12
Pe' uƚ'ets witq'ithayinenheyij pa' uwaket.
(Mateo 21:33-46; Lucas 20:9-19)
Ma' qa yejeyumtsheni'mijupi' ke' wekwek hekhewe'en: —Ewi'ƚ pa' jukhew yeni'ju' pa' ƚeq'ejinqa'wet pa' uwaket, qa yeqetsitenijijup pe' utel. Qa tijju' pa' ewi'ƚ ƚeq'itset'ij qu' nenq'umutju' pe'qu' ƚeye'. Qa yaqsiijkii iye pe' ewi'ƚ qipha'm t'ejuyets qu' nejeƚipji'kii pa' uwaket.(Is 5:1,2) Ma' qa i'nk'aƚe qa yatkinhenets pe' jukhew pa' uwaket, ma' qa ik inji'witshen.* Ma' qa in hats yamets ƚahats'ij qu' netenifte'ji', qa pa' ewi'ƚ ƚeqejkunenek qa yukinii pekhewe' yatkinheninets pa' ƚeqe uwaket, hats'inha pekhewe' natkin pa' uwaket qa netisij pa' ƚapk'as pekhewe' ƚei pa' uwaket.* Qa pekhewe'ƚe'en qa t'eku'mi' pa' wit'ukinektax, qa niyejinijju' in yilanje'mkii, ma' qa yiwutshenik'uifik'i iye ham tisi'ij.* Ma' qa pa' yatsat'axij qa yukintax iye hakhap iye ƚeqejkunenek, qa hik pakha' qa wiikfi' yeqfe'meten pa' ƚeiƚa' qa qi iye in yawitji. Qa yukintax iye pakhap iye qa hikpa' qa yilaanija. Qa hik ƚeqfenyejeijiij iye pe' hats olots in yukinji'ijtax iye, yilanje'mkii pe' uja'x, qa pekhewep qa nilaanju'ha. Qa mexe ewi'ƚtax pa' amanij, hik pakha' pa' ƚaa'sija qi in yisu'un. Ma' qa yukintax iye ha'ne hats ewi'ƚƚe, qe yit'ij: “Tek'enets lemets qa' niwqinhetji' iye ha'ne ya's.”* Qa pekhewe'ƚe t'ithayii qa yit'ijju' in watfaakateji'ijju': “Hik ha'ne hakha' qu' naya'xtaxij hatse', ¡yape jitalan hats'inha qa' inekhewele' qu' jinatsat'etsij hatse'!” Ma' qa t'eku'mi' qa yilan qa yahinik'uifik'i pa' uwaket, qa yiwu'mƚi'i pakha'a'. ¿Pa'n qu' ƚeqfenyeje' ƚewek hatse' pa' yatsat'axij pa' uwaket? Pakha'an nam hatse' qa' nanlanju' pe' t'ithayii qa pa' uwaket qa' netisij pekhewep iye.* 10 ¿Ye' me nite' ƚejeƚi'ƚ aka' we'nika'ajji' in yit'ij: “Ne' ute yuten qa yiwu'mfik'i ne' niihinpha'm ne' wititsi', hane'ej qa hats ewi'ƚ ute les weju'ƚij in teniihinijpha'm ne' wititsi'.* 11  Pa' Yatsat'ax'inij hikpa' yaqsiijkii aka'an qa in jitejeƚju' qa qi in ƚe'sits ine'm.”—(Sal 118:22,23)* 12 Ma' qa hekhewe'en qa yisu'untax qu' net'eku'mi' noq'opheƚineyu'taxij, qe nikfe'lik'i in ƚekhewelƚe in t'ejuyets kakha' yejeyumtshenijupi', qa nijiweiƚi'iju'ƚ iye hekhewe' olots jukhew qa efuts iye. Ma' qa yiwejinƚe, qa ikik'uikii.
Pe' wekwek in yijaninkii t'ejuyets pa' Roma ƚatata.
