EBIKOLE BYʼ
ABATUME
Enyanjula
Ekitabo EBikole byʼabatume, niikyo ekyʼebyafaayo byʼentandiika yʼekanisa, era nʼengeri egiyasalaanikiremu okuzwera omu Yerusaalemi paka omu Buyudaaya, nʼomu Samaaliya, era nʼokweyongerayo omu bifo ebindi (1:8). Ekitabo kinu oLuuka niiye eyakiwandiikire, era niiye eyawandiikire nʼekitabo aMawuliro aMasa ngʼoLuuka oweyagawandiikire. OLuuka yabbaire musawo wʼekizungu, era yawandiikire nakusani ebintu ebyo ngʼowebyabbaire. Omu kuwandiika ebitabo ebyo, kiboneka ooti-so yabiwandiikiire Muyonaani ogubeetanga bati Teefiiro (1:1). Neye era ali ooti ebitabo ebyo yabiwandiikiire Bakurisitaayo abali omu bitundu ebindi, ngʼotwaliiryemu aBayonaani nʼaBayudaaya (1:1).
Ekitabo EBikole byʼabatume, bali ooti bakiwandiikire aakati wʼomwanka 60-64 oluzwanyuma lwʼokubyala oKurisito. OLuuka ali ooti ekitabo kinu yakiwandiikiire mu kibuga Antiyokiya oweyatambuliranga nʼoPawulo. Ekigendererwa ekyagirire nʼawandiika ekitabo kinu, kifaanana nʼekyagirire nʼawandiika ekitabo aMawuliro aMasa ngʼoLuuka oweyagawandiikire. Yatakire oTeefiiro era nʼaBakurisitaayo ababbaire beeyongera obungi bakakase ebikwata kwebyo ebibabbaire babeegeserye, kale awo nʼawandiika binanyerenyeere ebikwata oku bwomi bwa Yesu nʼengeri obukurisitaayo egibwasalaanikiremu.
Ekitabo kinu kituwa ekyokuboneraku ekyʼekanisa eyasookere, era nʼengeri egiyabbaire efaanana ngʼeri nʼokwikirirya omu Yesu. Ekyokuboneraku ekyʼabatume kitulaga engeri yʼokwemerera oku maani ga Mwoyo oMutukulye ngʼolaabba aMawuliro aMasa eeri abantu abandi.
Engeri egibyecaanamu
1. OMwoyo oMutukulye aika oku beegi era nʼekanisa etandiika okukula (1:1–8:1).
2. Bayiigaania ekanisa era etandiika okuzwa omu Yerusaalemi ngʼesalaanika (8:2–12:23).
3. OPawulo ayaba okulaabba omu lugendolwe olusooka (12:24–14:28).
4. OLukiiko lukumbaana e Yerusaalemi okusalawo ekibakolera abankwikirirya omu Kurisito (15:1-35).
5. OPawulo ayaba okulaabba omu lugendolwe olwokubiri (15:36–18:22).
6. OPawulo ayaba okulaabba omu lugendolwe olwokusatu (18:23–20:38).
7. OPawulo bamukwatira e Yerusaalemi (21:1–26:32).
8. OPawulo bamutwala e Looma (27:1–28:31).
1
1 Sebo Teefiiro, omu kitabo kyange ekisooka, nʼawandiikire ku biibyo oYesu ebiyakolere nʼebiyayegeserye okuzwera nakimo oweyatandiikiire okukola omulimogwe,
2 paka oku lunaku oKibbumba oluyamutwaliireku omwigulu. Okumutwala omwigulu okwo kwabbairewo ngʼamalire okuwa abatumebe abo abeyabbaire alonderemu ebiragiro, ngʼoMwoyo oMutukulye oweyamulungamirye.
3 Oluzwanyuma lwʼokugadakwe nʼokufa, yazuukiire era ni yeeragisiya eeri abatumebe abo nago emirundi mingi, nʼabawa nʼebiraga ebyera ebyabakakasiire nakimo biti yazuukiire. Okumala enaku 40, yababonekeranga era nʼatumulanga nabo oku bikwata oku bwakabaka bwa Kibbumba.
4 Lumo, owebabbaire aamo naye oku kiinulo, nʼabasisiitira ati, “Timwaluuya okuzwa aanu omu Yerusaalemi, wazira mubbe nga mukuumirira ekirabo kidi ekinabakobeireku ekyʼoMwoyo oMutukulye oBbaabba ekiyasuubizire okubawa.
5 OYokaana yabatizire abantu na maizi, neye inywe, omu naku egitali gyʼe yala, baaba okubabatiza na Mwoyo oMutukulye.”
OYesu bamutwala omwigulu
(Mak 16:19-20; Luk 24:50-53)
6 Olundi, abatume owebakumbaine aamo nʼoYesu, ni bamubuulya bati, “Musengwa, olwo atyanu omu kiseera kinu oyaba okutoolawo obufugi bwʼaBalooma era ofuge?”
7 OYesu nʼabakoba ati, “Tikibeetaagisya inywe okumanya ebiseera nʼenaku oBbaabba iye, omu bwezyebwe, ebiyasalirewo.
8 Wazira, ekimubba mumanye niikyo kinu muti oMwoyo oMutukulye oweyalibaikaku, yalibawa amaani. Era, mwalimmanyikisya eeri abʼomu kibuga ekyʼe Yerusaalemi, nʼabʼomwitwale lyʼe Buyudaaya mwonamwona, nʼabʼomwitwale lyʼe Samaaliya paka owemwaliwoisya ebyalo byonabyona.”
