15
Djesunham dhanal golanan Rawumbuywuḻin ŋaḻapaḻwuḻ Bäylitkuḻin ŋärraꞌḻi
(Mathuyu 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Djon 18:28-38)
Ga munhakumin, bala dhanal banha Djuwwu ŋaḻapaḻmim ḻuŋꞌthuwanan bala yoranan Djesuwum dhä-girꞌyundawun waŋayinyarawun yana. Bala dhanal mataꞌyumanan nhanany Djesunham ŋarambiyan, bala dhanal ŋaḻapaḻmiyum guyukanan nhanany balan Bäylitkuḻin banha nhan Rawumbuy gapman buŋgawa. Ga wäŋan dhanal Bäylitnha nhan ŋarru nhanany mala-djarrꞌyuna. Bala nhan Bäylitthum dhä-wirrkaꞌyuwanan nhanany bitjanan, “Nhunu dhaŋu buŋgawa Djuwwum yolŋuwu bäpurruwu?”
Ga nhanmam Djesum buku-ganitjuman bitjan, “Dhuwaniyan bili yana dhärukma.”
Ga dhanalim banha ŋurruŋu-djirrkaymiyum warrayu rakaranam yakan Bäylitkuḻim bitjanan, “Djinaŋum yolŋuyu yakan warkthuwan guḻkun marimin maḻikum rom mala.”
Bala nhan Bäylitma bitjanan nhangu wäŋan, “Ŋäma mu nhunu yaka? Ŋunham dhanal yaka nhunanhan rakaramam be maḻikuwuynha warkthunda. Dhäwulnha nhunu ŋarru dhaŋu bilaŋ wäŋam?”
Ŋarru nhanmam Djesum dhäwulnha wäŋan, bala yakan banha Bäylitma mä-maŋmaŋdhuwanan nhangu.
Bäylitthum dhayuŋganan Djesunham waŋayinyarawun
(Mathuyu 27:15-26; Luk 23:13-25; Djon 18:39—19:16)
Ga bitjan ḻinygu dhuŋgarra-ŋupan dhanal bayiŋ Djuw bäpurru yolŋu warra buku-ḻuŋꞌthumanmi waŋganygu romgu yäkuwu Räy-djuḻkthumandmiwu Waluwu. Ga bitjan bili nhan bayiŋ Rawmanbuyyu Gapmandhu dhawaṯthumarra waŋganynha yolŋuny dharruŋguŋuru, yolku dhanal bayiŋ Djuwyu bäpurruyu ŋäŋꞌthuwarra. Yo, ga bilanyamiyum yakan yolŋu yäku Barabatjnha gulŋiyan ga mala nhangu bili dhanal yakan mari-ḏoyꞌyuwan Rawumbuywu gapmangu warrawu. Ga waripunham yolŋuny dhanal bayiŋ boyarran waŋayumarran yana. Manymak, dhanalim banha Djuw malam yolŋu warra ŋarruŋanan bala ŋäŋꞌthuwanan Bäylitnham waŋganygun ḏapthumandawuywu yolŋuwu dhawaṯthumandawu, bitjan nhan bayiŋ yaka ŋätjil bitjanya warkthun.
Bala nhan Bäylitthum wäŋanan bitjanan, “Yolnha dhika ŋaya ŋarru dhawaṯthumanma? Nhämi dhaŋu banha Djuw-malawum yindinham buŋgawany?” 10 Ŋarru nhan banha Bäylitma ŋätjil yana mariŋgiyin banha dhanal ŋurruŋu-djirrikaymiyum warrayu golanam nhanany Djesunham balam nhanguḻim, ḻinygu dhanal yakan banha maŋutji-ḏiyꞌyuwan nhanany.
11 Ŋarru dhanalim banha ŋurruŋu-djirrikaymiyum warrayu yakan dharꞌthar-guŋanan yolŋunham warrany dhanal ŋarru Bäylitnham ŋäŋꞌṯhun Barabatjkun yana dhawaṯthumandawum.
