10
Na-Jesus ani-wajbarina 72 warra-waḻya-waḻya.
Wurrugu anubanila-wala naagi-yung na-Jesus anubani-yung ni-wajbarini niga warraawurru-yung 72 warra-waḻya-waḻya. Warraawurru-yung wugurru wani-lharrgandi niga raga-ragij nigawi-rruj. Warraawurru-yung wurru-yanggi wurru-wulu-wulawaa-waj-bugij. Marri ni-yamayn niga, “Nugurru aadanu numburru-yaarri wubani-waj a-wumurrng-baj, marri ngaya ngaynjaarri wurrugu lhaalhag wugurri-waj a-lhal-waj. Warruburru-yung yamba arraarrawindi wurru-wurruj nambi-rangarrii nugurru amburraawanggina-yinyung aḏaba, ana-lhaawu, yagu wurraadharra nambambi-maṉmani-yinyung. Nugurru numbunu-lhangayaana niga na-God, niga yamba ni-buunggawa-mana warruburru-wuy, nguynju yadhu niga ambani-lharrganjii yungguyung warra-wurru-wurruj, nambambi-maṉmani yadhu nugurru, nambarra-magana warra-mulung-aynbaj ana-lhaawu na-God-jinyung.
“Numburraawanggina, ngaya anaani ngana-lharrganjii nugurru nguynju yaga a-jib-jii wubani a-ngirri-ngirri-wuy. Yagu nugurru numburru-yaarri arrbidi. Yagi nirri-yarrijgi anu-ṉuga. Marri yagi mana-big, marri yagi nugurru nirrima-waṉagi manaaynbaj nurru-mun-jabina-yinyung nugurru. Warruburru-yung-maynji nambambi-lhangarrmana nugurru manaadi-rruj, yagi nurru-muḏaḏbi aadanu, nga yagi nambi-magi wugurru.”
Na-Jesus naagi-yung niga ni-yambini-wugij. “Anubani-yung-maynji numburru-yaarri nugurru anubani-wuy anaanga-wuy, ana-wulhu-wulhurr nugurru numburru-yamang, ‘Aadanu, na-God nambaniiyn nugurru lhamaamura niga.’ Nubagi-yung-maynji niga na-lhamaamura-yung na-wurrujung anubagu ani-burraa, nambani-yaynjangayii-maynji nugurri-nyinyung ana-lhaawu, anubani-yung niga ani-lhamaamura-mang-bindiyung, niga na-God anu-maṉmani-wugij niga. Yagu warraaynbaj-maynji warrubawi-yung wu-lhamaamura-mi wugurru, anubagu yagi-maynji wu-burrangi wugurri-rruj, anubani-yung ana-lhamaamura nugurri-wuy aḏaba anggaagiyn, anggu-burrangang, na-God niga waari wani-maṉmi, warruburru-yung warra-wurru-wurruj wugurru.
“Anubani-yung-maynji nugurru numburru-yaarri anubani-wuy anaanga-wuy, nga bagu numburru-burraa wurrugu. Nga yagi anubani nurru-rumi wurrugu anubanila-wala anuuguni anaaynbaj-guy marri anuuguni anaaynbaj-guy yagi nurru-rumi, nirriinga-walmabalmi anubani anaanga. Anubani-yung nambambiiyii-maynji ana-marrya marri anaa-gugu, numburru-nguyii marri numburru-waḻ-nguyii, yagi nurru-lhaabi. Anaani wiijamana. Warrubawi-yung-maynji warra-wurruj ambu-mijgalmina, warrubawi-yung wiij-maṉdhina aḏaba ambarra-bayarra-gana wugurru.
“Nugurru aadanu numburru-yaarri-maynji anubani-wuy ana-wumurrng-guy warrubawi-yung nambambi-ngaynbandang-maynji, anubani-yung numburru-nguyii warruburru-yung-jinyung nambambiiyii-yinyung ana-marrya. Marri warruburru-yung warra-wudhu-wudhangurrg anubagu amburru-burraa-maynji, warruburru-yung nambarra-maji-wana nugurru. Marri nambarra-magana aḏaba, warruburru warra-wurru-wurruj anubani-rruj-jinyung, ‘Warruburru-yung warru-mandag na-God-jinyung wurru-warubaj-gina aḏaba nugurri-rruj.’ Danu numburru-yamana nambarra-magana nugurru.
