13
Lizuni ka mʉkʉkʉna
(Malɨkɔ 4:1-9; Luka 8:4-8)
Ka lɨsyɛ li nɨlɔ, Yeso opupa ndɨ ka ndaɓʉ, ikoku ndɨ ka kpɔlɔ wo liɓa lidingi. Kʉ ɓɛyɔ, ɓambaza ɓakpʉkpʉ kʉgbɛ ka ɓambanzʉ ɓakungula ndɨ ɓikululu. Kinili, aɗaka ndɨ, ika ka ɨngbɔlɔ yidingi. Ɓambaza ɓi nɨɓɔ ɓasɨkana ndɨ ɓakamanana kubi.
Kʉwa wa, Yeso ʉnzɨnɨlya ndɨ makpʉmʉka mudingi ɓɨndɨ pisi ka mozuni. Ɨyɨ aka ndɨ na ɨɓʉ ɓɛ: «Lɨsyɛ limoti, alʉkʉ ɓemoti ɨnda ndɨ kakʉna mʉpʉnga. Nɨyɔ a ndɨ kakʉna bɛyɔ, bumo yi yagɔgɔ anyʉkaga ko pisi. Ɓombu ɓodoku ndɨ, ɓalya. Masɔlɔ magɔgɔ anyʉkaga ndɨ ka pa ya ngyengye nɨyɔ kɛgʉ ndɨ na lɨtɔmbʉ lakpʉ. Nɨmɔ, aɓaka ndɨ ɓɨgala-gala lɨtɔmbʉ kɛgʉ ndɨ lakpʉ wa. Luki limoti, nɨyɔ mɔnɨ osumbo, awɨsɨya, ʉmɨlaga kyɛ lyo yi kigwinanagʉ ndɨ ɓɨnza ka lɨtɔmbʉ. Masɔlɔ magɔgɔ anyʉkaga ndɨ ko kpokiki. Kpokiki aɓaka ndɨ, akandaga ɓɨkpɛkɨ-kpɛkɨ nɨ kopingigʉ. Luki limoti, nɨmɔ anyʉkaga ndɨ ka lɨtɔmbʉ la dɔɓɔ, aɓʉkʉta ɓɨyʉyʉyʉ. Litino limoti aɓʉkʉtaga ndɨ bumo mɨya, lagɔgɔ ɓatɛkɛɓɛ maɗɨya na lagɔgɔ ɓata ɓatɛkɛɓɛ ɓasaa.» Yeso opipila kʉwa ndɨ ɓɛ: «Nɨnɔ a na motili, ʉkanɨtɔ!»
Ko bulya ɨkɨ yɔ Yeso anzɨnaga ndɨ mino na mozuni?
(Malɨkɔ 4:10-12; Luka 8:9-10)
10 Kʉwa wa, ɓaɓɨɓya ka Yeso ɓakpuɗoku ndɨ, ɓamuusa ɓɛ: «Ko bulya ɨkɨ yɔ wo mina kaʉnzɨnɨlya ɓambanzʉ ɓi nɨɓa na mozuni aka?» 11 Usikisya ndɨ ɓɛ: «Kunzi amumibisatʉ iɓunu ɓodikiɗi ɓaya Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ. Luki limoti, kɛgʉ ɓɛyɔ ka ɓatʉ ɓagɔgɔ. 12 A ɓɛyɔ, mʉmbanzʉ nɨnɔ a no luki, ɓamatɨlyatʉ ɓata, ika kʉwa na imu makpʉ. Luki limoti, mʉtʉ yi nɨnɔ kɛgʉ no luki ɓakʉpya gʉtʉgʉ luki lɨkɛɗɛ aka nɨlɔ akwanano ɓi kaika nolu. 13 Kinili, ɨmɨ, nʉnzɨnɨlyaga na mozuni.
Gʉtʉgʉ ɓakika kaanda, ɓakɨnɨgʉ,
Gʉtʉgʉ ɓakika kaʉkana, ɓakʉkanɨ ikanɨ ɓakotombisyigʉ.
14 Ɨtʉlyana kʉwa ndɨ kʉgʉ kaɓʉ lɨkpʉmʉka nɨlɔ mugyalandʉ Isaya aɓɨkya ndɨ ɓɛ:
Mikatʉ kaʉkana ɓɨnza, luki limoti makotombisyigʉ.
