WUNLUMBOLO
sɛwɛ shyɛn woo
Sɛwɛ wi nawa sɛnrɛ
Wunlumbolo sɛwɛ shyɛn woo wi yɛn na para na kee yɛgɛ Zhuda tara wunluwɔ naa Izirayɛli tara wunluwɔ po sɛnrɛ n, to nda tì lɛ wa wunlumbolo sɛwɛ koŋgbanŋa wi ni we. Wunlumbolo sɛwɛ pàa wi kɔn shyɛn, katugu wi saa ya kɔ sɛlɛgɛ sɛwɛ ŋa pe ma migi wi nuŋgba ni.
Wunlumbolo sɛwɛ shyɛn woo wi sɛnrɛ tì kɔn ma yiri kɔnsaga shyɛn.
Wa wi kɔnsaga koŋgbanŋga ki ni (1-17), Izirayɛli wunluwɔ pìla kɔn shyɛn yɛgɛ ŋga na ko sɛnrɛ to ti yɛn na yuun na kee bere. Izirayɛli tara, to nda ti yɛn yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunluwɔ we, Asiri tara fɛnnɛ pàa pan ma ye wa ti ni, mari tɔn muŋga; ko la pye, a yɛlɛ cɛnmɛ kɔlɔshyɛn naa nafa ma yiri shyɛn (722) toro na Zhezu wi fa se. Pàa wunluwɔ cagbɔgɔ Samari ki tɔngɔ, ma ca woolo pe koli ma kari pe ni wa Asiri tara.
Wa sɛwɛ wi kɔnsaga shyɛn wogo ki ni (18-25), yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunluwɔ po la fanŋga ta ma yere fɔ ma saa gbɔn wagati ŋa Babilɔni tara wunlunaŋa Nebukanezari wìla kaa pan ma ye wa ti ni, mari tɔn muŋga; ko la pye, a yɛlɛ cɛnmɛ kaŋgurugo naa nafa tijɛrɛ ma yiri kɔgɔlɔni (586) toro na Zhezu wi fa se. Pàa Zheruzalɛmu cagbɔgɔ ki tɔngɔ pew, ma ca woolo pe lɛgɛrɛ yigi kulolo, ma kari pe ni wa Babilɔni tara. Ɛɛn fɔ wa ki wagati ŋgbaan wi kɔsaga yeri, a Babilɔni tara fɛnnɛ pè si yɛnlɛ ki na ma wunluwɔ ŋa pàa yigi ma kari wi ni wi wɔ wa kaso.
Wunlumbolo sɛwɛ shyɛn woo wi yɛn naga nari we na, yiŋgi na pàa si Izirayɛli tara naa Zhuda tara ti tɔngɔ. Ali maga ta Yɛnŋɛlɛ yɔn sɛnrɛ yofɛnnɛ pe lɛgɛrɛ la pye na leele pe yɛrɛgi, leele wele, konaa wunlumbolo poro tende, pàa je mbe taga Yɛnŋɛlɛ li na ma saa na yarisunndo ta yɛgɛ gbogo. Zheruzalɛmu ca ki tolo li yɛn jɔlɔgɔ kagbɔgɔlɔ ŋgele kè Yɛnŋɛlɛ woolo pe ta, lo la nuŋgba. Sɛwɛ wi yɛn naga yɛgɛ yuun we kan fɔ: «Ki kagala ke ni fuun kàa pye, katugu Yawe Yɛnŋɛlɛ làa nawa ŋgban Zheruzalɛmu ca woolo naa Zhuda tara woolo pe ni» (2 Wunlu 24.20).
