4
Djesuyu rakaran mayaliꞌmi dhäwu maŋutjiwuy ŋathawuy ga munathaꞌwuy
(Mathuyu 13:1-9; Luk 8:4-8)
Waŋganymim nhan Djesu balaya ḏitjuwan Galaliḻi. Ga guḻkun banha marimin yolŋum warra ḻuŋꞌthuwanam nhanguḻ balayam. Bala nhanmam banha marthaŋayḻin ŋalthuwan, bala dhanal yarrkyarrkthuman marthaŋaynham mä gaŋga barrkuḻi, bala nhan nyenanan ga bewaḻiyan nhan yakan banha dhäwum dhanaliŋgu rakaran, marŋgiyumanam dhanaliny. Ga guḻku nhan yakan banha dhäwum mayaliꞌmiŋanam rakaran, mä dhanalim yakan banha yolŋuyum warrayu dharaŋganan yana.
“Yo, ŋäkan warra. Waŋgany yolŋu djälmiyin nhan ŋarru maŋutji ŋatha yaka djalkthun bala munathaḻiꞌ mä ŋarru ŋatha banha ŋuthan. Bala nhan ŋarruŋan djalkthuwanan. Ga waripum banha maŋutji gälkin mä bayiŋ bärrkuḻi, dhukamiḻi. Ga dhanalim banha wäyindhum nhäŋal bala ŋarruŋan ṉokanan. Ga baḏaknha yana nhanmam yakan banha bayiŋuyam yolŋuyu maŋutjim djalkthuwan, waripum yakan gälkin bitjanan bala, ga waripum gälkin bäthumiḻin ŋayiḻi. Ga ŋatham banha maŋutjim ŋuwatjinan ŋuthan bondin, ga banha nhan walum gorrmurꞌyin mariminam bala banha ḏukitjma baṉḏanydjinan, räwaktjinan, bala waŋayinan, ḻinygu bäthun yana banha, ga dhäwulnha munathamꞌ.
Ga mawaŋganynha nhan ŋarruŋan bala maŋutjim djalkthuwan, ga waripum banha maŋutji gälkin ḏimirrꞌṯimirrmiḻin. Bala bayiŋuyam banha ḏimirrꞌṯimirryum djorkuwanan, ganydjarrnha dhawarꞌyuman ŋuthandawun. Ga waripum banha ŋatha gälkin ŋuwakurruḻin munathaꞌḻi. Bala ŋarruŋan ŋatham ŋuthanam buṯ-bitjanan. Ga banha ŋatham ŋuwatjin, waŋganybuyma guḻunbuy giḻyuwanan yakan guḻkun yana marimin dhika. Ga waripuŋa-a-a ga guḻku yana, ga waripuŋa ga bilanya ḻingu, ga bitjanan bala.
Bilaŋ nhuma buthurumim, ŋäkam warra ŋuwatjuman, mä nhuma ŋarru dharaŋgan yana dhaŋu mayalimꞌ.”
Djesuyu yakan rakaran dhäwu ga marŋgikuwan yolŋuny warrany
(Mathuyu 13:10-17; Luk 8:9-10)
10 Bala dhanal ŋarruŋanan gananan banha guḻkunham yolŋuny warrany. Bala nhan yakan Djesum ga malthundamim warra nhanbal ga waripum yolŋu warra gänan nyenan. Bala dhanal dhä-wirrkaꞌyuwanan nhanany bitjanan, “Gu wilak rakaraŋan ŋanapiliŋgu banhayam mala dhäwu banha nhunu yakan rakaran, ḻinygu dhäwul ŋanapu banha dharaŋgan. Nhäwuy banha dhäwu nhunu yakan rakaran?”
11 Bala nhanma Djesum wäŋan bitjanan, “Nhumaliŋgum djinakum warrawu, banha nhuma bayiŋ yaka djämamiŋgan God-Waŋarrwu romnha, ŋayam ŋarru warraŋulyumana nhumaliŋguḻ mayalimꞌ. Ga waripuŋuwum yolŋuwu banha dhanal dhäwul djinalaŋa malaŋa, dhanalim ŋarru yaka banha dhäwun yana ŋäma. 12 Dhaŋu ŋaya ŋarru rakaraman gamꞌ, mä ŋarru banha dhärukma nhangu God-Waŋarrwum ŋunha wukirriwuyma maḻŋꞌthuna yulthayin.
‘Yolŋuyum bayiŋ banha nhäma nhänany djämaḻim.
ŋarru dhanal ŋarru dhäwulnha dharaŋganma, nhä banhaya mayaliꞌ.
