7
Nu cahán ra Esteban tuhun Nyoo chihin ñáyɨvɨ nducú cahñi chi ra
Tyicuan ta ra cuví nuu chi tata sutu ndaca̱ tuhun ra chi ra Esteban, ta catyí ra:
―¿Atu ndicha cha catyi̱ ra ihya?
Tyicuan ta nacaha̱n ra Esteban ta catyí ra:
―Nyoho yañi, ta nyoho tata, cuɨ̱ñɨ ndo tuhun cahín. Sutu yo Nyoo cha cahnu ca tuvi̱ ra nuu sutu chahnu yo, ra Abraham quɨvɨ nyaá ra ityi Mesopotamia cha nɨri ca cha cumañi cucoo ra nya ñuu Harán. Ta catyí ra chi ra: “Sa̱ndoo ñuun, ta chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ chuun. Ta cu̱nuhu inga ñuu cha cusañahi chuun”, catyí Nyoo chi ra Abraham. Tyicuan ta ra Abraham quita̱ ra ñuu Caldea ityi Mesopotamia cuan, ta cuanuhu̱ ra nya ñuu Harán. Ta yucuan cuví nu chihi̱ sutu ra. Yaha cuan saquichi̱ Nyoo chi ra ñuhú nu iyó yo vityin. Soco ñahri ñuhú chaha̱ Nyoo chi ra quɨvɨ cuan. Ni noo nu cuinanyaa chaha ra ta ña chaha̱ ra. Soco catyi̱ Nyoo chi ra vatyi cucuhva ra. Ta cutahan chi chi sehe ra chata cha yaha cúvi ra. Tyicuan caa catyi̱ Nyoo chi ra Abraham, vasɨ ta coo ca sehe ra quɨvɨ cuan. Ta sɨɨn ri catyi̱ Nyoo chi ra vatyi ñáyɨvɨ chi ra cucoo ñu inga ñuu. Ta cusacuvi ñu tyiño nuu ñáyɨvɨ ñuu cuan, ta ma tyiyahvi ñu chi ñu. Ta cunyehe ñu tɨndoho cumi cientu cuiya. Soco catyi̱ tucu Nyoo chi ra tyehe caa: “Ñáyɨvɨ ñuu cuan cusanyehe ñu tɨndoho chi ñáyɨvɨ chuun. Yucuan cuenda cuatachi tuñi yuhu chi ñu. Ta yaha̱ cuan ta cuquita ñáyɨvɨ chuun ñuu cuan ta cuquichi ñu ihya. Ta cusacuvi ñu tyiño nuu mai ihya”, catyi̱ Nyoo chi ra Abraham.
’Tyicuan caa natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chihin ra. Ta chaha̱ Nyoo noo costumbre cha cuasacuvi ñu coto naa iñi ñu. Chaha̱ ra tyi cutahnya chiin ñɨɨ xiñi ndɨvɨ cha lee sehe ñu, o cha sahá ñu circuncidar chi sehe ñu cuví cuan. Ta cha yaha̱ uña quɨvɨ cha cacu̱ ra Isaac sehe ra Abraham, tyicuan caa chinyacuvi̱ ra chihin ra. Ta suri tyicuan caa sacuvi̱ tucu ra Isaac chihin ra Jacob sehe ra. Ta ra Jacob tucu chihin uchi uvi tahan sehe ra, tyaa ra noo seña cuan chi noo noo sehe ra. Ta ican ra cuan cacuví sutu chahnu yo.
’Ta ican uchi ɨɨ́n tahan ra sehe ra Jacobo ihya catasɨ cuñí ra nyehe ra chi ra José yañi ra cha cuenda vatyi vaha ca ra nuu sutu ra. Yucuan chaha caxico̱ ra chi ra na cuhun ra Egipto. Soco Nyoo ña sandoó ra chi ra José. 10 Ta sacacu̱ ra chi ra nu nyehé ra tɨndoho. Ta chaha̱ ra cha chiñi tuñi ra chi ra. Ta chaha̱ ra cha vaha coo ra nuu ra Faraón, ra cuví rey Egipto. Ta rey cuan chaha̱ ra cha cuvi ra José gobiernu Egipto cuan. Ta chinyaca̱ ñaha tucu ra vehe maa rey ñandɨhɨ.
