DIUTIRONOMI
Sa Vinabakala
Sa buka “Diutironomi” si na buka guguadi sari na hopeke zinama pu zama vurani e Mosese koari na tinoni Izireli pa popoa Moabi, vasina sapu noso si arini koasa inene gelena hola pa korapana sa qega, gua meke nuquria rini pa popoa Kenani.
Ta paqaha made pukuna sa buka hie: (1) Hinia 1-4 Tozi puleni Mosese gua sapu ta evaṉa koari na vuaheni totoso tata hokoto sa made ṉavulu vuaheni. Na inokoro tinepa koari na tinoni pude ta balabala gugua meke ta kopue si arini koe Tamasa pa qega pa dia vinatabe meke dia pinamaṉa koasa Tamasa. (2) Hinia 5-28 Tozi pulei Mosese sari ka manege puta tinarae, meke va kalalasa i tugo sa. Tepai Mosese sari na tie pude vala nia sa dia vinahesi, na dia pinamaṉa koe Tamasa mo telena. Meke viliti na tiro pulei tugo Mosese sari na hopeke tinarae sapu kopu nia sa tinoa tadi na tie Izireli koasa popoa sapu tava tatarana. (3) Hinia 29-30 Vata gilana pule la nia Mosese koari na tinoni sa guguana sa vina tatara te Tamasa, meke tozini Sa si arini pude va vaqura pulei sari na dia tinoa pa ginugua asa. (4) Hinia 31-34 Ta garunu se Zosua pude na koimata meke na tie tuturaṉa koari na tie te Tamasa. Sipu beto kerani rini sari na kinera, koa qetuqetu pa tataru meke na kinopu te Tamasa, meke tozi vura nia sa sa minana pa butubutu Izireli. Mate se Mosese pa Moabi pa kali gasa rimata koasa Ovuku Zodani.
Sa ṉati binalabala tanisa buka hie: Harupi na manani Tamasa sari Nana tie ta vizatadi saripu tataru sisigiti ni Sa. Pude sari na Nana tie tu si kaqu balabala ia si hie: Tataru nia na va tabea sa Tamasa, pude boka kaqu vagia sa tinoa meke kaqu tamanae si arini. Sa ṉati tinarae koasa buka hie si koa pa Hinia 6:4-6 sapu koa ia na zinama sapu tozia Zisu, sapu arilaena hola koari doduru tinarae si pude “Tataru nia sa Tamasa pa doduru bulomu, meke maqomaqomu meke pa doduru mua ṉiniraṉira.”
Hire sari na Ṉati Pinaqapaqahana sa Buka
Sa tinarae kekenu te Mosese. Hinia 1:1 kamo hinia 4:49
Sa tinarae vina rua te Mosese. Hinia 5:1 kamo hinia 26:19
a. Sari ka manege puta tinarae te Tamasa. Hinia 5:1 kamo hinia 10:22
b. Sari kaiqa tinarae, meke na vina balau. Hinia 11:1 kamo hinia 26:19
Sari na vina tumatumae pude turaṉi sari na tie pa popoa Kenani. Hinia 27:1 kamo hinia 28:68
Tava ṉiniraṉira pule sa vinariva egoi. Hinia 29:1 kamo hinia 30:20
Sari na zinama vina betobeto te Mosese. Hinia 31:1 kamo hinia 33:29
Sa minate te Mosese. Hinia 34:1-12
1
Sa Zinama Kekenu te Mosese
1 Hire sari na zinama saripu zamani e Mosese koari doduru tinoni Izireli pa korapa qega, pa kali gasa rimata koasa Ovuku Zodani. Tata pa popoa Supa koasa pezara pa Zodani, pa varikorapadi rina vasileana sapu pa Parani si pa keke kalina, meke pa Topela, Lebani, Hazeroti, meke Dizahabi pa keke kalina si koa rini.
2 Ka manege eke rane si kote boka enea rini, podalae topue gua pa toqere Saenai meke kamo la pa Kadesi Banea, tata koasa siraṉa sapu la gua pa toqere Seira.