(Mateo 22:15-22; Lucas 20:20-26)
13 Hekhewe' tenek'enhe'yij he' pa'il qa nukintaxii ha' Jesús he' uja'x hekhewe' fariseol qa hekhewe' t'ithayi'yi'mek pa' Herodes (herodianos), qe qa' nit'ijets kakha' yumti qu' nopheƚipji'.* 14 Ma' qa in namii hekhewe'en, qa yit'ijets: —Maestro, tsikfe'li'ƚets in yijaa'ija na'aj ƚit'ij qe ƚ'iyet qa nite' ƚeqethenijii pakhape' ne'ej ƚit'ij, qe week eqjunyejeyij ene' jukhew, qa yijaa'ija iye in ƚ'inq'ijatshentaxij pa' ƚ'ikheyi'j pa' Dios. ¿Me ƚe'wisijupi' in jitajaninkii eke' wekwek qu' net'ejuyets pa' Roma ƚatata, César, me nite'?* 15 ¿Me jitajanin, me hasu'uj jitajanin?— Ha' Jesús qa hatsƚe nikfe'lets in we'nenƚetaxi' pekhewe'en qu' ƚunyejeye' aka'an, ma' qa yit'ijiju'ƚ: —¿Inhats'ek in ƚ'ewqeleitaxi'ƚ yik'ui? Entsheni'ƚ ewi'ƚe' nijket kekhewe' ƚaq'astai ne' Roma ƚeiƚets ne'ej denario* qa hi'wen.—* 16 Ma' qa tetka'xii, ha' Jesús qa yit'ijets: —¿Ƚek ƚeju's qa ƚek ƚii iye ha'ne i'nji' ene' ƚ'astaki'?— Qa yeku'ƚ hekhewe'en: —Pa' Roma ƚatata, César.—* 17 Ma' qa ha' Jesús qa yit'ijets: —Ƚisi'ƚij pa' César pekhewe' yatsat'etsƚi'ijek pa' César, qa na' Dios pekhewe' yatsat'etsƚi'ijek in Dios.— Hekhewe'en qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii aka' yit'ij.*
Pe' saduceol yumti pe' naxju' in nite' iƚii iye.
(Mateo 22:23-33; Lucas 20:27-40)
18 Ma' qa he' uja'x saduceo, qa nekets iye ha' Jesús (hik hekhewe' saduceo yumti ek pe' naxju' in nite' iƚii iye, wa'mti'ija.) Ma' qa nifaakanij, qa yit'ijets:* 19 —Maestro, pa' Moises'ik'i nejet'inij pa'aj in yika'ajji' qa yit'ij: “Pa'qu' jukhewe' qu' nawa'm qa hamƚe ƚelitsi'iƚ pe'qu' ƚewhe'ye'ye', qa pa'qu' ƚek'inije' i'nƚi'i qu' ƚamats'e pakha' wa'm, qa' hikpa' qu' ƚewhe'ye'yi'ij pe' ƚewju'lelaxtax, ma' qa qu' nataltsa'yi'ƚ, qa pa' yojo qa' hikpa' qu' ƚa'si'ij pa' ƚejefe'ek'i, hats'inha qu' neniihinik'uipha'm pe'qu' nata'ƚetsek pa' ƚejefe'ik'i.”(Dt 25:5)* 20 Na'l pa'aj pe' wetsjuk tatsai (7) witk'injayek. Pa' yojo'oj in tewhe'yeitax, qa wa'mƚe pa'aj, mexe hamtax ƚa'si'iƚ pe' ƚewhe'ye'. 21 Qa yaya'xij iye pakhap in ƚewhe'ye'ej iye pe' wikiihale' qa wa'mƚe iye pa'aj, mexe hamtax iye ƚa'si'iƚ, qa hik ƚunye'j iye pakha' wetshetk'ewi'ƚ in ƚewhe'ye'taxij iye. 22 Pekhewe' wetsjuk tatsai (7) witk'injayek ham pa'qu' nataltsa'yi'ƚ pe' efu. Ma' qa teke'lenju' qa wa'mek pe' efu'uk'i. 23 Ma' qa qu' iƚiye'tax iye pe' naxju', ¿pa'n ƚii qu' namijfik'i qu' ƚewhe'ye'yi'ij? Qe pe' wetsjuk tatsai (7) hats week ƚewhe'yetstaxij pe' efu?— 24 Ha' Jesús qa yeku'ƚiju'ƚ: —¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets aka' ta'ƚijupi' in ƚijaniƚik'i: in nite' ƚenikfe'li'ƚets eke' Intata ƚe'lijei qa in nite' ƚenikfe'li'ƚets iye na' ƚet'unha'x na' Dios?* 25 Qe qu' iƚiye'tax iye pe' naxju', hats nite' tewhe'yei hatse', qa nite' ƚeke' iye qu' netesti'yij qu' netewhe'yeiju', qe hik qu' ƚunyejeye' yijat'ij ne' angelits, wa's ƚeiƚets.* 26 Ye'ehe, hane'ej qu' jintafaakateji' in t'ejuyets qu' iƚiye'tax pe' naxju', ¿me nite' ƚejeƚi'ƚ na' ƚafaakanek ka' Moises'ik'i, kakha' ƚ'anye'jets na' Dios in i'nijupi' ji'teje'm pe' najkak ƚasi' tujje'm, qa yit'ijets: “Yakha' ƚeqe Dios na' Abraham, na' Isaac qa na' Jacob”?(Ex 3:6)* 27 Na' Dios nite' ƚeqe Dios pe' naxju', qe ƚeqe Dios yijat'ij pe' iƚii. Qa hik ta'ƚijupi' in ekheweli'ƚ qi in ƚijaniƚik'i.—
Pakha' les in qiji' kekhewe' wenit'ij (ley).