10 “Yagu anubani-yung-maynji numburru-yaarri nugurru ana-wumurrng-guy nga yagi-maynji anubani nambi-ngaynbandi nugurru, marri numburru-yaarri aḏaba amubama-wuy amaadi-wuy, nga bagu numburru-yamang, 11 ‘Anubani-yung ana-lhagabuṉulg nambanggu-mun-maṉḏamaṉḏii-maynji, anubani-yung bagu naambu-mun-jarrbina nurru, nugurru yamba aadanu ngirriigaminij-gaandirrangi nurru. Nugurru waari na-God-jinyung-magaa, waari nani-rangarri nugurru aadanu. Yagu anaani numburru-marrbuy nugurru, warruburru-yung na-God-jinyung warru-mandag warubaj aḏaba nugurri-rruj.’ Nugurru dani-yung numburru-yambina aḏaba.”
12 Na-Jesus anubani-yung wani-magaa-wugij. “Ngaya ngana-magana nugurru yijgubulu-windiyung, anubani-yung na-God ngaambani-nguynju-nguynjijgana-rruj ngarraaḻirr, anubani-yung ambani-man.galagana warruburru-wuy anubani-yung-jinyung ana-Sodom. Yagu wugurraayung warruburru-yung waari-yinyung nambi-ngaynbandi nugurru, waari wani-man.galagi, wugurri-wuy.” Dani-yung ni-yamaa, na-nidhaawu-yung na-Jesus.
13 Anaani-yung ni-yambini ngijang, “Anubani-yung bani nga anggu-maṉdhina runggal-windiyung anaaladi nugurraa yungguyung aḏaba, ana-Chorazin-duj, ana-lhal, marri nugurraayung ana-Bethsaida-yinyung. Aadanu yamba ngaaṉbini aḏaba bagu yij-mamaaḻang nugurri-rruj. Yagu nugurru waari nimbirriij-garru anubani anaaladi, nurru-waṉbina-wugij nugurru. Wugurraayung warruburru-yung ana-Tyre-yinyung marri ana-Sidon-jinyung, wiiya wugurru wurraaladi anu…bani-yunggaj. Yagu anubani-yung nganggaṉbini-magaa aniij-mamaaḻang wugurri-wuy, yagu anubani-yung ambirriij-garru-magaa wugurru anubani anaaladi. Wugurru amburru-wurrij-galadi-wini-magaa, wugurru amburru-burri ambuu-yaaḻi-aladi marri ambanggu-wudbudangi-magaa lhagabuṉulg wugurru.
14 “Anubani-yung-maynji niga na-God anubani ambani-nguynju-nguynjijgana-maynji, warraawurru-yung anggu-waṉina aladi wugurri-wuy. Yagu nugurraayung ana-Chorazin-jinyung marri ana-Bethsaida-yinyung, wugurru anggu-waṉina nugurri-wuy runggal-windiyung aladi!
15 “Marri nugurraayung ana-Capernaum-jinyung, ngaya ngana-magaa aḏaba ana-lhaawu nugurri-wuy. Marri yuga na-God niga nambani-warraarriwana niga? Waari! Numburru-yaarri nugurru arrwiyaj, yuga? Waari! Nugurru aḏaba nambani-lhajbiyn niga. Nugurru nambani-lharrgang, numburru-yaarri wubani a-ngura-wuy wu-naga-nagina-wuy!”
16 Dani-wugij na-Jesus niga wani-magaa-wugij warruburru-yung wurru-marrbuy-maa-yinyung. “Warraaynbaj-maynji warrubawi-yung nugurru nambambi-yaynjangayii nugurri-wuy, anaani wiijamana, ngaayunggaj ngambambi-yaynjangayii ngayawi-wuy. Yagu nugurri-wuy-maynji nambambiigaminij-gaandirrii, anaani wiijamana ngaayunggaj ngambambiigaminij-gaandirrii anaani. Marri ngambambiigaminij-gaandirrii-maynji, nigaayunggaj ambunaagaminij-gaandirrang, niga na-God, nubagi ngani-lharrgang-jinyung ngaya.” Dani-yung nga ni-yambini ana-lhaawu. Warraawurru-yung wugurru warra-waḻya-waḻya 72, warraawurru-yung aḏaba wurru-yanggi wugurru.
17 Wurrugu malgadhaadharri anubani-yung, aḏaba wurraagiyn warraawurru-yung warra-waḻya-waḻya. Marri anubani-yung wurru-waḻaaḻarrangi wugurru. Warraawurru-yung wunu-magaa niga, “Buunggawa, anaani-yung ana-man.gurrg anubani-yung-maynji nugawi-nyinyung ana-muwaj nurru-yambini, anaani-yung aḏaba nurru nanggu-yandhurrbangaa wugurru,” wurru-yamayn.
