2
Rarali Yesus naꞌa Betlehem
Matius 1:18-25
Naꞌut i beti rarali Yohanes, na Kaisar Agustus* nfareta ni tamata ra ma rtulis munuk tamata ovi rarenar tali fareta Roma, nararira ra. Inyai beti fasa rtulis nararira ra naꞌa daftar, boma rkaꞌa lahir ne, tamata ifira munuk naꞌut inyai. Ira rotu daftar yai naꞌut i Kirenius notu gubernur naꞌa propinsi Siria. Ba tamata ra munuk rti rira ahu ra ma rtulis nararira ra. 4-5 Yusuf notu vali wean inyai. Ia ntali ahu Nazaret i nanaꞌa propinsi Galilea ma nti Raja Daud ni kota a, naran Betlehem, naꞌa propinsi Yudea, tevek ubun a nusin Raja Daud. Yusuf nti ma rdaftar naran a ovu Maria i ntavun teri roak ia. Naꞌut inyai, na Maria nbarlewan roak. Naꞌut i rnaꞌa Betlehem, na Maria ni amar kena roak ma nrali Ia. Yanan iyaꞌan ini, brana Ia. Maria nkuma yanan a ovu sikar, beti nfanuba Ia naꞌa wan i afwatan ra baꞌi rafnaꞌan naꞌa, tevek rahan siwelat ma rafnerung teri naꞌa nngora roak. Ovan yai, na domba duarira ra rnaꞌa vali ngrova dardirin ovi rfaseri Betlehem a, ma rwanar rira domba ra. Brian munuk, na Duilaꞌa Ni sansinir isa ntali lanit ratan nma ma nfaturu tenan a verin ira. Duilaꞌa vanan i nfitik nyadat nsoru ira, ba rbobar urun i lahir. 10 Duilaꞌa Ni sansinir yai nfalak verin ira ne, “Deka byobar, tevek ufamalik ivar lolin verin mia, ovu verin tamata ra munuk ma veka inabira lolin urun i lahir. 11 Ovan ini vali naꞌa Raja Daud ni kota, na rarali roak Duilaꞌa Kristus. Ia Raja i nsikat tamata ra tali rira salasilan ra, ma rira vavaꞌat kakiwal. 12 Ni faneak a wean ini: mia veka mtyuan kasikoꞌu yanat isa, rkuma Ia ovu sikar ma rfanuba Ia naꞌa wan i afwatan ra baꞌi rafnaꞌan naꞌa.”
13 Brian munuk, na Duilaꞌa Ni sansinir yai ovu Ni sansinir liak ra vali, rivun ilaꞌa ira rvotuk. Rir tinemun rfadawang Ubu ma rfalak ne, 14 “Fara traning Ubu! Ia saꞌi dawan Ia ovu nanaꞌa wan i karatat lia munuk a. Naꞌa lanit ivavan ini, fara malinan verin tamata ovi Ubu naflahar roak ira.”
15 Ti ma Duilaꞌa Ni sansinir avyai rti talik ira ma rarata ewal lanit ratan, na domba duarira ra rsifalak afa verin ira ne, “Mya ma tati Betlehem ma tsiꞌik afa i Duilaꞌa nfalak roak verin ita.” 16 Ba rfarlan lahir ma ti rtuan Maria irua Yusuf, ovu vali kasikoꞌu yanat i ntuba wan i afwatan ra baꞌi rafnaꞌan naꞌa. 17 Ti ma rsiꞌik kasikoꞌu yanat yai, na rfamalik lahir afa ovi Duilaꞌa Ni sansinir yai nfalak naꞌa kasikoꞌu yanat yai. 18 Tamata ovi rarenar afa ovi domba duarira rfamalik yai, rtalkaka munuk lahir.§ 19 Naꞌuk Maria nfikir watan afa avyai ma nanovak naꞌa ralan a. 20 Nata domba duarira avyai rewal ira ma raraning Ubu ovu rfadawang Ia, tevek afa ovi rarenar ra ovu afa ovi rsiꞌik ra, kena lahir ovu afa ovi Duilaꞌa Ni sansinir yai nfalak a.
