5
The Sermon on the Mount
1 Noqw pam qaan’ewakw hintaqamuy sinmuy amumi yórikqe, tsomomiq wupqe, epeq qatuptuqw, put aw nánatuwnayaqam put aw öki.
2 Noqw pam lavayhtiqe, pumuy tutuqaynativaqe, amumi paṅqawu:
True Happiness
(Lk 6.20-23)
3 Aṅ okiw’unaṅway’yuṅqam hahlayhpit epya; pi puma hapi ōveqatsit ep moṅwtunatyat himuy’yuṅwa.
4 Pas aṅ tsaykitaqam hahlayhpit epya; pi puma okyani.
5 Aṅ pasi’naṅway’yuṅqam pas hahlayhpit epya; pi puma tūwaqatsit makiway’yuṅwni.
6 Aṅ suan hinwisniqey tuṅlay’yuṅqam, hak nȫsiwhqat, pu kūyit hin tuṅlay’taqat pan suan hinwisniqey tunatyawyuṅqam pas hahlayhpit epya; pi puma tunatyay aw yórikyani.
7 Aṅ nun’okwat hahlayhpit epya; pi God pumuy ōkwatuwni.
8 Aṅ suan unaṅway’yuṅqam hahlayhpit epya; pi puma God aw yórikyani.
9 Aṅ namivöhikit tumalay’yuṅqam hahlayhpit epya; pi puma God tímatnihqey pan túṅwantiwyani.
10 Aṅ suan hinwisqey ep okiwsahsanwaqam hahlayhpit epya; pi puma hapi ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat himuy’yuṅwa.
11 Sinom inutsviy umumiq hīhiṅqaqwak̇ahk̇aṅw, umuy okiwsahsanyak̇aṅw, sohsok hīhihta qalolmat umuy atsátotoynayaqw, uma hahlayhpit epyani.
12 Uma hahlayhtote’ pas hinhaqam hahlayyani; ispi uma ōveqatsit ep qaan’ewakw ahsatit makiwyaniqee; pi pay puma Tutuyqawhqat lavay’aymuyatuy umupyeveyaqamuy pan okiwsasna.
Salt and Light
(Mr 9.50; Lk 14.34-35)
13 Uma hapi tūwaqatsit ep ȫṅat anyuṅwa. Nīk̇aṅw pi ȫṅa suhuviwe’, sen hihta akw piw suhutiwni? Pi pam pāpu qa hihta ápiynihqe maspiwhq, sinom aw wukukuykuyani.
14 Uma hapi sinmuy amumi tālat anyuṅwa. Tsomoveq kitsóki wúnuhqa kurs hin tupkiltiṅwu.
15 Ya sen sinom wihqöhit úwiknaye’, hihta sīvut akw put kuhtayaṅwu? Qae. Puma put tsotsókpiyat epeq tsok̇ayaqw, pam kīve yesqamuy sohsokmuy amumi talni’taṅwu.
16 Noqw pan hapi uma sinmuy amumi talni’yuṅwni; noqw puma umuhtutmalay lolmat aw tāyuṅwe’, ōveqatsit ep Umunay pas hihtatotani.
Teaching about the Law
17 Uma qa yan inumi wūwayani: Pam k̇a tutavot piw Tutuyqawhqat lavay’aymuyatuy lavayiyamuy ayo yúkuniqe ōviy pitu. Nu qa paniqw ōviy pitu; pi nu put aw antsanniqe ōviy pitu.
18 Nu hapi umumi pas súaṅqawni: Pay tokpela, pu tūwaqatsit nātoniqw, soon tutavot ep hihsay tsohkokpu alöṅtini; soon sushihsay pey’taqa put aṅqw súlawhtini, pas aṅ ahsupoq tunatyaat aw antsaniwniqat aw pahsavoo.
19 Paniqw hapi ōviy hak haqam it tutavot ep hihta sushihsakwhoyat ayo yukut, pan tūtutuqaynaqa ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat ep susqahimunihqey pan túṅwantiwni; pu hak haqam put an hinmaqa pan tūtutuqaynaqa hapi ōveqatsit ep moṅwtunatyat ep pas pávannihqey pan túṅwantiwni.
20 Pas uma soon qa imuy tutavot tutuqaynayaqamuy‐nik̇aṅw pu Pharisee‐sinmuy, pumuy amuhpenihqe pavan suan hinwisni. Uma qa panwise’, pas soon ōveqatsit ep moṅwtunatyat aw yuṅni.
Teaching about Anger
21 Uma nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Um qa hakiy nīnani, kitota; pu hakiy nīnaqa hin yukuniwniqey aw unahinhtimantani, kitota.
22 Noqw nu’ hapi umumi paṅqawni: Hakiy sinoat hakiy ehpewi qa hihta ep qaanhtiqw, hak put ep itsívuiwtaqa hapi hin yukuniwniqey aw unahinhtimantani; pu hak sinoy pas qa hihtataqa nawus moṅwtsovawtaqamuy amumi taviwmantani; pu hak haqam Um núanhimuu, hakiy aw kitahqa maskiveq qȫhit sivihpit aqw unahinhtimantani.
23 Paniqw ōviy kurs um hom’oyvihk̇at ep uhkuwahtipuy kwusivat, ura uhsino ūmi hihta ep unaṅway’taqat u’ne’,
24 Um pep uhkuwahtipuy mātapt, ahpiynen, put amum namivöhikt, pu’ pahsat awnen, uhkuwahtipuy távimantani.
25 Um uhpew’iwtaqat īts amum namivöhikmantani, nāt amum aqwnik̇aṅwo; taq nāp hisat sen pam hakiy hin yukunaṅwuqat aw uṅ mātapq, pam uṅ solāwat aw noaqw, pam uṅ sivivanani.
