6
Dā táva ña ntɨniꞌi Jēsuu xóko trigu ntúvi dá iō dáꞌna
(Mt. 12:1‑8; Mr. 2:23‑28)
1 Uun ntuvi dá iō dáꞌna ne, kuéꞌen Jesuu ni ña ntɨníꞌi ñā, ítā ntiꞌxin ña má trīgu kan. Ña ntɨniꞌi ñā né, tāvá ña xoko trigú san, dā xiín nuu ña ntaꞌa ña ne, dā éꞌxi ña ntɨkɨn i san.
2 Kidáā né, iō ñá fariseú san ne, tsixeꞌe ña ñā:
—¿Nté kuān ó ntáde ntu nto? Tsi dóo xií kaa é kuān koo vii o ntuvi dá iō dáꞌna —kaꞌan ña.
3 Nantíko kōó Jesuu, kakáꞌan ña:
—¿Vá ña ntu ni nakuaꞌa nto nté ō dé Davii ni ña ntɨníꞌi ña uun ntuvi da dóo kákɨn ña?
4 Tsí kukɨ́ꞌvi ña iní viꞌi Xuva kō né, dā kíꞌi ña tañúꞌū e kúviko iña Xuva kó ne, dā éꞌxi ña, dɨvi ña nī ña ntɨníꞌi ña, kuān te da mii tsi dutú san é kūvi kaꞌxí ña tañúꞌū e kúviko san —kaꞌan ña.
5 Kakaꞌan xtúku Jesuu:
—Xuꞌu é vēxkúvi ú ñatīí ne, kadē kûꞌvé u iña ntúvi dá iō dáꞌna san —kaꞌan ña.
Ñatīi, ña natɨ́ɨn ntaꞌa i
(Mt. 12:9‑14; Mr. 3:1‑6)
6 Tuku ntuvi dá iō dáꞌna ne, kuéꞌen Jēsuú san má viꞌī mi ntánataká nuu ña Israeé san ne, eni ntuꞌu ña kanakuāꞌa ña ñaꞌa san. Ikān tuví uun ñatīí, ña natɨ́ɨn ntaꞌa i.
7 Mastrú leí san nī ña fariseú san ne, ntaíto xuꞌū ñá Jesuu nté koo vií ña, tē ntaváꞌa ña ñaꞌa ntúvi dá iō dáꞌna san ne, vata koo é nīꞌi tsi ña nté koo tsiꞌi kuétsi ña ñā.
8 Ntá tsi Jesuú ne, iní ña nee e ntádē kuení mastrú leí san nī ña fariseú san ne, kakaꞌan ñá ni ñatīi, ña natɨ́ɨn ntaꞌa i san:
—Nākuntítsin ne, dá kuntītsin méꞌñū ña ntoo san —kaꞌan ña.
Nákuntītsí ña ne, íntītsí ña méꞌñū ñaꞌa san.
9 Kidáā ne, kakaꞌan Jésuu ni ña nguií san:
—Iō é tsixēꞌe ú nto ve. ¿Neé ntu é vāꞌá vii o ntuvi dá iō dáꞌna? ¿Ō vii o é vāꞌá ne, ō vii o é kīni kaa? ¿O nakākú o ñāꞌa sán ne, o nākunaá o ña? —kaꞌan ña.
10 Īto díto Jesuu un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntoo diñɨ ña ne, dá kakāꞌan ñá ni ñatīí san:
—Katan nteén ntaꞌa o —kaꞌan ña.
Kuān o dé ntiꞌxe ñatīí san ne, ura tsí i ntuváꞌa ntaꞌa ña.
11 Ntá tsi ña nguiī sán ne, dōo kúdiin ña. Eni ntuꞌu ñā ntákaꞌan ña neé ntu é viī ñá ni Jēsuu.
Dā nakaxnúu Jesuu uxúvi ñāꞌa pustru ña
(Mt. 10:1‑4; Mr. 3:13‑19)
12 Ntuvi tsikán ne, kuéꞌen Jēsuú uun itsi xukū mí kūkaꞌan ntâꞌví ña. Nɨɨ nīñú san kakaꞌan ntâꞌví ña ni Xuva kō.
13 Dā tuví ne, kāna ñá un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntántīkɨn ñá ne, da nākaxnúu ña uxuvi ñáꞌa xoo é vīí i pustru ña.
