10
Baratjiyu yolŋuyu warrayu gayŋan batjiwarr maḻŋꞌthuman nhalpiyan dhanal ŋarru mayaḻiꞌ-wilkthuwan Djesuny banha mäyanhaminyawuy rom
(Mathuyu 19:1-12; Luk 16:18)
Bala nhan Djesum ŋarranan balan Djudiyaḻin makaḻi waŋgalaḻi. Ga balan bitjanan waripuḻin ŋirrimaḻi ŋunha bala mayaŋꞌŋa Djodannha galki galiꞌ dhimurrun. Ga guḻkun gayŋan banha yolŋum warra ḻuŋꞌthuwan nhanguḻ. Ga biyapulya nhan gayŋan Djesuyum bitjuwayiŋ marŋgikuwan.
Ga Baratji yolŋu warra balaya ŋaykan bala dhanal gayŋan dhä-wirrkaꞌyuwanan nhanany, yäna gayŋan birrkaꞌyuwan, bitjan, “Nhalpiyan mu gayŋa ŋunha ŋalmaliŋgum rom garrun,... nhan ŋarru ḏirramuyu guŋnharrumana nhanguway baṯaminynham bala yänguman nhanany?”
Ga nhanmam Djesum ḏämbu-ganitjuman bitjan, “Guyaŋiya ŋatjil, nhalpiyan gayŋa banha Mawtjitjkum rom garrun bayikuyam banha ŋalmaliŋgurum romgu?”
Ga dhanalim ḏämbu-ganitjuman, “Ŋunha ŋalmaliŋguru mala-ŋurrkanhayŋuwum Mawtjitjkum gayŋa rom barraŋgaꞌyun ŋalmaliŋgum bitjan: Ŋurruŋum nhan ŋarru djorraꞌ ŋatjil wukirri guŋnharrumanminyawu, ga ŋärrun nhan ŋarru gananma nhanany.”
Bala nhan Djesum ḏämbu-ganitjuman bitjanan, “Ŋäka warra! Gulitjmu nhan banha mala-ŋurrkanhayŋuyum Mawtjitjthum bitjanyam rom nhinathuŋgan, ḻinygu nhuma dhaŋu ŋayaŋu-wanyumi. Ga ŋangawul warra banhayam banha dhäwuny meṉguŋ ŋay, banha ŋurruyirrꞌyundam, banha nhan God-Waŋarryu bokman dhaŋu djiwarrꞌ waŋgala ga dhaŋu munathanyꞌ waŋgalany! Ŋunha gayŋa wukirriwuy djingaryun bitjan gamꞌ,
‘God-Waŋarryu banha bokman yolŋunham, ḏirramuny ga baṯaminy.
Ga bayikuyan gämurruꞌwu nhan ŋarru banha ḏirramuyum bitjuwayiŋ guŋnharruman nhanguway ŋäṉḏiꞌmiŋunham ga moriꞌmiŋunham,
bala ŋarran ga warraṯthuna nhanguway baṯaminhan, mä dhupal ŋarru nyenan ŋayaŋu-waŋganynha,
ga burrparma banha bitjuwayiŋ waŋganydjinan.’
Ga banha nhan God-Waŋarryu dhupaliny waŋganydjumanam, ga ŋangawulnha ŋarru banha dhupaliny bitjuwayiŋ ŋunhuŋ yolthum bärrkuwaḻyuman, ḻinygu banhayam dhaŋu barrakinynha marimin rom!”
10 Ga bewaḻiyam nhan Djesu ga guyurrꞌmiŋu warra nhangu gulŋiyanan buṉbuḻin guŋnharran. Ga banhalayan dhanal gayŋan ŋäŋꞌthuwanam nhanany Djesunham bitjanan, “Nhä mu nhunu gayŋan banha ŋanapiliny marŋgikuwanam yuṯayuṯaŋumim?”
11 Bala nhan Djesum ḏämbu-ganitjuman bitjanan, “Bayiŋ ŋarru ḏirramuyu guŋnharruman nhanguway baṯaminy ga warraṯthun nhan ŋarru ŋunha waripunhan, banhayam nhan gayŋa marrambanꞌ warkthun. 12 Ga bilanyaya ḻinygu baṯamiwum. Bayiŋ nhan ŋarru guŋnharruman nhanguway dhuwayꞌmiŋuny bala gätthun ga waripunhan warraṯthun, banhayam nhan marranbanꞌ bitjuwayiŋ warkthuwan.”
