7
USiteefani akʉbhasɨtaaka aBhaisilaeli abhamwabho mwɨ balaaza
Umupuutili ʉmʉpɨtɨ akhamʉbhʉzɨɨlɨzya uSiteefani akhatɨ, “Bhʉlɨ, ziniizi zyonti zye bhalonga, shɨnɨɨsho she zɨlɨ?” USiteefani akhaamʉla akhatɨ, “Ɨmwe mʉbhanholo bhaanɨ na mubhayise bhaanɨ, mʉntejeelezye! ɄMʉlʉngʉ ʉwa Wumwamu ámʉlolesheeye ʉmaama wɨɨtʉ uAbulahaamu mʉ nsɨ ɨya mu Mesopotaamiya, we ashɨɨlɨ kʉsaamɨla mʉ nhaaya ɨya mu Halaani. ɄMʉlʉngʉ akhamʉbhʉʉzya akhatɨ, ‘Ʉyeepe mʉ nsɨ yaakho ɨnɨ, ʉbhaleshe mʉnʉʉmwo abhanholo bhaakho, ʉbhale mʉ nsɨ ye ɨntɨkʉlanje.’* Pe uAbulahaamu akhasaama mʉ nsɨ yaakwe ɨya Bhakalɨdaayo, akhabhala akhɨɨkhala mʉ nhaaya ɨya ku Halaani. We uyise waakwe aafwa kʉʉkwo, ʉMʉlʉngʉ akhamʉsaamwa, akhamʉleeta mʉ nsɨ ɨnɨ ye nɨɨmwe mʉkwɨkhala mʉ khabhalɨlo akha shiishi.
“Poope shɨnɨɨsho, mʉ nsɨ ɨnɨ, ʉMʉlʉngʉ atámupiiye uAbulahaamu ishiizi she shitafishiiye poope ʉlwayo lweka kʉtɨ shɨbhe shaakwe. Ɨleelo álajile kʉtɨ atiimupe ɨnsɨ ɨnɨ yɨbhe yaakwe, peeka na bhantʉ abha shɨkholo shaakwe. Akhabhalɨlo khanaakho uAbulahaamu atáamɨle nʉ mwana ngaweeka. ɄMʉlʉngʉ akhamʉbhʉʉzya uAbulahaamu akhatɨ, ‘Abhantʉ abha shɨkholo shaakho bhakhayɨbha bhajeni mʉ nsɨ ɨya bhantʉ abhanjɨ. Kʉnʉʉkwo abhantʉ abhɨ nsɨ yɨnɨɨyo bhakhayɨbhabhɨɨkha bhatumwa bhaabho, bhakhayɨbhayɨmvwaga nhaani kʉ manha imia zini (400). Ɨleelo bhaala bhe bhakhayɨbhabhɨɨkha kʉbha bhatumwa, ɨne ɨnhayɨɨbhapa ulufundo. We gaashɨla ganaago, abhantʉ bhanaabho abha shɨkholo shaakho bhakhayɨsogola mʉ nsɨ yiila, bhakhayimpuuta panaapa.’ Kusimishizya zɨnɨɨzyo, pe ʉMʉlʉngʉ akhabhɨɨkha ulufingo nu Abulahaamu, lwe lʉkhabhombekhaga kwɨ dala ɨlya kutahiili abhaana bhonti abha shɨsakhaala. Pe uAbulahaamu akhamʉpaapa uIsaaka, akhamutahiili we aamala insiku naane kufuma apaapwe. UIsaaka woope akhamʉpaapa ʉYaakobo, akhamutahiili, ʉYaakobo woope akhapaapa abhasakhaala ishumi na bhabhɨlɨ, akhabhatahiili, bhanaabho bhe bhakhabha bha bhamaama bhɨɨtʉ.
“Abhamaama bhɨɨtʉ bhanaabho ʉmwone wʉkhabhalema nhaani kʉ zya nholo waabho uYoosefu, bhakhamʉkazya abhe mutumwa mʉ nsɨ ɨya mu Miisili. Ɨleelo ʉMʉlʉngʉ áamɨle peeka nu Yoosefu, 10 akhamʉtʉʉlaga mʉ mayɨmba gaakwe gonti. ɄMʉlʉngʉ akhamʉpanga uYoosefu ɨnjeele, akhamʉbhɨɨkha ʉFalao ʉmwene ʉwa mu Miisili amʉkʉndɨle. Pe ʉFalao akhamʉbhɨɨkha abhe mʉpɨtɨ mʉ nsɨ yaakwe ɨya mu Miisili, na mu nyumba yaakwe ɨya shɨmwene.