12 Ga biyapul nhan Bäylitthu dhä-wirrkaꞌyuwan banha yolŋunham warrany, “Nhalpiyana ŋaya ŋarru dhaŋum gayꞌ yolŋuny, banha nhuma bayiŋ yaka rakaram be nhan buŋgawa Djuwwu yolŋuwu warrawu?”
13 Ga dhanalim guḻkun yana wäŋan yatjuwanam bitjanan, “Boyan yana nhanany waŋayuman! Ga dhuḻꞌyuwan nhanany mälakthumandamiḻin dharpaḻi!”
14 Bala nhanmam Bäylitma wäŋan, “Nhä yulŋum? Nhä nhan nhumaliŋgu maḻikum warkthuwan?”
Ŋarru dhanalim banha mariminan yana yatjunminam wäŋan, “Boyan yana nhanany waŋayuman, bala dhuḻꞌyuwan dharpaḻin!”
15 Bala nhan Bäylitma yoranan dhanaliŋgu, djäl-ŋuwatjumanan dhanaliny. Bala yana nhan Barabatjnhan dhawaṯthumanam. Ga wäŋan nhan Rawumbuywuḻim miriŋuwuḻ warrawuḻ bartjumandawun nhangu Djesuwum.* Ga banha dhanal nhanguru bartjumandaŋam goŋ-dhawarꞌyuwan bala nhan Bäylitma bitjanan wäŋan miriŋuwuḻim, “Gatjuy mäyaŋan warra nhanany bala dhuḻꞌyuwan nhanany mälakthumandamiḻin dharpaḻi bala ganakan banhambalayan, baya nhan ŋarru waŋayi.”
Miriŋuyu warrayu yakan warkuꞌyuwan Djesuny
(Mathuyu 27:27-31; Djon 19:2-3)
16 Dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala dhanal miriŋuyum warrayu ŋarruŋan maŋutji-warryuwanan Djesunham dhawaṯthumanan balan banha warraŋulḻin goḏuḻi. Ga gawaꞌyuwan dhanal waripuwun miriŋuwu warrawu, malamiwun yana, guḻkun banha marimin yulŋum, balayan yakan dhawaṯthuwan. 17 Ga ŋalthuman dhanal nhanguḻ djakaꞌ wikarra mikuꞌmi girriꞌ bitjan bayiŋ yindiwun buŋgawawu girriꞌ. Ga maḻŋꞌthuman dhanal ḏirriṯirri bala dhoṯkuwan djoŋguꞌkuwanan warkthuwan, bala yana nhinathuŋganan ṉiṉꞌthumanan nhanguḻ muḻkurrḻin.
18 Bala dhanal nhanany yakan warkuꞌyuwanan, “Dhaŋun nhan yindim buŋgawa, Djuwwum warrawu!” bitjanan. 19 Bala dhanal muḻkurrnha nhanany yakan boyan dharpayun, ga dhupthuwan dhanal nhanany bala yakan warkuꞌyuwanan, bunꞌkumu-djipthuwanan nhanguḻ buku-ŋalthuwanan manapan. 20 Ga banha dhanal warkuꞌyundaŋurum nhanguḻ dhawarꞌyuwan, bala dhanal yapthumanan nhanguḻ mikuꞌmim girriꞌ bala gunyanam nhanguwaynha girriꞌ. Bala nhanany miriŋuyum warrayu guyukanan dhawaṯthumanan dhuḻyundawun mälakthumandaḻin dharpaḻi.
