लूका रचित यीशु मसीह का सुसमाचार
लूका अन्द लिख्सद यीशु मसीह अन बारा दा खुशखबरी
परिचय
लूका अन्द लिख्सद खुशखबरी व्हाशोद नियम दाकळोद आ नाक किताब दा टु ऊंद किताब हुन, यदुर्दा यीशु उन जीवन इन वर्णन आद. हर ऊंद किताब इक “खुशखबरी” अनतार. यीशु उन सोत्तुर बाद्दा मत्ती, मरकुस, लूका अदिक यूहन्ना ईद किताब लिखस्यार. लूका सिर्फ यीशु उन जीवन इन कहानी इच लिखसिदिल बल्‍की, आऊन सोत्तुर बाद्दा आऊन चेलागोळ्द क्याल्सागोळ बारा दा भी लिखस्यान, “प्रेरितगोळ्द क्याल्सा हेसुर इन किताब दा इंदुर बारा दा वाचुसली सिकतद. लूका अन्द खुशखबरी येल अदिक याग लिख्सकु आग्याद इदुर बारा दा निश्चित जानकारी हैलेच लेकीन यक्कुल अभ्यास माळावाळेर ईद मान्सतार कि लूका कृत खुशखबरी यीशु उन जनम इन लगभग ७० साल इन बाद्दा लिख्सकु आगीदाद.”
ई किताब इन लेखक खुद लूका हुन जो ऊंद वैद्य ईरोन. आऊन लिखसोद शैली अदिक भाषा देल ईद पता नळुतद कि लूका ऊंद सुशिक्षित मंळसा ईरोन. लूका चाहासोन कि यीशु उन जीवन इन खरा-खरा वर्णन लिख्सकु आगुल, अदिक घटनागोळ ह्यांग आग्याव बराबर हांग अच लिख्सकु आगुल ताकी आंदुर बारा दा वाचुसकु फायदा आगुल. १:१-३ लूका यहूदी ईला ईरोन कुलुस्सिगोळ ४:१०-१४ आव हिंग प्रकार देल लिख्सदुन कि यहूदी भी आऊन लिख्सद आसानी देल सम्स सकुल यात्‍ता प्रकार देल यहूदी रीति-रिवाजगोळ्द वर्णन माळकु आग्याद अदुर देल ईद स्पष्ट आगतद. १:८
हापाळ मात्रा दा लूका कृत खुशखबरी मत्ती अदिक मरकुस इन किताबगोळ्द घाई आद. मुरू किताबगोळ दा अवा घटनागोळ्द वर्णन ऊंद अच घाई माळकु आग्याद. लेकीन लूका अन्द किताब दा बपतिस्मा कोळावाळा यूहन्ना अन्द जनम इन बारा दा सब से यक्कुल जानकारी सिकतद. लूका दा “माफ इन बारा दा सब से यक्कुल लिख्सकु आद” ३:३,११:४,१७:३-४,२३:३४, २४:४७
प्रार्थना अन्द बारा दा भी सब से यक्कुल लिख्सकु आद. ३:२१, ५:१६, ६:१२,११:१-१२, २२:३२
रूप रेखा:
१. लूका रचित खुशखबरी इन भुमिका अदिक लिखसोद कारण हेळतान. १:१-४
२. अदुर बाद्दा, यीशु उन जनम अदिक आऊन सेवकाई इन तयारी इन बारा दा लिख्सकु आद. १:५–४:१३
३. यूहन्ना बपतिस्मा कोळावाळा अन्द जनस्यावा ३:१-२०
४. यीशु उन बपतिस्मा अदिक परीक्षा ३:२१–४:१३
५. गलील दा यीशु उन जनस्यावा ४:१४–९:५०
६. गलील टु यरूशलेम ताका यात्रा ९:५१–१९:२७
७. यरूशलेम दा आखरी हप्ता १९:२८–२३:५६
८. प्रभु उन पुनरूत्थान, कांळ्सोद, अदिक स्वर्गारोहण २४:१-५३
1
परिचय
श्रीमान थियुफिलुस, हापाळ सा लॉकुर आ मातगोळी जो नाम न्याड्या दा घळुस्याव, इतिहास लिखसोर साटी कय हच्यार, ह्यांग कि आंदुर जो पयले टु ना ई मातगोळव नोळावाळेर अदिक खुशखबरी इन प्रचार माळावाळेर सेवक ईरोर, नाम ताका पोहचुसदुर. इदुरसाटी, थियुफिलुस नानी भी ईद उचित मालूम आत कि आ सप्पा मातगोळ्द पुरा हाल सुरू टु वळ्लीसा-वळ्लीसा जाँच माळकु, आंदरी नीन साटी क्रम इन अनुसार लिख्साईन. ना ईद इदुरसाटी लिख्सदीन ताकी नीमी पुरा हकिगत यकीन मालूम आगेगुल.