14 Ña sāꞌa é nakaxnúu ña é viī ñá pustru ña: Simuun, ña e xntánteē ña é Pedru kunáni ña; ni Āndree, ení Simuun; ni Sāntiau, Juaan, Felipe, Bartulumee,
15 Mateu, Tumaa, ni Sántiau, iꞌxá Alfeu; ni Sīmuun, ña xntánteē ña é Zeloté dɨ;
16 nī Júdā, ení Santiau; ni tūku Júdā, ñá é vēꞌxí ñuú Iscariote, dɨvi ñā é diko ña Jēsuu.
Ñá tē nté kaa ñaꞌa kanakuāꞌa Jesuu
(Mt. 4:23‑25)
17 Dá kūntíi Jesuu ni pústru ña xuku sán ne, íntītsí ña mí nenī núu ne, ikān nátaká nuu un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntántīkɨn ñá ne, ñá tē nté kaa ñaꞌa san nátaká nuu ña ntuvi tsikán dɨ, ña é vēꞌxí da míꞌī ká ñuú Judea ni Jerusáleén dɨ, ni ñūú Tiru ni Síduun, ñuu é ntoo diñɨ ntute ñuꞌu kān. Xée ñā é kinī ña é kākaꞌan Jésuú ne, é ntaváꞌa ña ña nēe kuiꞌi ntákuvi ña.
18 Ña ntántoꞌo i é ñuꞌu é ña váꞌā nima í ne, ntuváꞌa ña dɨ.
19 Dukuān ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ncho tɨ́ɨn ntaꞌa ña Jēsuu, tsí ini ña tsi dóo iō ñá é viī ña é ntaváꞌa ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san.
Xoo e dîní i ne, xoo é ña dîní i
(Mt. 5:1‑12)
20 Īto Jesuu ña ntɨníꞌi ña ne, dá kakāꞌan ñá ni ñā:
—Nté kuān nte váꞌā o iña nto é ña tuví neé iō nto, tsí kaduku ntée nto mí kadē kûꞌvé Xuva kō.
21 ʼNté kuān nte váꞌā o iña nto é vevií e ntákakɨn nto, tsí rkontûví ne, ntaꞌa nto.
ʼNté kuān nte váꞌā o iña nto é vevií ne, ntaéku nto, tsí rkontûví ne, naxkuntée nto.
22 ʼNté kuān nte váꞌā o iña nto dá ña ntío kueꞌen tsí ñaꞌa sán nto, da tsoó mii ña ntō, da ntákaꞌan ntée ña nto, da ntánantii níꞌni ña nto tsi ntántīkɨn ntó ko, xuꞌu é vēxkúvi ú ñatīi.
23 Na nākunuu díni kueꞌén nima nto. Un tsi kantíta mii ntō e dóo dîní nto ntuvi dá kuan kōo vií ña ni ntō. Tsí dɨvi ntō ne, níꞌi nto ūun doméni é taꞌxi Xuva kō. Tsí kuān o dé xení ñata ñā, ña intóo nte ntúvi diꞌna, nī ña kaꞌán naa Xuva ko.
24 ʼNtá tsi ña ntáꞌvi ide ntú nto, xoo é dóo kuika i, tsi é nīꞌi nto é intoo dínī nto.
25 ʼÑa ntáꞌvi ide ntú nto, xoo é dóo īó iña i vevii, tsí rkontûví ne, dōo ntoꞌo nto é kāꞌxi nto.
ʼÑa ntáꞌvi ide ntú nto, xoo é dóo dîní i vevii, tsí rkontûví ne, kueku nto ne, kuntoo ntaꞌxa nto dɨ.
