Barʉ́wa ya Paúli kwa
Tíito
Mʉlongooryo
Barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa nɨ Paúli mpɨɨndɨ ˆajáa ʉko Makedonía (1:1, 4). ˆVyeene yoónekanaa, barʉ́wa ɨhɨ Paúli ɨɨyandɨka kati ya myaaka ya 62-64 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa. Barʉ́wa ɨhɨ Paúli amwaandɨkɨra mʉʉntʉ ˆasewáa Tíito. Kʉʉntʉ Tíito ˆatʉmamɨráa mʉrɨmo wa Ijʉva nɨ ɨsɨ ˆyarɨɨngɨrɨrwa nɨ mayɨya ya Mediteranía ˆɨséwaa Kɨréete. Tíito nɨ Mugiríki ajáa na ajáa amuruma Yéesu (1:4; Vagalatía 2:3). Tíito atʉmamáa mʉrɨmo wa Masáare Maaja hamwɨ na Paúli, na kwatɨɨte mpɨɨndɨ jimwi Paúli ˆamʉtʉmáa na kwa mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Koríinto (2 Vakoríinto 7:6-15; 8:6, 16-24).
Kɨɨntʉ Paúli ˆasaakáa kumuwyɨɨra Tíito nɨ kʉmʉsea amarikirirye mʉrɨmo ˆmweene ʉjáa wachaala mpɨɨndɨ ˆvajáa hamwɨ kʉra Kɨréete. Mʉrɨmo ʉwo ʉjáa nɨ wo saawʉla valongooli va mpuka ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ʉko maturii na kukiindya ˆvyeene valongooli vaaja vasaakwa vave (1:5-9). Mʉrɨmo wɨɨngɨ ʉjáa nɨ kʉvaheera mɨtɨma vaantʉ ˆvamuruma Yéesu kʉra Kɨréete sa kʉjáa kwatɨɨte ʉvariyuli wa ʉloongo (1:9-16; 3:9-11). Barúwii ɨhɨ, Paúli amuwyɨɨra Tíito ˆvyeene asaakwa kʉvakiindya mpuka ˆjiísimiresimire ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu, noo kʉsea, kwa vawosi, vaantʉ vaki, vatavana, vahíínja na vatʉ́mwa (2:1-10).
ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa
Lʉmbɨ 1:1-4
Kʉsaawʉla valongooli na ˆvyeene vasaakwa vave 1:5-16
Mʉrɨmo wa kɨra mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu 2:1-15
Kʉtʉmama wʉʉja, kʉneha ʉvɨ, na masáare yo kiimikirirya 3:1-15
1
Lʉmbɨ ya Paúli kwa Tíito
1 Barʉ́wa ɨhɨ yafúmire kʉrɨ nɨɨnɨ Paúli, mʉtʉmami wa Mʉlʉʉngʉ na mutumwi wa YéesuKirisitʉ. Yéesu aantʉma njeenge kuruma kwa vaantʉ ˆveene Mʉlʉʉngʉ avasaawʉla, vataange kɨmáárɨ ˆcheene kɨréetaa mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa.
2 Na kwa ʉko kwiilaangya, turya varɨ nkaasʉ ya sikʉ ˆjisiina ʉhero. Kɨkomi, Mʉlʉʉngʉ sɨ alʉ́ʉsaa ʉloongo tʉkʉ, ajáa iichuunga kʉreeta ɨyo nkaasʉ mpɨɨndɨ sɨ jinaanda.
3 Maa kaa, mpɨɨndɨ yaachwe ˆɨkafike, aroonekya isáare raachwe kwa njɨra ya ʉvariyuli waanɨ. Mʉlʉʉngʉ nɨ Mʉlamuriri wiitʉ. Yeeye noo aandairirya nvariyʉle.
4 Tíito, nɨ kwaandɨkɨra niise weewe ˆʉrɨ mwaana waanɨ wa kʉra kuruma ˆkweene tʉrɨ hamwɨ. Nduwo na mwiikalo mʉʉja fuma kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta na kwa Kirisitʉ Yéesu ˆatʉlamurirya, jive na weewe.
