10
Baratjiyu yolŋuyu warrayu yakan dhuka maḻŋꞌthunman nhalpiyan dhanal ŋarru mayaḻiꞌ-golam Djesuny banha mäyanhaminyawuy rom
(Mathuyu 19:1-12; Luk 16:18)
Bala nhan Djesum ŋarruŋanan balan Djudiyaḻin makaḻi ŋayiḻi. Ga waripum nhan bitjanan bala ŋarruŋan Djodinḻin maniḻi galki gali dhimurruŋan. Ga guḻkun banha yolŋum warra ḻuŋꞌthuwan nhanguḻ. Ga biyapul nhan yakan Djesuyu marŋgiyuman.
Ga Baratji yolŋu warra balaya ŋarruŋan bala dhanal dhä-wirrkaꞌyuwanan nhanany, yäna birrkaꞌyuwan bitjan, “Nhalpiyan yaka ŋunha ŋalmaliŋgum rom wäŋa, ... nhan ŋarru ḏirramuyu ganan nhanguway dhäykanham bala djuyꞌyunna nhanany?”
Ga nhanmam Djesuyum buku-ganitjumanan bitjanan, “Guyaŋiya ŋatjil, nhalpiyan yaka ŋunha Mawtjitjkum Rom wäŋa bayikuyam banha ŋalmaliŋgurum romgu?”
Bala dhanalim buku-ganitjuman bitjanan, “Ŋunha ŋalmaliŋguram mala-ŋurrkanhayŋuwum Mawtjitjkum yaka rom barraŋgaꞌyuwan ŋalmaliŋgum bitjan gamꞌ: Ŋurruŋum nhan ŋarru djorraꞌ ŋatjil wukirri gananminyarawu, ga ŋärrun nhan ŋarru gananma nhanany.”
Bala nhan Djesuyum buku-ganitjumanam bitjanan, “Ŋäka warra! Yuwalkmu nhan banha mala-ŋurrkanhayŋuyum Mawtjitjthum bitjanayam rom gunyan, ḻinygu nhuma dhaŋu ŋayaŋu-wanyumi warra. Ga dhäwul warra banhayam dhäwuny meṉguŋ ŋay, banha ŋurruyirrꞌyundam, banha nhan God-Waŋarryu bokman dhaŋu djiwarrꞌ ŋayi ga dhaŋu munathanyꞌ ŋayiny! Ŋunha yaka wukirriwuyma dhäya bitjan gamꞌ,
‘God-Waŋarryu banha bokman yolŋunham, ḏirramuny ga dhäykany.
Ga bayikuyan gämurruꞌwu nhan ŋarru banha ḏirramuyum ganan nhanguway ŋäṉdiꞌmiŋunham ga mäḻuꞌmiŋunham,
bala ŋarruŋan ga mäyaman nhanguway dhäykanham, mä dhupal ŋarru yaka nyenam ŋayaŋu-waŋganynha,
ga bulalꞌma banha ŋarru waŋganydjin.’
Ga banha nhan God-Waŋarryu dhupaliny waŋganyguwanam, ga dhäwulnha ŋarru banha dhupaliny bilaŋ yolthum gänaŋꞌthuman, ḻinygu banhayam dhaŋu maḻikun marimin rom!”
10 Ga bewaḻiyam nhan Djesu ga malthundami warra nhangu gulŋiyanan buṉbuḻin gänaŋuḻin. Ga banhalayan dhanal yakan ŋäŋꞌthuwanan nhanany Djesunham bitjanan, “Nhä mu nhunu yakan banha ŋanapiliny marŋgiyumanam yuṯayuṯaŋumim?”
11 Bala nhan Djesuyum buku-ganitjuman bitjanan, “Bilaŋ ŋarru ḏirramuyu ganan nhanguway dhäykany ga mäyam ŋarru ŋunha waripunham, banhayam nhan ga marrambanꞌ warkthun. 12 Ga bilanyaya bili dhäykawum. Banha nhan ŋarru ganan nhanguway dhuwayꞌmiŋuny bala yuṯthuna ga waripunhan mäyam, banhayam nhan marrambanꞌ warkthuwan.”
