2
Nina Bolebole a Nebukadnesar
1 Mi tana rukanina ngalitupa e taovia tsapakae a Nebukadnesar, maia e bolea kesa na bolebole. E gini pono sosongo na tobana me tau tangomana ke maturu.
2 Maia e tû me mologoko bâ vanigira na tinoni ara dona na katevulagiana na omea e tau vati laba, migira ara basutidao, migira ara dona na solopoke ma na tatada, kara mailaba i konina ma kara nusirongona vania nina bolebole. Mi kalina igira ara mai tû i matana na taovia tsapakae,
3 maia e tsarivanigira, “E gini pono sosongo na tobaqu na padaana kesa na omea au bolea, mau ngaoa kau donaginia nagua na rongona.”
4 Migira ara gokovisu vania na taovia tsapakae tana goko ni Aram mara tsaria, “!Ko mauri oka igoe na taovia tsapakae! Ko tsarivulagi vanigami nimu bolebole, migami nogo sauba kami nusirongona vanigo.”
5 Ma na taovia tsapakae e tsarivanigira, “Au padakuti matena nogo laka nimui aqo nogo igamu ti kamu tsarivulagia vaniau na omea au bolea, mi muri ma kamu nusirongona goto vaniau. Me ti vaga kamu tau tangomana, me sauba kau ketsaligira niqu mane vaumate kara sasivotagamu, ma kara vui pukaligira na valemui.
6 Me ti vaga kamu tangomana na tsarivulagiana na omea inau au bolea ma kamu nusirongona, minau sauba kau saua vanigamu na peluna, ma kau naua me ke tangi loki na soamui. Bâ, mi kalina ia, igamu kamu tsarivulagi vaniau na omea au bolea ma nagua na rongona.”
7 Migira ara gokovisu tugua vania na taovia tsapakae mara tsaria, “Ti vaga igoe taovia ko tsarivanigami moa na omea igoe o bolea, migami sauba kami nusirongona rago vanigo.”
8 Ma na taovia tsapakae e tsaria, “!Inau au reigadovinogoa nimui omeomea igamu! Amu malabulesiau moa inau, rongona amu rongomia au tsarinogoa laka au padakuti matena laka sauba
9 kau sauvanigamu sui kesa atsa na kede ti vaga kamu tau tsarivulagi vaniau na omea au bolea. Igamu amu vaitabegi nogo i laomui segeni gana kamu perobulesiau babâ moa, mamu padâ laka inau sauba kau olia niqu papada. Me tagara. Kamu tsarivulagi vaniau moa na omea au bolea inau, mi tana ti kau donaginia ti kamu tangomana goto na nusirongona vaniaqu.”
10 Migira na mane sauparovata ara gokovisu mara tsaria, “E tagara goto sa tinoni i laona na barangengo popono tangomana ke tsarivanigo igoe taovia na omea o ngaoa ko donaginia. E tagara goto sa taovia tsapakae, atsa moa ti aia e loki liuliu bâ me susuliga sosongo, ke nongia na omea vaga ia i koniqira na tinoni ara dona na katevulagiana na omea e tau vati laba, migira ara basutidao, migira ara dona na solopoke ma na tatada.
11 Ma na omea vaga igoe taovia o nongia i konimami igami e kakai sosongo me tau goto tangomana sa tinoni ke naua vanigo, migira segenina lelê moa na god, mara tau dona na mauri i laoqira na tinoni lê.”
12 Mi kalina na taovia tsapakae e rongomi vaganana ia, me gini momosa loki tobana, me moloketsa vanigira nina mane vaumate kara matesigira sui lakalaka na mane sauparovata tana Babilon.
13 Mara ba lavetugira goto a Daniel ma gana duli gana kara labumatesitugira.
God e Sauvulagi Vania a Daniel Na Rongona na Bolebole Ia
14 Ma Ariok, aia gaqira taovia igira nina mane matali na taovia tsapakae, e aligiri saviliu na manaliana na ketsana na labumate. Te e tû a Daniel me ba laba konina a Ariok. E vili votagira dou nina tsaqina goko,
15 me veisuâ, “?Rongona gua ti na taovia tsapakae e moloa na ketsa seko sosongo vaga ia?” Mi tana ma Ariok e turupatuna vania a Daniel na omea e laba.
16 Me tû a Daniel me vano tsaku i konina na taovia tsapakae me ba nongia laka ke molo tagu vania, gana ke gini tangomana na vuresi vaniana na rongona nina bolebole.
17 Mi muri ma Daniel e visutugua i valena me ba turupatu vanitugira gana duli a Hanania, ma Misael, ma Asaria, na omea e laba.