Mʉrɨmo wa Tíito kʉra Kɨréete
5 Aaɨ nakʉreka ʉko Kɨréete sa ʉwolole yara masáare ˆmeene yajáa yachaala, na kei ʉsaawʉle vawosi ˆvarɨ kɨɨmɨrɨra vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ kwa kɨra múuji ja ˆvyeene nakʉlairirya.
6 Moosi yoyoosi wa vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ ave mʉʉntʉ sɨ ˆangʼʉ́ʉrɨrwaa, ave mʉlʉme wa muki ʉmwɨ, na vaana vaachwe vamurume Mʉlʉʉngʉ, na karɨ vaana vaachwe vave vasiina matu tʉkʉ au karɨ vave na heno tʉkʉ.
7 Mʉlongooli wa vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ ave nɨ mʉʉntʉ sɨ ˆangʼʉ́ʉrɨrwaa sa yeeye asaawʉlwa nɨ Mʉlʉʉngʉ ɨndootʉmama mʉrɨmo waachwe. Karɨ ave mʉʉntʉ ˆiinéengaa tʉkʉ, na karɨ ave na nkalari ja heehi tʉkʉ. Kei karɨ ave mʉreevi tʉkʉ, karɨ ave eenda nkoondo tʉkʉ na karɨ ave eenda máari ja mʉhonyo tʉkʉ.
8 Maa kaa, ave mʉʉntʉ ˆatéengyaa vaantʉ. Ave eenda wʉʉja, mʉʉntʉ ˆiiyɨ́mɨrɨraa, mʉwoloki, mʉʉja na mʉʉntʉ ˆasɨrɨ na mpɨɨma ˆɨlóokereraa.
9 Ave mʉʉntʉ ˆarɨkwáataa isáare ro kiilaangiwa ja ˆvyeene ravariyʉlwa. Kwa njɨra ɨyo, daha arɨ vaheera mɨtɨma vaantʉ kwa ʉvariyuli waachwe wa kɨkomi na daha arɨ koonekya ʉvɨ wa vaantʉ ˆvakɨ́ɨkanaa ʉvariyuli ʉwo.
Vakiindya va Ʉloongo
10 Kɨkomi vamwaarɨ vaantʉ ˆvarɨ foo ˆveene sɨ vachuwala, masáare yaavo nɨ ya kɨhoho, na vakóoveraa vaantʉ, hasa avo fuma díini ya Kɨyahúudi ˆveene vadóomereryaa tʉʉva jaavo.
11 Avo woosaakwa ʉvatʉʉnɨke mɨlomo vareke kʉndoovavariyʉrɨra vaantʉ. Kwa ʉvariyuli waavo ˆmweene sɨ vasáakwaa vakiindye, vasáambʉlaa kuruma kwa kaaya ja vaantʉ ˆvarɨ foo. Vabwéeyyaa jeyyo, sa vapate mpía.
12 Kwatɨɨte mʉʉntʉ waavo ʉmwɨ mʉláali na mʉtwe ˆalʉʉsa, akasea, “Vakɨréete nɨ valoongo sikʉ joosi, nɨ ja nyama mbɨ ja isaka varɨ, nɨ valáku na vavira.”
13 Mpɨ́rɨ ɨhɨ nɨ ya kɨkomi. Sa jeyyo, vadalavyedalaavye sa kuruma kwaavo kʉve kwa kɨmáárɨ.
14 Kei vadalavye sa vareke teerera mbuwo ja ʉloongo ja Vayahúudi. Baa kei, karɨ vatéereraa ndairiri ja vara ˆveene vasíitaa kɨmáárɨ tʉkʉ.
15 Viintʉ vyoosi nɨ mpeho viri kwa vaantʉ ˆvarɨ mpeho. Maa kaa, kwa vaantʉ ˆvarɨ na njeo na vara ˆvamusiita Yéesu, viintʉ vyoosi vyatɨɨte njeo. Kɨkomi mɨryʉʉngʉ yaavo na mɨtɨma yaavo ˆyiísimanʼyaa mavɨ na maaja, yamema kosu.
16 Vaséaa vamʉmányire Mʉlʉʉngʉ, kʉmba vaséaa sɨ vamʉmányire tʉkʉ kwa masáare yaavo. Vakálaryaa maatʉkʉ vii, nɨ vasaambʉ, na sɨ vabooha kwa isáare roroosi riija tʉkʉ.