यूहन्ना बपतिस्मा कोळावाळा अन्द जनम इन भविष्यवाणी
यहूदीगोळव राजा हेरोदेस उन समय अबिय्याह अन्द दल दा जकरयाह हेसुर ईनव ऊंद याजक ईरोन, अदिक आऊन हिंग्स हारून इन वंश इनोर ईरोर आकिन हेसुर इलीशिबा ईरोद. आंदुर येढ्ढु मुंदुर परमेश्वर उन नजर दा न्यायी* ईरोर, अदिक प्रभु उन सप्पा आग्यागोळ मा अदिक सप्पा विधीगोळ मा निर्दोष नळावाळेर ईरोर. आंदुर्द यातोदु औलाद ईला ईरोद, यतिकी इलीशिबा वांझला ईरोर, अदिक आंदुर येढ्ढु मुंदुर बाट्ट हाळामुंड ईरोर.
याग जकरयाह तान दल इन पारी मा परमेश्वर उन मुंद याजक उन क्याल्सा माळोन, रा याजकगोळ्द रीति इन अनुसार आऊन हेसुर मा चिट्ठी होळ्त कि प्रभु उन मंदिर दा होगकु धूप होताकुल. 10 धूप होताका समय लॉकुर्द सप्पा मंडली व्हार्या प्रार्थना माळोद.
11 आ समय प्रभु उन ऊंद स्वर्गदूत धूप इन वेदी इन ऊम्मा कय दी नीदुरकु आऊन मुंद प्रगट आदुन. 12 जकरयाह आऊक नोळकु घबरूस्दुन अदिक आऊन मा धोळ्द अंज्क तुम्मेत. 13 लेकीन स्वर्गदूत आऊन से अंदुन, “हे जकरयाह, अंजबाळ, यतिकी नीन प्रार्थना केळकु आगेग्याद; अदिक नीन हिंग्स इलीशिबा देल नीन साटी ऊंद पार पैदा आदान, अदिक नी आऊन हेसुर यूहन्ना ईटेत. 14 आऊन जनम इन कारण नीनी खुशी अदिक हर्ष आदीत: अदिक हापाळ लॉकुर आऊन जनम इन कारण खुश आदार, 15 यतिकी आव प्रभु उन नजर दा महान आदान; अदिक अंगुर इन रास्सा अदिक सारा यागलु कुडुतीदील; अदिक तान मोय इन व्हाट्टा दा टु अच पवित्र आत्मा देल परिपुर्ण आगेदान; 16 अदिक इस्त्राएलगोळ दा टु हापाळ लॉकुरी आंदुर प्रभु परमेश्वर उन दी वापस तंदान. 17 आव एलिय्याह अन्द घाई आत्मा अदिक सामर्थ्य दा आगकु आऊन मुंद मुंद नळदान कि आप्प दादागोळ्द मन चिकोर-चिनगेर दी हतकु ईरूल; अदिक आग्या ईला मान्सावाळेर इक न्यायीगोळ्द घाई आंदुर समझ दा तरूल; अदिक प्रभु उन साटी ऊंद योग्य प्रजा तयार माळुल.”
18 जकरयाह स्वर्गदूत से केळदुन, “ना ईद ह्यांग जानसाईन? यतिकी ना रा हाळाबाट आईन; अदिक नान हिंग्स भी हाळामुंड आगेग्यार.”