Yusuf irua Maria rovun Yesus ti verin Duilaꞌa naꞌa Yahudi rira Rahan Dawan Falurut
21 Ti ma Ni amar iwalu roak, na rsunat kasikoꞌu yai, ovu rfanara Ia ne, Yesus. Ubu Ni sansinir tali lanit ratan nfalak lan roak naran ini, naꞌut i renan a wol nlewan Ia obin. 22 Amar naran roak ma Yusuf ovu Maria rot-orang Musa ni inukun ra ma rfamerat tenarira ra. Naꞌut inyai, na rovun vali Yesus ma rti Yerusalem ma rfaturu ne, rfadoku munuk Yesus Ni vavaꞌat a verin Duilaꞌa.* 23 Rfadoku roak naꞌa Duilaꞌa Ni Inukun ra ne, “Brana iyaꞌan ra munuk musti rfamerat ira ma al rfaturu ne, ira veka rkarya watan verin Duilaꞌa.” 24 Amar yai, na rot-orang vali Duilaꞌa Ni inukun ra, ma rala kakahu irua te modarlaka yanat irua ma reluk rira korban verin Ubu.
25 Naꞌa Yerusalem, na tamata isa naran Simeon. Ia ni vavaꞌat nmalola ovu not-orang munuk afa ovi rnaꞌa Duilaꞌa Ni inukun ra. Ia nanaban amar i Ubu veka nma ma nfaloling tamata Israel ralarira ra. Ubu Ni Roh a nfatuang vali ia. 26 Ubu Ni Roh a nfalyawang roak verin ia ne, ia wol bisma nmata, ti naran i nsiꞌik Raja i ntevut dida salasilan ra. 27 Ubu Ni Roh nfalak verin Simeon ma nti Rahan Dawan Falurut ni lean a. Naꞌut inyai, na Yusuf ovu Maria rovun Yesus ma rti ralan ma rot-orang afa ovi rnaꞌa Musa ni inukun ra. 28 Simeon nala kasikoꞌu yanat yai ma nsaka Ia, beti nfadawang Ubu ma nfalak ne,
29 “Duilaꞌa, fiang ini fwakena roak Mu tnorung a verin yaꞌa. Yaꞌa eluk Mu sansinir,
ba velik ne umata, naꞌuk wol akataka, tevek umata ovu malinan.
30 Usiꞌik roak Ia i msinir ma nma, ma nsikat ami tali mami salasilan ra, ma mami vavaꞌat kakiwal.
31 Oa fwadoku lan roak ma nma, boma tamata ra munuk rsiꞌik Ia.
32 Ia wean lyawan i nyeba lingaꞌan a verin tamata ovi wol Yahudi ra ma rorang Oa,
ovu vali tali afa ovi veka notu ra, na tamata ra munuk ralang Mu tamata Israel ra.”
33 Kasikoꞌu yai renan ovu yaman a rtalkaka lahir naꞌut i rarenar afa ovi Simeon nfalak naꞌa yanarira a. 34 Nata Simeon naflurut verin Ubu ma naflahar ira, ovu nfalak verin Maria ne, “Ubu nfadoku roak ma kasikoꞌu ini veka nfaleka ma rivun tamata Israel ovi rafena ma rorang Ia, ovu vali nsikat tamata rivun tali rira salasilan ra, ma rira vavaꞌat kakiwal. Ia neluk faneak tali Ubu ma nfangnanang tamata ra naꞌa afa ovi Ubu nfalak ra, naꞌuk tamata rivun veka rangal Ia. 35 Wean inyai, na afa ovi tamata ra rfikir a veka rvotuk. Nlia tali inyai, na oa veka fwarnuang lahir lalau dawan i wean nahin blawat nsungu ralam a.”
36 Vata isa naran Hana nanaꞌa vali inyai. Ia nabi ia, ovu yaman a naran Fanuel. Fanuel ini ntali Israel rira arun dawan i naran Asyer. Ia tuvu ilaꞌa roak ia. Naꞌut i nsifa ana, nvaꞌat ovu awan a varat ifitu watan, na awan nmata. 37 Ba tali amar yai, na ia nvaru lahir, ovu ni varat vutwalu rahin ifaꞌat roak. Ovan a amar, na ia nanaꞌa lalawatan Rahan Dawan Falurut a ma nfadawang Ubu, ntolat, ovu vali naflurut. 38 Naꞌut inyai vali, na Hana nma ma nfadawang Ubu, ovu nfamalik naꞌa kasikoꞌu yai verin tamata ra munuk. Tamata avyai rnaban amar i Ubu veka nma ma nsikat tamata Yerusalem tali tamata ovi rira sian ira. 39 Ti ma Yusuf ovu Maria rotu munuk roak afa ovi rnaꞌa Duilaꞌa Ni inukun ra, beti rewal ira rti rira ahu Nazaret i naꞌa propinsi Galilea. 40 Kasikoꞌu yai nmela ma dawan roak ia, ma tenan a nangrebat. Ia Ni kakaꞌa dawan tali Ubu, ovu Ubu nala Ni rala lolin verin Ia.