3 Pa rane kekenu koasa sidara vina manege eke koasa vina made ṉavulu puta vuaheni, pa mudina sipu taluarae rini pa popoa Izipi, si tozi ni e Mosese koari doduru tinoni Izireli sari doduru ginugua saripu garununi e Zihova koasa.
4 Tozini sa koari na tinoni Izireli sari na zinama hire pa mudina sipu va kilasia e Zihova se Sihoni, sa baṉara tadi na tinoni Amoraiti, sapu koa koari na vasileana lavata pa Hesiboni meke pa Ederei, meke mudina tugo sipu va kilasia Sa se Oqo sa baṉara pa Basani sapu koa koasa vasileana lavata pa Asitaroti.
5 Meke sipu koa pa Ovuku Zodani pa kali gasa rimata pa kali pinaqahana sa popoa Moabi sari na tinoni Izireli, si podalae totozini na va bakalani e Mosese sari na tinarae te Tamasa koarini. Meke zama guahe si asa:
6 “Totoso koa sa butubutu Izireli pa toqere Saenai, si zama nia e Zihova koa gita sapu guahe: Ele pada mo sa mia kinoa pa toqere Saenai.
7 Mi va namanama; mamu topue ene la pa popoa tanisa butubutu Amoraiti koari na vasidi toqetoqeredi, meke koari na popoa pu koa vari likohaedi vasina: sapu sa popoa pa pezarana sa Ovuku Zodani, meke sa popoa Neqevi, meke sa popoa toqetoqere, sa popoa pa hubidi rina toqetoqere pa kali lodu rimata, meke la gua pa popoa tadi na tie Kenanaiti koasa raratana koasa Kolo Meditareniani, meke pa kalina la koari na toqere pa Lebanoni kamo la tu koasa ovuku lavata sapu ta pozae Iuparetisi.
8 Arini sari na, vasidi saripu ele va tatarani Arau Zihova pude ponini koari na tiatamamia, sapu ari Ebarahami, Aisake, meke e Zekopi, meke koari na tudia ri na tudia. La mamu koai si arini,” gua si Asa.
Vizati Mosese sari na Koimata
(Ekisidasi 18:13-27)
9 Zama se Mosese Koari na tinoni, “Sipu korapa koa si gita koasa toqere Saenai, si ele tozini gamu rau, sapu guahe: ‘Sa tinavete pude turaṉa gamu na kopuni gamu, si tasuna hola pude tavetia telequ.
10 Ele va soku hola guni gamu rina pinopino pa galegalearane e Zihova si gamu.
11 Mani manani gamu e Zihova, keke tina totoso kaqu va soku hola gamu, gua puta tugo sapu ele va tatarani gamu sa Tamasa tadi na tiatamamia pukerane!
12 Ba arau telequ, lopu kaqu boka va toṉoto gamu koari doduru mia tinasuna na vinari nominomie.
13 Mi vizati kaiqa tie koari hopeke mia butubutu, sapu koai na ginilae na tinumatumae hinokara, meke tumae nia sa kinokoa tana tie, meke kaqu va koimatai rau koa gamu,’ gua.
14 Ele va egoa gamu sapu asa si leana pude tavetia, gua.
15 Ke ele vagi rau sari na koimata gua arini, saripu ele vizati gamu koari na mia butubutu, meke va koimatai rau koa gamu. Kaiqa si koimata koari keke tina tie, kaiqa si koari keke gogoto, meke kaiqa koari ka lima ṉavulu, meke kaiqa pule si koari ka manege puta.
16 Va tumatumaei rau koasa totoso asa, ‘Va avosi sari na ninominomi mae guadi koari na tie. Varipitui va toṉotoni gamu sari na tie koari na dia ninominomi, be na ginugua koari na turaṉamia soti babe somanae sari na tie karovodi koadi koa gamu.
17 Mi lopu toka kale koari na mia vinizavizata pa vinaripitui. Vilavilasa va toṉoto be guana tie arilaedi babe na tie loketoṉa guguadi. Lopu matagutu nia sa tie, ura mi vizati gua sapu toṉoto pa dinoṉodoṉo te Tamasa. Be tasuna hola koa gamu si kaiqa ginugua, si mamu paleke maeni koa rau, meke arau kote vizati,’ gua.