Djesu ḏämbumiŋgan yumurrkuꞌwu
(Mathuyu 19:13-15; Luk 18:15-17)
13 Waŋganymim, yolŋuyu warrayu gutjparruwan dhanaliŋguway yumurrkunyꞌ Djesuwuḻ, mä nhan ŋarru dhanaliŋguḻ goŋ-ŋalthun ga ḏämbumiŋgan ŋäŋꞌthun God-Waŋarrnha mä nhangu ŋarru banha ŋayaŋu-ŋuwatjinyamim rom maḻŋꞌthuna dhanaliŋguran. Bala dhanalim banha guyurrꞌmiŋuyum warrayu dhaykuwanan dhanaliny ŋaŋꞌŋaŋdhuwanan.
14 Ga banha nhan Djesuyum dhanaliny nhäŋal bilanyaḻim bala nhan maḏakarritjtjinan nhanguwaywuru guyurrꞌmiŋuwum warrawu bala nhan garruwan bitjanan, “Yaw, ŋangawul dhuwan yumurrkuꞌnham ŋaŋꞌŋaŋdhuwa, ḻinygu God-Waŋarrwum dhaŋu yolŋu warra bilanyayan bitjuwayiŋ dhaŋuynha warra, gayꞌ. 15 Yo, ŋuwatjuma warra bitja guyaŋiyam. Bayiŋ ŋarru banha ŋunhuŋ yol gulitjma walꞌŋu gayŋa djälmiyi God-Waŋarrwum, dhanalim ŋarru gulitjumana yana ŋayaŋumiyim nhangu, bitjana bitjuwayiŋ dhaŋuy warra yumurrkuꞌ bayiŋ gulitjuman gayŋa ŋayaŋumiyi dhanaliŋguwaywu ŋäṉḏiꞌmiŋuwu ga moriꞌmiŋuwu. Ga banha ŋangawulma, dhanalim ŋarru banha ŋangawulnha yana God-Waŋarrwum bitjuwayiŋ yumurrkuꞌ.” 16 Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala nhan Djesuyum dhanaliny gayŋan yumurrkuꞌnham ḻawꞌḻawyumanan, bala nhan gayŋan goŋ-ŋalthuwanan bala ḏämbumiŋganan God-Waŋarrwuḻin nhan ŋarru dhayuŋgana nhanguway ŋayaŋu-ŋuwatjinyamim rom dhanaliŋguḻin, bukmakkuḻin yana.
Ṉukunydjaꞌ yolŋu gayŋan rangan nyenanharawu God-Waŋarrwuḻ galiꞌŋa
(Mathuyu 19:16-30; Luk 18:18-30)
17 Ga banha nhan Djesu gayŋan gurkuꞌyuwanam ŋarranharawum, bala nhangu ḏirramun waythuwan. Ga ḏämbu-nyilŋꞌthuwan nhan Djesuwuḻ gumurrŋa bala nhan dhä-wirrkaꞌyuwanan bitjanan, “Ŋuwakurru Marŋgikunhami, ŋaya nhuna dhä-wirrkaꞌyun ŋatjil. Bilanya dhaŋu gamꞌ: Nhalpiyan dhika ŋaya ŋarru yulŋum, mä ŋaya ŋarru gulitjma yana marŋgiyi banha ŋaya barkthu djiwarrꞌŋam nyenay God-Waŋarrwuḻim wikarraŋumim, wälŋa-dhawarꞌyundanharran?”
18 Ga nhanmam Djesum dämbu-ganitjuman, “Nhäwu nhunu dhaŋu bitjanam garruwan, ‘Ŋuwakurru Marŋgikunharami’?, bitjanam. Ŋangawul dhaŋu ŋunhuŋ yol yolŋu gulitjma walꞌŋu ŋuwakurru, God-Waŋarr dhaŋu nhanbayin yana ŋuwakurrum. 19 Ḻinygu mu nhuma dhaŋu God-Waŋarrwurum yän-wuŋanminyarawu marŋgi banha gayŋa bitjan garrun,
‘Ŋangawul yolŋuny guwatharaŋ waŋayuma;
Ŋangawul marrambaꞌyiya;
Ŋangawul manaŋiya;
Ŋangawul djänguŋ rakaraŋ;
Ŋangawul mayaliꞌ-wilkthuwa yolŋuny, bala maŋgarra manaŋiyan nhangu nhäm malany;
Mä-ŋalthuwa nhuŋguway ŋäṉḏiꞌmiŋuwum ga moriꞌmiŋuwum.’ ”
20 Bala nhan banhayam yolŋu bitjanan ḏämbu-ganitjuman, “Gulitj yana marrkapmi Marŋgikunhami. Ŋayam gayŋan dhaŋu ŋayathan ga malthuwan djinakuyam romgu bewaḻi ḻinygu yana banha ŋayam yothu mu yana.”