Ga ŋämatj dhanal ŋarru yulŋum buthuruyum, ŋarru dhäwulnha dhanal ŋarru banha ŋuwatjumanma dharaŋgan.
Ga banha dhanal warri ŋuwatjumarram dharaŋgarra, dhanalim warri banha bilyuwarran God-Waŋarrwuḻin. Ŋarru dhäwul dhanal banha djäl dhanal ŋarru djinakum dhäwuꞌwu marŋgiyi. Ga nhanmam ŋarru banha God-Waŋarryum dhäwulnha dhanaliŋgum baya-rakaram maḻikuwuyma rombuy.’ ”
Djesuyu rakaran mayaliꞌmi banha maŋutjiwuynha ŋathawuy ga munathaꞌwuy
(Mathuyu 13:18-23; Luk 8:11-15)
13 Bala nhan Djesum dhanaliŋgu wäŋan bitjanan, “Wäy, buku-djulŋimi, dhäwul nhuma yaka dhaŋu dhäwum dharaŋgan, ŋatja? Ga banha nhuma yaka dhäwulma dharaŋgan dhaŋum banha gumurr-yalŋgim dhäwu, ga nhalpiyana nhuma ŋarru dharaŋgan ŋunham banha waripum mala dhäwu?
14 Djinalaŋam dhäwuŋa, yolŋu ŋarruŋan maŋutjiwu lämu-nyipandawu. Ga dhaŋum nhan bilanyan, banha yolŋuyu bayiŋ yaka rakaram God-Waŋarrwun dhäruk yolŋuwuḻin warrawuḻ. 15 Yo, ga ŋatham nhan banha djalkthuwan, ga ḻurrkunꞌma gälkin balan bitjan dhukaḻin. Ga dhukam banha wanyun marimin, ga dhäwulnha nhan banha ŋatham ŋuthan. Yo, ga bayiŋuyam ŋathayu yaka maŋutji-rakaram God-Waŋarrwun dhäruk. Ga ḻurrkunꞌthu yolŋuyu warrayu bayiŋ ŋäma dhärukma nhangu ŋayaŋuyum wanyuyun, bilanyan bitjan banha dhuka wanyu. Ga wäyindhum yaka maŋutji-rakaram Djaytinnhan banha nhan bayiŋ djawyuna banhaya dhäruknha yolŋuwuḻin ŋayaŋuŋuru.
16 Ga banha nhan ŋatha gälkin bäthumiḻim, bayiŋuyam yaka maŋutji-rakaram banhayan yolŋuny banha nhan bayiŋ ŋäma banha dhärukma ŋayaŋuyum ŋuwakurruyun bala mäyaman yana. 17 Bala bayiŋ waripuyum yolŋuyu nhäman banha nhan bayiŋ banhaya yolŋu mä-yuwaltji bayikuya dhäwuꞌwu, bala nhan bayiŋ mari-watjuna nhangu. Bala nhan ŋarru banhayam yolŋu gulyuna dhärukŋam bala ḏiltji-guŋanmin God-Waŋarrwum ga dhärukkum nhangu, bili ŋatham banha maŋutjim dhäwulnha wärrurrꞌma gulŋiyan ṉiṉꞌthuwanam.
18 Ga banha nhan ŋatha gälkin ḏimirrꞌṯimirrmiḻim, ga gulkurun banha ŋatham ŋuthan, ḻinygu yakan banha maḻikuyun mulmuyu djorkuwan. Ga bayiŋuyam yaka maŋutji-rakaram banhayanhan yolŋuny banha dhanal bayiŋ ŋäma God-Waŋarrwum dhäruk, 19 bala bayiŋ banha waripuyun malaŋuyu djorkumam. Waripun ga waripun bayiŋ dhethuŋgan wälŋaḻi, nhäwu dhanal djäl. Ga rrupiyan yaka marimim guyaŋi, ga be nhäwun warwuyun, guḻkuwun, girriꞌwun. Bala bayiŋ banha djinaŋuyan mala gulyumanma God-Waŋarrwurum dhärukŋuru, ga dhäwulnha nhan ŋarru banha ŋuwatjumanma nyena nhanguwayma yana God-Waŋarrwum.
20 Ga djinalam dhäwuŋa, ŋatha banha gälkin ŋuwakurruḻim munathaꞌḻi, banhayam maŋutji ŋuthanan yaŋaraꞌmiyinan ŋuwatjinan, bala ŋathamiyinan. Ga djinaŋum yaka maŋutji-rakaram banhayan yolŋuny banha nhan bayiŋ ŋäma God-Waŋarrwum dhäruk bala djämamiŋgana yana. Yo, bilanyan dhanal banha yulŋum bitjan banha waŋganybuynha gätniꞌwuy, giḻyuwanan yakan guḻkun yana mariminan dhika. Ga waripuŋa-a-a ga guḻku yana, ga waripuŋa ga bilanya bili.”
Dhäwul djuḻuḻꞌyuma baḏayalaꞌnham
(Luk 8:16-18)
21 Bala nhan Djesum bitjanan wäŋan, “Banha bayiŋ yolŋuyu lanhdhirram dhuŋgurꞌyun, ga yakan nhan ŋarru banha banikinꞌthum dhurrthurryun, ŋatja? ... wo ŋoyḻim betḻim gunyan. Banham nhan ŋarru ŋalthumana garramatḻin, mä ŋarru banha guḻkuꞌyun yana nhämam riwarraḻin. 22 Ga bilanyayan banha yulŋum God-Waŋarrwum dhärukku. Nhä malany yaka ŋoya djuḻuḻyundam, banhayam nhanbayin yana ŋarru God-Waŋarryun dhawaṯthuman, bala guḻkum yolŋu warra ŋarru marŋgiyin. 23 Maꞌ, bilaŋ nhunu buthurumim, ŋuwatjuman nhänany ŋäkam mä nhunu ŋarru dharaŋgan yana.
24 Ga guyaŋiya ŋarrya bala dhärukma nhänany. Banha nhunu ŋarru nyäku marimim buthuru-bitjun, nhanmam ŋarru God-Waŋarryum nhuŋgu guŋana nhanguway dharaŋgandami rom, banha nhunu ŋarru yaka dharaŋgana nhäm mala banha ŋuwakurrum marimim.
25 Ga bilaŋ nhunu yolŋu djäl marŋgiyinyarawum God-Waŋarrwurum ŋayaŋuwu, nhunum ŋarru yana gaḏamandjin. Ga bayiŋ nhunu ŋarru dhäwulma yaka ŋayaŋumiyi, nhanmam ŋarru gulyumana nhuna dharaŋandaŋurum, banhayam nhunu ŋarru dhuŋayin nhangum God-Waŋarrwum.”
God-Waŋarryu nhanbay yakan dhaŋu gurruṯuminham nhanguway nhan ŋuthanmaran
26 Ga biyapul nhan Djesu wäŋan bitjan, “Marŋgiyi nhuma ŋarru nhalpiyan yaka God-Waŋarrwu banha gurruṯumi warra ŋuthan. Yo, dhaŋum dhäwu mayaḻiꞌmin: Yolŋu djälmiyin nhan ŋarru lämu-nyipan maŋutji ŋatha, bala nhan ŋarruŋan banha ŋatham djalkthuwanan munathaꞌḻin, bala gananan banhaya maŋutjim banhambalayan, bala nhanbayim banha ŋarruŋanan ŋayiḻin. 27 Manymak, munha ga munha ŋarruŋan djuḻkthuwan ga dhäwulnha nhan banha bayiŋuya yolŋuyu guyaŋin banhaya maŋutjim ŋatham. 28 Bala ŋarruŋan banha maŋutjim mala ŋuthanam gänan yana. Yo, bala banha ḏukitjma dhamanyꞌtjuwanan, bitjanan ŋarruŋan ŋurru-dhawaṯthuwan. Ga yaka wiyin, bala yaŋaraꞌmiyinan, ga ŋärrun muḻkurrma ŋathamiyin. 29 Ga banha ŋatham muḻkurrma wanyuyin, bala yolŋum warra marŋgiyinan banha ŋatham ḻinygun ŋuwatjinan, bala nhan ŋarruŋanan gulkthundawun bayikuya ŋathawum. Yo, yulparra, God-Waŋarryu dhaŋu nhanbay bayiŋ yaka djämam ŋuthanmaramam.”
Djesuyu waripun dhäwu rakaran, yutjuwaḻwuynha maŋutjiwuy ŋathawuy
(Mathuyu 13:31-32,34; Luk 13:18-19)
30 Ga biyapul nhan Djesuyu rakaran waripun mayaliꞌmi dhäwu bitjan, “Dhaŋum ŋaya yaka waripun dhäwu nhumaliŋgu guyaŋi, banha nhumaliny ŋarru guŋgaꞌyuna, nhuma ŋarru dharaŋgana, nhalpiyan ŋarru yaka God-Waŋarrwu gurruṯumi warra ŋuthan. 31 God-Waŋarrwum dhaŋu gurruṯumi yolŋu warra bilanya bitjan nyumukuṉinyꞌ marimi maŋutji. 32 Ga banha ŋarru banhaya maŋutji gälki munathaꞌḻim bala ŋarru banha maŋutjim ŋuthana buṯ-bitjana, ga yanatj ḻinygu ga yindiyi ŋarru, bala ŋarru baṉamꞌ mala wanyuyin, ga warrawꞌnha banha yulŋum. Bala ŋarru wäyinma ŋarruŋan bala yalunꞌ ŋamaŋamayun balaya warrawꞌḻim. Yo, bitjana ŋarru banha God-Waŋarrwum yolŋu warra gurruṯumim ŋuthan, yindiyin yana.”
33 Yo, bitjanan nhan yakan banha Djesuyu marŋgiyumanam yolŋunham warrany. Ga guḻkumi nhan yakan banha dhäwum mala rakaran mayaliꞌmiŋganam. 34 Ga banha dhanal yakan dhanaliwayma ŋapa nyenan, Djesum ga malthundamim warra nhangu, nhanmam bayiŋ dhanaliŋguḻ mayalimꞌ dhawaṯthumarran.
Djesuyu wapurarrkuwan watany ga ḏowuny
(Mathuyu 8:23-27; Luk 8:22-25)
35 Ga banha ŋarruŋan walum gulŋiyan, nhanmam yakan baḏak yana Djesum nyenan marthaŋayŋa. Bala nhan wäŋanan nhanguwaywuḻ malthundamiwuḻim warrawuḻ bitjanan, “Gu, ŋalmam ŋarruŋan djinaŋun marthaŋayyun ŋunha galiꞌḻin.”
36 Bala dhanalim banha malthundamim warra yana ŋalthuwanan, bala ŋarruŋanan. Ga gananan dhanal banha guḻkunham yolŋuny warrany bäymaŋuḻin. Ga waripu banha yolŋu marthaŋaymi warra malthuwanya dhanaliŋgu. 37-38 Bala nhan banha Djesum ŋoyanan ŋunha dhurpuŋam marthaŋayŋa, muḻkurr nhan ḏämbuwuyḻi ŋalthuwan bala ŋoyanan. Ga gandarrŋam bala dhanaliŋgu watan ŋoy-gurrŋanꞌnha yindin marimin ḏoyꞌyuwan, boyanan dhanaliny ŋarruŋan. Ga ḏowum yakan wapthuwanan bala gapum dhaŋaŋdjinan marthaŋayŋam, gaḻki warri banha marthaŋayma guḻwuḻyuwarran. Ga dhanalim banha malthundamim warra nhangu mariminan dhika biyaṉiyinam bala dhanal yana dhukaranan nhanany Djesunham, “Wäy Marŋgikunharami, ṉakama, waŋayin ŋalma ŋarru dhaŋu, guḻwuḻyuna ŋalma ŋarru, ... dhäwul nhunu yaka dhaŋu warwuyunma, ŋatja?”
39 Bala nhan Djesum yakurrŋurum ṉakamanam bala dhunupan nhan wäŋanan wanyuyun dhärukthum, watawum bitjanan, “Gulyuwan!” ga ḏowuwum nhan bitjan wäŋan, “Ḻinygun dharraḏayiyan!” bitjan. Bala dhunupan banha watam gulyuwanan gälkinyaŋurum, ga ḏowum ŋarruŋan nyimdhuwanan bala wapurarrnha ŋoyan. 40 Bala nhan Djesum wäŋanan dhanaliŋgu bitjanan, “Nhäwu nhuma biyaṉiyinam? ... dhäwul nhuma yaka dhaŋu nyäku ma-yuwalkmiyi, ŋatja?”
41 Bala dhanalim banha mariminan dhika biyaṉiyinam, mä-maŋmaŋdhuwanan manapan bala ŋarruŋan bitjanan wäŋanharamin, “Nhäŋal nhuma? Ŋunha watayum ga gapuyum ŋäkul nhanany wäŋanhawuy! Dhaŋum yuwalknha ganydjarrmin yolŋu, ŋatja?” bitjan.
4:1 Luk 5:1-3 4:12 Yitjaya 6:9-10 4:21 Mathuyu 5:15; Luk 11:33 4:22 Mathuyu 10:26; Luk 12:2 4:24 Mathuyu 7:2; Luk 6:38 4:25 Mathuyu 13:12;25:29; Luk 19:26 4:29 Djawul 3:13