19 स्वर्गदूत आऊक उत्‍तर कोट्टुन, “ना जिब्राईल हुईन, जो परमेश्वर उन मुंद निदुरकु ईरतीन; अदिक नानी नीन से मातगोळी हेळली अदिक नीनी ईद खुशखबरी केळ्सली नानी कळुकु आग्याद. 20 नोळ, या दिन ताका ई मातगोळ पुरा आगालव, आ दिन ताका नी मौन अवस्था दा ईत्या अदिक माताळ सकतीदिल, यतिकी नी नान मातगोळ्द जो तान समय मा पुरा आदव, ई नान वचनगोळ मा नी विश्वास माळीदिल.”
21 लॉकुर जकरयाह अन्द हादी कायतेला ईत्‍तुर अदिक आश्चर्य माळली कुरतुर कि आऊक मंदिर दा ईट समय येती हत. 22 याग आव व्हार्या बंदुन, रा आंदुर से माताळ सकिदील: अत: आंदुर अर्त कोंडुर कि आव मंदिर दा यातोद तरी दर्शन नोळ्यान; अदिक आव अदुर बारा दा आंदुर से संकेत माळतेला ईत्‍तुन, अदिक मुक्‍का आगकु ईतोदुन.
23 याग आऊन मंदिर इन स्यावा अन्द दिन पुरा आदव, रा आव तान मान्नी होटोदुन. 24 ई दिनगोळ्द बाद्दा आऊन हिंग्स इलीशिबा व्हाट्या दी ईत्‍तुर; अदिक आक ईद अनकु तान तान इक अईद तिंगुळ ताका होचकु ईटदुर, 25 अदिक इलीशिबा खुद अच अनतोगोर, कि “ई दिनगोळ दा प्रभु नान मा कृपा नजर माळकु, मंळसागोळी नान अपमान इक दुर माळोर साटी इच प्रभु नान साटी हिंग माळदुन.”
यीशु उन जनम इन घोषणा
26 इलीशिबा अन्द गर्भ-अवस्था अन्द आर तिंगुळ दा परमेश्वर उन दी टु जिब्राईल स्वर्गदूत, गलील इन नासरत नगर दा, 27  ऊंद कुवारा पोर इन हात्‍ती कळुकु आदुन यार्द सगाई यूसुफ हेसुर इन दाऊद उन घराना अन्द ऊंद मंळसा से आगीत: आ कुवारा पोर इन हेसुर मरियम ईरोद. 28 स्वर्गदूत आकिन हात्‍ती बुळ्क बंदकु अंदुन, “नी धन्य आय, नीन मा परमेश्वर उन अनुग्रह आग्याद! प्रभु नीन सांगुळ आन!”
29 मरियम आ स्वर्गदूत उन वचन देल हापाळ घबरूसेदुर, अदिक मन दा सोचली कुरतुर कि ईद याता प्रकार इन अभिवादन हुन? 30 स्वर्गदूत आकिन से अंदुन, “हे मरियम, अंजबाळ, यतिकी परमेश्वर उन अनुग्रह नीन मा आग्याद. 31  नोळ, नी व्हाट्या दी ईत्या, अदिक नीनी ऊंद पार पैदा आदान; नी आऊन हेसुर यीशु ईटेत. 32 आव महान ईत्‍तान अदिक परमेश्वर उन पार जो सब से धोड्डेव आन अंदकु आदान; अदिक प्रभु परमेश्वर आऊन आप्प दाऊद उन सिंहासन आऊक कोट्टान, 33 अदिक आव याकूब ऊंद घराना मा हमेशा राज माळ्यान; अदिक आऊन राज्य अन्द अन्त यागलु आगतीदील.”
34 मरियम स्वर्गदूत से अंदुर, “ईद ह्यांग आदीत. ना रा यातोवारा भी मंळसा अन्द संपर्क दा हैलेच.”
35 स्वर्गदूत आक इक उत्‍तर कोट्टुन, “पवित्र आत्मा दी टु नी व्हाट्या दी ईत्या, अदिक परमेश्वर उन सामर्थ्य नीन मा सावली माळीत; इदुरसाटी आ पवित्र जो पैदा आगावाळा आन, परमेश्वर उन पार अंदकु आदान. 36 अदिक नोळ, नीन कुटुम्ब इनोर इलीशिबा अक भी बुळपन दा पार आगावाळा आन, ईद आकिन, यारी लॉकुर वांझला अनतोगोर आरवा तिंगुळ हुन. 37 यतिकी परमेश्वर उन साटी येनु असम्भव हैलेच.”
38 मरियम अंदुर, “नोळ, ना प्रभु उन दासी हुईन, नानी नीन वचन इन अनुसार अच आगुल.” आग स्वर्गदूत आकिन हात्‍ती टु होटोदुन.
जकरयाह अदिक इलीशिबा अन्द हात्‍ती मरियम इन होगोद
39 आ दिनगोळ दा मरियम यदकु तुरन्त अच पहाळी द्याश दा यहूदा अन्द ऊंद नगर इक होदुर, 40 अदिक आव जकरयाह अन्द मान्या होगकु मरियम इलीशिबा अक नमस्कार माळदुर. 41 आग हिंग आत कि ह्यांग इलीशिबा मरियम इन नमस्कार केळदुर, हांग अच चिग्द आकिन व्हाट्या दा हारदुन, अदिक इलीशिबा पवित्र आत्मा देल परिपुर्ण आगेदुर. 42 अदिक इलीशिबा धोळ्द शब्द दा कारूकु अंदुर, “नी आर्तेर दा धन्य आय, अदिक नीन व्हाट्या अन्द चिग्द भी धन्य आद! 43 ईद अनुग्रह नानी यल टु आत कि नान प्रभु उन मोय नान हात्‍ती बंदुर? 44 ह्यांग नीन नमस्कार इन शब्द नान किव मा बित्‍त, हांग अच चिग्द नान व्हाट्या दा खुशी देल हारली हत. 45 धन्य आर आक यार विश्वास माळदुर कि जो मातगोळ प्रभु उन दी टु आकिन से अंदकु आग्याव, अव पुरा आदव!”
मरियम इन स्तुति हाळ
46 आग मरियम अंदुर,
“नान जीवन प्रभु उन बळाई माळतद
47 अदिक नान आत्मा नान उद्धार माळावाळा परमेश्वर देल खुश आद,
48 यतिकी आव तान दासी मा नजर ईट्यान;
इदुरसाटी नोळी, ईगी टु सप्पा युग-युग इन पीढ़ी नानी धन्य अंदीत,
49 यतिकी आ शक्तिमान प्रभु नान साटी धोळ्द-धोळ्द क्याल्सा माळ्यान.
आऊन हेसुर पवित्र आद,
50 अदिक आऊन दया आंदुर मा, जो आऊन से अंजतार,
पीढ़ी टु पीढ़ी ताका बन्सकु ईरतद.
51 आव तान भुजा अन्द ताकत तोर्सदुन,
अदिक जो तान मन दा घमण्ड माळतोगोर, आंदरी तितर-बितर माळदुन.
52 आव बलवानगोळी आंदुर्द राज सिंहासनगोळ मा टु केळ्द बुट्टुन;
अदिक नम्र लॉकुरी म्याकुच नेगदुन.
53 आव हस्तकु लॉकुरी वळ्लीद वस्तुगोळ देल संतुष्ट माळदुन,
अदिक धनवानगोळी खाली कय तेग्द बुट्टुन.
54 आव तान सेवक इस्त्राएल उक सम्भाल्स कोंडुन
कि तान आ दया अक याद माळुल,
55 जो अब्राहम अदिक आऊन वंश मा हमेशा ईत्‍तीत,
ह्यांग आव नाम आप्प-दादागोळ से अंदिदुन.”
56 मरियम इलीशिबा अन्द सांगुळ लगभग मुर तिंगुळ ईतकु तान मान्नी वापस बंदुर.
यूहन्ना बपतिस्मा कोळावाळा अन्द जनम
57 आग इलीशिबा अन्द चिग्द हाळोद समय पुरा आत, अदिक आक पार उक जनम कोट्टुर. 58 आकिन मान्ना अन्द हात्‍तीवाळेर अदिक कुटुम्बीगोळ ईद केळकु कि प्रभु आकिन मा हापाळ दया माळ्यान, आकिन सांगुळ खुशी मनुस्दुर,
59 अदिक हिंग आत कि आठवा दिशी आंदुर आ चिग्द ऊंद खतना माळली बंदुर अदिक आऊन हेसुर आऊन आप्प उन हेसुर मा जकरयाह ईटावाळेर ईरोर. 60 इदुर मा आऊन मोय उत्‍तर कोट्टुर, “ईद ईला; उलटा आऊन हेसुर यूहन्ना ईटकु आगुल.”