18 Na-Jesus ni-yamayn, “Nganu-nani aḏaba nubagi-yung na-baḏirrnya-yung na-Satan. Aḏaba ni-rabini nguynju yaga yiidagu-yii yaga yi-yamiynji-yii, ni-yamaa, ni-rabini niga. 19 Nugurru nganiiyii aḏaba anaani ana-lhuḏ. Anubani-yung ana-marryn numburru-nyiyn-ban.ngana nugurru, marri nubagi-yung na-maḻa nimbini-wan.ngana. Wiiya nubagi-yung niga na-baḏirrnya-yung niwu-waṉagana ana-lhuḏ, yagu anubani-yung yagi nani-warragayijgi nugurru. 20 Aadanu ana-man.gurrg wugurru aadanu nanggu-yandhurrbangana. Marri nurru-waḻaaḻarrii nugurru. Yagu anubani-yung numburru-waḻaaḻarrii-windiyung nugurru, runggal, niga yamba na-God anubani-yung niga nanii-mij-garrarrangi yamba ana-muwaj yuwaani waarrarrina arrwar, nigawi-rruj na-God-duj.” Dani-yung ni-yamaa na-Jesus.
21 Anubani-yumbaa niga aḏaba, anubani-yung na-Jesus naagi-yung niga ni-ḏinggini anubani-yung-gala ana-Maṉngulg Mawurr-wala. Marri ni-yamayn, “Ngaya ngunu-warraarriwana anaani Baba. Nugawaj nu-ngu-buunggawa-mana aadanu anaarrwar marri anaani-rruj ana-lhirribala. Nagang aadanu nunggij-ngu-julubayn anaani ana-lhaawu warruburru-yung-gala waa-yina-mamaaḻang-gala. Yagu wugurraayung waari-yinyung warruburru-yung ambuu-yina-mamaaḻang-jinyung-magaa, warruburru-wuy nunggij-garrarra-gayn, aadanu, ana-lhaawu. Yuu, Baba, danu nga nunggijangani-yinyung nagang aḏaba.”
22 Anaani-yung na-Jesus niga ni-yambini-wugij. “Ngaya anaani na-Baba nganiini anaarrawindi-lhangu niga, ngaya niga na-niwiyayung anaani. Waari warraaynbaj ambu-marrbuy-maa ngaya anaani. Yagu na-Baba-wugij ni-marrbuy ngaya anaani. Ngijang, na-Baba waari warraaynbaj ambu-marrbuy-maa niga. Yagu ngayaaj-bugij nga-marrbuy niga. Ngaya-maynji nganggiijangayii marri ngamba-magana, warra-wurru-wurruj-guy, ari wugurraayunggaj amburru-marrbuy niga.” Dani-yung ni-yambini na-Jesus.
23 Warruburru-yung-guy niga wani-magaa wurru-marrbuy-maa-wuy, wugurraajbaj wuu-yambiynjini ana-lhaawu. Ni-yamayn niga, “Nugurru aadanu nurraarra-nani aḏaba arrawindi. Anubani-yung niga naniigajij-majgaa na-God. 24 Anaani ngana-magana nugurru, warraawurru arraarrawindi anubani wunaa-ja-jambini-yinyung, marri warruburru-yung waa-runggu-runggal-inyung anu…bani-yunggaj-jinyung, anubani-yung wirri-ngaynbandangi wugurru ambirri-nani anaarrawindi nga-waṉbini-yinyung ngaya. Yagu waari anubani ambirri-nani wugurru. Yagu nugurru aadanu nirri-nani aḏaba. Warruburru-yung anubani-yunggaj wirri-ngaynbandangi wugurru amburru-wawanggini. Yagu waari anubani wugurru amburraawanggini.” Dani-yung ni-yamaa na-Jesus.
Aniij-ḏunggal ana-lhaawu-runggal.
Matthew 22:34-40, Mark 12:28-34
25 Anubani malgadhaadharri wurrugu, nubagi naaynjaabu-nyung wani-yiyini-yinyung ana-lhaawu-runggal, ni-yanggi, nu-yandhawiwandi na-Jesus, nguynju yadhu anubani-yung anu-rawini yadhu. Nga nu-yamijgayn “Barra-yiyina-yinyung, yuga ngaya anaani ngaynjaminggarrina anubani-yung ngambiri-mang ngaya anggu-wuguuguni-yinyung?”