Djesunham dhanal dhuḻꞌyuwanan mälakthumandamiḻin dharpaḻi
(Mathuyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Djon 19:17-27)
21 Ga banha dhanal ŋarruŋan gumurr-dhawaṯthuwanam beŋurum Djurutjalamŋurum, bala dhanal gandarrŋam maḻŋꞌthuman yolŋunhan yäkuny Djäymannhan ŋayi Djäriniwuynhan. Ga mäḻuꞌmiŋum nhan banha dhupaliŋgu Yaliktjandawu ga Ropatjku. Bala dhanal nhanany barkan warryuwan bala dharꞌthar-wuŋanan nhanany Djesunham dharpawun golanharawu. 22 Bala dhanal ḏoyꞌyuwanan ŋunhalayan ŋayiŋa yäkuŋa Gulgathan, mayaliꞌ, ‘Muḻkurr Ŋaraka Ŋayi’. 23 Ga banhalayan dhanal banha Djesunham guŋan wiyikanꞌ borumnha maŋutji-manapanda mirritjinꞌ yäku merr, mä ŋarru burrumunuŋgum nhanany rumbalnha. Ŋarru nhanbayim banha Djesuyum dhäwulnha wurkthuwan banhayam borum wiyikaꞌ. 24-25 Bala dhanal nhanany Djesunham dhuḻꞌyuwanan mälakthumandaḻin dharpaḻi. Bala ṉakanhamiŋganan banha dharpam, bala gunyanan. Ga walum banha goḏarrꞌmi yana, räyyu-waluyu. Bala yakan banha miriŋum warra buḻꞌyuwanan dopulunꞌ girriꞌwun nhanguru mäyanharawu. 26 Bala dhanal dhäruknha wukirri banha nhäwuy dhanal nhanany dhä-girꞌyuwan, bala dhuḻꞌyuwanan balayan bukuḻin dharpaḻi, banha Djesu yakan goyuwan. Ga bitjan yakan banha barraŋgaꞌyuwanam, gamꞌ,
“Dhaŋum Yindin Buŋgawa Djuwwun malawu yolŋuwu.”
27 Ga bitjanya bili dhanal banha manaŋgannham ḏirramuny wulanynha ŋalthuman, waŋganynham dhanal dhuḻꞌyuwan dhunupaꞌŋuḻi galiꞌḻi nhanguḻ Djesuwuḻ, ga waŋganynham ga wiṉꞌkuḻin galiꞌḻi. 28 [Dhaŋum dhäruk biliŋuwuynha wukirriwuynha God-Waŋarrwuran Dhuyuŋan Djorraꞌŋa bilanya gamꞌ, “Banham dhanal bitjanam nhanany rakaran, yana warri nhanmam romnharran yolŋu.”]
29 Ga banha yakan yolŋum warra ŋarruŋan djuḻkthumanam nhanany, ga ḏawaḏawꞌyuwan dhanal ŋarruŋan, warkuꞌyuwan manapan nhanany. Ga bitjan nhangu wäŋan, “Wäy, be mu nhunum ŋarru dhaŋu bakthuman ŋunha banha God-Waŋarrwum Dharrpalma Buṉbu, ga biyapul nhunu ŋarru be dhuḻꞌyu ḻurrkunꞌthum waluyu? 30 Gu, wilak birrkaꞌyuwan yapthumanmiyan dhawuruya dharpaŋurum, mä ŋanapu ŋarru nhäma bala mä-yuwalktjin nhuŋgu, banha nhunu God-Waŋarrwum be gäthuꞌmiŋu?”
31 Ga bitjanya bili dhanalim banha ŋurruŋu-djirrikaymiyum ga rom-marŋgikunhamiyum yolŋuyu warrayu warkuꞌyuwan nhanany Djesuny. Ga bitjan dhanal wäŋan gamꞌ, “Wäy, dhaŋu nhan yakan ŋunha waripuny yolŋuny warrany wälŋayuman, ... ga dhäwulnha nhan ŋarru dhaŋu nhanbayim wälŋakunharami? 32 Dhaŋu nhan yakan ‘Maŋutji-dhunupayumanda’ rakaranhamin, be God-Waŋarrwuŋ djuyꞌyunda ŋätjiliŋuwuy. Ga waripuyum yolŋuyu warrayu yakan rakaran be warri nhan dhaŋu Yindin Buŋgawa Djuwwun warrawu. Ga banha yultham, nhan ŋarru yapthuna dharpaŋurum mä ŋalma ŋarru nhäma bala mä-yuwalktjin.”
Ga bulalꞌ yolŋu wulay yakan banhalaya goyuwan rrambaŋi dhanal Djesu. Ga bitjanaya ḻinygu dhupalim nhanany yakan warkuꞌyuwan.