9 Oweyamalire okutumula ebyo, oKibbumba nʼamutwala omwigulu nga nʼabatume balingiriire, ekireri ni kimubbuuna ni kibalobeesererya okumubona tete.
10 Nga bakaali bali aawo bakaliirye amaiso omwibbanga, nga iye ayaba, abasaiza babiri abazwaire ebizwalo ebyeru ni babbutukira anyere aawo, nga beemereire okumpi nabo.
11 Abasaiza abo ni babuulya abatume bati, “Inywe abasaiza abʼe Galiraaya, lwaki mukaali mwemereire aanu mulangaasiire omwibbanga? OYesu oyo ogubabatoireku ni bamutwala omwigulu niiye onanyere oyo eyaliira, era yaliira mu ngeri enanyere eyo.”
Omusika wa Yuda
(Mat 27:3-10)
12 Abasaiza ababiri abo owebazwirewo, abatume ni bairayo omu kibuga e Yerusaalemi nga bazwa oku Lusozi olubeeta olwʼeMisaale eMizaituuni, akagendo akeerya ooti kiromita moiza yonkani okuzwa e Yerusaalemi.
13 Owebaingiire omu kibuga, ni baaba omu nyumba, ni baniina omu kisenge ekyʼe ngulu omubaabbanga. Mwabo ababbairewo mwabbairemu banu: OPeetero, nʼoYokaana, nʼoYaakobbo, nʼAndereya, nʼoFiripo, nʼoTomasi, nʼoBbantulumaayo, nʼoMatayo, nʼoYaakobbo ogondi omutaane wʼAlufaayo, nʼoSimooni oMulwaniriri wa kwefuga kwʼeigwangalye, nʼoYuda omutaane wa musaiza ogondi ogubeeta oYaakobbo.
14 Abo bonabona, nga bali aamo nʼoMalyamu omaaye wa Yesu nʼabakali abandi, era nʼabaganda ba Yesu, nga bali kintu kimo, ni banyikiiranga okusaba oKibbumba.
15 Lumo, abaikirirya ababbaire abeera ooti 120 nga bakumbaine, oPeetero nʼayemerera aakati mwibo, nʼabakoba ati,
16 “Boluganda, ekibono okabaka oDawudi ekiyatumwire omu Biwandiike ekikwata oku Yuda kyabbaire nʼokutuukirira. OMwoyo oMutukulye, enyumaku edi, ngʼabitira omu Dawudi, yalagwire ekyalibbaawo oku Yuda. OYuda niiye eyalagiriire era ni yeekubbemberamu abo abakwaite oYesu,
17 newankubbaire ngʼoYesu yabbaire amulondere ngʼomutume aamo na iswe, era ni tuweereryaku aamo naye ngʼomunaiswe omu mulimo gunu.”
18 Omu mpiiya egibawaire oYuda olwʼekikolekye ekibbikibbi, bagiguliremu kigona. Ekigona ekyo niimwo omuyeemyedeire nʼafa, omulambogwe ni gwepotolerawo nga gugwera mutwe, ni gwatikamu ekida aakati, ebyenda ni bisusuka.
19 Newankubbaire nga bakigulire mu kyama neye abatyami bʼomu Yerusaalemi bonabona ekyo bakitegeire, kagira omu lutumu lwabwe, ekigona ekyo bakiwaire eriina bati Akerudama.
20 OPeetero ni yeeyongera ati, “Ekyo kyabbaire nʼokubbaawo olwʼokubba bakiwandiikire omu kitabo kyʼeZabbuli bati:
‘Ekisitokye kisuuke kinameje,
tiwaabbaawo muntu akityamamu.’
“Era bati,
‘Oleke omuntu ogondi atwale ekifookye ekyʼobwekubbemberi.’
21-22 “Nʼolwekyo, kyetaagisya tulondemu omusaiza moiza atweyungeku omu mulimo gwʼokukakasa abantu tuti oMusengwa waiswe oYesu yazuukiire. Omusaiza oyo aali nʼokubba nga moiza oku basaiza ababbaire na iswe ekiseera kyonakyona oMusengwa waiswe oYesu ekiyamalire na iswe, ekikoba kiti, ngʼabbaire na iswe nga tutandiika okuzwera nakimo ebiseera oYokaana ebiyabatizirangamu, okutuukira nakimo owebatutooleireku oYesu ni bamutwala omwigulu.”
23 Awo omu baikirirya ni muzwamu abaleetere amaliina gʼabasaiza babiri. Erya Yusufu oBbalusabba abamo ogubabbaire bamaite ngʼoYusito, nʼerya gondi bati Matiya.
24 Bonabona owebamalire okugabitya, ni baingira omu kusaba. Omoiza oku batume ni yeekubbembera, nʼasaba ati, “Musengwa waiswe, niiwe omaite abantu bonabona ngʼowebafaanana omu myoyo gyabwe. Kale tukusaba, oku babiri banu, otulagisye ogwolondereku,
25 tumuwe ekifo omu mulimo gwʼobutume, oYuda ekiyalekere nʼayaba egyasaaniire okubba.”
26 Okusaba owekwawoire, ekyaiririire Kibbumba kubalagisya ati Matiya niiye ogwalondere, atyo ni yeeyunga okwikumi na moiza, tete ni babba abatume ikumi na babiri.