Mikatʉ kaanda ɓɨnza, luki limoti makɨnɨgʉ.
15 A ɓɛyɔ, mambɛngɨ ka ɓatʉ nɨɓana
a kʉwa muti.
Ɓidulogoni ndɨ motili,
ɓaɓʉwa miso,
kyɛ misa kaɓʉ kinonitɔgʉ,
motili kaɓʉ kukononitɔgʉ,
mambɛngɨ kaɓʉ kotombisyonitɔgʉ
ɓɛkyɛ ɓakemigilyonitɔgʉ, nuhukuso.+
16 Luki limoti, ɨgyagya ku kunu, kyɛ misa kunu akaɨna na motili kunu akaʉkana. 17 A lɨngʉnʉ, nakamʉɓɨkya ambɛ, ɓogyalandʉ ɓakpʉ na ɓatʉ ɓongbingbili ɓa ndɨ na mʉsasa kaɨna makpʉmʉka mʉmbanga-mbanga nɨmana makaɨna ma, luki limoti ɓakɨnagʉ ndɨ. Ɓa ndɨ gɔnɨ na mʉsasa kaʉkana nɨmana makaʉkana ma, luki limoti ɓakʉkanagʉ ndɨ.»
Yeso akatʉmbʉlaga isi ya lizuni ka mʉkʉkʉna
(Malɨkɔ 4:13-20; Luka 8:11-15)
18 «Hukononi nɛkɨ isi ya lizuni ka mʉkʉkʉna. 19 Masɔlɔ nɨmɔ anyʉkaga ndɨ ka kpɔlɔ wo pisi, a likingyosi ka mʉtʉ yi nɨnɔ ʉkanaga Lɨkpʉmʉka la Ɓʉngama ko Kunzi, luki limoti, nɨ koɓɨnɨkyonigʉ. Mumuyoniso odoku, anyɔgɔ masɨ nɨmɔ ɨkʉna ndɨ ka lɨmbɛngɨ kakɨ.
20 Masɔlɔ nɨmɔ anyʉkaga ndɨ ka pa ya ngyengye nɨyɔ kɛgʉ ndɨ na lɨtɔmbʉ lakpʉ, a likingyosi ka mʉtʉ yi nɨnɔ ʉkanaga Lɨkpʉmʉka ko Kunzi ɓɨkwa, ogwi na magyagya. 21 Luki limoti, nɨ lɨkpʉmʉka li nɨlɔ kɛgʉ no lyo kʉsɔ kakɨ, ogwi ko ngbinga mʉkɛɗɛ aka. Nɨyɔ ɓʉkpɛkɨ-kpɛkɨ na yigyogyiso usilyogo mino ko bulya Lɨkpʉmʉka ko Kunzi, ɓatʉkya ɓɨkwa ka baya.
22 Masɔlɔ mi nɨmɔ anyʉkaga ndɨ lugo wo kpokiki, a likingyosi ka mʉtʉ yi nɨnɔ ʉkanaga Lɨkpʉmʉka ko Kunzi, luki limoti, ɓʉkpɛkɨ-kpɛkɨ ɓa ɔɓɨlɨ na mʉsasa ma lɨngama, akandaga Lɨkpʉmʉka li nɨlɔ kʉsɔ kakɨ ɓɨkpɛkɨ-kpɛkɨ nɨ kopígʉ bumo.
23 Na nɨmɔ anyʉkaga ndɨ ka pa ya ɨdɔɓɔ a likingyosi ka mʉtʉ yi nɨnɔ ʉkanaga Lɨkpʉmʉka ko Kunzi, aɓɨnɨkyana. Lɨkpʉmʉka li nɨlɔ aɓʉkʉta bumo ka ɔɓɨlɨ kakɨ. Mʉmbanzʉ ɓemoti ika no bumo mɨya, wagɔgɔ ɓatɛkɛɓɛ maɗɨya, wagɔgɔ ɓata ɓatɛkɛɓɛ ɓasaa.»