21 Bala nhan gayŋan Djesuyum nhäŋalan banhaya yolŋunham ŋayaŋuyum-mä-ŋuwatjinyarayun bala nhan bitjanan garruwan, “Gatjuy ḏirruwan ŋirrimaḻin ga djalimnha nhuŋguway nhäm malany warrpamꞌthuwan yana. Ga bayiŋ nhunu ŋarru rrupiyam warraṯthun bala mala-wulkthuman banhayam, bala guŋa ŋunha ŋurruwuykminhan yolŋuny warrany. Bala nhunu ŋarru nyäkun malthun. Ga yalalam nhan ŋarru God-Waŋarryum ḏämbu-ḏirrumana guŋan nhuŋgum nhä mala ŋunhalan djiwarrꞌŋan.”
22 Ga banha nhan bayiŋuya yolŋuyu bilanyawuyma ŋäkul Djesunham, bala nhangu ŋayaŋum-barrakinydjinan. Bala nhan ŋirrimaḻim ŋirrimbuwan galŋa-barrakinydjinan, ḻinygu nhan banha gulitj yana ṉukunydjaꞌ.
23 Bala nhan Djesuyum nhäŋalan ŋarran, bala nhan garruwan nhanguru guyurrꞌmiŋuwum warrawu bitjanan, “Gumurr-wanyun dhaŋu marimin bitjuwayiŋ ṉukunydjaꞌwum yolŋuwu gulŋiyinyarawu balam djiwarrꞌḻim!”
24 Ga banha dhanal guyurrꞌmiŋuyum warrayu ŋäkulam nhanany bilanywuyma garrunda bala dhanal mä-yumbalꞌyuwanan. Ga nhanmam Djesum biyapul bitjuwayiŋ garruwan bitjan, “Ŋäkam warra ŋuwatjuma! Wanyu dhaŋu marimi gulŋiyinyarawu God-Waŋarrwuḻim gurruṯumiḻim Romḻi. 25 Guyaŋiya banha warrakanꞌnha yäkuny gamuḻnha. Murrukay nhan banha marimi, ga gumurr-wanyun nhangu banha gulŋiyinyarawu ŋunha yutjuwaḻmurrum ŋarŋgamurru, banha girriꞌwuy djawarꞌyunda ṉel. Yo, bilanyayan banha yulŋum ṉukunydjaꞌwum yolŋuwu, marimin yana gumurr-wanyu gulŋiyinyarawu God-Waŋarrwuḻim gurruṯumiḻim Romḻi.”
26 Ga nhalpiyan nhan gayŋan banha Djesu bitjuwayiŋ garruwan, banham dhanal mariminan mä-yumbalꞌyuwan. Bala dhanal gayŋan dhä-wirrkaꞌyunminan bitjanan, “Ga, bayiŋ nhan gayŋa dhuwan gulitjma bitjuwayiŋ rakaram, ga yolnha ŋarru barkthu gayŋi banha nyenay ŋunhalam djiwarrꞌŋam nhanguram God-Waŋarrwuram?”
27 Bala nhan Djesuyum dhanaliny ŋarran nhäŋalan, ga bitjanan nhan garruwanam, “Yolŋum ŋarru banha ŋangawul guŋnharram gulŋiya God-Waŋarrwuḻim Romḻi nhanguwaywurum ŋayaŋuyu. Ŋarru ŋangawul warra meṉguŋam, nhanmam ŋarru banha God-Waŋarryum djäma yana nhä malany bukmak.”
28 Ga nhanmam Betam ḏämbu-ganitjuman bitjanan, “Marrkapmi. Ŋanapum dhaŋu ḻinygu guŋnharruman nhä malany ŋanapiliŋguwayma bala ŋanapu malthuwan nhuŋgun. Ga nhä yika ŋanapiliŋgum ḏämbu-ḏirrunmaranhara?”
