Lita Paulalu Walkatjuṟa Iyantja Ngura Rome-alakutu
Romans
Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku
Nyangatja Godaku tjukurpa Paulalu walkatjuṟa iyantja Jesuku walytja tjuṯakutu ngura nyara Rome-ala nyinanytja tjuṯakutu. Lita nyangatja Paulalu walkatjunu ngura ini Kaṟintjala nyinara tjinguṟu yiya nampa nyangangka AD 57-ta.
Nyangatja lita puḻka Paulalu walkatjunu tjukurpa puḻka Jesunyatjara, kala uti purkaṟangku nyakula wangkama munu puḻkaṟa kulinma panya tjukurpa wiṟu mulapa Godalu palula utiṟa nintintja. Lita nyangangka Paulalu tjakultjunanyi alatji, panya aṉangu uwankara alatjiṯu kura nyinanyi munuya Godalanguṟu mauṉṯalparingu, ka Jesunya kutju palya mulapa nyinanyi kura wiya alatjiṯu. Kala uti Jesuku mulamularingama panya paluṟu nganampa puḻkaṟa mukuringkupai munu panya nganaṉa kura palyantjitjanguṟu nganampa ngalkilpa ilungu Godalu nganaṉanya palumpa mulamularingkunyangka kalypangku wantinytjaku munu nganaṉanya walytjanmankunytjaku. Alatji Paulalu walkatjuṟa utiningi Jesuku walytja tjuṯangku tjukaṟurungku kulintjaku ngunti kuliṟa Godalanguṟu paṯuringkunytjaku-tawara.
Tjukurpa nyanganpa ngarinyi:
1:1-17 Paulalu tjukurpa ngaṉmanyitja wangkanytja
1:18—3:20 Aṉangu uwankara kura palyalpai
3:21—8:39 Godalu nganaṉanya kura palyantjitjanguṟu kalypangku wantipai
9:1—11:36 Aṉangu Jew tjuṯaku Godalu palyantja
12:1—15:13 Jesuku walytja tjuṯa wiṟuṟa tjukaṟuru nyinanytjaku
15:14—16:27 Paulalu tjukurpa maḻatja wangkanytja munu maḻpa tjuṯangka wangkanytja
1
Paulalu Ngaṉmanytju Wangkanytja
Jesuku walytja tjuṯa! Ngayuluṉa Paulalu lita nyangatja walkatjunanyi nyurampa ngura pala Rome-ala nyinanytja tjuṯaku. Panya ngayulu Jesuku Christaku wangaṉara waṟkaripai. Panya Godaluṉi ngayunya ngurkantaṟa tjunu palumpa tjukurtjara waṟkarinytjaku munuṉi wituṟa iyaṉu Tjukurpa Palya ngura winkingka ankula tjakultjunkunytjaku. Panya paluṟu tjukurpa nyanga palunya iritilpi kalkuṉu, ka panyaya palumpa wangkatjara tjuṯangku kuliṟa walkatjunangi nyiri panya miḻmiḻṯa. Kaṉa tjukurpa nyanga palunya kuwari wangkanyi. 3-4 Tjukurpa nyangangku wangkanyi Godaku katja Jesunya Christanya panya nganampa mayatja. Panya paluṟu aṉangu nganaṉanya puṟunypa mantangka nyinangi Davidaku panya walytjapitinguṟu iṯiringkula. Ka ngula paluṟu ilunyangka Kurunpa Miḻmiḻṯu palunya witulya puḻkangku wankaṟa pakaltjingaṉu, kala nyanga pakaltjingantjitjanguṟu nganaṉa mulamularingkula kulilpai, “Mulapa paluṟu Godaku katja nyinanyi.” Nyara paluṟuṉi mukulyangku ngurkantaṟa iyaṉu, Jesulu panya, Tjukurpa Palya palumpa ankula tjakultjunkunytjaku ngura winkingka aṉangu tjuṯangku kuliṟa Jesuku mulamularingkunytjaku munu Godala wangaṉarangku kulintjaku. Munu panya nyuranya kuḻu Jesulu ngurkantaṟa tjunu Rome-ala nyinanytja tjuṯa kuḻu palumpa walytjaringkunytjaku, kaṉa ngayulu mukuringanyi nyurala ma-pitjala tjukurpa tjakultjunkunytjikitja.