Yeso akatwa lizuni kʉgʉ wa tɔnɨtɔ tanyɛ
24 Yeso ʉtwɨlya ɓata ndɨ lizuni lagɔgɔ nɨlɨ: «Tokingyoso Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ na mʉtʉ ɓemoti nɨnɔ akʉna ndɨ masɔlɔ manza ko tiko kakɨ. 25 Biti yimoti, ngbingo yi nɨnɔ ɓambanzʉ ɓasɨ ɓa ndɨ mina ka ɓatɔtɔ, mumuyoniso kakɨ odoku ndɨ ɓɨpɛlɛ kakʉna tɔnɨtɔ tanyɛ ka mʉpʉnga, aga ndɨ ɨyɨ. 26 Nɨyɔ mʉpʉnga aɓaka, aɓʉkʉta, tɔnɨtɔ tanyɛ ti nɨtɔ inisana ndɨ gɔnɨ.
27 Ɓosunzu ka mombukwano tiko, ɓodoku ndɨ kamuusa ɓɛ: ‹Mombukwono-dosu, wakakʉnagʉ mbɛyɨ ndɨ asɨ masɔlɔ manza aka ko tiko kakʉ? Tɔnɨtɔ tanyɛ ti nɨtɨ apʉnya kʉwa tu yanɨ?›
28 Usikisya ndɨ ɓɛ: ‹Mumuyoniso nɔ ogyi ɓi ɓɛyɔ.› Ɓosunzu ɓamuusa ndɨ ɓɛ: ‹Wapatʉ ɓɛ taga kanyɔgɔ?›
29 Ɨyɨ aka ndɨ na ɨɓʉ ɓɛ: ‹Kalɨ! Makɨnda kanyɔgɔ, yagɔgɔ manyɔgɔtʉ gɔnɨ mʉpʉnga nɨnɔ ko tiko. 30 Wosoni masɨ angatɨ pa imoti kadwɛ ko ngbingo mubuulyo. Ngbingo yi nɨnɔ, nʉɓɨkya ɓanʉ ɓagya-ligubo ɓɛ: Nyogoni mbɛyɨ tɔnɨtɔ tanyɛ, makandaga ka ɓegbi kyɛ ɓabʉsyɨ. Kumbuso yi, mamʉmʉla mʉpʉnga ka basa ya masɔlɔ kamɨ.›»
Yeso akatwa lizuni ko bulya libumo lɨkɛɗɛ
(Malɨkɔ 4:30-34; Luka 13:18-21)
31 Yeso ʉtwɨlya ndɨ ɓata lizuni lagɔgɔ ɓɛ: «Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ a abɛ libumo lɨkɛɗɛ nɨlɔ mʉtʉ ɓemoti ava ndɨ, akʉna ko tiko kakɨ. 32 Gʉtʉgʉ ɓɛyɔ a ndɨ mina lɨkɛɗɛ yɔ kakɨtaga bumo yagɔgɔ yasɨ, luki limoti, nɨyɔ aɓaka, opinga kʉwa kakɨtaga malɨlɨ masɨ mo tiko. Ɨɨta sɨbʉkʉsɔ sidingi, ɓombu ɓodoku ndɨ kopika ɓandaɓʉ kaɓʉ kʉgʉ wa tabɨ yi.»
Yeso akatwa lizuni ko bulya sɨbʉkʉsɔ nɨsɔ ofulisogo mukati
(Luka 13:20-21)
33 Yeso ʉtwɨlya ɓata ndɨ lizuni lagɔgɔ ɓɛ: «Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ a mʉɗɔngɔnɨ abɛ sɨbʉkʉsɔ nɨsɔ ofulisaga mukati. Muko ɓemoti ava ndɨ, opula ka ɓambɨkɛ ɓayɨsaa ɓaya fufu kadwɛ kʉkwakʉ fufu ofula ndɨ mino wasɨ ɓɨdaɨ-daɨ.»
34 Yeso ʉnzɨnɨlyaga ndɨ ɓambaza ka ɓambanzʉ makpʉmʉka masɨ mi nɨmɔ ka mozuni aka. Na kɛgʉ ndɨ na lɨkpʉmʉka nɨlɔ ʉɓɨkyaga ndɨ nɨ kotwigʉ lizuni.