26 ʼÑa ntáꞌvi ide ntú nto tē un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa sán ne, dōo váꞌā ó ntákaꞌan ñá iña nto, tsí kuān o dé ña intóo kídaa nī ña é dotō tsi ntákaꞌan ña é kaꞌan ñá naa Xuva ko, ntá tsi ña te ntáā e ntákaꞌan ña.
Kuinima kó ña ntaínchuꞌvi ko
(Mt. 5:38‑48; 7:12)
27 ʼNtá tsi ntōꞌo e ntaíni nto ne, kakaꞌán u ni ntō: Kuinima ntó xoo é ña ntío i nto. Váꞌa kō vií nto nī ña ntaínchuꞌvi ntó dɨ.
28 Nāxnuu viko nto ña e ntákaꞌan ntée nto. Kantáꞌvī ntó iña ña ntákaꞌan kíni iña nto.
29 Tē xoó ñaꞌa kaxéꞌe nuu ña vinuu ntó ne, kuéꞌe ntō tɨnuu nto é ūun xo ká san dɨ, na kuēꞌé ka ñá dɨ. Tē xoó ñaꞌa kanakiꞌi nuu ña kutuun ntó ne, kuéꞌe nto dūꞌnu ntó dɨ, na kunīꞌi ña.
30 Da xōó ka ñaꞌa, ña é kaikan kudii neé ntio i ne, kuéꞌe ntō. Te kiꞌi ña da nēé ka iña ntó ne, ñá ku ntāka nto.
31 Vií nto ni tāꞌan nto vatā ó ntio nto é viī ñá ni ntō.
32 ʼTē ntákuinima ntó da mii tsī ña é kākuinima í nto ne, ¿neé ntu sintiáꞌvi niꞌi nto? Un tsi nté ña kini ntáa san kuān ó ntáde ña.
33 Te vāꞌá o ntáde nto é da mii tsi ni ñāꞌa, ña é vāꞌá o ntáde ni ntō ne, ¿neé ntu sintiáꞌvi niꞌi ntó dɨ? Tsí un tsi nte ñá kini ntáa sán ne, kuān ó ntáde ña dɨ.
34 Te xntii nto tāꞌan nto vata koo é na xntii ña ntō ne, ¿neé ntu sintiáꞌvi niꞌi nto? Tsí ña kini ntáa sán ne, kuān o xntíi ña tāꞌan ña vata koo é na xntii tāꞌan ña ña dɨ.
35 Ntá tsi ntoꞌó ne, kuinima ntó ña ntákuneꞌu iní i ni ntō. Váꞌa kōo vií nto ni ñāꞌa. Xntii nto tāꞌan nto é ña kuntétu nto te xntii ña ntō dɨ. Kidáā né, dōó kaꞌnu nuu i é taꞌxi Xuva ko ntō. Kidáā ne, kuvi ntiꞌxe nto iꞌxá Xuva kō, ña e dóo kaꞌnu. Tsí dɨvi ñā e dóo váꞌā ó kade ña nī ña kini ntáa san, ña e ñá ini é nakuéꞌe sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō.
36 Vata tsī o ntúntaꞌví ini Xuva ko ntō ne, kuan tsi kōo ntuntaꞌví ini nto taꞌan nto dɨ.
Ña kaꞌan ntée o taꞌan kō
(Mt. 7:1‑5)
37 ʼÑá kū kaꞌan ntée nto taꞌan nto. Dukuān ne, ñá kaꞌan ntée Xuva ko ntō dɨ. Ñá ku nakuitā ntó taꞌan nto ne, dukuān ne, ñá nakuītá Xuva ko ntō dɨ. Kada kaꞌnu iní nto ni tāꞌan nto ne, kuan kōo kada kaꞌnu iní Xuva ko ni ntō dɨ.