(Mateo 22:34-40)
28 Qa nekets iye ha' ewi'ƚ i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qe ha' Jesús in yasiinik'iha ka' yit'ijiju'ƚ hekhewe'en, qa nifaakanij: —¿Pa'n ƚunye'j pakha' les qiji' kekhewe' wenit'ij (ley)?—* 29 Ha' Jesús qa yeku'ƚ hakha'an: —Aka' les in qiji' t'anipji' kekhewe' week wenit'ij, aka'an: “Ek'en qeku'nek, Israel, pa' Yatsat'ax'inij inqe Dios, Pa' Yatsat'ax'inij ewi'ƚƚe.* 30  Isu'unija pa' Yatsat'ax'inij eqe Dios weekij pa' atawe'j, weekij pa' iƚa'x, weekij pa' aqjamtikineye'jkii qa weekij iye pa' et'unha'x.”(Dt 6:4,5)* 31 Qa ka' yojo'opji', qa aka'an: “Isu'un week pa'qu' mete' e'm jukhew qa efuts in ejunye'jek in ƚewetsu'unƚe.”(Lv 19:18) Qa ham pakhape' iye qu' nenit'ij qu' nat'anipji' ekewe' wetsjuk.—* 32 Qa ha' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa yit'ij: —Hayits yijat'ij Maestro, kakha' ƚit'ij yijaa'ija, in ewi'ƚƚe pa' Dios, ham iye pe'ye' iye,(Dt 4:35)* 33  qa' jintesu'unija iye weekij pa' intawe'j, weeki'ij pa' inaqjamtikineye'jkii qa weeki'ij iye pa' int'unha'x, qa' jintesu'un week pa'qu' mete' ine'm in injunye'j intijek in jiwetsu'unƚe inte'm.(Dt 6:5) Ekewe'en t'anipji' week na'aj testiitaxij i'nƚi'i qu' natlanhetiitaxifi pa' Dios.—* 34 In yepi'ye' ej ha' Jesús ha' jukhew in yasiinik'iha ka' yit'ij in yeku'ƚ, qa yit'ijets: —Nite' itoxi'mii na' tenek'enheiji' na' Dios.— Ma' qa hik aka'aj qa ham iye pakhape' qu' ifiyaxi'im qu' nanfaakanijkii iye pe'ye'.*
¿Ƚek pakha' pe' ƚawa'mhitsik'i qu' nata'ƚets pa' Cristo?
(Mateo 22:41-46; Lucas 20:41-44)
35 Ha' Jesús in mexe i'nq'ijatshen ke' witlijtsitjiyetsji', qa inaqfaakanij qa yit'ij: —¿Inhats'ek nekhewe' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei in yit'ijets pa' Cristo qu' ƚa'se' ka' David'ik'i?* 36 Qe na' Espíritu Santo hik nakha' yitijinenij ka' David'ik'i in ƚakha'ija in yit'ij: “Pa' Intata qa yit'ijets pa' Yatsat'axyij: ‘Niju' ni'iju' ha'ne ts'iyayik'i ipƚu'ui qu' hentaxiiju' ne' ef'iyei qa' otsi'pji'kii ne' ejuihifets.’ ”(Sal 110:1)* 37 Pa' David'ik'i in yit'ijets, “Yatsat'axyij.” ¿Qa pa'n ƚunye'j iye qu' nit'ijets qu' ƚa'se'?— Qa hekhewe' olootsija he' jukhew qa efuts iye ma' qa yisu'unija qu' nepiye' ha' Jesús.
Jeƚi'ƚiju'ƚ nekhewe' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei.
(Mateo 23:1-36; Lucas 11:37-54; 20:45-47)
38 Qa in mexe i'nq'ijatshen qa yit'ij iye: —Jeƚi'ƚiju'ƚ ne' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei, nekhewe' yisu'unƚe qu' nijalkisijkii ne' juffufuf ƚeqhinatai, qa yisu'unƚe in weniwqinhetji' in teniwetfelhi'yi'mkii ne' witaqhawetitsji'.* 39 Qa yisu'un iye qu' na'nipji' ne'ej wits'ojilaxits t'ejuyets ne'ej qitsji' ne'ej witlijtsitjiyifi, qa yisu'un iye qu' na'ni' na'aj ƚetset ne'ej qitsji' na'aj witkujiiji' ƚe'wis neƚu.* 40 Nitka'mij iye ne' wikiihalei ne' ƚetsil. Qa yape'ejets iye qe iyin qe yisu'unƚe qu' ne'twenhetii, ma' qa' netjumtaxtii qu' yijaayi'ija qu' nijayan na' Intata. Enewe'en les qu' qiye' qu' nattanithenhetii hatse'.—*
Pe' ƚeqe ofrenda pe' wikiihale'.