Djesu bukumiŋgan yumurrkuꞌwu
(Mathuyu 19:13-15; Luk 18:15-17)
13 Waŋganymiyum, yolŋuyu warrayu guyukan dhanaliŋguway yumurrkunyꞌ bala Djesuwuḻ, mä nhan ŋarru goŋ-ŋalthun dhanaliŋguḻ ga bukumiŋgan ŋäŋꞌthun God-Waŋarrnha mä nhangu ŋarru banha ŋayaŋu-ŋuwatjinyaramim rom maḻŋꞌthuna dhanaliŋguran. Bala dhanalim banha malthundamiyum warrayu dhaykuwanan dhanaliny ŋaŋꞌŋaŋdhuwanan.
14 Ga banha nhan Djesuyu dhanaliny bilanyaḻim nhäŋal, bala nhan maḏakarritjtjinan nhangu malthundamiwum warrawu bala nhan wäŋanan bitjanan, “Yaw, dhäwul dhaŋum yumurrkuꞌnham ŋaŋꞌŋaŋdhuwa, ḻinygu God-Waŋarrwum dhaŋu yolŋu warra bilanyan bitjan dhaŋun warra, gayꞌ. 15 Yo, ŋuwatjuma warra bitja guyaŋiyam. Bayiŋ ŋarru banha yolŋu yaka yuwalkma walꞌŋu djälmiyi God-Waŋarrwum, dhanalim ŋarru yulthan yana ŋayaŋumiyim nhangu, bitjan dhaŋu warra yumurrkuꞌ yaꞌ yultha bayiŋ yaka ŋayaŋumiyi dhanaliŋguwaywu ŋäṉḏiꞌmiŋuwu ga mäḻuꞌmiŋuwu. Ga banha dhäwulma, dhanalim ŋarru banha dhäwulnha yana God-Waŋarrwum yumurrkuꞌ.” 16 Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala nhan Djesuyum dhanaliny yakan yumurrkunham ḻawꞌḻawyumanan, bala nhan goŋ-ŋalthuwanan bala bukumiŋganan God-Waŋarrwuḻin nhan ŋarru dhayuŋgana nhanguway ŋayaŋu-ŋuwatjinyamim rom dhanaliŋguḻin, bukmakkuḻin yana.
Ṉukunydjaꞌ yolŋu yakan rangan nyenanharawu God-Waŋarrwu galiꞌwu
(Mathuyu 19:16-30; Luk 18:18-30)
17 Ga banha nhan Djesu yakan gurkuꞌyuwanam ŋarruŋanharawum, bala nhangu banha ḏirramum ḏoyꞌyuwanan. Bala bunꞌkumu-djipthuwanan nhan gumurrḻin Djesuwuḻin bala nhan dhä-wirrkaꞌyuwanan bitjanan, “Ŋuwakurru Marŋgikunharami, ŋaya nhuna dhä-wirrkaꞌyun ŋatjil. Bilanya dhaŋu gamꞌ: Nhalpiyan dhika ŋaya ŋarru yulŋum, mä ŋaya ŋarru yultham yana marŋgiyi banha ŋaya barkthu djiwarrꞌŋam nyenay God-Waŋarrwuḻim wiyiŋumim, wälŋa-dhawarꞌyundanharram?”
18 Bala nhanmam Djesuyum buku-ganitjuman bitjanan, “Nhäwu nhunu dhaŋu bitjanam wäŋan, ‘Ŋuwakurru Marŋgikunharami’? bitjanam. Dhäwul dhaŋu bilaŋ yol yolŋu yuwalkma walꞌŋu ŋuwakurru, God-Waŋarr dhaŋu nhanbayin yana ŋuwakurrum. 19 Ḻinygu mu nhuma dhaŋu God-Waŋarrwum dhäruk-guŋanminyarawu marŋgi banha yaka bitjan wäŋa,
‘Dhäwul yolŋuny boya waŋayuma;
Dhäwul marrambaꞌyiya;
Dhäwul manaŋiya;
Dhäwul yalkuŋ rakaraŋ;
Dhäwul mayaliꞌ-wilkthuwa yolŋuny, bala ŋarriya manaŋiyan nhanbal nhäm malany;
Mä-ŋalthuwa nhuŋguway ŋäṉḏiꞌmiŋuwum ga mäḻuꞌmiŋuwum.’ ”
20 Bala nhan banhayam yolŋu bitjanan buku-ganitjuman, “Yultha yana marrkapmi marŋgikunharami. Ŋayam yakan dhaŋu gathan ga malthuwan djinakuyam romgu bewaḻi ḻinygu banha ŋaya yothu yana.”