29-30 Bala nhan Djesum bitjanan garruwan, “Ŋaya nhumaliŋgu rakaraman! Bayiŋ ŋarru yolŋu djälmiyi malthundawu nyäkum, bala ŋarran guŋnharrumana ŋarru nhanguway ŋäṉḏiꞌmiŋuny ga moriꞌmiŋuny ga yumurrkunyꞌ nhanguway nhan ga yukuyukuꞌmiŋuny warrany nhanguway ga ŋirrima nhanguway ga djäma nhanguway ga nhä malany girriꞌ nhanguway, bala nhan ŋarru ŋarran gayŋa ḏämbu-ḻiwꞌyumana yolŋuwun warrawu dhäwun ŋarra ŋuwakurrun rakaram nyäkuruynha. Ga yalalaŋumiyum nhangum ŋarru banha ḏämbu-ḏirrunmaraŋ bulun walꞌŋu guḻkun marimin bukuḻin-ŋalthumu barkthu. Nhä malany nhan guŋnharruman, nhangum barkthu guḻkun ḏämbu-ḏirrunmaraŋ. Ga ŋayaŋu-ḻiyundamim rom barkthu nhan gayŋi warraṯthu yana, ḻinygu nhan bayiŋ gayŋa banha nyäku bitjuwayiŋ malthun. Ga yalalaŋumin baya barkthu dhaŋu munathaꞌ waŋgala dhawarꞌyu, bala nhan barkthu banha gayŋi nyinayim wikarraŋumin, wälŋa-dhawarꞌyundanharran ŋunhalan galkin yanan God-Waŋarrwuran. 31 Ga bayiŋ ŋarru gayŋa yolŋu bitjanma ḻinygu guyaŋinyarami yindikunharamim, banhayam nhan ŋarru nyumukuṉinydjin, räywuynha. Ga banha räywuyma yutjuwaḻma ŋarru barkthu ŋurruŋuyin, gämurru'ŋun nhan yolŋu.”
Dhaŋum nhan Djesu ḏämbu-ḻurrkunꞌmin bitjuwayiŋ rakaranhamin waŋayinyarawu
(Mathuyu 20:17-19; Luk 18:31-34)
32 Ga bilanyamiyum dhanal banha ŋaykanan balan Djurutjalamḻin ga nhanmam gayŋan banha Djesum ŋurruŋun bitjuwayiŋ ŋirrimbuwan ga dhanalim guyurrꞌmiŋum warra ga waripum yolŋu warra gayŋan ŋapa-munguyuwanan nhanany. Ga guyaŋin dhanal ŋarran yän nhanany garrunda bitjanda, “Yolŋuyum warrayu nhänany barkthu guwatharaŋun ŋunhalam Djurutjalamma.” Ga mariminan dhanal banha bitjuwayiŋ bawaꞌyuwanam, biyaṉiyinan manapan.
Ga nhanmam dhanaliny Djesuyum ŋäkul bala nhan ḻuŋꞌthumanan nhanguwayma guyurrꞌmiŋuny warrany ga biyapul nhan bitjuwayiŋ rakaran dhanaliŋgu banha nhalpiyu barkthu yolŋuyu warrayu nhanany ŋunhal Djurutjalam. 33 Ga bitjan nhan garruwan, “Ŋäka warra nhuma! Dhaŋum ŋalma gayŋa ŋaykaman yulŋum Djurutjalamḻin. Ga dhaŋun ŋaya yulŋum Gulitjŋum Walꞌŋu Yolŋu, dhaŋum dhanal barkthu nhänany ŋarambiya-guŋun ŋurruŋu-ḏalkarramiwuḻin warrawuḻ ga rom-marŋgikunhamiwuḻin warrawuḻ. Bala dhanal ŋarru nyäku yoranharamin waŋayinyarawun. Bala dhanal barkthu nhänany ŋarambiya-guŋun ŋunha waripuwuḻin yolŋuwuḻ warrawuḻ, banha dhanal dhuŋanmin God-Waŋarrwu. 34 Ga ŋunhalayan dhanal barkthu nhänany goṉa-wuŋum. Dhupthun dhanal barkthu nhänany ga bartjumun nyin, ŋanaknha nhänany guwatharaŋ. Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala dhanal nhänany barkthu murrkayꞌyumun guwatharaŋ. Ga gulitj yana ŋaya barkthu banha waŋayim, ga munha burrpar barkthu djuḻkthu bala ŋaya barkthu biyapulya bitjuwayiŋ wälŋayi.”*
Djayimdhu ga Djondhu ŋäŋꞌthuwan ŋurruŋuyinyarawu
(Mathuyu 20:20-28)
35 Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala dhupal banha Djibidiwum gäthuꞌmiŋu wulay Djayimma ga Djonma ŋarranan guwatjmanan Djesunhan. Bala dhupal ŋäŋꞌthuwanan nhanany bitjanan, “Marrkapmi Marŋgikunhami, dhaŋu ŋalinyu gayŋa yän nhuŋgu ŋayathan.”