11 ’Tyicuan ta chiyo̱ tama nɨcahnu ityi Egipto ta ityi Canaán. Ta nyehe̱ xaan ñáyɨvɨ tɨndoho. Ta tandɨhɨ sutu chahnu yo cha chicoo tyembu cuan ña cañihi̱ ra cha cachi ra. 12 Soco quɨvɨ chito̱ ra Jacob vatyi iyó trigu nya Egipto, ta tachi̱ ra chi sehe ra na cuquehen ra. Ta chaha̱n coyo ra noo chaha. 13 Ta cha cu uvi chaha cha chaha̱n coyo ra, ra José sacoto̱ ra chi ra vatyi yañi ra cuví chi ra. Yucuan quɨvɨ chito̱ ra Faraón yóó chi tata vachi ra José. 14 Tyicuan ta tachi̱ ra José tyiño na quichi sutu ra, ra Jacob, chihin tandɨhɨ ñáyɨvɨ chi ra, uñi xico chahun tahan ñu. 15 Ta tyicuan caa cuvi cha cuahan ra Jacob cuacoo ra Egipto cuan. Yaha̱ cuan ta chihi̱ ra yucuan. Ta chihi̱ tucu sehe ra, ra cacuví sutu chahnu yo. 16 Tyicuan ta chaa̱ quɨvɨ cha chinanyaca̱ ñu yɨquɨ ra Jacob ta yɨquɨ sehe ra nya Siquem. Ta yucuan quɨhvɨ ra chichi ñuhú nu sata̱ ra Abraham noo ñaña chi sehe ra Hamor ta cha naha.
17 ’Soco cha ni cumañi ca quita ñu Egipto, ñáyɨvɨ chi ra Abraham cha iyó Egipto cuan cuaha xaan nanduvi ñu. Ta cha nyañaa yatyin quɨvɨ cha cuacuhva Nyoo ñuhú chi ñu tari cuhva catyi̱ cachi ra chi ra Abraham. 18 Tyicuan ta quichaha̱ nyaca ñaha noo rey cha ña ñohó nuu chi ra José. 19 Rey cuan sandavi̱ ñaha ra chi ñáyɨvɨ chi yo cuan. Ta sanyehe̱ xaan ra tɨndoho chi ñu, ta sanɨñɨ̱ ra chi ñu na sanandoo ñu chi sehe ñu cha ni cacu vatyi na cúvi ndotyin. 20 Ta suri quɨvɨ cuan cacu̱ ra Moisés. Ta tahan xaan iñi Nyoo chi ra lee cuan. Ta uñi yoo sacuahnu̱ sɨhɨ ra chi ra nya vehe ña. 21 Yaha cuan ña cuví ca tixehe sɨhɨ ra chi ra. Ta sandoo ña chi ra chichi noo tica yuhu yutya. Tyicuan ta sehe maa rey Egipto cuan nañihi̱ ña chi ra. Ta naquehe̱n ña chi ra. Ta sacuahnu̱ ña chi ra, tari cha sehe ña cuví chi ra. 22 Yucuan chaha cutuhva̱ ra Moisés tandɨhɨ cha chitó ñu Egipto. Ta sɨɨn ri nyee xaan cuhva cahan ra, ta cuhva sacuví ra ñandɨhɨ.