26 Na-Jesus nigaayung nu-yambalmayn, “Yuga wu-yaminggarrina aadanu waarrarrina ana-lhaawu-runggal? Aadanu-rruj nagang nunggu-nayii?”
27 Nigaayung anubani nu-yambalmayn, ni-yamayn (Deuteronomy 6:5) “Numbunaa-ḏamarr-ngu-burraa niga na-Buunggawa nugurri-nyinyung na-God, nugurri-wala aandhiri-wala marri yi-wurrij-gala marri a-wiri-wala marri ama-malbij-gala marri a-yinag-gala. Marri, (Leviticus 19:18) ‘Warrubawa-yung nambarra-ngaynbandii nurraalgurmaynjina-yinyung nugurru, nguynju yaga danu nurru-ngaynbandiina nugurraajbaj,’ ” Dani-yung ni-yamayn na-waḻyinyung niga.
28 Nigaayung na-Jesus anubani-yung ni-yamayn, “Nagang aadanu nuynjambina andhurrg windiyung. Baaṉbina nagang anubani-yung, marri nguynju yadhu ba-burraa ba-wiri nagang.”
29 Nigaayung na-waḻyinyung, anubani-yung wani-ngaynbandangi niga ambani-bajiyini andhurrg yungguyung ani-burri. Marri ni-yamayn, “Yangi-nyung yuga naadagi ngaya na-guwaj?” ni-yamayn.
30 Nga naagi-yung na-Jesus anaani-yung nu-magaa ana-lhaawu niga. “Naagi-yung waḻyinyung ni-yanggi yuwaagala Jerusalem-gala, marri ni-yanggi yuuguni Jericho-wuy, buguni ni-dhirridangi ni-yanggi niga. Yagu naagi-yung na-waḻyinyung aḻagaḻa niga, wunu-bilhargayn nga wunu-wini, warraawurru-yung wurraamaamaji-yinyung wugurru wuṉuga-yinyung. Manaama-yung mana-yaaḻi nigawi-nyinyung wunaa-garra-ḻaḻaani marri wunu-wini niga. Naagi-yung aḏaba lhaalhag niga ani-ngawini. Warraawurru-yung aḏaba wunaarruyn niga, ni-rigu-murrgulhi aḏaba, wurru-yanggi.
31 “Naagi-yung aynbajung anuwagala ni-lhamarrangi, marri nimaadi-lharrmangi amaadi-waj ni-yanggi, nubagi-yung priest-jung, ni-yamba-yambini-yinyung. Ni-yanggi nga ni-warranggayn nu-nayn, ni-murrgulhi, naadagi-yung niga. Nga naagi-yung yuwaagala-yung-galawaj niga ni-ḻimayn, naagadharrgang naadagi-yung.
32 “Wurrugu marri ngijang, naagi-yung aynbajung warru-mandag na-Levi-yinyung, naagi-yung ni-wa-wardhangi-yinyung wubani-rruj a-Temple-Maṉngulg-duj niga, naagi-yung ni-yamayn-bugij nigaayunggaj. Naagi-yung ni-yanggi… nga ni-warranggayn, yuwaagila ni-murrgulhi niga. Nga yaajila-walawaj-gaj niga naagadharrgang, ni-yaḻdhiyn.
33 “Nigaayung naagi-yung marri wurrugu, anubani-yung ana-lhal-inyung niga a-Samaria-yinyung, naagi-yung lhalmarr-yung, naagi-yung ni-yanggi nga nu-nayn, naagi-yung na-waḻyinyung niga ni-murrgulhi. Nga anubani-yung niga nu-warrngayuyn. 34 Ni-yanggi buguni nigawi-wuy. Nga ni-garrajiyn, aḏaba nu-lhaṉ-jarrbini niga wubani a-jiiji. Anaani-yung nu-lhaṉ-baḻbini niga wugargayag-mirri, marri nu-lhaṉ-gabaa yaaḻi-mirri niga. Naagi-yung ni-rulbu-wayajarrangi niga anubani ana-dunggi, nu-walamalhiyn nu-burriyn arrwa-garrwar a-dunggi-rruj. Niga yuwaagu ni-wudhi arrwar, nigaayung naadagi-yung ni-lhamunu-warrgini, anaani-yung ana-dunggi. Anubani-yung wini-yanggi wuguṉi wubani-wuy a-wumurrng-guy. Wini-yanggi… nga bagu nu-burriyn niga, nga nu-rangarrangi. 35 Nga wini-yaay wuguṉi anubani-yung.