Munuṉa lita nyangatja nyurampa walkatjunanyi, panya Godanya nyurampa puḻkaṟa mukuringanyi, munu panya nyuranya ngurkantaṟa tjunu palumpa walytja mulapa nyinanytjaku.
Uwa, ka Mama Godalu Mayatja Jesulu Christalu kuḻu nyuranya pukuḻtju puḻkangku kanyinma munu nyuranya kurunpa rapaṟa pukuḻmanama.
Paulanya Tjanalakutu Ankunytjikitja Mukuringkunytja
Uwa ngaṉmanytjuṉa nyangatja wangkanyi panya aṉangu ngura winkitjangku nyuranya kulinu nyura Jesuku puḻkaṟa mulamularingkunytja. Kaṉa ngayulu palulanguṟu nyurampa pukuḻarira Godanya waḻkuṉi Jesunya Christanya kuḻu. 9-10 Panya ngayulu Godala nyurampa rawangku tjapilpai watarkurinytja wiyangku. Nyangatjaṉa tjukaṟurungku wangkanyi panya Godanya ngayuku ninti. Kaṉa Godala kutjungka wangaṉarangku kuliṟa palyalpai kurunpa winkingku munuṉa Tjukurpa Palya tjakultjunkupai palumpa katja Jesunyatjara ngura winkingka. Palu ngayulu rawangku Godala tjapini paluṟu mukuringkula ngayunya nyuralakutu iyantjaku, kaṉa tjinguṟu kuwari nguwanpa ma-pitjala nyurala tjunguringkuku paluṟu kuliṟa ngayunya iyannyangka. 11 Panya ngayulu puḻkaṟa mukuringanyi nyuranya nyakunytjikitja munu nyuranya kurunpa pukuḻmaṟa kuṉpuntjikitja Kurunpa Miḻmiḻṯu ngayunya nintinnyangka. 12 Palu nyura kutju wiya, ngayulu kuḻu nyuralanguṟu kuṉpuringkunytjikitja mukuringanyiṯu. Panya ngayulu Godaku mulamularingkunyangka nyura ngapartji nyakula mulamularingkula kuṉpuringkuku, ka ngayulu kuḻu nyura mulamularingkunyangka nyakula kuṉpuringkukuṯu.
13 Walytja wiṟu tjuṯa, kulilaya! Ngayuluṉa rawangku kuliningi nyuralakutu ma-pitjanytjikitjangku palu puṯulirinyiṉa, panya kutjupa kutjupangkuṉi rawangku angatjunanyi. Panya ngayuluṉa mukuringanyi nyurampa ngurangka wirkaṟa aṉangu kutjupa tjuṯangka Tjukurpa Palya Jesunyatjara wangkanytjikitja tjana kuḻu Jesuku walytjaringkunytjaku. Panya ngayulu ngura winkingka tjukurpa panya palunyaṯu tjakultjunangi, kaya kuliṟa Jesuku mulamularingangi, nyara palu puṟunypa palyantjikitjaṉa mukuringanyi nyurampa ngurangka. 14 Panya Godalu ngayunya waṟka nyangatja ungu, ka ngayuku ngaṟanyi alatjiṯu aṉangu kutjupa uwankarangka Tjukurpa Palya tjakultjunkunytjaku ngura puḻka tjuṯangka, munu ilytjingka nyinapai tjuṯangka, nintipuka tjuṯangka munu ngurpa tjuṯangka kuḻukuḻu. 15 Uwa, ngayuku mulapa ngaṟanyi aṉangu uwankarangka wangkanytjaku, munuṉa nyurala Rome-ala nyinanytja tjuṯangka kuḻu Tjukurpa Palya tjakultjunkunytjikitja mukuringanyi.