36 Bala nhan Djesuyum dhupaliny dhä-wirrkaꞌyuwanan bitjanan, “Nhäwu nhuma ŋarru ŋäŋꞌthunma?”
37 Ga dhupalim bitjanan garruwan, “Marrkapmi, yalalaŋumiyum nhunum ŋarru dhaŋu ŋurruwuŋmin walꞌŋu ŋurru-warrundami ŋanapiliŋgu. Ga bilaŋ nhunu ŋarru bitjanya ḻinygu ŋalinyuŋgum guyaŋi? Mä ŋarru ŋalinyun nhuŋguram galki. Waŋganyma ŋarru nyena nhuŋguḻ dhunupaꞌŋuŋa galiꞌŋa ga waripum ŋarru nyena wiṉꞌkuŋuŋan galiꞌŋa.”
38 Ga nhanmam Djesum ḏämbu-ganitjuman, “Ŋangawul nhuma dhaŋu marŋgi nhäwu nhuma gayŋa dhaŋu ŋäŋꞌthun. Ŋayam barkthu dhaŋu yalalaŋumiyum dhaŋgaḏirryun marimin yana. Ŋalan? Nhalpiyu nhumam barkthu... bitjuya ḻinygu dhaŋgaḏirryu bitjan ŋaya, ga yanatj ḻinygu ga waŋayi barkthu?”
39 Ga dhupalim garruwan, “Ŋe... bitju mu ḻinygu, Marrkapmi.”
Ga nhanmam Djesum ḏämbu-ganitjuman bitjanan, “Yo, gulitj yana nhuma ŋarru banha dhaŋgaḏirryum, bitju yana ḻinygu bitjan ŋaya. 40 Wäy-y, banhayam ŋarru nhanbayin yana God-Waŋarryun mala-yarrꞌyu, yol barkthu nyenay dhunupaꞌŋuŋa ga yol wiṉꞌkuŋa galiꞌŋa. Ga ḻinygu nhan banha ŋätjil yana mala-yarrꞌyunma. Banhayam dhaŋu ŋangawul nyäku mala-djarrꞌyundawu.”
41 Ga banha dhanal waripuyum guyurrꞌmiŋuyu warrayu ŋäkul dhupaliŋguŋ yänma bitjuwayiŋ ŋäŋꞌthundam, bala dhanal maḏakarritjinan dhupaliŋgu. 42 Bala nhan Djesuyum dhanaliny yurrumꞌthumanan bala bitjanan garruwan, “Marŋgi mu nhuma dhaŋu: banha dhaŋu djinaŋum bala ŋurru-warrundayŋu yolŋu warra bilanyayan, rom-wanyumin, buŋgawakunharamin dhanal bayiŋ gayŋa yolŋuwum warrawu bukmakkun. Bilanyan gayŋa dhaŋu maḻŋꞌthunma buku-ḻiwꞌyumana yana djinalam munathaꞌŋam waŋgalaŋa. 43 Ŋarru nhumam ŋarru ŋangawul bitjanya. Ga bayiŋ nhunu ŋunhuŋ yol yolŋu dhawuru malaŋuru gayŋa djälmiyi ŋurruŋuyinyarawum, nhunum ŋatjil ŋarru djämamiyi waripuwu yolŋuwu warrawu. 44 Ga bayiŋ nhan yolŋu djäl ŋurruŋuyinyarawum, nhanmam ŋarru djämami bukmakkun yana yolŋuwu. 45 Ḻinygu ŋayam banha Gulitjŋum Walꞌŋu Yolŋu ŋangawul räli ŋarran dhanal ŋarru gayŋa yolŋu warra bitjuwayiŋ nyäku djäma. Ŋayam banha räli ŋarran, mä ŋaya ŋarru gayŋa djäma yolŋuwu warrawu. Ŋayam banha ŋarran ŋaya ŋarru waŋayin mundhurr-wuŋanmin, mä ŋarru bayiŋuyam bäyarran, ḏirrumana ŋarru yolŋunhan bewaḻin barrakinyŋurun romŋuru.”