11 “Pɨlongolela, ɨnzala yɨkhagwa mʉ nsɨ yonti ɨya mu Miisili, mwope mʉ nsɨ ɨya mu Kanaani, abhantʉ bhakhayɨmba nhaani. Abhamaama bhɨɨtʉ bhoope ishaakulya shikhabhasilila. 12 ɄYaakobo we ayɨmvwa kʉtɨ mʉ nsɨ ɨya mu Miisili mʉlɨ nɨ ngano, akhabhasonteelezya abhaana bhaakwe, bhanaabho abhamaama bhɨɨtʉ, bhabhale kʉʉkwo. Kʉnʉʉkwo kwe kwámɨle kʉshʉʉla kwabho ʉkwa kwanda, kufikha ku Miisili. 13 Kʉshʉʉla kwabho ʉkwa wʉbhɨlɨ, uYoosefu akhayɨmanyɨsya kʉkwabho, bhoope bhakhamanyɨkha kwa mwene ʉFalao wʉʉyo ʉwa ku Miisili. 14 UYoosefu akhasonteelezya intumi kwa yise waakwe ʉYaakobo kʉtɨ ayɨnze ku Miisili, peeka nɨ nhaaya yaakwe yonti, bháamɨle abhantʉ amashumi saba na bhasaanʉ. 15 Pe ʉYaakobo akhabhala ku Miisili, akhafwɨla kʉʉkwo. Abhamaama bhɨɨtʉ bhe bhásyalile, bhoope bhakhafwɨla kʉʉkwo. 16 Ɨleelo amavimba gaabho, bhakhatwala kʉkwabho mʉ nhaaya ɨya ku Shekeemu, bhakhagasyɨla mʉ mbɨɨpa ye uAbulahaamu ákalile kʉ bhaana bha Hamoli.
17 “We akhabhalɨlo khapalamɨla khe ʉMʉlʉngʉ atɨbhombe zye álajile kwa Abulahaamu, uwinji wa bhamaama bhɨɨtʉ wónjeeye na kʉbha wʉpɨtɨ nhaani mʉ nsɨ ɨya mu Miisili. 18 Pɨlongolela, akhanda kʉtabhaala ʉmwene uwunji we atámanyile naazimo ɨzya Yoosefu. 19 Ʉmwene wʉnʉʉyo akhanda kʉbhayɨmvwa abhamaama bhɨɨtʉ. Akhabhalajɨzya abhantʉ abha shɨkholo shɨɨtʉ kʉtɨ bhataagaje abhaana bhaabho abheela, ɨnga bhafwanje.
20 “Mʉ khabhalɨlo khanaakho ʉMoose woope akhapaapwa, áamɨle mwana umwinza nhaani pamiiso ga Mʉlʉngʉ. Abhapaafi bhaakwe bhakhamʉsʉnga mu nyumba ameezi gatatʉ. 21 Ɨleelo we bhapootwa kumufisa, bhakhamʉtaaga, ʉmwalɨ wa mwene ʉFalao akhamʉsebha, akhanda kʉmʉsʉnga ngatɨ mʉvʉlɨ waakwe. 22 Bhakhamʉmanyɨzya ʉMoose ɨmanyɨzyo zyonti ɨzya Bhamiisili, akhabha mudandamazu kʉlonga, khabhɨlɨ akhabha mugolosu mʉ njendo zyakwe.
23 “ɄMoose we aafisya amanha amashumi gani, akhasamba kʉbhala kʉbhalola abhanholo bhaakwe aBhaisilaeli. 24 Akhamwaga uMumiisili ʉmo akʉmʉkhoma uMwisilaeli naazimo zimo. Akhamwavwa ʉnholo waakwe ʉla, akhatabhʉlɨzya, akhamʉgoga uMumiisili ʉla. 25 ɄMoose akhasɨɨbha kʉtɨ abhanholo bhaakwe bhatɨmanye kʉtɨ ʉMʉlʉngʉ atɨbhatʉʉle kʉshɨlɨla kʉkwakwe, ɨleelo abhanholo bhaakwe bhatakhazyaganya zɨnɨɨzyo.