35 A ɓɛyɔ, igyonosa ndɨ ɓɛyɔ kyɛ ɨtʉlyanɨ nɨlɔ ɨɓɨkya ndɨ pisi ka mugyalandʉ ɓɛ:
«Nanzɨnaga ndɛkɛ pisi ka mozuni.
Natʉmbʉlaga ndɛkɛ ɓɨngbanganya makpʉmʉka nɨmɔ ɨsʉma ndɨ katʉkya ka mʉpʉnganagɨ ma ɔɓɨlɨ.» +
Yeso akatʉmbʉlaga isi ya lizuni la tɔnɨtɔ tanyɛ
36 Kumbuso yi, Yeso ʉsa ndɨ ɓambaza ka ɓambanzʉ, ogulya ndɨ ka ndaɓʉ. Ɓaɓɨɓya kakɨ ɓodoku ndɨ kaɓɨkya ɓɛ: «Tɨtʉmbʉlyaga isi ya lizuni la tɔnɨtɔ tanyɛ nɨtɔ a ndɨ ko tiko.»
37 Yeso usikisya ndɨ ɓɛ: «Nɨnɔ akʉnaga masɔlɔ manza nɨ Mika-Mʉmbanzʉ. 38 Tiko nɨ ɔɓɨlɨ. Masɔlɔ manza nɨ ɓambanzʉ nɨɓɔ ka ɓʉngama ko Kunzi. Na tɔnɨtɔ tanyɛ nɨ ɓambanzʉ niɓɔ ɓʉkananaga na Mumuyoniso. 39 Alʉkʉ nɨnɔ odoku ndɨ kakʉna tɔnɨtɔ tanyɛ nɨ mumuyoniso. Buulya masɔlɔ nɨ muliɓo ma ɔɓɨlɨ. Na ɓagya-ligubo nɨ ɓamalaika. 40 Ɓɛyɔ ɓanyɔgɔ mino tɔnɨtɔ tanyɛ ɓaɗɨkɨta ko ɓuku, ika ndɛkɛ mʉɗɔngɔnɨ ɓɛgɛyɔ ka muliɓo ma ɔɓɨlɨ.
41 Mika-Mʉmbanzʉ ʉtɨka ndɛkɛ ɓamalaika kakɨ, kaʉtʉmba ka ɓʉngama kakɨ ɓatʉ ɓasɨ nɨɓɔ ɓʉmakyaga ɓɛngɛnɨ ka ɓʉnyɛ na ɓasɨ nɨɓɔ ɓagyaga ɓʉnyɛ. 42 Ɓʉɗɨkɨta ndɛkɛ ko fulu wo ɓuku. Na kʉ ɓɛyɔ, ɓagamana ndɛkɛ na ɓɨlya manzʉ ɓɨkyalʉ-kyalʉ. 43 Ko ngbingo yi nɨnɔ, ɓatʉ ɓongbingbili ɓika ndɛkɛ ɓiwenge-wenge abɛ mɔnɨ ka ɓʉngama ka Abaɓʉ. Nɨnɔ a na motili, ʉkanɨtɔ!»
Yeso akatwa lizuni ko bulyo luki la ɨzangɨya nɨlɔ ɨsʉma ndɨ
44 «Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ a mʉɗɔngɔnɨ abɛ luki la ɨzangɨya nɨlɔ ɨsʉma ndɨ ko tiko. Nɨyɔ mʉtʉ ɓemoti ɨna ndɨ, asʉma ɓata. Ogwa ndɨ magyagya kʉgbɛ, ɨnda kagaba makpʉmʉka kakɨ masɨ ɓingbufu, oluwa tiko yi nɨyɔ.
45 Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ a ɓata mʉɗɔngɔnɨ abɛ ambula ɓemoti nɨnɔ akɨsaga ndɨ koluwo sanga yanzanza. 46 Ngbingo yi nɨnɔ ɨna ndɨ mino mʉsanga ma lɨgabʉ lapʉ kʉgbɛ, ɨnda ndɨ kagaba makpʉmʉka kakɨ masɨ, odoku ndɨ koluwo.»