Sɛwɛ wi yɛn ma kɔɔnlɔ yɛgɛ ŋga na
Zhuda tara naa Izirayɛli tara wunlumbolo pe kala 1–17
Yɛnŋɛlɛ yɔn sɛnrɛ yofɔ Eli wo naa wunlunaŋa Ahaziya pe kala 1
Elize wìla pye Yɛnŋɛlɛ yɔn sɛnrɛ yofɔ 2.1–8.15
Izirayɛli tara wunlumbolo puŋgo woolo naa Zhuda tara wunlumbolo pele ni 8.16–16.20
Juguye pàa ya Samari ca ki ni 17.1-41
Zhuda tara wunlumbolo puŋgo woolo pe kala 18–25
Ezekiyasi wi wunluwɔ konaa Asiri tara fɛnnɛ pe panga mbe to wi tara ti na 18–20
Manase naa Amɔ pe wunluwɔ sanga 21.1-26
Wunlunaŋa Zhoziyasi wìla Yɛnŋɛlɛ li lasiri sɛwɛ wi kara mɛɛ kanŋguwa le wa tara ti ni 22.1–23.30
Zhuda tara wunlumbolo puŋgo woolo wele 23.31–24.20
Zheruzalɛmu ca ki tɔngɔwɔ 25.1-30
ZHUDA TARA
NAA IZIRAYƐLI TARA WUNLUMBOLO PE KALA
1
1–17
Wunlunaŋa Ahaziya wi kapege
naa wi yama kala
1 Wunlunaŋa Ashabu wi kuŋgɔlɔ, a Mowabu cɛnlɛ woolo pè si yiri ma je Izirayɛli woolo pe na.
2 Ma si yala, pilige ka, Izirayɛli tara wunlunaŋa Ahaziya wìla pye wa wi sanŋgazo yumbyɔ wa ni wa Samari ca, a wì si kaa yiri wa fenɛtiri wi ni ma to, mɛɛ wi yɛɛ wɛlɛgɛ fɔ jɛŋgɛ. Kona, a wì si leele tun, ma pe pye fɔ: «Ye kari ye sa Ekirɔn ca yarisunŋgo Baali Zebubu ki yewe na kaa pye mi yaa sagala ki yama mba pi na.»
3 Ɛɛn fɔ, a Yawe Yɛnŋɛlɛ li mɛrɛgɛ wì si pan maga yo Tishibe ca fɛnnɛ naŋa Eli wi kan, ma yo fɔ: «Yiri ma sa Samari ca wunlunaŋa wi pitunmbolo pe fili wa konɔ ma pe pye fɔ: ‹Kì cɛn Yɛnŋɛlɛ lo la li woro laga Izirayɛli tara ti ni, fɔ a yè yiri na kee sa Ekirɔn ca yarisunŋgo Baali Zebubu ki yewe wi le?›
4 Ki kala na, pa Yawe Yɛnŋɛlɛ lì yo yɛɛn fɔ: ‹Ma yɛn ma sinlɛ yama sorondo nda na, ma se yiri wa ti na, katugu ma yaa ku kaselege.› »
Ko puŋgo na, a Eli wì si kari.
5 A pitunmbolo pè si sɔngɔrɔ ma pan Ahaziya wi kɔrɔgɔ. A wì si pe yewe ma yo fɔ: «Yiŋgi na, a yè si sɔngɔrɔ ma pan fyaw?»
6 A pè suu yɔn sogo ma yo fɔ: «Naŋa wa wì pan ma fili we ni, mɛɛ yo fɔ: ‹Ye sɔngɔrɔ ye kari wa wunlunaŋa ŋa wì ye tun wi yeri, yoo pye fɔ: Pa Yawe Yɛnŋɛlɛ lì yo yɛɛn fɔ: Kì cɛn Yɛnŋɛlɛ lo la li woro laga Izirayɛli tara, fɔ a mà leele torogo pe sa Ekirɔn ca yarisunŋgo Baali Zebubu ki yewe kɛ? Ki kala na, ma yɛn ma sinlɛ yama sorondo nda na, ma se yiri wa ti na, katugu ma yaa ku kaselege.› »
7 A Ahiziya wì si pe yewe ma yo fɔ: «Naŋa ŋa wì pan ma ye fili maga sɛnrɛ nda ti yo ye kan, wi cɛnlɔmɔ pi yɛn mɛlɛ?»
8 A pè suu yɔn sogo ma yo fɔ: «Yaayogo ka sire yaripɔgɔ kìla pye ki naŋa wi na, naa sɛlɛgɛ kurusijara ni wùu pɔ wa wi sɛnnɛ.» Kona, a Ahaziya wì sho fɔ: «Tishibe ca fɛnnɛ naŋa Eli wowi.»
Wunlunaŋa Ahaziya
wìla leele torogo
pe sa Eli wi yigi wi kan
9 Kona, a Ahaziya wì si maliŋgbɔɔnlɔ to wa torogo, ŋa wi yɛn maliŋgbɔɔnlɔ nafa shyɛn ma yiri kɛ ŋgbelege go na, wo naa wi lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe ni, ma yo pe sa Eli wi yigi. A ki maliŋgbɔɔnlɔ to wì si kari, mɛɛ saa Eli wi ta wi yɛn ma cɛn wa yanwiga ki go na, ma suu pye fɔ: «Yɛnŋɛlɛ lere, wunlunaŋa wì yo ma tigi ma kari wa.»