“Ngijang yiiynbaj-duj yi-waḻirr, naagi-yung ana-Samaria-yinyung, naagi-yung nu-yayn nubagi-yung ni-buunggawa-maa-yinyung wubani-yung-jinyung a-wumurrng, niwu-rangarrangi-yinyung niga. Anaani-yung wuṉuga-wulawaa anu-ṉuga nu-yayn nigawi-wuy. Nga nu-magayn niga, ‘Nugawaj danu banu-rangarrii naadagu na-waḻyinyung. Aadanu-maynji nagang anu-ṉuga bawu-lhaladii-maynji, ngijang ngaya ngandaagiyn, marri wiiyn ngijang nagang,’ ni-yamayn.”
36 Na-Jesus ni-yambini-wugij, anaani-yung ana-lhaawu. “Nugurru numburraawanggina anaani-yung ana-lhaawu. Waadurru-yung-gala wugurru warra-wulu-wulaynbaj, yangi-nyung niga nu-guwaj-gaa naadagi-yung niga ni-warragayangi-yinyung? Nugurraajbaj numburru-wijangayii.” Dani-yung niga wani-magaa, na-Jesus.
37 Nigaayung na-waḻyinyung wani-yiyini-yinyung ana-lhaawu-runggal, ni-yamayn niga, “Dagi-yung nga, nu-man.galagaa-yinyung.”
Nigaayung ni-yamayn na-Jesus, “Ba-yaarri aḏaba, baaṉbina wudani-yung-jii ngijang, anggiijamana,” ni-yamayn.
Ngarra-ngarriyamanyij ngarra-Mary marri ngarra-Martha.
38 Anubanila-wala, aḏaba warraawurru-yung wurru-yanggi-wugij. Nga wurru-yanggi wubani-wuy a-wumurrng-guy. Nga ngaadagi-yung ngarra-maṉinyung bagu ngi-burri ngiga, ngarra-ngarrimuwaj-jung Martha. Nga bagu ngiga ngi-yanggi nga ngi-rabaliyn, nga wangi-yandhawiwayn wugurru, “Numburraaṉiyn ngayawi-wuy aani aanga-wuy,” ngi-yamayn. Nga wurru-yanggi, wurru-yabiyn ngigawi-wuy.
39 Ngaadagi-yung ngarra-ngarrilharri-yung ngiga bagu ngi-burri, ngarraagi-yung ngarra-ngarrimuwaj-jung Mary. Ngarraagi-yung ngarra-Mary ngi-jarrarriyn nga ngi-burrangayn nigawi-rruj, ngiindadhangayn na-Jesus-duj, ngunu-mun-miṉmiṉḏiyn a-mun-duj. Nga ngarraagi-yung ngiga ngi-wawanggini, ngunu-yaynjangani ni-yambini-yinyung ana-lhaawu.
40 Ngigaayung ngarra-Martha, ngiga ngi-warraalgaalgurmangi aynba-gaynbaj-jinyung, ngiga ngi-mijgalmini, warruburru-yung wangi-rangarrangi ngiga. Yagu ngiga yamba ngarraagi-yung yamba ngiga ngi-mijgalmini, nga waari angunu-yaynjangani niga naagi-yung na-Jesus. Ngi-jarrarriyn, ngi-lhangayn, nga ngi-yamayn, “Buunggawa, ngaadagu ngaya ngaa-murruyung, waari ngaya anaani ngambangi-maṉmangi yagu! Angi-mijgalmini ngiga, ngambangi-maṉmangi! Anaani nga-mijgalmina ngayaaj-bugij! Nagang aadanu yamba numbarandhalabiyn ngaya! Bangu-magang ngaadagu, ngaya ngambangi-maṉmani.” Dani-yung ngi-yamayn.
41 Yagu nigaayung na-Buunggawa niga ni-yamayn, “Martha, Martha, aynjawalayung nagang!” ni-yamayn. “Nagang aadanu yamba nuṉḏamarr-ruwi-ruwina-windiyung, aynba-gaynbaj-jinyung arrawindi-yinyung. 42 Yagu aynjaabugij-bugij wugurru anaani aniij-ḏunggal. Aadanu nagang nimbaa-gawanggina ngayawi-nyinyung ana-lhaawu. Ngarra-Mary yamba ngiga yaagi ngi-burraa ngayawi-rruj. Ngiga ngarraagi ngi-wijangani ngigaaj-baj-mirri, aniga-yung aniij-mamaaḻang wugurru. Yagi ngarraagi ngaya ngangu-lhambu ngiga.” Dani-yung ni-yamayn niga na-Jesus.