Yeso akatwa lizuni ko bulya ɓanyɔ ɓosi
47 «Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ a ɓata mʉɗɔngɔnɨ abɛ moyo nɨmɔ ɓoɗinga ndɨ ko liɓa lidingi. Moyo mi nɨmɔ ugwi mobi ma ɓosi masɨ. 48 Nɨyɔ otiwo, ɓoɗuɗula kʉwa ndɨ kubi. Ɓanyɔ ɓosi ɓikanana ndɨ kaʉmʉmʉla ɓosi ɓanzanza ka ɓɛngbɔlɔ. Luki limoti, ɓumbimba ndɨ nɨɓɔ ɓanyɛnyɛ.
49 Ika ndɛkɛ mʉɗɔngɔnɨ ɓɛgɛyɔ ka muliɓo ma ɔɓɨlɨ. Ɓamalaika ɓodoku ndɛkɛ kaʉgbanana ɓatʉ ɓanyɛ na nɨɓɔ ɓongbingbili. 50 Nɨɓɔ ɓanyɛ, ɓʉɗɨkɨtaga ndɛkɛ ko fulu wo ɓuku. Na kʉ ɓɛyɔ, ɓagamana ndɛkɛ na ɓɨlya manzʉ ɓɨkyalʉ-kyalʉ.»
Mʉtʉʉ mambɨya na nɨmɔ mandɛlɨ
51 Yeso umuusa kʉwa ndɨ ɓaɓɨɓya kakɨ ɓɛ: «Ambɛ, mukonito ɓɨnza makpʉmʉka masɨ nɨmɔ namuɓikyi?» Ɨɓʉ aka ndɨ ɓɛ: «Iyo.»
52 Kumbuso yi, uɓikyoku ndɨ ɓɛ: «Kinili, muwonisilo wa mʉtʉʉ wasɨ nɨnɔ ɓawonisilo lɨkpʉmʉka la Ɓʉngama ɓa kʉgʉ wa lɨsyɛ, a mʉɗɔngɔnɨ abɛ mombukwana ndaɓʉ. Mombukwana ndaɓʉ yi nɨnɔ anyɔgɔ ka lɨngama kakɨ makpʉmʉka mambɨya na nɨmɔ mandɛlɨ.»
Ɓatʉ ɓa Nazalɛtɨ ɓakɛgʉ kaɓɨnɨkyana Yeso
(Malɨkɔ 6:1-6; Luka 4:16-30)
53 Nɨyɔ Yeso ama ndɨ katwaga mozuni mi nɨmɔ, atʉkya ndɨ wa. 54 Aga ndɨ ka Nazalɛtɨ kʉ opinga ndɨ mino. Kʉ ɓɛyɔ, apʉnga ndɨ kapá mʉtʉʉ ka ndaɓʉ ya malʉmba ka Ɓayuda.
Nɔkʉ ʉdɨka ndɨ ɓambanzʉ ɓɨdɛ, ɓanimuusa ɓɛ: «Wanɨ nɔ apá yimibo no ngu yɨgya makpʉmʉka mʉmbanga-mbanga ɓɛnɛ? 55 Ambɛ, kɛgʉ mbɛyɨ mika mʉsɛmala mʉ? Kɛgʉ amakɨ nɨ Malia? Kɛgʉ mbɛyɨ ɓamamakɨ nɨ Yakɔbɔ, Yɛzɛfʉ, Simoni na Yuda? 56 Takikogigʉ mbɛyɨ na ɓasalɨ kakɨ ɓasɨ pa imoti wanʉ? Wanɨ nɔ apá kʉwa yimibo no ngu nɨyɔ?» 57 Kinili ɓakakwananagʉ ndɨ kaɓɨnɨkyana.
Luki limoti, Yeso ʉɓɨkya ndɨ ɓɛ: «Mugyalandʉ a na ɨbɨba pa yasɨ, luki limoti, kɛgʉ nolu ka mugi nɨmɔ ɨɓʉkʉto mino ikanɨ ka lɨvananza kakɨ.»
58 Kinili, Yeso kagyagʉ ndɨ ɓata makpʉmʉka mʉmbanga-mbanga mudingi kʉ ɓɛyɔ, kyɛ ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ɓakɛgʉ ndɨ kaɓɨnɨkyana.
+ 13:15 13:15 Wanda ka Isaya 6:9-10. + 13:35 13:35 Wanda ka Mambʉ 78:2.