26 “We kwasha, ʉMoose akhafumila ku Bhaisilaeli bhabhɨlɨ bhe bhakhalwanga. Akhanzaga kʉtɨ abhataazanye, akhabhabhʉʉzya akhatɨ, ‘Mʉbhasakhaala ɨmwe, mumanyile kʉtɨ mwe bhanashɨkholo! Khooni khe mʉkʉvwalazanya?’ 27 Ɨleelo ʉla we akhamʉkhomaga ʉwamwabho akhamubunshila ʉMoose, akhamʉbhʉʉzya akhatɨ, ‘Wu naanu we akubhiishile kʉtɨ ʉbhe we mʉsongo, na kʉbha we mwamuli wɨɨtʉ? 28 Bhʉlɨ, ʉkwanza kʉngoga nɨɨne anza she waamugojile mazʉbha uMumiisili ʉla?’§ 29 ɄMoose we ayɨmvwa amazwi ganaago, akhashɨmbɨla akhabhala kʉ nsɨ ɨya mu Midiani, akhɨɨkhala anzu mujeni, akhapaapa abhaana bhabhɨlɨ kʉnʉʉkwo.
30 “Amanha amashumi gani we gaafikha, ʉMoose áamɨle mu shilozu papɨɨpɨ nɨ gamba ɨlya Sinaayi. Pe ʉkhabhɨzya wa Mwene akhamʉloleshela mʉ shɨsyeta she shɨkhaakhaga ɨmbɨɨtʉ ɨzya mwoto. 31 We aalola, akhaswiga, akhashɨsejeelela ɨshɨsyeta shiila kʉtɨ asheenye akhinza. Nalʉbhɨlo akhɨmvwa izi lya Mwene, lɨkhamʉbhʉʉzya lɨkhatɨ, 32 ‘Ɨne ne Mʉlʉngʉ wa bhamaama bhaakho, ne Mʉlʉngʉ wa Abulahaamu, ne Mʉlʉngʉ wa Isaaka, khabhɨlɨ ne Mʉlʉngʉ wa Yaakobo.’* ɄMoose we ayɨmvwa zɨnɨɨzyo, akhanda kuyinga, akhoogopa kʉzyenya ɨmbɨɨtʉ ziila.
33 “Pe ʉMwene akhamʉbhʉʉzya akhatɨ, ‘Zʉʉla ɨndaala zyakho, kʉnongwa ye panaapo pe ʉyɨmɨlɨɨye pafinjile. 34 Ɨne indolile nalyoli she abhantʉ bhaanɨ bhakʉyɨmba mʉ nsɨ ɨya mu Miisili, inimvwizye na kʉlɨla kwabho, iniishile kʉbhatʉʉla mu wutumwa. Ishi ɨnkʉsonteelezye ʉbhale ku Miisili.’
35 “ɄMoose wʉnʉʉyo we abhamaama bhɨɨtʉ bhámusiitile, bhakhamʉbhʉʉzya bhakhatɨ, ‘Wu naanu we akubhiishile kʉtɨ ʉbhe we mʉsongo, na kʉbha we mwamuli wɨɨtʉ?’ We wʉnʉʉyo ʉMoose we ʉMʉlʉngʉ ámusonteleziizye kʉtɨ abhe mʉsongo waabho nu muposhi waabho, kufumilana na she ʉkhabhɨzya ámʉlolesheeye mʉ shɨsyeta shiila. 36 Pɨlongolela, we ábhalongoziizye kʉbheefwa mʉ nsɨ ɨya mu Miisili, kwɨ dala ɨlya kʉlolesya ɨvɨlolesyo na mayele ge akhabhombaga mu Miisili, mwa sʉmbɨ ʉwa Shaamu, na mu shilozu, kʉ khabhalɨlo akha manha amashumi gani.
37 “ɄMoose wʉnʉʉyo we ábhabhuziizye aBhaisilaeli kʉtɨ, ‘Kufuma mumwinyu mwe ʉMʉlʉngʉ akhayɨbhasebhela ɨmwe umukuwi we akholiine nɨɨne.’ 38 ɄMoose akhabhanga peeka na bhamaama bhɨɨtʉ mu shilozu. We álonjile nʉ khabhɨzya mwɨ gamba ɨlya Sinaayi, akhaposheela amazwi aga wuumi ɨnga aatupe ɨtwe.