26 Nu umumi pas antsa paṅqawni: Pas um soon paṅqw yámakni, pas ason um hisat uhpöiy sohsok ep sisve’, pep pu’ paṅqw yámakni.
Teaching about Adultery
27 Uma nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Um hakiy qa nāp uhhimuy qa kwaṅwáy’ni
28 Noqw nu’ hapi umumi paṅqawni: Wuhtit aw nuvö’tay’taqa hapi pay unaṅwpeq put kwaṅwáy’ṅwu.
29 Noqw ōviy kurs putvaqwat uhposi uṅ qalomáhintsanqw um put hóroknat nahpiy tūvani. Pay pi tatam uhposi súlawhtiqw, um pank̇aṅw ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat aw pákini, hikis pi as um uhtokoy pasiwk̇aṅw qȫhit sivihpit aqw tūviwni.
30 Pu kurs putvaqwat uhma uṅ qalomáhintsanqw, um put ayo tuk̇e’ nahpiy tūvani. Pay pi tatam uhma súlawhtiqw, um pank̇aṅw ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat aw pákini, hikis pi as um uhtokoy pasiwk̇aṅw qȫhit sivihpit aqw tūviwni.
Teaching about Divorce
(Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lk 16.18)
31 Pu ura piw paṅqaqwa: Nȫmay mātapniqa pan tutuvenyukit put máqamantani.
32 Noqw nu’ hapi umumi paṅqawni: Hak wuhti tokoy qa hovalaqw, put kōñaat put mātave’, pay yoñayqatsit aw put mātapṅwu. Noqw hak tāqa put ámumtiqa pay tokot sokoptaṅwu.
Teaching about Vows
33 Pu uma piw nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Um hihta lavayvasiwne’, put qa atsátamantani; pu um Tutuyqawhqat aw lavayvasiwne’, put anhtini, kitota.
34 Noqw nu hapi umumi paṅqawni: Uma hihta lavayvasiwnaye’ qa hihta akw put öqaltoynayani. Uma qa ōveqatsit akw öqallavayhtotini, taq pam God moṅw’atsvewaata.
35 Pu piw qa tūwaqatsit akw’a, taq pam put wuwukpiata, pu piw qa Jerusalem akw’a, taq pam a’nö Moṅwit wuhkokitsokiata.
36 Piw um qa uhqötöy akw uhlavayiy pavan öqalat pasiwnamantani, taq um soon sūkw hȫmit qȫtsatani, piw qömvitani.
37 Nīk̇aṅw uma pay Owi, kitotani, sen Qae. Nen uma hin lavayhtote’ panhtotimantani. Taq öqallavayi Nukpanat ahpiy nȫṅanta.
Teaching about Revenge
(Lk 6.29-30)
38 Uma nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Hak hakiy pōsiyat tūhote’, nawus pam pōsiy akw put ep aw ahoytamantani; pu hak hakiy tamayat tūve’, nawus tamay akw put ep aw ahoytamantani.
39 Noqw nu’ hapi umumi paṅqawni: Uma hakiy qalolmat aw qa rohomtotimantani; nīk̇aṅw nāphaqawa putvaqwat uhtayway wuvahtaqw, pay um piw ayaṅqwat put aw namtöknamantani.
40 Pu kurs haqawa tutavot aw yank̇aṅw uhnapnay himtaqw, pay um piw aw uh’usimniy mātapmantani.
41 Noqw kurs solāwa mōkiy uṅ īkwiltoynat, um sūkw tutskwatuwanit put ámumniqat uṅ tusoq’ayataqw, um lȫq tutskwatuwanit pahsavo put ámumni.
42 Hak ūmi hihta tūviṅtaqw um put máqamantani; pu hak ūmi hihta nasimok̇ahtaniqat um nasimokmaqani.
Love for Enemiese
(Lk 6.27-28, 32-36)
43 Uma nanaptaqw ura yan lavayhtotiwa: Um uhsinosṅway aw unaṅway’tani, pu um uhtuwqay aw qa suhtaq’ewni, kitota.
44 Noqw nu’ hapi umumi paṅqawni: Uma umuhtuwqamuy amumi unaṅway’yuṅwni; umuy qalomásavitotaqamuy uma amumi lomalvayhtotimantani; umumi qa suhtaq’ewyaqamuy uma amumi lolmat hintsatsk̇ani; pu umuy qalomáhintsahtsanyaqamuy, pu umuy okiwsahsanyaqamuy amuṅem uma nāwakintotani.
45 Nen uma kurs pas antsa Umunay ōveqatsit ep qátuhqat tímatni; pi pam aṅ qalōlolmatuy‐nik̇aṅw pu lōlolmatuy amuṅem tāwat yámaknaṅwu; pu súanyuṅqamuy‐nik̇aṅw pu qasuanyuṅqamuy amumi yoknaṅwu.
46 Ispi uma umumi unaṅway’yuṅqamuy‐sa amumi unaṅway’yuṅwe’ ya uma hihta ahsati’yuṅwni? Ya hikis pi moṅwit eṅem sīvat ömalalwaqam qa panyuṅwa?
47 Pu kurs uma umuhsinomuy‐sa amumi yuaatote’ ya uma mimuy amuhpenihqe hihta alöṅöt hintsatsk̇ani? Ya hikis pi moṅwit eṅem sīvat ömalalwaqam qa panyuṅwa?
48 Paniqw ōviy uma pās pasiwyuṅwni, ōveqatsit ep Umuna pās pasiwtaqat pan’i.