38 Vata tsī koo kuéꞌe nto ne, kuan tsī koo niꞌi nto. Kūꞌvé vaꞌá niꞌi nto. Nakuédin nuu ña, nakɨdɨ nuu ña ne, kunuu tsitu kuēꞌen da nté nakuīdo káva. Tsí dɨvi tsī kúꞌvē é kānakii kúꞌvē ntó ne, dɨvi tsī kúꞌve nātaꞌxi ña nto dɨ —kuan ō kaꞌan Jésuu.
39 Kidáā ne, nañéꞌē ñá ñaꞌa san nté koo vií ña, kakaꞌan ña:
—¿Vá kūvi ntu vií uun ña kuāá san nañēꞌe ñá tuku ña kuāa míꞌi kɨ̄ꞌɨn ña? ¿Ñā ntu kóꞌxo nuu ña ntuvi ñá xavi?
40 Nté uun ña kanakuāꞌa sán ne, ñá tē káꞌnu ñaꞌa ña vata kaa mastru ña. Ntá tsi tē ntɨ́ꞌɨ̄ kútuꞌve ña ne, kudadɨɨ ña ni mastru ña.
41 ʼ¿Nté kui kaiton ntun xáka ūtun é nūu ntuxnúu tāꞌan o? Tsí nte ña kaínin ntuꞌu é nūu ntuxnúu mii ō.
42 Tē ña kaínin ntuꞌu é nūu ntuxnúu mii ō ne, ¿nté kui dōto tsí kakaꞌan ntún ni tāꞌan o é na tāꞌxi ña nuu ña é natāvan xáka ūtun é nūu ntuxnúu ña? Dɨvīn e dá mii tsi rkɨ xaa o ntéku é kākaꞌán ne, diꞌna natāvan ntuꞌu é nūu ntuxnúu mii ō vata koo é kūvi kinín vāꞌan é natāvan xáka ūtun é nūu ntuxnúu tāꞌan o.
Tē kíi kɨtɨ i, kutuni ko neé utun
(Mt. 7:17‑20; 12:34‑35)
43 ʼÑa túvi utun vāꞌa é kātaꞌxi kɨtɨ é ña váꞌā. Nté utun ña váꞌā san ña katáꞌxi kɨtɨ é vāꞌa.
44 Da nēé ka utun, kutuni ko neé utun dá kakii kɨtɨ i. Ñá kakīi igú san utun iñu, ntē ña kakíi tɨntiꞌó san má xuku íñū.
45 Ñatīi, ña é vāꞌá ne, kakaꞌan ña nee é vāꞌa, tsí nuu é vāꞌá san nima ña. Ñatīi, ña é kīni kaa ne, kakaꞌan ña é kīni kaa, tsí nuu é kīni kaa nima ña. Tūꞌun é kākene xuꞌu ña ne, nima ñá kakene.
Uvi núu i ētɨ́ viꞌi
(Mt. 7:24‑27)
46 ʼ¿Nté kui nuu nuu xntu ntákaꞌan nto tsí xuꞌu é Tóꞌo ntō ne, ntá tsi ña ntáde ntaa nto nee é kākaꞌán u ni ntō?
47 Kaꞌán u ni ntō xoo é kantīkɨn ntíꞌxe i ko, xoo é katekú ntiꞌxe i ne, kade ntaa é kākaꞌán u.
48 Ña sāꞌá ne, vata kaa uun ñatīi, ña é kaxntitsi viꞌi sán ne, diꞌna kaete nuu kunū ñá ne, xtuvī ñá etɨ i san nú xūu. Dā éꞌnu ntute sán ne, dōó ntii duku ntée viꞌi san. Ntá tsi ña ni kuvi kantá nuu, tsi dóo kutū tuví etɨ́ i.
49 Xoó ñaꞌa é katekú i ntá tsi ña te kade ntaa ña é kākaꞌán u ni ñā ne, vata kaa uun natīi, na é xntītsí viꞌi i da mii tsī nú ñūꞌu sán ne; ntē ña ni de váꞌa na etɨ́ viꞌi sán ne, dā éꞌnu ntute sán ne, dōó ntii duku ntée ne, uun ito tsi nántatsin á viꞌi san —kaꞌan Jésuu.