Djesuyu ḏukthuman bambaynha yolŋuny
(Mathuyu 20:29-34; Luk 18:35-43)
46 Yo, Djesu ga guyurrꞌmiŋu warra nhangu ga waripu yolŋu warra guḻku marimi waythuwan ŋunhalan Djarikawnha ŋirrimaŋa. Ga banha dhanal guŋnharrumanam banhayam ŋirrima, bitjanam yolŋu gayŋan bambay nyenan galiꞌŋa batjiwarrŋa yäku Bätimayatj, Dimayatjku gäthuꞌmiŋu, ŋäŋꞌthuwan nyin. 47 Ga banha nhan bayiŋuya ŋäkulam nhanany Djesuny banha Nätjiritjpuynha djuḻkthundam, bala nhan yatjuwanan murrukayyun rirrakayyum bitjanan, “Djesu, Daybitkuŋ mala-guwatharanhara, ḻinygun ŋanapu wikarraŋumin gayŋan gäḻkuḻanam nhuŋgu. Gu, maŋutji-wuyuwan nyäku.”
48 Ga banha dhanal yolŋuyum warrayu ŋäkulam nhanany yatjundam bala dhanal ŋarran dhaykuwanan nhanany, “Ye,... mukthuwa!”
Ga nhanmam mariminan yatjuwan bitjan, “Djesu! Daybitkuŋ mala-guwathanhara maŋutji-wuyuwa nyäku!”
49 Bala nhan Djesum guluwanan bala bitjanan garruwan, “Gu, räli warra nhanany gutjparruwa!”
Ga dhanalim ŋarran nhanguḻ, bayikuḻiya bala garruwanan, “Ye, ḻinygun mukthuwan. Ŋunha nhuŋgu nhan gayŋa guykuyyuna. Maꞌ, gu ṉakaman!”
50 Ga nhanmam banha Bätimayatjthum ŋäkul bala yana yupthumanan nhanguway gärruŋma bala djingaryuwanan bondin yana, bala djartjar-bitjanan Djesuwuḻin.
51 Bala nhan Djesuyum nhanany dhä-wirrkaꞌyuwanan, “Nhäwu nhunu djälma?”
Ga nhanmam banha bambayma ḏämbu-ganitjuman bitjan, “Buku-djulŋi, djälmiyi ŋaya gayŋa dhaŋu nhänharawun.”
52 Ga biyapul nhan Djesu garruwan nhangu, “Ḻinygun nhunu dhaŋu bitjuwayiŋ mä-wulitjmiyinan, ŋayam ŋarru ḏukthumana nhuna. Yo, ḻinygun nhunu dhaŋu dukthuwanan, gatjuy maŋgarran!”
Bala nhan Bätimayatjkum maŋutjim dhuṉḏaynha yana ŋuwatjinan. Ga bewaḻiyam nhan gayŋan malthuwanan Djesuwun.
10:4 Ḏämbu-wiḻꞌyundami Rom 24:1-4; Mathuyu 5:31 10:6 Dhäwu Ŋurruyirrꞌyundaŋuru 1:27; 5:2 10:8 Dhäwu Ŋurruyirrꞌyundaŋuru 2:24 10:12 Mathuyu 5:32; 1 Gorinḻi 7:10-11 10:15 Mathuyu 18:3 10:19 Dhawaṯthun Yetjipŋuru 20:12-16; Ḏämbu-wiḻꞌyundami Rom 5:16-20 10:31 Mathuyu 20:16; Luk 13:30 * 10:34 Djesum banha waŋayin Biraydi waluyu (banham waŋgany walu). Ga moluŋam nhan gayŋan gayŋiyan Djatatin (banham burrparnha walu); Ga wälŋayinam nhan Djandin (banham ḻurrkunꞌnha walu). Banhayam mayaliꞌ nhan burrpar yana munham bitjuwayiŋ rakunyma ŋoyan Biraydi munhaku ga Djatati munhaku. 10:38 Luk 12:50 10:43 Luk 22:25-26 10:44 Mathuyu 23:11; Mäk 9:35; Luk 22:26