2
Gaḏamanmirriy yolŋuy walal gäŋal mundhurr yothuw Djesuw
Wise men bring gifts for baby Jesus
Mathuyu 2.1-12
Yo, Djesuny ŋunhi dhawal-guyaŋan wäŋaŋur Bithiliyam,* makarrŋurnydja Djudiya,* balanyamirriy waluy ŋunhi ŋayi gan ŋurruḏawalaŋu nhinan yäku Yarit* ŋunhi ŋunhiyiny wäŋa makarr nhanukal djägaŋur. Ga balanyamirriy bili yan, gali'-dhimurruŋurnydja barrkuŋurnydja wäŋaŋur, ḻiya-djambatjmirrnydja yolŋu walal marrtjindhi, yurr walal ŋunhi djambatjnha ḻiyany mala-djarr'yunarawnydja ganyuwnydja malaŋuw. Ga ŋunhi walal gan marrtjinany, ŋunhiwurryiny ḏirramuwurr gaḏamanmirrnydja, bala bunanan wäŋaŋur Djurutjalamnha,* ga ŋunhiliyi walal dhä-birrka'yurr bitjarr, “Wanha dhika yuṯany buŋgawa be ŋurruḏawalaŋuny Djuw-malawnydja? Ŋunhi ŋayi barpuru dhawal-guyaŋa, wanha wäŋaŋurnydja? Bili napurr barpuru dhuwal nhäma nhanŋu ganyu garrwarthinyawuy ŋunhal gali'-dhimurruŋur, bala ŋanapurr dhuwal marrtjinan rälin, märr napurr dhu buku-ŋal'yun nhanŋu ŋurikiyi yuṯaw ŋurruḏawalaŋuw.”
Ga ŋunhi ŋayi ŋurruḏawalaŋuynydja Geŋ-Yaritthuny* ŋäkulnydja walalaŋguŋ dhäwuny, bala yan ŋayi mirithinan dhika ŋoy-dhärranany, ga walal ŋunhi yolŋu walal wäŋa Djurutjalambuy* ga bitjarryi bili maḏakarritjthin. Bala ŋayi Yaritthuny* ḻuŋ'maraŋala walalany waŋganylila ŋunhiyiny ŋunhi ŋurruŋu djirrikaymirrinhany walalany, ga Rom-marŋgikunhamirrinhany walalany ŋunhi walal ŋuli ganha marŋgikunha Mawtjitjkalaŋawnha Romgu, bala ŋayi gan dhä-birrka'yurra walalany bitjarra, “Wanhal dhika ŋayi dhu be Maŋutji-dhunupayanhawuynydja dhawal-guyaŋa?”
Ga walalnydja buku-bakmaraŋal balany nhanŋuny bitjarra, “God-Waŋarrwuŋuny dhawu'mirriyanhawuy dhu dhawal-guyaŋa ŋunhal wäŋaŋur yäkuŋur Bithiliyam* makarrŋurnydja Djudiya.* Bili baman'tja God-Waŋarrwal djawarrkmirriy dhäwu rulwaŋdhurr bitjarr gam',
‘Dhuwaliyi Bithiliyamdja* wäŋa makarrŋur Djudiyany,*
bäydhi ŋayi dhuwali nyumukuṉiny'tja wäŋa,
yurr mirithirr dharrpal maŋutjiŋur Djudiyapuyŋuwalnydja buŋgawawal malaŋuwal;
bili dhiyaliyin dhu ŋunhi wäŋaŋur ŋurru-warryunayŋuny maḻŋ'thun,
ga mala-warryundja ŋayi dhu ga ŋarrakun yolŋunhany walalany Yitjuralnhan malany.’ ”*
Bala ŋayi Yarittja* wäthurra gayulnha yan ŋurikiyiny gaḏamanmirriwnydja ḏirramuwurruŋ, ŋunhi walal gali'-dhimurruwuy wäŋapuy, ga dhä-birrka'yurra ŋayi walalany bitjarra, “Nhätha ŋayi ŋunhi yuwalktja ŋunhiyiny ganyuny maḻŋ'thun? Nhaliy waluynydja.” Bala yan ŋayi djuy'yurra walalany balan Bithiliyamlila.* “Gatjuy marrtjin walal ŋini, ga ḻarruŋun ŋurikiyin yothuwnha, ga ŋuli nhuma dhu maḻŋ'maramany ŋanya, ga räliyi nhuma dhu roŋiyirr ga lakaram ŋarrakalnydja marŋgikum ŋarrany, märr ŋarrany muka dhu buku-ŋal'yun nhanŋu,” ga bitjarr ŋayi waŋanany walalaŋgal.