Godalu Jesuku Mulamularingkunyangka Kutju Tjukaṟurunmankula Walytjanmankupai
16 Uwa, tjukurpa nyanga paluṟu puḻka mulapa ngaṟanyi wankaṟunkupainyatjara. Kaṉa kuṉṯaringkuwiyangku rapangku wangkapai aṉangu tjuṯangka, panya tjana tjukurpa nyanga palumpa mulamularingkunyangka Godalu tjananya uwankara wankaṟunkuku, Jew tjuṯa munu palulanguṟu aṉangu kutjupa tjuṯa kuḻu panya Jew wiya tjuṯa.* 17 Panya tjukurpa nyanga palulawanungku Godalu nintilpai nyanga alatji aṉangu Jesuku Christaku mulamularingkunyangka kutju Godalu palunya tjukaṟurunmankula walytjanmankupai. Uwa mulapa, palumpa mulamularingkula rapa ngaṟanyangka kutju Godalu tjukaṟurunmankupai palumpa walytjaringkunytjaku. Panya nyiringka iriti walkatjunkunytja alatji ngaṟanyi,
“Aṉangu Godaku mulamularingkunyangkampa Godalu palunya tjukaṟurunmankuku, ka paluṟu wanka tiṯutjara nyinaku palula tjungu.” *
Aṉangu Uwankara Kuratjara Nyinanyi
18 Panya Godanya mirpaṉaripai aṉangu tjuṯangku palunya kuliṟa wantinyangka munu kura kutjupa kutjupa tjuṯa rawangku palyannyangka. Panya paluṟu tjana kura palyantjatjanungku tjukurpa tjukaṟuru wantipai munuya palyanyku nyinanytjikitjangku kulintja wiyangku wantipai. Ka tjana nyanga alatji rawangku palyannyangka Godanya tjanampa puḻkaṟa mirpaṉarinyi. 19 Panya Godalu manta, ilkaṟi kutjupa kutjupa uwankara paluṉu nganaṉa nyanga palunya nyakula nintiringkula kulintjaku, “Munta-uwa, mulapa nyangatja Godalu paluntja uwankara.” Palu tjana alatjiṯuya nyakula kuliṟa wantinyi. 20 Aṉangu tjuṯangku Godanya witulya puḻkanya puṯu nyanganyi kuṟungku, palu palya, panya ngaṉmanypanguṟu alatjiṯu Godalu paluntja uwankara uti ngaṟangi aṉangu tjuṯangku kuṟungku nyakunytjaku, munu nyakula kuliṟa nintiringkunytjaku panya Godanya witulya puḻka nyinanyi uwankarangka waintarinytja. Uwa, aṉangungku puṯu Godanya wiyanmananyi panya Godalu paluntja uwankara uti ngaṟanyi nyakula kulintjaku.
21 Panya paluṟu tjana Godaku ninti nyinangi, palu nyara palunyaya puḻkanmankunytja wiyangku wantingi, munuya palumpa pukuḻarira palunya waḻkuntja wiyangkuṯu wantingi. Munuya palulanguṟu tjukaṟurungku kulintja wiyaringu munuya pina pati alatjiṯu nyinangi. 22 Paluṟu tjanayanku walytjangku wangkapai, “Nganaṉa ninti puḻka mulapa nyinanyi, uwankaraku ninti.” Palu wiya, tjana ngunti wangkapai panya tjana ninti wiya ngurpa alatjiṯu nyinanyi. 23 Utiya Godanya kutju waḻkunma panya paluṟu kutju wanka tiṯutjara nyinanyi puḻka mulapa wiṟu alatjiṯu uwankarangka waintarinytja. Palu tjana puṉunguṟu apunguṟu kutjupa kutjupa tjuṯa palyalpai wati puṟunypa, tjuḻpu puṟunypa, kuka puṟunypa, munu liru, tjati, ngiṉṯaka tjuṯa puṟunypa kuḻukuḻu, munuya palunya tjananya waḻkulpai. Palu nyanga paluṟu tjana mantangka unytju kutju ngaṟapai munu wiyaringkupai.