23 ’Ta quɨvɨ cha chaa̱ uvi xico cuiya ra Moisés quichi cuvi iñi ra cuhun ra cunyehe ra nu nyicú ñu Israel, ñáyɨvɨ chi ra. 24 Tyicuan ta noo quɨvɨ nyehe̱ ra nu cañí noo ra Egipto cuan chi noo ra Israel cuan. Tyicuan ta chahñi̱ ra Moisés chi ra Egipto cuan vatyi satasɨ iñi ra chi ra Israel ra ñuu ra. 25 Cuñí maa ra Moisés cuan vatyi ñáyɨvɨ Israel cuan cutuñi iñi ñu tyi Nyoo tachi̱ chi ra vatyi cusacacu ra chi ñu. Soco maa ñu ña tuví iñi ñu cha tyicuan caa cucuvi. 26 Tyicuan ta cha inga quɨvɨ cuan nyehé ra Moisés chi uvi tahan ra Israel cha cacañí tahan ra. Ta ra Moisés, cuñi ra cha ma cacañi tahan ca ra, ta quichaha catyi ra: “Ña vaha cha cacañi tahan nyoho, vatyi suri yañi ndo cuvi”, catyi ra chi ra. 27 Tyicuan ta ra cha cañí chi tahan cuan tyandaha̱ ra chi ra Moisés, ta catyi ra chi ra: “¿Yóó cha tyatyiño chi yoho vatyi cunyaca ñahun ta cuvun juez chi ndi? 28 ¿Atu cuñun cahñun chii tari chahñu̱n chi ra Egipto cuan icu?” catyi ra chi ra Moisés. 29 Cuhva cha chiñi̱ ra Moisés cha catyi̱ ra, chino̱ ra. Ta cuahan ra nya ñuu Madián. Yucuan ñihi̱ ra ñasɨhɨ ra. Ta yucuan chiyo̱ uvi tahan sehe ra.
30 ’Yaha̱ uvi xico cuiya. Tyicuan ta noo quɨvɨ chicá noo ra Moisés chiqui ndɨɨ yatyin noo yucu cha nañí Sinaí. Ta nyehe̱ ra noo taca iñu cha cayú. Tyicuan ta tuvi noo ángel chichi ñuhu̱ cha cayu cuan. 31 Iyo xaan cuñí ra Moisés cha nyehé ra yucuan. Ta cuhva cha tuhva̱ yatyin ca ra vatyi tacuhva nyehe vaha ra, chiñi̱ ra noo ndusu Sutu Mañi yo. Ta catyí ra tyehe caa: 32 “Yuhu cuví Nyoo cuenda sutu chahnun, Nyoo cuenda ra Abraham, ta ra Isaac, ta ra Jacob”, catyí Nyoo chi ra. Tyicuan ta ra Moisés quichaha̱ nɨhɨ ra chihin cha yuhvi ra. Ta ña caña iñi ra nanyehe ra. 33 Ta quichaha catyi tucu Sutu Mañi yo chi ra: “Ta̱va ndichan chahun vatyi ñuhú nu chañun, ñuhú ii cuví. 34 Yuhu nyehí tandɨhɨ tɨndoho cha nyehé ñáyɨvɨ cuende ñuu Egipto chiña. Ta chiñí ndusu ñu cha chacú chaa ñu. Yucuan chaha noó xique vityin vatyi sacaqui chi ñu. Ña̱ha, vatyi cutachi chuun nya Egipto”, catyí Nyoo chi ra Moisés.
35 ’Quɨvɨ cuan ña cuñi̱ ñáyɨvɨ Israel chi ra Moisés cha cunyaca ñaha ra chi ñu, ta catyi̱ ñu chi ra: “¿Yóó cha tyatyiño̱ chi yoho vatyi cunyaca ñahun ta cuvun juez chi ndi?”, catyi̱ ñu chi ra. Ta vasɨ ña cuñi̱ ñu cha cunyaca ñaha ra chi ñu, soco Nyoo tachi̱ chi ra vatyi cuvi ra nuu, ta sacacu ra chi ñu. Vatyi tyicuan caa catyí ángel cha tuvi̱ nuu ra nu taca iñu cha cayu cuan. 36 Ta ican ra Moisés cuan tava̱ chi ñáyɨvɨ Israel Egipto cuan. Ta cha yaha savaha̱ ra milagru ta seña ñuu cuan, ta sacuvi̱ tucu ra nu yaha̱ ñu Tyañuhu Cuaha. Ta nu chica̱ noo ñu ñuhú ityi chichi cha uvi xico cuiya sacuvi̱ tucu ra ñandɨhɨ. 37 Ta suri maa ra Moisés cuan cuví ra cha catyi̱ chi ñu Israel ta cha naha tyehe caa: “Nyoo cutachi ra noo profeta ra tari tachi̱ ra chi mai. Ta cucuvi ra noo ra Israel tari maa ndo. Qui̱chaha ndo chi ra”, catyí ra. 38 Ta suri maa ra Moisés cuan ndɨhɨ ra chihin ñáyɨvɨ chahnu yo nu chica noo ñu ñuhú ityi cuan. Ta ican ra cuví ra cha caha̱n ángel cuan chihin nya yucu Sinaí. Ta ican ra quehe̱n cuenda ra tuhun yoso caa coo ñáyɨvɨ ta sañaha̱ ra chi yo.