Bala walal ŋuriŋiwurruyyiny gaḏamanmirriynydja ganarrthaŋala Djurutjalamdja* wäŋa, bala yan marrtjinan. Ga bulu nhakun ŋunhiyi bili ganyu maḻŋ'thurr, ŋunhi walal ŋäthil nhäŋal garrwarthinyawuy ŋunhal gali'-dhimurruŋur, ga ŋayipiny gan ŋunhi ganyuny marrtjin ŋurruŋun, ga walalnydja marrtjin ŋapa-munguyurra ŋanya ganyunhan, ga yan bili-i-i, ga gulyurrnydja ŋayi ŋunhi ganyuny ŋunhilin bili yan wäŋaŋurnydja, ŋunhi wanhal gan yothu Djesu ŋorran. 10 Ga mirithinan walal ŋunhi ŋoy-djulŋithinan goŋmirriyinan manapar ŋunhi walal nhäŋalnydja ŋunhiyi ganyunhany. 11 Bala yan walal gulŋi'-gulŋiyinan ŋunhiwiliyin bala'lila, bala walal yan bun'kumu-djipthurra, ga buku-ŋal'yurra nhanŋu yothuwnha. Ga yurrnha walal bathiny mala walalaŋguwuy walal dhäny-ḻapḻapmaraŋal, bala marrtjin gurruparnha ŋanya yothunhany mundhurrnha mala, mel-wiḏi'mirr bulay, ga wiripuny buŋgan bäw yäku biraygintjan',* ga wiripuny merr,* balanya nhakun wiyika' ŋäminminyawuy buŋgan bäwthi yan. 12 Ga ŋunhi walal dhawar'yurrnydja mundhurrŋurnydja mala gurrupanaŋur, bala ŋayiny God-Waŋarrnydja waŋanan walalaŋgal mäwa'wurrnydja bitjarrnha, “Yakan nhuma dhu balayiny roŋiyirr Yaritkalnydja.” Bala yan walal ŋunhi roŋiyinany walalaŋgiyingalnydja wäŋalil wiripuŋuwurra dhukarrkurrnydja.
Djawtjipthuny ga Meriynydja djaw'yurra yothunhany Djesunhany balan makarrlil wäŋalil Yetjiplila
Joseph and Mary took baby Jesus to Egypt
Mathuyu 2.13-15
13 Ga ŋuliŋuryiny dhurrwaraŋur ŋunhi walal gaḏamanmirriynydja ganarrthaŋalnydja ŋanya Merinhany* ga Djawutjipnhany,* bala God-Waŋarrwuny dhäwu-gänhamirrnydja maḻŋ'thurra Djawutjipkuny mäwa'kurra, ga waŋan ŋayi gan nhanukal bitjarr, “Rur'yurra. Märraŋun dhuwali yothunhany ga ŋäṉḏi'mirriŋunhany, bala marrtjin. Yurr bondin nhuma dhu marrtjiny balan bitjanna wäŋalil makarrlil yäkulil Yetjiplila,* ga ŋunhilin nhuma dhu ga nhinany galkundja, ga bäy ŋarra dhu boŋguŋ dhäruk djuy'yurr nhumalaŋ, bili Yarittja* dhu ḻarruŋun dhiyakiyiny yothuwnydja bunharawnha.”
14 Bala yan ŋayi Djawutjiptja* rur'yurra, ga gaḏaymar ŋayi ŋäṉḏi'mirriŋuny ga yothunhany, ga ŋuriŋi bili yan munhay walal walalaŋguwuynydja wäŋa ganarrthaŋal, bala ŋurruyirr'yurra marrtjinan balan makarrlil yäkulil Yetjiplila.* 15 Ga nhinanany walal gan ŋunhiliyin Yetjipnha* makarrŋur wäŋaŋur, ga yan bili-i-i, ga bäy ŋayi Yarit* dhiŋgaŋal. Bili be bala ŋäthil baman', God-Waŋarr dhäruk gurrupanmin nhanukalaŋuwal djawarrkmirriwal bitjarr gam', “Wäthurrnydja ŋarra ŋunhi gäthu'mirriŋuwnydja ŋarrakalaŋaw dhawaṯmaraŋalnydja ŋanya beŋura Yetjipŋura* wäŋaŋur.”
Geŋ-Yaritthu gan bumar rakunyguŋal djamarrkuḻiny' ḏirramuwurruny ŋunhal Bithiliyam
King Herod killed all the little boys in Bethlehem
Mathuyu 2.16-18
16 Ga ŋunhiliny Djurutjalamdja* ŋayiny Yarittja* gan galkurra dhäwuwnha buku-roŋanmaranharaw gaḏamanmirriwuŋun yolŋuwuŋ walalaŋguŋ, yurr walalnydja bäyŋun roŋiyinya nhanukal, bala yan ŋayiny ŋunhi Yarittja mirithinan dhika maḏakarritjthinany. Bala ŋayi djuy'yurra djämamirrinhan mala nhanŋuwuy balayin Bithiliyamlila,* ga wiripu wäŋa mala ŋunhi walal gan galkiwatj dhärran, ḻarruŋalnha walal gan ḏirramuwurruŋgun djamarrkuḻiw' bunharawnha, dhuḏi-wapthunamirriw walalaŋ, ga gaḻ'yunamirriw walalaŋ, ga djaṉ'tjaṉmirriw, bili ŋunhiyiny djamarrkuḻi' dhawal-guyaŋanhawuy balanyamirriwuy yan bili walupuynydja rrambaŋiwuy ŋunhi walal gaḏamanmirriy ŋäthil nhäŋal ganyu.