Yesus nanaꞌa Yahudi rira Rahan Dawan Falurut naꞌut i Ni varat vutu rahin irua
41 Lokat varat naꞌut amar i Yahudi ra rangnanang amar i uburir-nusirira ra rdir-talik Mesir, na Yesus renan ovu yaman a baꞌi rti Yerusalem ma rovu snoba dawan yai.§ 42 Naꞌut i Yesus Ni varat vutu rahin irua roak, na ira rti Yerusalem wean i baꞌi rti lokat varat a naꞌa amar dawan yai. 43 Amar dawan yai nlia roak beti rewal ira, naꞌuk Yesus nanaꞌa watan Yerusalem. Renan ovu yaman a wol rkaꞌa ne, nanaꞌa inyai obin.* 44 Ira rnarin ne, Ia novu vali tamata rivun ovi irmunuk rbana yai. Ba rbana amar lolan roak, beti rdava Ia naꞌa rira tiniman ra ovu rira kidabela ra. 45 Naꞌuk wol rtuan Ia, ba rewal ewal ira rti Yerusalem ma rdava Ia. 46 Amar itelu nelak roak, beti rtuan Ia naꞌa Rahan Dawan Falurut ralan a. Ia ndoku ovu Yahudi rira dawan ovi rair Musa ni inukun ra ma nrenar afa ovi rfalak ra, ovu norat afa tali ira. 47 Tamata ovi rnaꞌa inyai munuk rtalkaka lahir naꞌa afa ovi nfalak ra ma al nvalat ira, tevek Ni kakaꞌa dawan tali Ubu. 48 Ti ma renan ovu yaman a rsiꞌik Ia, na rtalkaka lahir, ba renan nfalak verin Ia ne, “Baba, notu afakinimi motu wean inyai verin ami? Amrua yamam a amdava Oa, nata ralamami raruan roak!”
49 Yesus nfalak verin renan ovu yaman a ne, “Notu afakinimi mdyava Yaꞌa? Mia wol mkyaꞌa ne, Yaꞌa musti unaꞌa Yamang a Ni rahan a?” 50 Naꞌuk Yesus renan ovu yaman a wol rfan-aran afa ovi nfalak verin ira yai.
51 Nata Yesus newal Ia ovu renan a yaman a ma rti Nazaret. Ia not-orang lalawatan afa ovi renan-yaman a rfalak ra. Renan a nanovak watan afa ovi rvotuk yai naꞌa ralan a. 52 Yesus nmela ma dawan roak Ia, ovu Ni kakaꞌa dawan tali Ubu ntafal ma nmela. Ubu nlobang urun Ia, ovu vali tamata ra inar dalang Ia.
* 2:1 2:1 Kaisar wol tamata naran. Ihin a ne, raja dawan i nfareta negara rivun. Van yai naran Kaisar 2:4-5 2:4-5 Tali Nazaret ma tati Betlehem, na nlabas kilometer ratut isa. 2:11 2:11 Dokter Lukas ntulis kitab ini, nala vaivatul Kristus (Mesias) naꞌa vai Yunani naꞌa ayat ini. Tamata Yahudi ra rnaban Raja ini, tevek Ubu nfavotuk roak Ia naꞌa Surat Ralan, Perjanjian Mnanat. Naꞌut inyai vali, na Yahudi ra ranovak ne, Kristus veka nsikat ira tali tamata Roma ra. § 2:18 2:18 Mane amfalyawang vaivatul rtalkaka, tevek vaivatul ini vaivatul mnanat, naꞌuk musti tfadoku, boma Surat Ralan lyawan ovu kena ovu vai Yunani. Rtalkaka ihin a naꞌa vai Mala ne, mereka heran. * 2:22 2:22 Msyiꞌik Perjanjian Mnanat, Imamat 12:1-8. Ayat ovi rfalyawang inukun i Ubu nala verin Musa. Inukun avyai rfalak ne, vata Yahudi ovi rarali ira musti rfamerat tenarira ra. 2:23 2:23 Naꞌa ayat ovi, na Musa ni inukun ra rfamalik ne, tamata Yahudi rfadoku yanarira brana iyaꞌan verin Duilaꞌa. Msyiꞌik Keluaran 13:2, 15. 2:27 2:27 Wean catatan kaki naꞌa ayat 22 nfalyawang ne, Ubu nala inukun ra verin Musa. Bis tbas munuk naꞌa Musa ni kitab ilima (Kejadian ti naran Ulangan). § 2:41 2:41 Vai mala nfalak amar dawan yai ne, Paskah. Msiꞌik Keluaran 12:1-27. * 2:43 2:43 Yahudi ra rangnanang amar yai uburir-nusirira ra rdir-talik Mesir (Amar Dawan Paskah), ma nbana amar ifitu.