʉ̃gũẽã mʉjãã cawericarãrẽ ĩñarĩ, ‘Na jʉ̃gũẽãrẽ bʉtioro catʉ̃goñarĩ majã ñiñama,’ ñi tʉ̃goñaña.
23 Mʉjãã cañubueripaʉripʉ ñiñañesẽããpʉ̃. Jĩcã altar mesa rocapʉ atore bairo ĩ woaturiquere ñiñaapʉ̃: ‘Dios, marĩ camasĩẽcʉ̃rẽ marĩ caĩroaripaʉ niña.’ Bairo cʉ̃ masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, mʉjãã caĩroaʉre mʉjãã quetibʉjʉ acʉ́ yʉ átiapʉ.
24 “Cʉ̃ã, Dios ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetirijere caqũẽñorĩcʉ̃, ati ʉmʉrecóore, ati yepa cʉ̃ãrẽ Quetiupaʉ niñami. Templos, ‘Dios ya wii nigaro,’ camasã ĩrĩ na caqũẽnorĩcã wiirire ãmerĩnucũñami.
25 Ñe ũnie cʉ̃ caãnipeere cʉ̃rẽ marĩ caátibojapee cʉ̃ rʉsaetiya Diore. Cʉ̃ pʉame roque niñami marĩ camasãrẽ marĩ cacatiãnierẽ cajoʉ. Tunu bairoa marĩ cayerijoãnie, wĩno cʉ̃ãrẽ, apeye nipetirije cʉ̃ jetoa marĩrẽ cajoʉ niñami.
26 “Bairi jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ jʉ̃gori nipetiro camasã poari ati yepa nipetiropʉ na masãbatanʉcãõ joroque ásupi. Tunu bairoa tocãnacã poare na caãnipa yʉtearire cũñupĩ.
27 Bairo ásupi Dios, tocãnacãʉ̃pʉa camasã cʉ̃ na camasĩparore bairo ĩ. Bairi cʉ̃rẽ cabocõãninucũrã pʉame cʉ̃ masĩgarãma. Dope bairo mee niña Diore masĩrĩqũẽ.
28 Cʉ̃, Dios cʉ̃ cajʉátoi jʉ̃gori marĩ catiya. Marĩ paamasĩña. Marĩ ãnajẽ cʉtiya. Mʉjãã ya poa macããna poesiare cawoaturi majã cʉ̃ã torea bairo ĩñupã: ‘Marĩã, Dios pãrãmerãrẽ bairo caãna marĩ ãniña,’ ĩñupã.
29 “Bairi Dios pãrãmerãrẽ bairo caãna ãnirĩ camasã na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori, oro, plata, o ʉ̃tã mena camasãrẽ bairo cabaurãrẽ na caqũẽnorĩcãrãrẽ marĩ caĩroaro ñuẽtĩña.
30 Tirʉ̃mʉpʉre camasã roro na caátiere boetimicʉ̃ã, popiye na baio joroque ápeyupi, cʉ̃ yaye queti nipetirijere na camasĩẽtoi. Ãme pʉame roque na camasĩrõĩ, tocãnacãʉ̃ã camasã nipetiro na caãnopʉ roro na caátiere na jãnarotiyupi.
31 Tunu bairoa jĩcã rʉ̃mʉ ati yepa macããna nipetirore cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉrẽ cũñupĩ Dios. Bairi caʉ̃mʉ caroaro cariape caĩñabesepaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ cũñupĩ. Cʉ̃, caʉ̃mʉ cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tunu cʉ̃ catioyupi Dios. Bairo cʉ̃ cʉ̃ cacatioro jʉ̃gori nipetiro camasã pʉame cʉ̃, caĩñabesepaʉ cʉ̃ caãnierẽ masĩcõãñama,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo to macããnarẽ.
32 Bairo to macããna, “Cariacoatana nimirãcʉ̃ã, tunu catiyama camasã,” Pablo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, jĩcããrã na mena macããna cʉ̃ boyetiyuparã. Aperã pʉame atore bairo qũĩñuparã:
—Cabero ũno cʉ̃ yaye quetire marĩ tʉ̃gonemorõã tunu —qũĩñuparã.
33 Bairo na caĩrõ bero, Pablo pʉame na aweyocoásúpʉ.
34 Bairo na cʉ̃ caaweyocoamiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã na mena macããna cʉ̃ bero ʉsari, cʉ̃ yaye quetire cariape tʉ̃goʉsayuparã. Jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ Dionisio wãmecʉsupʉ. Cʉ̃ pʉame Areópagopʉ caneñaporã mena macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Apeo Dámaris cawãmecʉco cʉ̃ã cariape tʉ̃goyupo Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. Aperã cʉ̃ã cariape cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsajʉ̃goyuparã.