39 “Poope shɨnɨɨsho, abhamaama bhɨɨtʉ bhatakhanzaga kumutinikha, bhakhamʉkhaana, bhakhasʉngʉkha mʉ mooyo gaabho kʉtɨ bhangagalʉkha mʉ nsɨ ɨya ku Miisili. 40 We ʉMoose akhaabha mwɨ gamba, bhakhamʉbhʉʉzya uAaloni ʉmʉsongo waakwe bhakhatɨ, ‘Ʉtʉgombele ivifwani ɨvwa bhamʉlʉngʉ, bhe bhatɨtʉlongozyaje mwɨ dala. ɄMoose we atʉlongolaga kufuma mʉ nsɨ ɨya mu Miisili, tutamanyile zye zimwajile kʉnʉʉkwo!’§ 41 Mu nsiku zɨnɨɨzyo aBhaisilaeli bhaala bhakhagomba ishifwani she shikholiine nɨ ngwata ɨyɨ ngʼombe. Poope she sháamɨle shintu ɨsha kʉgombwa nɨ nyoobhe zyabho bhɨɨbho, bhakhashifumwizya imfinjile, na kʉshɨbhɨɨshɨla ishikulukulu. 42 Zɨnɨɨzyo zɨkhapela kʉtɨ ʉMʉlʉngʉ abhaleshe bhapuutaje ɨzʉbha, umwezi, nɨ nzota, anza she yisimbiilwe mu shitaabu ɨsha bhakuwi kʉtɨ,
‘MuBhaisilaeli ɨmwe, mʉ khabhalɨlo khe mwɨ́khaaye
amanha amashumi gani mu shilozu,
bhʉlɨ, mʉkhambolelaga ɨne ɨvwʉma
kʉtɨ mumfumwizye imfinjile?
Ndaali!
43 Yeenya, mʉkhapɨmbaga isheegwi
she sháamɨle ni shifwani sha mʉlʉngʉ uMolooki,
mʉkhapɨmbaga ishifwani shɨ nzota
ya mʉlʉngʉ wiinyu uLefani.
Ivifwani vɨnɨɨvwo,
vwe mwávigombile kʉtɨ ɨnga muvipuutaje.
Kʉnongwa yɨnɨɨyo,
ɨntɨbhabhɨɨshe mʉbhe mwe bhakʉngwa,
bhakhayɨbhatwala kʉbhala kʉ nsɨ ɨya kutali
kʉshɨla ku Babeeli.’*
44 USiteefani akhatɨ, “Mu shilozu mumuula, abhamaama bhɨɨtʉ bhájendeleeye kʉbha ni sheegwi she shikhasimishizyaga kʉtɨ ʉMʉlʉngʉ alɨ peeka na bhantʉ bhaakwe. Isheegwi shɨnɨɨsho bhágombile anza she ʉMʉlʉngʉ ámulajiziizye ʉMoose kʉshɨgomba kʉkholana ni shifwani she áshiwenyi. 45 Pɨlongolela, abhamaama bhɨɨtʉ peeka nu Yoshua, ʉmʉsongo waabho, bhakhaposhelezanya, bhakhashɨtwala mʉ nsɨ ye bháfwulile kʉ bhantʉ abhɨ nsɨ izinji, mʉ khabhalɨlo khe ʉMʉlʉngʉ ábhabhinjile abhantʉ bhanaabho kʉ bhamaama bhɨɨtʉ. Shɨkhasyala mumuula mʉ nsɨ yaabho kufishila akhabhalɨlo akha Daudi.
46 “Wʉnʉʉyo uDaudi akhamʉkhondezya ʉMʉlʉngʉ, akhamʉlaabha akhatɨ, ‘We Mʉlʉngʉ wa Yaakobo, ʉnɨtɨshɨzye ɨnkʉzenjele inyumba.’ 47 Ɨleelo ʉmwana waakwe uSelemaani we ázenjile inyumba yɨnɨɨyo. 48 Poope shɨnɨɨsho, ʉMʉlʉngʉ ʉMʉpɨtɨ ʉwa kʉmwanya, atakwɨkhala mu nyumba zye abhantʉ bhazenjile. Anza she umukuwi álonjile kʉtɨ,
49 ‘ɄMwene akʉtɨ,
“Kʉmwanya kwe lɨtengo lyanɨ ɨlya wʉmwene,
paasɨ pe pakʉbhɨɨkha ɨvɨnama vwanɨ.
Ishi, nyumba yooni ye mʉnganzenjela?
Bhʉlɨ, pooshi pe ɨngatʉʉzya?