Garrayma Djesum rakunydjinan
(Mathuyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Djon 19:28-30)
33 Ga walum banha ḏämbuyun waluyu, ŋarru munhayun banha dhurrthurryuwanam warrpamꞌthuwanan banhayam ŋarakany ŋayiny, bitjan munhakun. Ga goyuwan yakan banha munham ga yanatj ḻinygu-u-u ga räy-bilyuwan. 34 Bala nhan ŋunhalam Djesum yatjuwanan dhärukmurrun nhangurumurru Arram-murrun bitjanan, “Eloi, Eloi, lema sabachthani?” (mayaliꞌ, God-Waŋarr nyäku, God-Waŋarr nyäku, nhäwu nhunu nyäku räy-nhinathuŋganminam?”)
35 Ga banhalaya yakan yolŋu warra dhayaꞌdhayan, ga ŋäkul dhanal banha Djesuny yatjundam. Bala dhanal bitjanan wäŋan, “Way, ŋäka warra! Ŋunham nhan yaka Yilaydjawun gawaꞌyun.” 36 Bala nhan waŋganyma yolŋu yuṯthuwanan bala yalŋgin gadharran mäyan bala borumḻin wiyikaꞌḻin ḻupthuman. Bala mamꞌthuman nhan dharpaḻin bala ŋarruŋan garrwarkuwanan Djesuwuḻin, mä nhan ŋarru wurkthun banhaya wiyikaꞌ borum. Bala nhan bitjanan wäŋanam, “Bulnha ŋatjil ŋalma gäḻkuḻam ŋay, nhan bayan bilaŋ Yilaydjan yarrupthu guŋgaꞌyundawun nhangu.”
37 Bala nhan Djesum mariminan yatjuwan, bala waŋayinan.
38 Ga bilanyamiyu ḻinygu ŋunhal Djurutjalamma nhanmam banha manydjarrkamꞌ God-Waŋarrwuram Dharrpalŋam Buṉbuŋa banha yakan gungan dharrpalnhan goḏuny yolŋuwurun, banhayam yarrarꞌyuwanan, beŋuru ḻinygu bukuŋuru ga ḏupthuwan ŋunha ŋoyḻi, bala yana bärrkuwaḻyinan.
39 Ga ŋunhalaya Gulgatha yolŋu yakan dhäyan ŋurru-warryundayŋu miriŋuwu warrawu, ga nhäŋal nhan yakan Djesuny beŋuru ŋoyŋuru dharpaŋuru banha nhan milma waŋayin. Bala nhan wäŋanan, “Nhän way! Dhaŋum yuwalknha yana yolŋu God-Waŋarrwun Gäthuꞌmiŋu, ŋatja?” bitjanan.
40-41 Ga banhalaya yakan dhäyka warra dhäya-dhayan, ŋarru mä bärrku. Ga banhayam dhäyka warra bayiŋ garra Djesuwu malthuwarra, ga guŋgaꞌyuwarra nhanany ŋunhal Galali. Ga dhaŋu warra banha yulŋum gamꞌ: Meri Magdalawuy, Djalumi, ga waripu Meri, ŋäṉḏiꞌmiŋu dhupaliŋgu gurrmulwu wulayku Djayimgu ga Djawutjipku,§ ga guḻku banha waripu dhäyka warra banha dhanal ŋapawu malthuwan nhangu Djesuwu bala Djurutjalamḻi.