17 Ŋäthilnydja baman'tja God-Waŋarrwal djawarrkmirriy yäkuy Djirimayay* dhäruk nhirrpar bitjarr gam',
18 “Ŋunhal Rämaŋurnydja* wäŋaŋur gan dhawaṯthurr yindin mirithirra rirrakay nyä'yunminyawuynha milkarrin.
Ga miyalk yäku Ratjul-nydja* gan ŋäthinan nhanukiyingalaŋawnydja ŋayi djamarrkuḻiw' warwuyurra gan,
ga yakan ŋayi gan ŋunhi djälthinany ŋanya dhu ŋayaŋu-mulka'kumany,
ga ŋäthinany ŋayi gan ŋunhi bili nhanŋu ŋunhi djamarrkuḻiny' bukmaknha dhiŋga'-dhiŋgaŋala.”
Walal roŋiyinan Yetjip-ŋur Djawutjip ga Meri ga yothu
Joseph and Mary with baby Jesus returned from Egypt
Mathuyu 2.19-23
19 Ga dhäŋur beŋuryiny ŋunhi ŋayi Geŋ-Yarittja* dhiŋgaŋal, ga maṉḏany gan ŋunhi Djawutjiptja* ga Meriny baḏak yan nhinan ŋunhili banydjin yan Yetjip* makarrŋur wäŋaŋur. Bala ŋayiny God-Waŋarrwuny dhäwu-gänhamirrnydja bunanan nhanŋuny Djawutjipkuny mäwa'wurra, 20 ga waŋan ŋayi nhanukal bitjarr, “Djawutjip, rur'yurra. Märraŋun yothunhany ga ŋäṉḏi'mirriŋunhany, bala marrtjin roŋiyinan balan wäŋalil Yitjuralilnha,* bili ŋunhiwurryiny yolŋu walal ŋunhi walal gan djälthin bunharaw dhiyakiyi yothuw, bilin walal rakunydhinan.”
21 Bala yan ŋayi Djawutjiptja rur'yurra, ga märraŋal ŋayi yothuny ga ŋäṉḏi'mirriŋuny, bala yan walal marrtjinan roŋiyinan balayin Yitjurallila. 22 Ga ŋunhi walal galki Yitjuralnydja wäŋa ŋayathaŋal, bala ŋayi ŋäkula Djawutjipthuny Yätjilatj-nhany* yäkuny Yaritkuny gäthu'mirriŋuny, ŋunhi ŋayin yuṯany ŋurruḏawalaŋu gan nhinan ŋurikiyiny wäŋaw makarrwu Djudiyapuywuny,* ga ŋayiny ŋunhi Djawutjiptja märr barrarindhi ŋurikiyiny wäŋaw nhinanharaw. Ga bulu beŋuryi dhurrwaraŋur Garraywal dhäwumirriy lakaraŋal nhanŋu Djawutjipku mäwa'kurryi yan bitjarr, “Gatjuy marrtjin bala yan, ga nhininy ŋunhilin wäŋaŋur makarrŋur yäkuŋur Galalin.”* Bala walal marrtjinan yan, 23 ga nhinanany walal wäŋayaŋalnydja ŋunhilin Nätjuritjnha wäŋaŋur makarrŋurnydja Galalin. Bili ŋäthilnydja baman'tja God-Waŋarrwal djawarrkmirriy lakaraŋal bitjarr gam', “Walal ŋanya dhu ga lakaramany Nätjuritjpuynha* yolŋu.” Ga bitjarryiny ŋunhi yuwalknha yan maḻŋ'thurr.
* 2:1 Bethlehem * 2:1 Judea * 2:1 Herod * 2:2 Jerusalem * 2:3 King Herod * 2:3 Jerusalem * 2:4 Herod * 2:5 Bethlehem * 2:5 Judea * 2:6 Bethlehem * 2:6 Judea * 2:6 Israel * 2:7 Herod * 2:8 Bethlehem * 2:9 Jerusalem * 2:11 frankincense * 2:11 myrrh * 2:13 Mary * 2:13 Joseph * 2:13 Egypt * 2:13 Herod * 2:14 Joseph * 2:14 Egypt * 2:15 Egypt * 2:15 Herod * 2:15 Egypt * 2:16 Jerusalem * 2:16 Herod * 2:16 Bethlehem * 2:17 Jeremiah * 2:18 Ramah * 2:18 Rachel * 2:19 King Herod * 2:19 Joseph * 2:19 Egypt * 2:20 Israel * 2:22 Archelaus * 2:22 Judea * 2:22 Galilee * 2:23 Nazarene