50 Bhʉlɨ, vɨnɨɨvwo vwonti te neene nʉneene návipelile?” ’
51 USiteefani akhajendeelela kʉlonga kʉtɨ, “Ɨmwe mwe mʉlɨ na matwe amagomu! Amooyo giinyu na makutwe giinyu galɨ anza ga bhantʉ abha panzɨ. Wiila bhʉʉlo ɨmwe mukumudinda uMupepu uMufinjile anza shishiila she abhamaama bhiinyu bhoope bhakhabhombaga! 52 Bhʉlɨ, kʉlɨ nu mukuwi we bhatámuyimvwizye? Yeenya, bhakhabhagogaga poope na bhakuwi bhe bhakhafumwaga uwukuwi kʉ zya kwɨnza kwa Kilisiti uMugolosu pamiiso ga Mʉlʉngʉ! We nɨɨmwe mʉkhamʉtwala kʉ bhalʉgʉ, mʉkhamʉgoga. 53 Poope she ɨmwe mwe mwáposheleeye ɨndajɨzyo zya Mʉlʉngʉ kʉshɨlɨla kwa khabhɨzya waakwe, ɨleelo mukhasiitaga kuzitinikha.”
Bhakʉmʉgoga uSiteefani
54 Abhapɨtɨ bha Bhayahuudi bhaala we bhɨmvwa amazwi ga Siteefani, bhakhaviitwa nhaani, bhakhamuzyekushizya amiino kʉ mʉlakha. 55 Ɨleelo uMupepu uMufinjile akhamʉlongolaga uSiteefani. Akheenya kʉmwanya kʉ khabhalɨlo, akhalola uwumwamu wa Mʉlʉngʉ, nu Yeesu ayɨmɨlɨɨye kʉlʉbhazʉ ʉlwa kʉndɨɨlo kwa Mʉlʉngʉ. 56 Pe akhalonga akhatɨ, “Yeenyi! Naalola kʉmwanya kwigukha, ʉMwana wa Muntu§ ayɨmɨlɨɨye kʉlʉbhazʉ ʉlwa kʉndɨɨlo kwa Mʉlʉngʉ!”
57 Pe abhapɨtɨ bha Bhayahuudi bhaala bhakhasiita kʉtejeelezya, bhakhadinda amakutwe gaabho, kumo bhakudwegaana, bhakhamʉtomoshela uSiteefani, 58 bhakhamufumwa panzɨ pa nhaaya, bhakhanda kʉmʉkhoma na mawe. We bhashɨɨlɨ kwanda kʉmʉkhoma na mawe, abhakeeti bhaala bhakhakipa amakooti gaabho, bhakhagabhɨɨkha pa vɨnama vwa mwana umutunta ʉmo, we bhakhatɨnjɨ uSauli.
59 We bhakʉmʉkhoma uSiteefani na mawe, akhapuutaga akhatɨnjɨ, “Mwene Yeesu, ʉwʉposheele uwuumi waanɨ!” 60 Pe akhasʉgamɨla paasɨ, akhakhoola kwi zi akhatɨ, “Mwene, ʉtakhabhalonje ku mbiibhi yaabho ɨnɨ ye bhabhomba.” We alonga zɨnɨɨzyo, akhafwa.
* 7:3 7:3 Bhaazya Wandɨlo 12:1. 7:7 7:7 Bhaazya Wandɨlo 15:13-14; Kufuma 3:12. 7:8 7:8 Kutahiili Ku Bhayahuudi ɨnga ʉmwana ʉmʉsakhaala apaapwa, isiku ɨlya naane kufuma apaapwe, bhakhabhoolaga ɨgoola ɨlya kʉmwanya kʉ wʉsakhaala kʉlolesya ulufingo kwa Mʉlʉngʉ. Bhaazya kutahiili mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. § 7:28 7:28 Bhaazya Kufuma 2:14. * 7:32 7:32 Bhaazya Kufuma 3:6. 7:34 7:33-34 Bhaazya Kufuma 3:5, 7-10. 7:37 7:37 Bhaazya Nkʉmbʉshɨzyo 18:15. § 7:40 7:40 Bhaazya Kufuma 32:1. * 7:43 7:42-43 Bhaazya Amosi 5:25-27. 7:44 7:44 Isheegwi she shikhasimishizyaga kʉtɨ ʉMʉlʉngʉ alɨ peeka na bhantʉ bhaakwe ABhayahuudi we bhashɨɨlɨ kʉzenga iNyumba iMfinjile bhágombile isheegwi mwe bhakhaputilaga, she bhakhatɨnjɨ isheegwi ɨsha wukeeti. Shikhasimishizyaga kʉtɨ ʉMʉlʉngʉ alɨ peeka na bhantʉ bhaakwe. Bhaazya iNyumba iMfinjile mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. 7:50 7:50 Bhaazya Yeesaya 66:1-2. § 7:56 7:56 ɄMwana wa Muntu Bhaazya mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni.