LUKE
Dungjuiya Chongkahoi
Chonglamsaat
Luke dungjuiya chong kahoihi Inzootna Kathar (NT) ah mili huuina Jisu Christa ringkho jarra inrilcheen larik kha eii. Hiwa ngai rakiphi “Gospel”” tia inkoi, atinachu “Chong kahoi”” tina eii. Matthew, Mark, Luke, khat um John inmani ngai'n Jisu Christa thisuoliya inmajia kha eii. Halli Luke in Jisu ringkhuo thurchibit majiama-ah Jisu siamruoi ngai'n athisuoli khat um aringsuo nuk ah angme intho tijarra Tirtonngai chuontho iti larik hi-um amajia. Tuteii'n incheenna jetmu Luke chongkahoihi angtikpha ah imajiame khat um hunna imajiame, takkha kasing kathei ngai'n inzootna khachu Christa inneisuonuk kum 70 phaiwei ah imajia lei ete.
Hiwa kamajia pachu Luke eii, halli amahi mi-kaen kathiam inkhat alei eii. Ama'n imajia omchan khat um chong iliingna ngaihi nimu phakhan amahi larik kathei miring inkhat eii tia nijet. Luke in Jisu ringkhoa kasuok omchan rakip kha-um angthothowa kasuokme tia kadik ah amajiazoot, khawa e-inchu hiwa larik kateel mi rakip in aneemna mu-inte (Luk 1:1-3). Amahi Jihudi emak (Col 4:10-14) halli Jihudi ka-emak mi ngai innum jetmatornasik-ah amajia. Hiwa nijetnachu ama'n Jihudi ngai sinadan incheenna amalarna khan eii. (Luke 1:8).
Luke chongkahoi dungjuiya Matthew khat-um Mark larik hi in-angdom, ajarchu inmani'n in-angrip chong omchanna inmajia. Hiwa ngai larik inthum karra Luke in John Baptish inneina jarra incheen doomma amajia. Luke in ngaidamna jarra aril (Arup 3:3, 11:4, 17:3-4, 23:34, 24:47) halli Pathian ninasik jarra aril (Arup 3:21, 5:16, 6:12, 11:1-12, 22:32).
Asuungnga kaom Chong
1. Luke ama chongkahoi amalarna khat um angjarra imajiame tia arilcheenna (1:1-4)
2. Halli Jisu inneina jarra arilcheenna halli ama'n angtho thoa chuonthonasik-ah insuukme (1:5–4:13)
3. Chongkahoi suungnga kalokkhet ajarkhachu, Luke in Jisu Christa chuontho jarra aru ka-eja ama'n inlak chuonngai athojarra khat-um aminchuna chuon ngaikha eii (4:14–21:38)
4. Aheknakhet arup inni khan angtho thoa Jisu thime, inphuumme khat-um kathi makheiya hongringme tijarra aril (22–24)
1
Chonglamsaat
Minriang kaom Theophilus:
Eini karra kaleisuok omchan rakip jarra mi katamtak in inmaneiseng majianasik inleingaidon. Inphutna makheiya inmit tak-ah kaleimu ngai'n einidiang naleiti khat um naleirilpi chongngaikha inmani'n inmajiajei. Eh, intor Theophilus, hiwa thurchi jarra inphutna makheiya kei'n incheenna ki-entok rakipkha amason kaomma nangnadiang majia matorkate tia kei'n kangaidon. Khawajarra nangnadiang naleiminchu angrakip ngaikha nang in incheenna najetnasik-ah kei'n hiwahi kimajia eii.
John Baptist Inneisik jarra Minjetna
Herod Judea reng alei elai,* Abijah phungrui makheiya Thiampu inkhat araming Zechariah inti aleiom, ama numeikha Aaron phungrui makheiya alei eii, araming kha Elizabeth inti. 1 Khang 24:10
Inmani'n Pathian diang kadik ah inleiom, Pumi chong li Dan kha katha ah inleijui. Takkha inmani'n sa-chu leineimu, ajarchu Elizabeth hi wonkachoimak alei eii, halli inmani innireella upa-um inlei ejei.
Zechariah in biak-inna Thiampu inkhat-ah Pathian sepa aleitholai, Thiampu ngai sina Dan dungjuiya, rasi in-enna, ama kha Pumi biak-inna arimkahoi Berou kahaalsik-ah inleikadang. 10 Arimkahoi berou inhaal phakhan mipui katamtak in toulla nina inleinei. 11 Halli Pumi Tirton kha arimkahoi haalna maichaam pena mun changtiang a-ngirra amadiang alei inlar. 12 Zechariah in ama kha amuphakhan alei-inlai, halli ama'n china aleinei. 13 Takkha Marwaan Tirton in aleiti, “Chimaro, Zechariah! Pathian in nang inikha anara-ngaipijei, halli nang nanumei Elizabeth kha sapasal inkhat neita ama raming John natisik eii. 14 Nang in angtuk hoinali rokna naneisikme ama innei phakhan, halli mipui kha-um rokna inneisik eii.
15 Pumi mit-enna ama kha kalok esik eii, ama'n ju emakli jusak innuni, anu wonsuungnga inphut Ratha inthiang in asipsik eii. Teelna 6:3
16 Halli ama'n Israel mi katamtak Pumi Pathian diang ahei keikirnooksik eii.
17 John in ajar eya innu inpa ngai'n insa ngaikha kheella ingaidon. Halli hiwa angnga, atuunna chongkajuimak mi ngai khaum Pathian minngaidon sik eii. Halli John in mipui ngaikha Pumi sikbeiya inringchak ah minom nasik ah ama'n Elijah ratha khat-um ranak angnga ama'n Pumi matiang asisik eii.” Mal 4:5,6
18 Zechariah in marwaan tirton diang aleiti, “Angtho thowa hiwahi kajetsikme? Kei um upa ka-ejei halli kanumei um upa ejei.””
19 “Kei Gabriel kaei”” Marwaan tirton in ati, “Kei Pathian maikuungnga kangir Gabriel ka eii, nangnadiang hiwa chong kahoihi kanarilpisik ah najuotir eii. Dan 8:16; 9:2
20 Enro, nang in chongkha riltheinutin, ang rakiphi asuok maklaiseng, ajarchu apha dungjuiya kasuoksik kachong ngaihi nang in inngamna makchejei.””
21 Halli mipu'n Zechariah kha inleingaak, khat-um biak-inn suungnga kasoot ah aleiom jarra ngakna inleinei. 22 Ama'n aheisuok phakhan, inmani diang chongkha leiril matormakjei, khale inruoiya imani'n inleijet, biak-inna mangtalar leimujeite, ajarchu chong leisuokmak jarra akut ah injetna omchan aleithopi.
23 Achuon thonasik nikhuo ngaikha ahekli Zechariah in inntiang aleisijei. 24 Apha sootlekleiya anumei Elizabeth kha nai leiwonna tha ra-nga tuol suoklekleiya innna aleiom. 25 “Awinichu Pumi'n kei kadiang anasanjei,”” “Halli ama'n aleiti, kei kadiang mipui'n rilse nakha ama'n nakhaipijei!””
Jisu Neinasik ah Minjetna
26 Elizabeth naiwonna tharuk ahongtung phakhan Pathian in tirton Gabriel kha Galilee khopui suungnga kaom Nazareth khuo khan ajuotir.
27 David phungnga Joseph diang inbiakjei inthiang numeisa chungnga Pathian tirton aleijuo, halli inthiang numeisanu kha Mary inti, Matt 1:18
28 Halli marwaan tirton kha ajuoa ati, “Nang nadiang kadai omrase! Pumi kha nang nachungnga aom, Numeisa ngai karra nanghi rawaan kathakhet na eii!””
29 Takkha ama'n marwaan tirton chongkha ajet phakhan amalung upleiminchaak, angkachang chongme tia amalungnga lei-inngaidon. 30 Marwaan tirton in amadiang ati, Mary, “China neimaro, Pathian minriang nakha nangnadiang omjei.
31 Enro, nang in napum inrikta pasal inkhat naneisik eii, halli ama raming Jisu tinata nakoisik eii. Matt 1:21
32 Ama kha kalian e-sik eii, halli insaangkhet Pathian sapa tia inkoisik eii, khat um Pumi Pathian in amadiang apa David reng in-ong nakha apesik eii. 2 Sam 7:12,13,16; Isa 9:7
33 Ama'n Jacob phungruiya hektik kaboiya reng achangsik eii, halli Ama Rengram kha haktik omnuni!””
34 Mary in Pathian tirton diang aleiti, “Kei inthiang numeisa ka eii, angtho thoa hiwahi etheiniyame?””
35 Marwaan tirton in khawa neinudiang amasang, “Ratha inthiang in nang nadiang ajuosik eii, halli Pathian ranakkha nang nadiang namakhusik eii, hiwajarra nang in nai neinata inthiang naiteii ramingkha Pathian sapa intisik eii. 36 Enro, nang naphung Elizabeth kha, upa e-innum pasal inkhat awonjei, halli wonkachoimak intinukha atuunchu tharuk ejei.
37 Tichu, Pathian diang angrakip ka e-matormak ommak.”” Inphut 18:14
38 Mary in ati; “Kei Pumi suoknu ka-eii,”” “Nang iti chongkha kei kadiang isuok erase.”” Halli Pathian tirton in aleimathaanjei.
Mary in Elizabeth I-hongpha
39 Mary in innottheiya intheiya khawa chingram Judea khuopui khan aleisi. 40 Ama'n Zechariah inn kha leiluut ah Elizabeth diang inpaakna chong aleipei. 41 Halli Elizabeth in Mary inpaakna chong aleijet phakhan, awonsuung makheiya naiteikha siing hong-insa halli Elizabeth kha Ratha Inthiang in aleisip. 42 Ama'n inringnga ahongkheek, “Numeisa ngai karra nanghi rawaan katha na eii, khat um nawonsik naiteii kha-um rawaan katha esik eii! 43 Tichu Pumi nu'n keidiang i-najuophahi angjarra hiwa ka-ang kalok chuonhi keikadiang isuokme? 44 Enro, nang minpaakna rasa kajet phakhan, kawon suungnga kaom naiteii khan arok-ah lei-inchoom. 45 Pumi'n angrakip kasuoksik amadiang chong irilpi ngaikha kangamnajei ama kha, rawaan katha eii!””
Mary Minpaakna Laa
46 Mary in aleiti,
“Kamalungnga Pumi kha kaminpaak; 1 Sam 2:1-10
47 Karatha'n kanakatanpa Pathian diang karokpui,
48 Ajarchu keihi ama suok kasiinkhet ka e-innum ama'n ana-ngaidon! ­­­­­­­­­
Atuun makheichu, mi rakip in keihi rawaan kathanu innatisikjei. 1 Sam 1:11
49 Ajarchu Karaat khet Pathian in kei kadiang kalian choun athojarra eii.
Araming kha inthiang eii.
50 Ama minriang nakha
Ama khoya katho midiang khang rakip ah aminmu.
51 Ama ngarna abaankha aduong
halli in-or miringngai i-ngaidon kha aminmangpi.
52 Pathian in rengkalian ngaikha in-ongna mun makheiya aminpur,
halli inniam mikha kadomsaang. Job 5:11; 12:19
53 Ama'n won kachaam karaal ngaikha katha ah leiwaisip,
halli inchong rakipkha kutkaruok ah leiminsi,
54 Ama minriang nakha inngaidonna sik ah
Asuok Israel ngaikha aleisan,
55 Ama'n nipi nipu ngaidiang ileiril angnga,
Abraham khat-um ama tu-lesa rakip diang um hektik kaommak minriang nakha minmurase!”” Inphut 17:7
56 Mary in thathum Elizabeth le inleiom halli ama'n inntiang aleikirnook.
John Baptist Innei na
57 Elizabeth nainei nasik pha alei-eya, ama'n sapasal inkhat aleinei. 58 Ama indiang inwaipui ngaili a-u-ngai'n Pumi minriangna loknakha amadiang om tihi inleijet ah amale roksuomna inleinei.
59 Niriat huuini naiteii kha wuntannasik-ah inleisi, halli inmani'n apa raming kajuisik ah ama ramingkha Zechariah tia inleikoizoot. Levi 12:3
60 Takkha anu'n aleiti, “Chamak! ama raming John nitisik eii.””
61 Inmani'n anudiang inleiti, “Atuteii nangni insuungkurra hiwa raming karoon ommu!”” 62 Khale inruoiya inmani'n apa diang angkachang raming natisikme tia jettheinasik-ah inleirakeel.
63 Zechariah in majianasik lungpeek kha aleiniya aleimajia, “Ama ramingchu John.”” Halli inmani rakip in ngakna inleinei! 64 Khawapha takkhan Zechariah in chong hong riltheinook-ah Pathian minpaakna chong ahongriljei. 65 Ama sirpangnga kaom ngaikhan kachi'n aleisip, halli hiwa jarra Judea chingram suungnga kaom khuo rakipdiang inleirilthang. 66 Hiwajarra kajet mirakip in inmalungnga inlei-inkel, “Angme hiwa naipangpa'n hong e-sik?”” Pumi chuontho kha amadiang om.
Zechariah in Pathian Chong Irilsuok
67 John pa Zachariah kha Ratha Inthiang in asip ah Pathain chong aleiril:
68 “Israel Pumi Pathian kha minpaakru,
Ama'n ami ngai kasansik aleijuo halli ami ngaikha akatanjei,”
69 Asuok David phungrui makheiya,
ama'n einisik ah akalian Nakatanpa Pumi anapejei.
70 Ama chongkhit nakha inthiang Pathian chongkachoi ngaidiang tialleiya inphut inleiril,
71 Tichu, ni inhalpui mi makheiya anasansik,
ranak kanei ni-inhalpui rakip kutchungnga anasansik eii.
72 Ama riangwai chongkhit nakha nipi nipu ngaidiang minmunasik.
Halli ama inthiang inzootnakha ngaidonnasik.
73 Nipa Abraham diang chongkhit nale inruoiya,
74 Ama'n eini ni-inhalpui mi ngai makheiya nasannasik eii tia chong inkhetna naleipei,
halli ama kha kachi omlekleiya sepa thothei nasik anazootpi.
75 Eini ringkho omlaiseng ama maikuungnga inthiangnga niomsik eii.
76 “Nang, kei kasa, Insaangkhet Pathian chong kachoipa innatisik eii. Mic 3:1
Nang in Pumi neek ah ma-sanata ama lamkha naboolsik eii.
77 inmani manu ngaikha ngaidampita
ama mi ngaikha kalakatansik eii tia tipinasik eii.
78 Ajarchu Pathian chu minriang kasip eii,
Ama'n sanminring nakha ziingtiang khowar angnga einidiang aminwar
79 Kaziingnga kaom ngaili thina raliya kaom ngaidiang war inchangnasik,
ama'n kadai lamtiang lam nakeiruoisik eii.” Isa 9:2
80 Naiteikha insoonna taksali Ratha ah ahong raatjei, halli ama'n Israel mirakip maikuungnga inlar maklaiseng ramruok khan aleiom.
* 1:5 1:5. Judea: Hinna itichu aram suung raya ah Palestine ta-eii.