61 आंदुर आकिन से अंदुर, “नीन कुटुम्ब दा यारदु हेसुर ईद हैलेच!” 62 आग आंदुर आऊन आप्प उक इशारा माळकु केळदुर कि नी आऊन हेसुर येन ईटोद चाहासत्या?
63 आव लिखसोद पट्टी कारस्कु लिख्स बुट्टुन, “आऊन हेसुर यूहन्ना आद,” अदिक सप्पा लॉकुरी आश्चर्य आत. 64 आग आ चिग्द उन बाय अदिक ल्यालग्या तुरन्त खुलसेत; अदिक आव माताळली अदिक परमेश्वर उन धन्यवाद माळली कुरतुन. 65 आऊन आसपास इनोर सप्पा ईरावाळेर मा अंज्क तुम्मेत; अदिक आ सप्पा मातगोळ्द चर्चा पुरा यहूदी इन पहाळी प्रदेश दा फैलुसेत, 66 अदिक सप्पा केळावाळेर तान-तान मन दा विचार माळकु अंदुर, “ई पार ह्यांग ईतीदान?” यतिकी प्रभु उन कय आऊन मा ईरोद.
जकरयाह अन्द भविष्यवाणी
67 आऊन आप्प जकरयाह पवित्र आत्मा देल परिपुर्ण आगेदुन, अदिक आव परमेश्वर उन बातणी कोळली कुरतुन:
68 “प्रभु इस्त्राएल ईनव परमेश्वर धन्य ईरूल,
यतिकी आव तान लॉकुर मा नजर ईटदुन अदिक आंदुर्द छुटकारा माळदुन,
69 अदिक तान सेवक दाऊद उन घराना दा
नाम साटी ऊंद सामर्थ्यकारी उध्दारक कोटान.
70 आव तान पवित्र भविष्यवक्तागोळ्द द्वारा जो दुनिया अन्द सुरूवात टु आगतेला बंदार, अंदिदुन.
71 मतलब नाम दुश्मनगोळ से अदिक नाम से नफरत ईटावाळेर्द कय देल
नाम उद्धार माळदुन,
72 आव तान आप्प-दादागोळ से अंदिदुन कि आव दया माळ्यान कि
तान पवित्र वाचा अन्द याद माळुल,
73 अद किर्‍या आव नामव आप्प अब्राहम से तिंदीदुन,
74 आव नामी ईद कोट्टान कि नाव तान
दुश्मनगोळ्द कय दा टु बिटकु,
75 आऊन मुंद पवित्रता अदिक न्यायीपन देल पुरा
जीवन तीम निडर ईतकु आऊन स्यावा माळतेला ईत्‍तेव.
76 अदिक नी हे पारा, परमेश्वर उन भविष्यवक्ता कहलुस्या,
यतिकी नी प्रभु उन हादी तयार माळोर साटी
आऊन मुंद-मुंद नळद्या,
77 कि आऊन लॉकुरी उद्धार इन ग्यान कोट्टान,
जो आंदुर्द पापगोळी माफ माळीत.
78 ईद नाम परमेश्वर उन अदा धोळ्द करूणा देल आग्याद;
यदुर कारण म्याकुच टु नाम मा व्हातुर इन उजुळ उदय आदीत,
79 कि अंधकार अदिक मृत्यु ऊंद सावली दा कुरावाळेर इक प्रकाश कोळुल,
अदिक नाम कालगोळी शांती इन हादी मा सरका नळसुल.”
80 अदिक आ चिग्द धोळ्द अदिक आत्मा दा बलवन्त आगतेला ईत्‍तुन, अदिक इस्त्राएल मा प्रगट आगोद दिन ताका आळीगोळ दा ईत्‍तुन.
* 1:6 न्यायी-न्याय इन क्याल्सा माळावाळा 1:27 १:२७ मत्ती १:१८ 1:31 १:३१ मत्ती १:२१