39 ’Soco ñáyɨvɨ chahnu yo ña quichaha̱ ñu chi ra. Tava̱ xiin ñu chi ra. Ta cacuñi ñu cunuhu coyo ñu nya Egipto. 40 Yucuan chaha cuhva cha nyaá ca ra Moisés yucu Sinaí ta caha̱n ñáyɨvɨ chihin ra Aarón ta catyí ñu: “Sa̱vahun suhva nyoo cha cuhun coyo ityi nuu ndi. Vatyi ña chitó ndi ñáá cha cuvi̱ chi ra Moisés, ra cha tava̱ chi ndi Egipto”, catyi ñu. 41 Tyicuan ta casavaha̱ ñu noo becerru xuhun cuaan. Tyicuan ta cachahñi̱ ñu quɨtɨ vatyi cuhva cuenda ñu chi xitohyo cuan. Ta sɨɨ xaan cuñi̱ ñu cachiyo̱ ñu vico cuenda xitohyo cha casavaha ñu chihin ndaha ñu. 42 Tyicuan ta Nyoo cuachiyo̱ ra chi ñu. Ta saña̱ ndaha ra chi ñu vatyi cusacahnu ñu chi ñanyii, chi yoo, ta ñáá ndɨhɨ tiñoo cha iyó ityi andɨvɨ. Vatyi tyehe caa catyaa̱ ra profeta cuenda Nyoo nu libru ta cha naha:
Nyoho ñáyɨvɨ Israel, ¿atu chahñi̱ ndo quɨtɨ vatyi cuhva cuenda ndo chi yuhu chichi cha uvi xico cuiya cha chica noo ndo ñuhu ityi? Ñima.
43 Soco sacahnu̱ ndo chi nyoo cha nañí Moloc, ta sacahnu̱ tucu ndo chi nyoo cha nañí Renfán cha caá tari caá tiñoo andɨvɨ.
Suri maa ndo savaha̱ xitohyo cuan, vatyi sacahnu ndo.
Yucuan chaha yuhu cuatave chi ndo ñuu ndo, ta cuasacuhin chi ndo noo nu cañi ityi nuu ca Babilonia, catyi̱ Nyoo chi ñu.
44 ’Nu chicá noo sutu chahnu yo ñuhú ityi cuan, chicumi ra noo vehe ñuhu cha chino̱ chihin ñɨɨ quɨtɨ. Ta chichi vehe cuan chicumi ra tabla yuu cha nyaá ley Nyoo nuu. Ta ra Moisés tachi̱ ra tyiño na savaha ñu vehe ñuhu cuan ta ityi chata ca tari cuhva sañaha̱ maa Nyoo chi ra. 45 Yucuan ta ra Josué nanduvi̱ ra nuu chi ñu. Ta quehe̱n ñu vehe ñuhu ta chicoo ñu chihin nu nyaá yo ihya vityin. Vatyi Nyoo tava̱ ñehe ra chi ñáyɨvɨ chiyo̱ ñuhu ihya ta nacuhva̱ cuenda ra chi ñu Israel ñáyɨvɨ chi yo. Ta chotyiño̱ ñu vehe ñuhu cuan nyacua nya quɨvɨ chiyo̱ rey David. 46 Ta rey David ñihi̱ ra tumañi iñi nuu Nyoo. Ta cuñi̱ ra savaha ra noo vehe vaha nu coo Nyoo. Suri Nyoo ihya sacahnu̱ ra Jacob ta cha naha. 47 Soco ra Salomón savaha̱ vehe Nyoo. 48 Vasɨ ña iyó Nyoo chichi vehe ñuhu cha savahá ñáyɨvɨ. Tari catyi̱ ra chihin yuhu ra profeta ta cha naha tyehe caa:
49 Andɨvɨ cuví tyayu nu nyaí ta nyacá ñahi tandɨhɨ. Ta ñuhu ñayɨvɨ̱, yucuan cuví nu chañí chahi.
¿Atu cuví savaha ndo vehi ta coi chichi, cuñí maa ndo?
¿Ta nya maa maa cuvi nyitati, cuñí maa ndo?
50 ¿Atu ña chitó ndo vatyi mai savahi andɨvɨ ta ñuhu ñayɨvɨ̱? catyí Nyoo.
51 ’Soco nyoho ―catyí ra Esteban― tyicuan ri tuhvá ndo sandava ndo iñi ndo. Ta ña cuñí ndo naquehen ndo tuhun cahán Nyoo. Tyicuan ri ña quichahá ndo chi Tatyi Ii. Ɨnuu ri caa ndo chihin sutu chahnu ndo. 52 Sutu chahnu ndo satasɨ̱ iñi ra ta cachahñi̱ ra chi tandɨhɨ ra profeta cuenda Nyoo ta cha naha. Ta ican ra cuan cacatyi̱ vatyi cuquichi noo ra vaha. Ta cha quichi̱ ra vityin, nyoho ña cuñí nyehe ndo chi ra, ta cachahñi̱ ndo chi ra. 53 Nyoho naquehe̱n cuenda ndo ley Nyoo cha chaha̱ ángel chi ndo, soco ña cuñí ndo sacuvi ndo cuhva catyí ley cuan ―catyí ra Esteban.
Nu chihi̱ ra Esteban
54 Cuhva cha chiñi̱ ra cacuví tyiño vehe ñuhu cahnu tuhun ihya, xaan xaan cuñi̱ ra, nyacua casacahñi noho ra nyehé ra chi ra Esteban. 55 Soco ra Esteban tyitú cuii maa ra chihin Tatyi Ii ta nanyehé ra ityi andɨvɨ. Ta nyehé ra cha cahnu cuví Nyoo. Ta suri nyehe̱ ra chi ra Jesús nanyaá ra chiyo vaha Nyoo. 56 Tyicuan ta catyí ra Esteban:
―¡Nye̱he ndo! Nyehí tanuña andɨvɨ. Ta nyehí chi ra Jesús, Rayɨɨ cha quichi̱ nya gloria, nanyaá ra chiyo vaha Nyoo ―catyí ra Esteban.
57 Soco ra cuan cachasɨ ra soho ra, cha ma cuɨñɨ ra tuhun cahán ra Esteban. Tyicuan ta vaa ri cananduvi ra. Ta tandɨhɨ ra cuahan coyo ra sɨquɨ ra Esteban. 58 Tyicuan ta catava̱ ra chi ra yuhu ñuu. Ta ca chahñi̱ ra chi ra chihin yuu. Ta ra cha casacuví cha ña vaha cuan, casandoo̱ ra sahma cha nyaa chata ra vatyi sahacumi noo ra tyivaa cha nañi Saulo. 59 Cha nɨri ca cha cacañi ra yuu chi ra Esteban, quichaha̱ chican tahvi ra Esteban chi Nyoo, vatyi tuvi iñi ra cuacúvi ra. Ta catyi ra tyehe caa:
―Sutu Mañi yuhu Jesús, na̱quehen añime ―catyí ra.
60 Yaha̱ cuan, tyicuan ta chicuɨñɨ chɨtɨ ra, ta chaa canachaa̱ ra ta catyi ra:
―Sutu Mañi yuhu, ma tɨɨn cuendon cuatyi cha sacuví ñu ―catyí ra.
Ta cha yaha̱ catyi ra tyehe caa, ta chihi̱ ri ra.