26
Bol lakaranhamin ŋanyapinya ŋayi Geŋ-Guripawal
Paul told King Agrippa about himself
Acts 26.1-11
Bala ŋayi ŋunhiyi buŋgawany yäku Geŋ-Guripany waŋan ŋanya Bolnha bitjarrnha, “Ma', lakaranhamirra nhunapinya nhe ŋanapurruŋgal.”
Bala ŋayi Bolnydja dhunupan waṉa-djarryurra, ga waŋan bitjarrnha, 2-3 “Buŋgawa Geŋ-Guripa, dhiyaŋuny bala gäthurnydja ŋarra ga dhuwal dhärra ŋayaŋu-mulkan', ŋunhi nhokalnha ŋarra dhu lakaranhamirrnydja ŋarranhawuynhany ŋarra, bili nheny marŋgi muka ŋuriki ŋanapurruŋgalaŋawnydja Djuw malawalaŋawnydja romgu. Nhepi dhu yan nhäma dharaŋandja, nhaku walal gan ŋunhi Djuw malay yätjkurr-lakaraŋal ŋarrany, ŋunhi ŋarra yaka djäma ŋula nhä yätjkurr. Ŋäkuny marrtji ŋamathaŋ yan ŋarrany dhäruktja, buku-djulŋi, yaka nhe dhu djawaryundja gandarrŋurnydja.”
“Walalnydja ŋunhi Djuw malany yolŋu walal marŋgi muka ŋarraku, ŋunhi nhaltjanna ŋarra ŋuli ganha nhinanha beŋur bili ŋunhi ŋarrany yothu yan, ŋäthilnydja ŋunhi ŋunhalnydja ŋarrakiyingalnydja wäŋaŋur, ga dhäŋur beŋuryiny ŋunhalnha ŋarra ŋunhi ŋutharnydja Djurutjalamnha. Walalnha ŋunhi marŋgimirrnydja ŋarraku, ga walal muka balaŋ yuwalktja lakaranha ŋarrakalaŋuwuynydja, nhaltjarr ŋarra gan nhinan. Beŋur bili yan ŋurruyirr'yunaŋur ŋarra ŋuli ganha romdja ŋayathanha baṯ-bitjana yan, bili ŋarrapiny muka dhuwal rom-djägamirr Baratji* yolŋu. Ga dhuwanna ŋarra yulŋuny dhärran ga dhä-birrka'yunarawnha nhumalaŋ, bili ŋarra ga dhuwal märr-yuwalkthirr ga gatjpu'yunna ŋurukun ŋunhi, ŋunhi God-Waŋarryu ŋäthil wäwunguŋal limurruŋ mala-ŋurrkanhayŋuny walalany. Walalnydja ŋunhiyi 12-tja bäpurru Yitjuralpuynydja ŋuli ganha buku-ŋal'yuna nhanŋu God-Waŋarrwuny bitjana bili munha-ŋupana, ga walu-ŋupana, bili walal ŋuli ganha ŋunhiyi gatjpu'yuna ga dhukarr-nhänha ŋurikiyi ŋunhi ŋayi Waŋarryu dhawu'-nhirrpar walalany. Ga ŋarrapiny ga dhuwal galkundhi yan, gatjpu'yuna ga dhukarr-nhäman ŋurikiyi bili waŋganygu yan ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu wäwunguŋal. Ga dhiyaŋiyin gämurruy' ŋunhi walalnydja gan Djuw malaynydja ŋarranhany rom-nyamir'yurra yätjkurr-lakaraŋala. Ga nhuma dhiyal yolŋuy walal, nhaku nhuma ŋuli ga guyaŋa God-Waŋarrnhany, yanbi ŋayi dhu yakan ga rur'maram yolŋuny dhiŋganhaŋurnydja?”
“Ŋarrapiny gan ŋunhi ŋäthilnydja yaka märr-yuwalkthinya nhanŋu Djesuwnydja, ŋuriki wäŋa-Nätjuritjpuywuny* yolŋuw. Ŋarrany gan guyaŋan yanbi ŋunhiyiny dhunupa ŋarraku bunharaw murrkay'kunharawnydja ŋurikiwurruŋguny ŋunhi walal gan Djesuny yäku-lakaraŋal. 10 Bala ŋarra gan marin walalaŋ djämany ŋäthilnydja ŋunhalnydja Djurutjalamdja. Yo, ŋuriŋiwurruyyi ŋurruŋu-djirrikaymirriy yolŋuy walal ŋarrany waṉa-nhirrpar ŋurikiyiny djämaw, bala ŋarra gan yan walalany dharruŋgulila galkarnydja ŋunhi Garraywalaŋumirrinhany yolŋuny walalany. Ga ŋunhi walal yolŋunhany djuy'yurr bunharawnydja, bala ŋarrany waŋan bitjarra, ‘Yo, manymaknha muka ŋunhiyiny, walal dhu dhiŋgaman.’ 11 Bitjarr bili ŋarra gan ŋunhi marrtjin muka ŋunhi balany walalaŋgalnydja buku-ḻuŋ'thunamirrililnydja buṉbulil malaŋulil, ga ŋunhiliyin ŋarra gan walalany ŋunhi bumarnydja bartjunmaraŋalnydja. Ga bitjarr ŋarra gan waŋan, ‘Ma', bilyurra walal dhipuŋuryiny romŋur, bala yätjkurr-lakaraŋun ŋanyanhany Djesunhany,’ bitjarra ŋarra gan ŋunhi lakaraŋalnydja, bili mirithin ŋarra gan ŋunhi nyamir'yurrnydja walalany ŋunhiwiliyi. Ga marrtjinany ŋarra gan ŋunhi bawalamirrilila yan wäŋalilnydja malaŋulil, maḻŋ'maranharaw ŋurikiwurruŋguny ŋunhi Garraywalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ bunharawnha ga ŋayaŋu-miḏikumanarawnha.”
Bol lakaranhaminan ŋunhiŋuwuynha ŋunhi ŋayi bilyurra balan malthunarawnha nhanŋun Djesuwnha
Paul told about when he turned to follow Jesus
Acts 26.12-18
12 “Yo! Marrkapmirr Geŋ-Guripa. Waŋganymirrnydja walal ŋuriŋiwurruyyi ŋurruŋu-djirrikaymirriy yolŋuy walal gurrupar ŋarrakal djorran' buku-djuwun', märr ŋarra dhu marrtjin balan Damatjkatjlilnydja* wäŋalil märranharawnha ga bunharawnha ŋurikiwurruŋgun ŋunhi Garraywalaŋumirriwnha yolŋuw walalaŋ. 13 Yo, marrtjinany ŋanapurr gan ŋunhi, ga yan bili ga gandarrŋura, yurr ḏämbuynha waluy ŋunhi yulŋuny ŋayiny maḻŋ'thurra ŋarrakal ŋunhili banydji yan. Nhäŋala ŋarra djarraṯawun'nha, yindin mirithirra dhikan, djuḻkmaraŋala gan walunhany, ga djeŋarra'yinany gan ŋunhi dhunupan beŋura djiwarr'ŋura, bala warrpam'nha ŋunhi gungaŋala ŋarranhany ga wiripuwurrunhany ŋunhi walal gan malthurr ŋarraku. 14 Bukmaknha ŋanapurr ŋunhi galkirrinany munatha'lila, bala ŋarra yan ŋäkula rirrakaynha, ŋayi gan waŋanan ŋarrakal dhärukkurrnydja Yeburukurrnydja* bitjarrnha, ‘Djol, Djol, nhaku nhe ga dhuwal ŋayaŋu-miḏikumandja ŋarranhany? Ŋuli nhe dhu bitjandhiny ŋarrakuny God-Waŋarrwuny mari-buna, ŋunhiyiny nhakun nhe ga nhuŋuwuy nhe ŋurru-gaw'yunna nhe dhu marrtji burakirra.’ 15 Ga ŋarrany waŋan dhä-birrka'yurr balany bitjarr, ‘Garray, yol bili nhe dhuwal?’ bitjarr. Ga ŋayiny waŋan bitjarr, ‘Ŋarrany dhuwal Djesu, ŋunhiyi ŋunhi nhe ga ŋayaŋu-miḏikuman ŋarrany. 16 Ma', rur'yurra bala dhärrin. Dhuwandja ŋarra milkunhaminan nhokal, bilin ŋarra nhuna dhuwal märraŋala gänaŋ'maraŋala, nheny dhu ŋarrakun djämamirr. Lakaraman nhe dhu ga yolŋuwalnha walalaŋgal ŋunhi nhaltjarr nhe nhäŋal ŋarrany dhiyaŋ bala gäthur, ga bitjandhi bili nhe dhu lakaramdhi 17 ŋurukurruŋgalnydja ŋunhi Djuw malawalnydja yolŋuwal walalaŋgal, ga Djan'tayilwalnydja bäpurruwal ŋunhi ŋarra nhunany ga dhuwal djuy'yunna walalaŋgalnha, yurr ŋarra nhunany ga dhuwal gungam yulŋuny bunhaŋurnydja walalaŋgalaŋaŋur. 18 Märr dhu ŋuliwitjandhi nhokalaŋuwurrnydja dhärukkurr ŋarrany dhu walalany maŋutjin ḻapmaram, märr walal dhu nhäman, bala bilyuna dhu beŋuryiny ŋunhi buku-munha'ŋurnydja balan djarraṯawun'mirri'lila. Bilyuna walal dhu ganarrthaman ŋunhany ŋunhi ŋurikiny Mokuywuny rom mala, bala märr-yuwalkthirra dhu ŋarrakun, märr dhu God-Waŋarryuny walalaŋ yätjkurruwuynydja bäy-lakaraman, buwayakkuman dhu. Ga dhäŋur beŋuryiny ŋunhi bala walal dhu ga ŋunhi dhärran God-Waŋarrwun yan nhanŋuwuynha yolŋuny walal, mala-manapanminyawuynha dhu ŋurikiwurruŋgalnha wiripuwurruŋgalnha ŋunhi walalany ŋayi bili ŋayaŋu-ḏarrtjalkkuŋal, ŋuliwitjarr ŋunhi walal märr-yuwalkthin ga märr-nhirrpanmin ŋarrakal.’ Bitjarr ŋayi gan Garray waŋanany ŋarrakal.”
Geŋ-Guripay bäyŋu ŋula maḻŋ'maranha yätjkurr Bolwal
King Agrippa didn't find anything bad in Paul
Acts 26.19-32
19 “Yo, Buŋgawa Geŋ-Guripa, bitjarr ŋayi ŋunhi Djesu maḻŋ'maranhaminany ŋarrakal beŋur djiwarr'ŋurnydja, bala ŋarra yan dhunupan märraŋalnha ŋanya dhäruktja. 20 Ŋurruŋuny ŋarra gan lakaraŋal yolŋuwal walalaŋgal ŋunhal Damatjkatj* wäŋaŋur, bala ŋarra yan roŋiyinan balayi Djurutjalamlil, ga ŋunhalnydja muka ŋarra gan lakaraŋal. Yo, lakaraŋalnydja ŋarra gan ŋunhi dhäwuny' ḻiw'maraŋala yan ŋulatjarryiny Djudiyakurrnydja,* ga lakaraŋalyi ŋarra ŋurikiwurruŋguny ŋunhi Djan'tayilwuny yolŋuw walalaŋ bukmakku yan. Bawalamirrikurra ŋarra gan ŋunhi lakaraŋalnydja, märr walal dhu bilyuna walalaŋgiyingal yätjkurruŋurnydja mala romŋur balan nhanukala God-Waŋarrwala. Ga wiripuny ŋarra walalaŋ gan bitjarr waŋan gam', ‘Nhinany nhuma dhu ga rom-ŋamathirra yan, märr walal dhu ga ŋunhi yolŋuynydja walal nhämany nhumalany, ŋunhi nhumany dhuwal yuwalknha yan bilyurr, ḏaḏawyurra manapar nhumalaŋgiyingal yätjkurruŋurnydja romŋur.’ Bitjarra ŋarra gan ŋunhi lakaraŋalnydja bukmakkal yan walalaŋgal.”
21 “Yurr walalnydja ŋunhi Djuw malany yolŋu walal yaka warray djälthinya ganha ŋurikiyi dhäwuw ŋänharaw, bala walal yan ŋayathaŋala ŋarrany, ŋunhi ŋarra gan buku-ŋal'yurr ŋunhili God-Waŋarrwal buku-ŋal'yunamirriŋur buṉbuŋur. 22 Yurr ŋayipiny gan ŋunhi God-Waŋarryuny ŋarrany guŋga'yurr yan, yan bili ga dhuwanna bala baḏaknha yan. Ga dhuwanna ŋarra dhärran ga yulŋuny, lakaranhamirra ga ŋarranhawuynhany ŋarra nhumalaŋgala, ŋaḻapaḻmirriwala dhiŋgiwal ga nyumukuṉiny'kal. Ga lakaramany ŋarra ga dhuwal ŋunhi bili yan waŋgany dharaŋana ŋunhi ŋayi Mawtjitjthu ga walal djawarrkmirriy walal gan lakaraŋal ŋäthil, ŋunhi nhä dhu maḻŋ'thun, 23 ‘God-Waŋarrwu Maŋutji-dhunupayanhawuynydja yolŋu dhu burakirra, ga dhäŋur beŋuryiny ŋayi dhu ŋunhi rur'yunna beŋur moluŋurnydja, ŋurruŋu-djuḻkthunna, ga ŋuliwitjandhin ŋayi dhu ŋunhi lakaramany baḏayalany' yolŋuwalnydja walalaŋgal nhanukiyingalaŋuwal ŋayi, ga bitjandhi bili ŋayi dhu ŋunhi lakaramdhi Djan'tayilwalnydja yolŋuwal walalaŋgal ŋunhiyi dhukarr baḏayala'mirrnydja.’ Yo, dhuwaliyiny ŋunhi yuwalknha yan maḻŋ'thurrnydja.”
24 Ga ŋunhi ŋayi gan Bolnydja waŋanany bitjarryiny, bala yan ŋayiny Bitjtatjthuny* ŋanya mukmaraŋala, yatjurrnha ŋayi gan mirithinan waŋanany bitjarrnha gam', “Way mukthurra, Bol! Bawa'yunna nhe ga dhuwali. Dharrwa nhe gan dhuwal marŋgithinany, bala nhe ga dhuwali bawa'yunna ŋuriŋiyin marŋgithinyaraynha.”
25 Ga ŋayiny Bolnydja waŋan bitjarr, “Ŋurruḏawalaŋu Bitjtatj! Yaka ŋarra gi dhuwal bawa'yurr. Dhuwandja dhäruk ŋarrany ga waŋa yuwalknha yan ga dhunupan. 26 Ŋayipiny dhuwali buŋgawany Geŋ-Guripany marŋgi muka dhiyakiyi malaŋuw; nhanukalnha ŋarra gan dhuwal waŋanany dhunupany, bili dhuwaliyiny nhä mala maḻŋ'thurra warraŋulthinan. Ŋayipiny gan nhäŋalyi muka, ga marŋgi ŋayi, bili dhuwaliyiny nhä mala gan maḻŋ'thurr yakan djuḻuḻ'yunawuy. 27 Buŋgawa Geŋ-Guripa! Muka nhepiny ga dhuwal märr-yuwalkmirriyirr ŋunhi djawarrkmirrinhany yolŋuny walalaŋ? Ŋarrany nhuŋu dhuwal marŋgi, ŋunhi nhe ga dhuwal yuwalk yan märr-yuwalkmirriyirrnydja walalaŋ.”
28 Ga ŋayiny Guripany waŋan nhanŋu Bolwuny bitjarr, “Galki nhe dhu dhuwal ŋarranhan bilmaram muka? … märr ŋarra dhu malthun dhiyakiyin romgu Garraywalaŋuwnha.”
29 Ga ŋayiny Bolnydja waŋan nhanŋuny bitjarra, “Ŋuli ŋayi walu gurririn, nhä mak märr-wiyin' yan, wanha balaŋ dhuwal nheny bilyurra, ga bukmak bawalamirr dhuwal yolŋu ŋunhi walal ga ŋarrany ŋäma waŋanhawuy dhiyaŋ bala gäthur, nhuma dhu bitjanna nhakun dhuwal ŋarran. Yurr yakany ŋarra djäl nhuma dhu ga nhina garrpinawuy rranhdhiŋmirr, bitjandja nhakun dhuwal ŋarra. Ŋarrany dhuwal djäl nhumalaŋ nhuma dhu loŋgayirra ŋunhany ŋunhi ŋayaŋuny nhumalaŋ, bitjanna nhakun dhuwal ŋarran.” Bitjarrnha ŋayi gan Bolyu lakaraŋalnydja.
30 Bala ŋayi ŋunhi ŋurruḏawalaŋuny yolŋu yäku Geŋ-Guripany* rur'yurra, ga buŋgawa wäŋaw-ŋayathanharaw yäku Bitjtatj,* ga Bunitj* ga wiripuwurr yolŋu walal, ŋunhi walal mala-märranhamin ŋunhiwiliyi, bala walal yan wäŋgaŋalnha dhawa-yawaṯthurra. 31 Bala walal marrtjin waŋanhaminan bitjanminan, “Dhiyaŋiyiny ga dhuwal yolŋuy yaka djäma ŋula nhä yätjkurrnydja. Yaka dhuwal ŋamakurr ŋunhi limurr dhu ga ŋayatham ŋanya ŋunhal dharruŋguŋur, ga yaka limurr dhu buma ŋanya murrkay'kumany.”
32 Ga ŋayiny Geŋ-Guripany waŋan Bitjtatjkalnydja bitjarrnha, “Ŋunhi balaŋ ŋayi dhuwal ḏirramu yaka waŋanha bitjana, ‘Ŋarranhany balaŋ nhuma dhuwal djuy'yuna balan ŋunhi ŋurruŋuwalnha buŋgawawal wäŋa Rawumbuywalnha dhä-birrka'yunarawnydja,’ bitjanany, bala limurrnydja balaŋ ŋanya ŋunhi dhawaṯmaranhan yan beŋuryiny dharruŋguŋurnydja. Yurr nhepin ŋanya dhu djuy'yundja balayiny ŋunhi ŋurruŋuwalnydja buŋgawawal.”
* 26:5 Pharisees * 26:9 Nazareth * 26:12 Damascus * 26:14 Hebrew * 26:20 Damascus; Judea * 26:24 Festus * 26:30 King Agrippa; Festus; Bernice