(Lucas 21:1-4)
41 Ha' Jesús i'nijupju' ke' witlijtsitjiyifi ke' ewi'ƚ hekhewe' tinajkii we'nenik'iju' ƚ'astai. Yejeƚijju' hekhewe' olots jukhew qa efuts iye in yenik'iju'kii ke' ƚaq'astai. Qa olots he' patunits in yenik'iju' ke' olots ƚaq'astai.* 42 Qa nam ke' ewi'ƚ wikiihale' if'iljetsax ham yiwq'axine'. Qa yenik'iju' ke' wetsjuk ƚelimmits nijketits ƚelits ƚaq'astai, nite' inyetets.* 43 Ma' qa taya'yets he' ƚ'ijatshenhei, qa yit'ijji'ju': —Yijaa'ija aka' qu' hit'iƚij ewets, ene' wikiihale' ham yiwq'axine' in les olots ke' yenik'iju' t'anipji' he' week in yentaxik'iju' ke' ƚaq'astai ne' ƚ'astai ƚejiiki',* 44 qe week enewe'en kekhewe' yenik'iju' hik kekhewe' ƚammi'sƚe pekhewe' olots ƚaqaxpalii ƚaq'astai pe' ƚetsilii, qa ene'ƚe wikiihale' in hamtax yiwq'axine' qa week yenik'iju' ke' na'ltaxi'm ƚaq'astayik'i qa ham amani'i' pe' ƚetsi'ii.—*
* 12:1 Gn 9:20 * 12:2 Mr 3:14; Mt 3:8; 7:16; 10:24 * 12:3 Lc 22:63; Col 2:8 * 12:6 Ef 1:6; Flm 1; He 1:1-2 * 12:9 Col 3:22 * 12:10 Mt 26:54; 2P 1:20; Hch 4:11; 1P 2:7 * 12:11 Col 4:1; Jud 5 * 12:13 Mr 3:6; 7:3; Lc 11:54 * 12:14 Dt 1:17; Mt 17:25 * 12:15 Ewi'ƚ denario, ƚajanye'j pakha'aj pa'qu' jukhewe' in ewi'ƚ neƚu qu' net'ithayii. * 12:15 Mt 18:28; 23:28; Lc 12:1; Ga 2:13; 1Ti 4:2; 1P 2:1; Stg 1:13 * 12:16 Ap 13:14; Mr 15:26; Lc 23:38 * 12:17 Ro 13:7; Ap 17:6 * 12:18 Hch 1:22; 23:6 * 12:19 Mr 4:38; Ef 4:11; Sal 77:20; Mt 1:6; 8:4; He 3:2; Lc 1:7; Gn 38:8 * 12:24 Mt 26:54; 2P 1:20; Lc 1:35; 6:19; 2Co 13:4; Ap 11:17 * 12:25 Lc 18:33; Jn 5:25; 20:9; 1Ti 5:14; Mt 13:49; Hch 5:19; Ap 14:6 * 12:26 Ex 3:15-16; Ga 3:6; Stg 2:21; Mt 1:2; Lc 1:33 * 12:28 Mt 2:4 * 12:29 Col 4:1; Jud 5 * 12:30 Lc 6:35; 10:27; 1Jn 5:20; Jos 22:5 * 12:31 Lc 10:29; 1Jn 4:21; Mr 7:8 * 12:32 Ro 3:30; Dt 4:39; 6:4; Is 37:20; 43:10; 44:6; 45:21 * 12:33 Lc 6:35; 1S 15:22; Sal 51:16; Os 6:6; Am 5:22; Mi 6:6-8 * 12:34 Mr 1:15; Lc 20:40 * 12:35 Hch 21:26; Mt 1:1,17; 2:4; Ef 5:2; 2Cr 1:1; Ro 1:3 * 12:36 Lc 1:27; 17:5; Jn 1:33; Hch 19:21; Mt 20:21 * 12:38 Ap 7:14; Mr 6:56 * 12:39 Lc 11:43; 14:7-8; Stg 2:2; Jn 13:2 * 12:40 Ga 5:15; Stg 1:27; Mt 5:44; Hch 12:12 * 12:41 Jn 8:20; Gn 24:35; Ap 2:9 * 12:42 Mr 14:7 * 12:43 Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1; Sal 72:19; Ap 22:21; Jn 8:20 * 12:44 1Co 15:58; Fil 4:11; Lc 15:12; 1Jn 3:17