21 Bala nhan yakan Djesuyum nhäŋalan banhaya yolŋunham ŋayaŋuyum mä-ŋuwatjinyarayun bala nhan bitjanan wäŋan, “Gatjuy, ḏitjuwan ŋayiḻin ga djalimnha nhuŋguway nhäm malany warrpamꞌthuwan yana. Ga banha nhunu ŋarru rrupiyam mäyam bala mala-wulkthuman banhayam, bala guŋan ŋunha ŋurruwuykminhan yolŋuny warrany. Bala nhunu ŋarru nyäkun malthun. Ga yalalam nhan ŋarru God-Waŋarryum nhuŋgum buku-ḏitjuman guŋan nhä mala ŋunhalan djiwarrꞌŋan.”
22 Ga banha nhan bayiŋuya yolŋuyu bilanyawuyma ŋäkul Djesunham, bala nhangu ŋayaŋum-maḻikinan. Bala nhan ŋayiḻim ŋarruŋan galŋa-maḻikiyinan, ḻinygu nhan banha yuwalk yana ṉukunydjamꞌ.
23 Bala nhan Djesuyum nhäŋalan ŋarruŋan, bala nhan wäŋanan nhanguway malthundamiwum warrawu bitjanan, “Gumurr-wanyun dhaŋu marimi ṉukunydjaꞌwum yolŋuwu gulŋiyinyarawu balam djiwarrꞌḻim!”
24 Ga banha dhanal malthundamiyum warrayu ŋäkul nhanany bilanywuyma wäŋanhara bala dhanal mä-dhumbalꞌyuwanan. Ga nhanmam Djesum biyapul wäŋan bitjan, “Ŋäkam warra ŋuwatjuma! Wanyu dhaŋu marimi gulŋiyinyarawu God-Waŋarrwuḻim gurruṯumiḻim romḻi. 25 Guyaŋiya banha wäyinꞌnha yäkuny gamuḻnha, yindi nhan banha marimi, ga gumurr-ḏäl nhangu banha gulŋiyinyarawum ŋunha yutjuwaḻamurrum ŋarŋgamurru, banha girriꞌwuy djawarꞌyunda ṉel. Yo, bilanyayan banha yulŋum ṉukunydjaꞌwum yolŋuwu, marimin yana gumurr-wanyun gulŋiyinyarawu God-Waŋarrwuḻim romḻi.”
26 Ga nhalpiyan nhan yakan banha Djesu wäŋan, dhanalim banha marimin mä-dhumbalꞌyuwanam. Bala dhanal dhä-wirrkaꞌyunminan bitjanan, “Ga bilaŋ nhan yaka dhaŋu yultham wäŋa, ga yolnha ŋarru barkthu gi banha nyenay ŋunhalam djiwarrꞌŋam nhanguram God-Waŋarrwuḻim?”
27 Bala nhan Djesuyum dhanaliny ŋarruŋan nhäŋalan, ga bala bitjanan nhan wäŋanam, “Yolŋum ŋarru banha dhäwul gänam gulŋiya God-Waŋarrwuḻim Romḻi nhanguwaywurum ŋayaŋuyu. Ŋarru yaka warra meṉguŋam, nhanmam ŋarru banha God-Waŋarryum djäma yana nhä malany bukmak.”
28 Ga nhanmam Betayum buku-ganitjuman bitjanan, “Marrkapmi, ŋanapum dhaŋu bili ganan nhä malany ŋanapiliŋguwayma, bala malthuwanan nhuŋgun. Ga nhä dhika ŋanapiliŋgum buku-ḏitjumanda?”