24 Kulila! Aṉangu nyanga paluṟu tjana kura tiṯutjarangku palyalpai, ka Godalu puṯu tjananya painingi kura puḻka nyinanyangka munu puṯu paintjatjanungku tjananya wantir'iyaṉu tjananku kurunpa mukuringkunytjatjanungku palyantjaku kura tjuṯa kutju, kaya mulapaṯu kura puḻka nyinanyi kutjupangka ngunti ngaripai. 25 Panya tjana tjukurpa tjukaṟuru Godanyatjara wantingu munuya tjukurpa nguntiku mukuringu. Panya Godalu uwankara paluṉu mantangka ilkaṟingka, palu tjana God palulpainya wantira mantatja tjuṯa ngunti waḻkuningi, Godalu paluntja tjuṯa. Palu utila Godanya kutju waḻkunma tiṯutjarangku munula Godalu paluntjitja tjuṯa waḻkuntja wiyangku wantima. Uwa mulapa. 26 Palu tjana kurangka kutju tiṯutjara anangi, ka Godalu tjananya wantir'iyaningi tjana kura tjuṯaku puḻkaṟa mukuringkunyangka, kaya rawangku kura nyanga palunya tjananya kutju palyaningi. Panya minymangku wati wantira minymaku puḻkaṟa mukuringkupai munu pulanku ngunti tjunguringkupai. 27 Ka palu puṟunypa watingku minyma wantira watiku puḻkaṟa mukuringkupai, munu pulanku palu puṟunypaṯu ngunti tjunguringkupai kuṉṯa wiya alatjiṯu. Munuyanku nyanga palulanguṟu tjananku walytjangku alatjiṯu puntu kuralpai kura nyanga palu puṟunypa tjuṯa palyaṟa.
28 Uwa mulapa tjana Godanya tjukaṟurungku kulintja wiyaringu munuya palumpa tjukurpa tjukaṟuru wantingu, ka palulanguṟu tjananya Godalu wantir'iyaṉu tjananku walytjangku kulintjaku. Kaya kura tjuṯa kutju kulilkatinyi rawangku. Utiya wantima kura nyanga palunya tjananya, palu tjana palyalkatingi alatjiṯu. 29-31 Panya tjana kura kutjupa kutjupa tjuṯaku rawa mukuringkupai kura nyanga tjanampa:
-Tjana manyu nyinapai,
-nyaṟaringkupai,
-miripungkupai,
-pikaringkupai,
-ngunti kuralpai,
-ngunti ngukaṟa wangkapai,
-tjukurpa kurakura tjuṯa tjaalymaṟa para-wangkapai,
-Godaku kuraringkupai,
-mirpaṉṯu warkira wangkapai,
-walytjangku mirawaṉira kaṉany-kaṉanypa nyinapai,
-kuṟungku nyakula kulilpai rawangku kura kutjupa kutjupa tjuṯa palyantjikitjangku,
-mamangka ngunytjungka kulilwiyangku wantira tungunpungkupai,
-kuṉṯa wiyangku kura puḻka palyalpai,
-mulamulangku kalkuntja wiyangku ngunti kuralpai,
-pina pati, kawakawa alatjiṯu nyinapai,
-walytja tjuṯaku mukulya wiya,
-aṉangu kutjupaku ngaḻṯuringkupai wiya alatjiṯu.
Uwa paluṟu tjana kura nyanga palu puṟunypa tjuṯaku puḻkaṟa mukuringkupai.
32 Palu tjana ngaṉmanytju kulinu Godalu tjukurpa nyangatja wangkanyangka panya, “Kura nyanga palu puṟunypa tjuṯa palyaṟampan mulapa iluku.” Palu tjana kura nyanga palu puṟunypa tjuṯa tungun-tunguntu palyalkatipai, munuya kutjupa tjuṯa wituwitulpai kura nyanga palu puṟunypa tjuṯa palyantjaku.
* 1:16 Lita nyangangka Paulalu kutjupa-aṟa wangkanyi Jew tjuṯangka munu kutjupa-aṟa wangkanyi Jew wiya tjuṯangka, munu piṟuku kutjupa-aṟa wangkanyi aṉangu uwankarangka. Ka nganaṉa Pitjantjatjara tjuṯa kuḻu Jew wiya tjuṯa panya ini kutjupa Gentile tjuṯa. * 1:17 Apakukaku 2:4