10 A Eli wì si maliŋgbɔɔnlɔ to wi yɔn sogo ma yo fɔ: «Na kaa pye mi yɛn Yɛnŋɛlɛ lere, kasɔn mbe yiri wa naayeri kɔɔn sogo mboro naa ma lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe ni.» Le ki yɔngɔlɔ nuŋgba ke ni, a kasɔn si yiri wa naayeri ma tigi ma maliŋgbɔɔnlɔ to wo naa wi lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe sogo.
11 A Ahaziya wì si maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege to wa yɛgɛ torogo naa wi lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe ni wa Eli wi yeri. A ki maliŋgbɔɔnlɔ to wì si saa Eli wi pye fɔ: «Yɛnŋɛlɛ lere, wunlunaŋa wì yo ma fyɛɛlɛ ma tigi ma kari wa.»
12 A Eli wì suu yɔn sogo ma yo fɔ: «Na kaa pye mi yɛn Yɛnŋɛlɛ lere, kasɔn mbe yiri wa naayeri kɔɔn sogo mboro naa ma lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe ni.» Le ki yɔngɔlɔ nuŋgba ke ni, a kasɔn kì si yiri wa naayeri ma tigi ma maliŋgbɔɔnlɔ to wi sogo wo naa wi lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe ni.
13 A Ahaziya wì si nuru ma maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege to taanri woo torogo naa wi lenambala nafa shyɛn ma yiri kɛ pe ni. Naa ki maliŋgbɔɔnlɔ to wìla ka saa gbɔn wa Eli wi tanla, a wì si kanŋguuro kan wi nɔgɔ maa yɛnri, ma yo fɔ: «Yɛnŋɛlɛ lere, mila ma yɛnri, maga yaga na yinwege konaa ki leele nafa shyɛn ma yiri kɛ mbele pe yinwege ki kala li gbɔgɔ ma yeri.
14 Mìgi jɛn fɔ kasɔn yiri wa naayeri ma maliŋgbɔɔnlɔ teele koŋgbanmbala shyɛn pe sogo, poro naa pe lenambala nafa shyɛnzhyɛn ma yiri kɛ kɛ pe ni. Ɛɛn fɔ koni, mila ma yɛnri, maga yaga na yinwege ki kala li gbɔgɔ ma yeri.»
15 Kona, a Yawe Yɛnŋɛlɛ li mɛrɛgɛ wì si Eli wi pye fɔ: «Tigi ma pinlɛ wi ni ma kari. Maga ka fyɛ.» A Eli wì si tigi ma pinlɛ wi ni ma kari wa wunlunaŋa wi yeri.
16 Naa pàa ka saa gbɔn wa, a Eli wì si wunlunaŋa wì pye fɔ: «Pa Yawe Yɛnŋɛlɛ lì yo yɛɛn fɔ: ‹Mà leele tun pe sa Ekirɔn ca yarisunŋgo Baali Zebubu ki yewe ndɛɛ Yɛnŋɛlɛ la woro laga Izirayɛli tara pe sali yewe. Ki kala na, ma yɛn ma sinlɛ yama sorondo nda na, ma se yiri wa ti na, katugu ma yaa ku kaselege.› »
Wunlunaŋa Ahaziya wi kunwɔ
17 Kona, a Ahaziya wì si ku ma yala Yawe Yɛnŋɛlɛ li sɛnrɛ nda làa yo Eli wi kan ti ni. Pinambyɔ sila pye wi yeri, kì pye ma, a wi nɔsepyɔ lenaŋa Yoramu wì si cɛn wunluwɔ pi na wa wi yɔnlɔ. Kìla pye Zhuda tara wunlunaŋa Zhozafati wi pinambyɔ Yoramu wi wunluwɔ pi yɛlɛ shyɛn wolo lo ni.
18 Ahaziya wi kapyegele sanŋgala konaa kagala ŋgele wìla pye ke yɛn ma yɔnlɔgɔ wa Izirayɛli tara wunlumbolo pe wagati kapyegele sɛwɛ wi ni.