29-30 Bala nhan Djesum bitjanan wäŋan, “Ŋaya nhumaliŋgu rakaraman! Bayiŋ ŋarru yolŋu djälmiyi malthundawu nyäkum, bala ŋarruŋan ganana ŋarru nhanguway ŋäṉḏiꞌmiŋuny ga mäḻuꞌmiŋuny ga yumurrkunyꞌ nhanguway nhan ga yukuyukuꞌmiŋuny warrany nhanguway ga ŋayi nhanguway ga djäma nhanguway ga nhä malany girriꞌ nhanguway, bala nhan ŋarru ŋarruŋan yaka buku-ḻiwꞌyumana yolŋuwun warrawu dhäwun ŋuwakurrun rakaram nyäkuruynha. Ga yalalaŋumiyum nhangum barkthu banha buku-ḏitjumu biyapulnha walꞌŋu guḻkun marimin, bukuḻin-ŋalthumu barkthu. Nhä malany nhan ganan, nhangum barkthu guḻkun buku-ḏitjumu. Ga ŋayaŋu-ḻiyundamim rom nhan barkthu gi banha mäyaŋ yana, ḻinygu nhan yakan banha nyäku malthuwan. Ga yalalaŋumin banha barkthu dhaŋu munathaꞌ ŋayi dhawarꞌyum, bala nhan barkthu banha nyinayim wiyinŋumin wälŋa-dhawarꞌyundanharran ŋunhalan galkin yana God-Waŋarrwuḻin. 31 Ga bayiŋ ŋarru yaka yolŋu bitjanma ḻinygu guyaŋinyarami yindikunharamim, banhayam nhan ŋarru nyumukuṉinyꞌtjin, räywuynha. Ga räywuyma barkthu ŋurruŋuyin, gämurruꞌŋun nhan yolŋu.”
Dhaŋum nhan biyapul rakaranhamin waŋayinyarawum
(Mathuyu 20:17-19; Luk 18:31-34)
32 Ga bilanyamiyum dhanal banha ŋarruŋanan balan Djurutjalamḻin, ga nhanmam yakan banha Djesum ŋurruŋun ŋarruŋan, bala dhanalim banha malthundamim warra ga waripum yolŋu warra yakan ŋapa-munguyuwanan nhanany. Ga guyaŋin dhanal ŋarruŋan banha dhärukma nhanany bitjandam wäŋanhara, “Yolŋuyum warrayu nhänany barkthu boyun ŋunhalam Djurutjalamma.” Ga mariminan dhanaḻim banha dhumbalꞌyuwan, biyaṉiyinan manapan.
Bala nhanmam dhanaliny Djesuyum ŋäkul bala nhan ḻuŋꞌthumanan nhanguway malthundaminham warrany, bala nhan biyapul rakaranhamin dhanaliŋguḻ, banha nhalpiyu dhanal barkthu yolŋuyu warrayu nhanany ŋunhal Djurutjalam. 33 Ga bitjan nhan banha wäŋanam, “Ŋäkan warra yulparra! Dhaŋum ŋalma yaka ŋarruŋan yulŋum Djurutjalamḻin. Ga dhaŋun ŋaya yulŋum Yuwalkŋum Walꞌŋu Yolŋu, dhaŋum dhanal barkthu nhänany ŋarambiya-guŋun ŋurruŋu-djirrikaymiwuḻin warrawuḻ ga rom-marŋgikunhamiwuḻin warrawuḻ. Bala dhanal barkthu nyäku yoranhamin waŋayinyarawum. Bala dhanal barkthu nhänany ŋarambiya-guŋan ŋunha waripuwuḻin yolŋuwuḻ warrawuḻ, banha dhanal dhuŋanmin God-Waŋarrwu. 34 Ga ŋunhalayan bala dhanal barkthu nhänany goṉa-wikaŋam. Dhupthun dhanal barkthu nhänany ga bartjumun nyin, ŋanaknha nhänany boyu. Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala dhanal ŋarru nhänany murrkayꞌyumun boyu. Yo, yultha yana ŋaya barkthu banha waŋayim, ga bulalꞌ munha barkthu djuḻkthu bala ŋaya barkthu biyapul banha wälŋayi.”*
Djayimdhu ga Djondhu ŋäŋꞌthuwan ŋurruŋuyinyarawu
(Mathuyu 20:20-28)
35 Ga bewaḻiyam dhurrwaraŋuru bala dhupal banha Djibidiwum gäthuꞌmiŋu wulay, Djayimma ga Djonma, ŋarruŋanan guwatjmanan Djesunham. Bala dhupal ŋäŋꞌthuwanan nhanany bitjanan, “Wäy, Marrkapmi Marŋgikunharami, dhaŋu ŋalinyu yaka dhäruk nhuŋgu gathan.”