Djawutjipthu märrkitjkuwan Djesuny rumbal mathirraḻin
(Mathuyu 27:57-61; Luk 23:50-56; Djon 19:38-42)
42-43 Yo, ga waŋayinam nhan banha Djesum waluyum Biraydin räy-bilyundayun. Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala nhan Djawutjipthum guyaŋinan nhan ŋarru Djesunham rumbal yapthumana mälakthumandamiŋurum dharpaŋuru. Ga yolŋum nhan banha ŋayi Yaramithiyawuy, ga ŋurrukŋurum nhan banha Djuwwuḻ ŋaḻapaḻmiwuḻ ŋärraꞌŋuru. Ga ŋuwakurru nhan banha yolŋum. Yo, ga dhuka-nhäŋal nhan yakan banha God-Waŋarrwum romgu-ŋarruŋanhamiŋgandawum. Ga ŋärrun banha waripum walu djaḏawꞌyun banhayam banha Djuwwun bäpurruwu Nyenanhamin Walu, nhanmam Djawtjipma ṉakamanan, bala yana ŋarruŋanan ŋayaŋu-mulkaꞌyinan Bäylitkuḻin ga wäŋanan, “Nhalpiyan ŋaya ŋarru Djesunham rumbal mäyaman?”
44 Bala nhan banha Bäylitthum ganyimꞌthuwanan ŋäkul, bala bitjanan wäŋan, “Nhä, bilin nhan waŋayinan?”
Bala nhan dhäruk-guŋganminan banha miriŋuwun buŋgawawu guwatjmandawun nhangu, ga dhä-wirrkaꞌyuwan nhan bitjan, “Nhä, yulthan nhan waŋayinam?”
45 Bala nhan banha miriŋuwurum buŋgawayu rakaran bitjanan, “Yuw, yulthan yana!’ Bala nhan Bäylitthum dhayuŋganan Djesunham rumbal Djawutjipkuḻin.
46 Ga nhanmam Djawutjipthum wuŋiḻiꞌyuwanan manydjarrkanꞌ rrupiya yindimin, ga balaya nhan ḏitjuwan Gulgathaḻi Djesuwun rumbalwu mäyanharawu beŋurun dharpaŋurun. Ga bayiŋuyan nhan manydjarrkaꞌyu nhanany garrwiꞌyuwanam, bala dhanal gunyanan nhanany mathirraḻin, banhambalayan banha dhanal ŋätjilmiŋgan ŋangiꞌyuwan bala yana gaḻꞌkaḻyumanan yindin marimin bäthum dhurrwarawum dhaḻꞌyundawu.
47 Ga dhupalim banha Meri Magdalawuyma ga Meri Djawutjipkum ŋäṉḏiꞌmiŋu maŋutji-marŋgin wulay ŋalambal dhanal banha Djesuny rumbal märrkitjkuwan.
* 15:15 Rawumbuyyu miriŋuyu warrayu yakan bäki galŋa wäyinnha bala rakiꞌkuwarran djäma. Bala dhanal bayiŋ balaya rakiꞌḻim garrwiꞌ-garrwiyuwarra ŋarakan mala djinbulkmin wo lätuŋnha mala. Ga banha dhanal bayiŋ yolŋunham bartjumarra, banham bayiŋ yolŋuwum galŋam rumbalŋam ḻapꞌḻapthuwarran ga yawꞌyawyuwarran. 15:16 Ga banhayam yakan goḏu ŋayi dhäyan bayikuyan miriŋuwun warrawu, ŋunhalaya banha nhanguḻ Rawumbuywuḻ gapmanguḻ ŋayiŋa. Ga Latin-murrum nhan banha yäku ga ‘praetorium’. Ga Latinma dhaŋu dhäruk Rawumbuynha. 15:21 Rawumḻi 16:13 15:24-25 Manikay Mala 22:19 15:28 Ŋätjiliŋuwuy banha Gurikmurru dhärukmurru dhanal dhäwul dhaŋum dhäwuny nhawun wukirri djinalam namba 28-ŋam. 15:28 Yitjaya 53:12 15:29 Manikay Mala 22:8;109:25; Mäk 14:58; Djon 2:19 15:34 Manikay Mala 22:2 15:36 Manikay Mala 69:22 15:38 Ḏawaṯthun Yetjipŋuru 26:31-33 § 15:40-41 Waripuŋa djorraꞌŋa Gurikmurru dhärukmurru yaka bitjan dhäya ‘Djawutjitjku ŋäṉḏiꞌmiŋu’ ga bitjan waripum ‘Djawutjipku ŋäṉḏiꞌmiŋu’. 15:40-41 Luk 8:2-3