18 Maia e tsarivanitugira kara tu nonginongi kakai vania na God ni baragata gana ke galuvetugira, ma kara tu nongigotoa ke vuresi makali vanitugira na omea ara totu popoi tana bolebole ia, ma kara gini tau labumatesitugira sai kolugira igira na mane sauparovata tavosi tana Babilon.
19 Mi tana bongi nogo ia ma God e sauvulagi vania a Daniel tana moro na omea ara totu popoi tana bolebole ia, maia e tsonikaea na God ni baragata me tsarivaganana iani:
20 “!God e sasaga loki me susuliga sosongo! Ka tsonikaea na dani ma na dani.
21 Aia nogo e tagaovia na taguna na usa ma na aso.
Maia moa e dona ke molokaea kesa ke taovia tsapakae, me dona goto ke molotsunâ tania nina aqo.
Aia segeni moa e saua na sasaga loki ma na padagadovi omea.
22 Maia goto e saulabatigira na omea utugana ma na omea ara totu popoi.
Maia e donaginigira sui na omea ara totu popoi i laona na rodo,
maia segeni moa e polia na marara.
23 Inau au tsonikaego mau soadougo igoe niqira God na mumuamami.
Migoe nogo o sauvaniau na sasaga loki ma na susuliga;
mo rongominogoa niqu nonginongi,
mo gini sauvulagi vanitugami na omea kami tu ba tsarivania na taovia tsapakae.”
A Daniel e Nusirongona Nina Bolebole na Taovia Tsapakae
24 Mi tana, ma Daniel e visutugua i konina a Ariok, aia nogo na mane na taovia tsapakae e ketsaliginia ke labumatesigira sui nina mane sauparovata. Me tsarivania, “Ko laka mavi na labumatesiaqira. Ko adiau bâ talu inau i konina na taovia tsapakae, minau sauba kau nusivania na rongona nina bolebole.”
25 Maia Ariok e adivanotsakua a Daniel i matana a Nebukadnesar na taovia tsapakae me tsarivania, “Inau au ba tsodovulagia kesa vidaqira na Tsiu igira na tsinogo, aia tangomana ke nusirongona vanigo nimu bolebole igoe taovia.”
26 Ma na taovia tsapakae e veisuâ a Daniel, aia ara soaginigotoa a Beltesasar, “?Laka tangomana vanigo igoe ko tsarivulagia na omea au bolea mo ko nusirongona vaniau?”
27 Ma Daniel e gokovisu me tsaria, “Taovia, e tagara goto sa mane tatada, se sa mane basutidao, se sa mane e dona na katevulagiana na omea e tau vati laba, se kesa e dona na basuaqira na veitugu, tangomana ke tsarivanigo na omea iani.
28 Me totu i baragata kesa na God, maia moa e dona na sauvulagiana na omea ara totu popoi. Maia nogo e sauvulagi vanigo igoe taovia na omea sauba ke laba tana tagu ke mai. Mi kalina nogo ia sauba inau kau tsarivulagi vanigo na omea igoe o reia tana bolebole kalina o maturu.
29 “Kalina igoe taovia o mamaturu moa, mo reia tana bolebole na omea sauba ke laba tana tagu ke mai; ma God, aia moa e dona na saulabatiana na omea ara totu popoi, aia nogo e sauvulagi vanigo tana maturu na omea sauba ke laba.
30 Eo, ma God e vuresi makali vaniau nogo na omea ara totu popoi, me tau tana rongona laka inau au sasaga loki liusigira bâ na tinoni tavosi, mi tana rongona moa igoe taovia ko gini donaginia na rongona na omea o bolea mo ko padagadovigira na papada ara datomai i tobamu.
31 “Taovia, i laona nimu bolebole igoe o reia kesa na titinoni loki sosongo e totu i matamu, me maka me marara, me mamataguniga sosongo na reiana.
32 Na lovana ara aqosiginia na qolumila laka saikesa; ma na aseasena kolu limana ara aqosiginia na siliva; ma na tapalamila ara aqosiginia na tobana ma na bunguna;
33 mi kaira na tuana ara aqosiginia na tapalalaka, me kesa turina na perana tuana ara aqosiginigotoa na tapalalaka, ma na turina ara aqosiginia na kao tsitsi.
34 Mi kalina igoe o momorosia moa, me kesa na vatu loki e tavongani tapiu lê tania na maragova me tau goto pelea ke kesa, me ba gadovia na perana tuana na titinoni ia i tana ara aqosiginia na tapalalaka ma na kao tsitsi, me rutukaira.
35 Mi tana tagu tsotsodo ia, migira sui na tapalalaka, ma na kao tsitsi, ma na tapalamila, ma na siliva, ma na qolumila ara viri tarutu sui, mara lia vaga moa na papasa tana nauna na mani dudusi uiti tana tagu na papara. Ma na bisi e puasalagira sui, me tau goto totuvisu sa papadana. Ma na vatu aia e lokiloki babâ me lia kesa na vungavunga e tsavu poponoa na barangengo.
36 “Aia nogo e vaga na omea igoe o morosia tana bolebole. Mi kalina ia taovia, inau sauba kau nusirongona vanigo.
37 Taovia, igoe nogo o loki liusigira na taovia tsapakae sui. Maia nogo na God ni baragata e molokaego igoe ko taovia tsapakae loki me tusuvanigo gamu susuliga, ma gamu tangirongo.
38 Aia nogo e mologo igoe ko tagaovi kaputigira na tinoni sui lakalaka i laona na barangengo, mo ko tagaovi kaputigira sui goto na omea tuavati ma na manu. Migoe nogo o vaga na lova qolumila tana titinoni ia.
39 Mi murimu igoe, me sauba ke tû kesa goto na taovia tsapakae, maia ke tau tagao susuliga vaga igoe, mi muri bâ, me sauba ke laba na tolunina taovia tsapakae, maia ke vaga na tapalamila, me sauba ke tagaovi kaputia na barangengo popono.
40 Mi muri bâ goto, sauba ke mai na vatinina taovia tsapakae, maia sauba ke susuliga vaga moa na tapalalaka e dona ke rutugira me ke bokugira na omea sui. Me vaga saikesa nogo na tapalalaka e dona ke rutugira na omea sui e gadovia, aia goto ke vaga na taovia tsapakae iani, sauba ke rutugira me ke rapasigira sui lakalaka na vera loki ara totu ida nogo.
41 Migoe o reigotoa laka na perana tuana ma na kakauna ara aqosiginigira na kao tsitsi na turina, ma na tapalalaka na turina. Ma na omea iani na papadana laka sauba ke tavota ruka na vera. Me atsa moa ke tavota ruka, me sauba ke susuliga nomoa rongona na tapalalaka e lalokolua na kao tsitsi.
42 Migira na kakauna ara aqosiginigira na tapalalaka na turina ma na kao tsitsi na turina, aia na papadana laka kesa turina na vera ia sauba ke susuliga, ma na turina sauba ke maluku lê.
43 Migoe o reigotoa laka na tapalalaka e lalokolua na kao tsitsi. Maia na papadana laka igira na tagaovera sauba kara tovoa na raqasaiaqira tugua na tinoni tana tauga, me utu nomoa kara tangomana, vaga nogo na tapalalaka e tau tangomana ke lalo dou kolua na kao tsitsi lê.
44 “Mi tana niqira tagu na taovia tsapakae girani, maia na God ni baragata sauba ke vaturikaea kesa na verana pukuga, ma na vera iani sauba e utu goto ke taveo. Me tau tangomana kara tuliusia se kara toroutsania, maia moa sauba ke toroutsanigira saikesa pipi sui na vera tavosi, mi muri maia ke totu saviliu na dani ma na dani.
45 Migoe o morosigotoa e koegua kesa na vatu e tavongani tapiu lê tania na maragova me tau goto pelea ke kesa, me ba gadovia na titinoni ara aqosiginia na tapalalaka ma na tapalamila, ma na kao tsitsi, ma na siliva, ma na qolumila. Tana omea vaga iani God e gini saulabati vanigo igoe taovia na omea sauba ke laba tana tagu ke mai. Iani nogoria e vaga na lakana manana na omea igoe o reia tana bolebole mau nusivanigo nogo na rongona laka.”
Na Taovia Tsapakae e Molokaea A Daniel
46 Mi tana ma Nebukadnesar e tsuporu tsuna tana kao, me ketsaligira nina tinoni kara savori-kodoputsa vania a Daniel ma kara kodoa na bulunagai uruuru i matana.
47 Ma na taovia tsapakae e tsaria, “Nimu God igoe aia segeni moa e loki tsapakae liusigira sui lakalaka na god tavosi, me taovia kaputigira na taovia tsapakae sui, maia moa e dona ke sauvulagia na omea ara totu popoi. Minau au donaginia laka e mana na omea iani rongona igoe segeni moa o tangomana na vuresi makaliana vaniau na omea ara totu popoi tana niqu bolebole.”
48 Mi muri, maia e sauvania a Daniel danga na vangalaka loki, me molokaea me lia na taovia tagao tana butona momoru popono ni Babilon, me ida vanigira sui nina mane sauparovata na taovia tsapakae.
49 Ma Daniel e nongia na taovia tsapakae ke molotugira a Sadrak, ma Mesak, ma Abednego kara tu reitutugua na aqo i laona na butona momoru ni Babilon, ma na taovia tsapakae e tabedoua. Maia Daniel e totuvisu moa i laona na valena na taovia tsapakae.