36 Bala nhan Djesuyum dhupaliny dhä-wirrkaꞌyuwanan bitjanan, “Nhäwu nhuma ŋarru ŋäŋꞌthunma?”
37 Ga dhupalim bitjan wäŋan, “Wäy, Marrkapmi, yalalaŋumiyum nhunum barkthu dhaŋu ŋurruwuŋmin walꞌŋu, ŋurru-warryundamin ŋanapiliŋgu. Ga bilaŋ nhunu ŋarru bitjanaya bili ŋalinyuŋgum guyaŋi? Mä ŋarru ŋalinyum nhuŋguran galiꞌŋa. Waŋganyma ŋarru yaka nyena nhuŋgura dhunupaŋa galiꞌŋa, ga waripum ŋarru nyena wiṉꞌkuŋa galiꞌŋa.”
38 Ga nhanmam Djesuyum buku-ganitjuman bitjanan, “Dhäwul nhuma dhaŋu marŋgi nhäwu nhuma yaka dhaŋu ŋäŋꞌthun. Ŋayam barkthu dhaŋu yalalaŋumiyum dhaŋgaḏirryun marimin yana. Ŋalan? Nhalpiyun nhumam barkthu, ... bitju bili dhaŋgaḏirryu bitjan ŋaya, ga yanatj ḻinygu ga waŋayi barkthu?”
39 Ga dhupalim wäŋan, “Ŋe, ... bitju mu bili, Marrkapmi.”
Bala nhanmam Djesuyum buku-ganitjuman bitjanan, “Yo, yuwalk yana nhuma barkthu banha dhaŋgaḏirryum, bitju mu bili bitjan ŋaya. 40 Wäy-y, banhayam ŋarru nhanbayin yana God-Waŋarryun mala-djarryuꞌ, yol barkthu nyenay dhunupaŋa ga yol wiṉꞌkuŋa galiꞌŋa. Ga ḻinygu nhan banha ŋätjil yana mala-djarrꞌyuwanam. Banhayam dhaŋu dhäwul nyäku mala-djarrꞌyundawu,” bitjan.
41 Ga banha dhanal waripuyum malthundamiyu warrayu ŋäkul dhupaliŋguŋ dhärukma banha ŋäŋꞌthundam, bala dhanal maḏakarritjinan dhupaliŋgu. 42 Bala nhan Djesuyum dhanaliny ḻuŋꞌthumanan bala bitjanan wäŋan, “Marŋgi mu nhuma dhaŋu: banha dhaŋu djinaŋum bala ŋurru-warryundayŋum yolŋu warra bilanyayan, rom-wanyumin, buŋgawakunharamin dhanal bayiŋ yaka yolŋuwun warrawu guḻkuꞌwun. Bilanyan yaka dhaŋu maḻŋꞌthunma buku-ḻiwꞌyumanma djinalam munathaꞌŋam ŋayiŋa. 43 Ŋarru nhumam ŋarru dhäwul bitjanya. Ga bayiŋ nhunu ŋunhuŋ yol yolŋu djinal malaŋa yaka djälmiyi ŋurruŋuyinyarawum, nhunum ŋatjil ŋarru djämamiyi waripuwu yolŋuwu warrawu. 44 Ga bayiŋ nhan yolŋu djäl ŋurruŋuyinyarawum, nhanmam ŋarru djämami bukmakkun yana yolŋuwu. 45 Ḻinygu ŋayam banha Yuwalkŋum Walꞌŋu Yolŋu dhäwul räli ŋarruŋan dhanal ŋarru yaka yolŋu warra nyäku warkthun. Ŋayam banha räli ŋarruŋan, mä ŋaya ŋarru yaka djäma yolŋuwun warrawu. Ŋayam banha ŋarruŋan ŋaya ŋarru waŋayin mundhurr-guŋanmin, mä ŋarru bayiŋuyam bäyarran, ḏitjumana ŋarru yolŋunhan beŋurun maḻikuŋurun romŋuru.”
Djesuyu ḏukthuman bambaynha yolŋuny
(Mathuyu 20:29-34; Luk 18:35-43)
46 Yo, Djesu ga malthundami warra nhangu ga waripu yolŋu warra guḻku marimi ḏoyꞌyuwan ŋunhal Djarikawnha ŋayiŋa. Ga banha dhanal gananam banhayam ŋayi, bitjanam yolŋu yakan bambay nyenan galiꞌŋa dhukaŋa yäku Bätimayatj, Dimayatjku gäthuꞌmiŋu, ŋäŋꞌthuwan nyinan. 47 Ga banha nhan bayiŋuya ŋäkul nhanany Djesunam banha Nätjiritjpuynam djuḻkthundam, bala nhan yatjuwanan yindiyun rirrakayyum bitjanan, “Djesu, Daybitkuḻ yarraṯaŋa, ḻinygun ŋanapu wiyinŋumin yakan dhaŋu gäḻkuḻanam nhuŋgu. Gu, maŋutji-wuyuwan nyäku.”
48 Bala dhanal yolŋuyum warrayu ŋäkul nhanany yatjundam, bala dhanal ŋarruŋan dhaykuwanan nhanany bitjanan, “Ye, ... mukthuwan!”
Ŋarru nhanmam mariminan dhika yatjuwan bitjanan, “Djesu! Daybitkuḻ yarraṯaŋa, maŋutji-wuyuwa nyäku!”
49 Bala nhan Djesum gulyuwanan bala wäŋanan, “Gu, rälin warra nhänany guyukaŋ!”
Ga dhanalim ŋarruŋan nhanguḻ, bala wäŋanan bitjanan, “Ye, bilin, mukthuwan. Ŋunha nhuŋgu nhan yaka gawaꞌyuna. Maꞌ, gu ṉakaman!”
50 Bala nhanmam banha Bätimayatjthum ŋäkul, bala yana yapthumanan nhanguway gärruŋma bala ṉakamanam ga bondin yana ŋarruŋanam-Djesuwuḻim.”
51 Bala nhan Djesuyum nhanany dhä-wirrkaꞌyuwan bitjanan, “Nhäwu nhunu djälma?”
Ga nhanmam banha bambayyum buku-ganitjuman bitjanan, “Buku-djulŋi, djälmiyi ŋaya yaka dhaŋu nhänharawun.”
52 Ga biyapul nhan Djesu wäŋan nhangu, “Ḻinygun nhunu dhaŋu mä-yuwalktjinan, ŋayam ŋarru ḏukthumana nhuna. Yo, bilin nhunu dhaŋu ŋuwatjinan, gatjuy ŋarryan!”
Bala nhan Bätimayatjkum maŋutjim dhunupan ḻapthuwanan. Ga bewaḻiyam nhan yakan malthuwanan Djesuwun.
10:4 Ḏämbu-wiḻꞌyundami Rom 24:1-4; Mathuyu 5:31 10:6 Dhäwu Ŋurruyirrꞌyundaŋuru 1:27;5:2 10:8 Dhäwu Ŋurruyirrꞌyundaŋuru 2:24 10:12 Mathuyu 5:32; 1 Gorinḻi 7:10-11 10:15 Mathuyu 18:3 10:19 Ḏawaṯthun Yetjipŋuru 20:12-16; Ḏämbu-wiḻꞌyundami Rom 5:16-20 10:31 Mathuyu 20:16; Luk 13:30 * 10:34 Djesum banha waŋayin Biraydi waluyu (banham waŋgany walu). Ga moluŋam nhan yakan ŋoyan Djatatin (banham bulalꞌnha walu). Ga wälŋayinam nhan Djandin (banham ḻurrkunꞌnha walu). Banhayam mayaliꞌ nhan bulalꞌ yana munham banha rakunyma ŋoyan, Biraydi munhaku ga Djatati munhaku. 10:38 Luk 12:50 10:43 Luk 22:25-26 10:44 Mathuyu 23:11; Mäk 9:35; Luk 22:26