18 Ele ponini gamu tu rau sari na vina tumatumae, koari doduru tiṉitoṉa sapu kaqu taveti gamu.
Sari na Tie Piko si Ta Garunu
(Ninaedi rina Tinoni 13:3-33)
19 Lulia gita sapu gua zama nia e Zihova sa nada Tamasa. Taluarae si gita koasa toqere Saenai, meke ene toṉoto la si gita koasa qega lavata, meke variva matagutuna pude ene la koasa popoa toqetoqere tadi na tie Amoraiti. Totoso kamoa gita si pa Kadesi Banea,
20-21 si zama si rau, ‘Kamahire si kamoi gamu sari na toqere pa popoa tadi na tie Amoraiti sapu korapa poni e Zihova sa nada Tamasa koa gita, sapu sa Tamasa tadi na tiatamada pukerane. Isara! Mi dogori si arini. La mamu koa i, gua tugo sapu zama nia sa Tamasa. Mi lopu matagutu na malohoro,’ gua si rau.
22 Ba mae koa rau si gamu meke zama, ‘Mada garunu kenu lani kaiqa tie pude piko paki nia sa popoa, pude pule mae rini si kaqu tozini gita sa siraṉa sapu kaqu lulia gita, meke veguguadi sari na vasileana lavata vasina.’
23 Balabala ia rau si leana sapu gua asa. Ke vizati rau sari ka manege rua tie, keke koari hopeke butubutu.
24 Ene sagea rini sa popoa toqetoqere, kamo la gua tu pa lolomo Esikolo, meke la dogoria rini.
25 Vagi rini si kaiqa vua huda vasina, meke paleke gore maeni rini, meke tozia rini sapu sa popoa, sapu poni nia e Zihova sa nada Tamasa koa gita si masuru hola, gua.
26 Ba koromia la si gamu. Lopu lulia gamu sa zinama te Zihova sa mia Tamasa, meke lopu boka nuquru la ia gamu sa popoa.
27 Koa hola si gamu koari na mia ipi, meke qumiqumi si gamu: ‘Lopu hivani gami e Zihova, sapu turaṉa vurani gami Sa pa popoa Izipi pude poni lani gami koari na tie Amoraiti hire, pude va mate gita, gua.
28 Na vegua ke kaqu la vasina si gita? Sari na tie pu garuni gita si va matagutu gita. Zama si arini, “Sari na tie vasina si ṉiṉira hola meke ululu hola ni gita, meke koa si arini koari na vasileana lavata, sapu ululu kamoa sa galegalearane sari na gobadi ri na dia bara. Soku malivi si dogori tugo rini vasina!” gua.’
29 Ba zama si rau, ‘Mi lopu matagutuni sari na tie arini.
30 E Zihova sa mia Tamasa si kaqu koimatani gamu: meke kote varipera tokani gamu Sa, kekeṉoṉo puta gua tugo sapu ele dogori gamu sipu taveti Sa pa popoa Izipi,
31 meke pa popoa qega. Ele dogoria gamu sapu turaṉa gamu Sa koari doduru siraṉa, meke va kamo valeana gamu Sa koasa popoa hie, gua tugo sapu va hakea sa tamana sa tuna koreo pa avarana meke palekia sa si asa.’
32 Zama gua tugo asa si rau, ba gamu si lopu kalavarae koe Zihova.
33 Totoso ene si gamu si hoke ene va kenue si Asa doduru totoso, pude hata ia sa vasina sapu kaqu koa ia gamu. Pude va dogoroni gamu sa siraṉa gua si va enea Sa pa kenumia pana boṉi sa nika, meke sa lei si pana rane.
Va Kilasia Zihova sa Popoa Izireli
(Ninaedi rina Tinoni 14:20-45)
34 Ele avosi e Zihova sari na mia qinumiqumi meke bugoroni gamu Sa, meke va tatara va nabu nia Sa,
35 ‘Namu lopu keke koa gamu koasa sinage kaleana hie, si kaqu la kamoa sa popoa masuruna, sapu ele va tatara nia Rau pude ponia koari na tiatamamia.
36 E Kelebi mo, sa tuna koreo e Zepune, si kaqu kamoa si asa. Na lopu luara pani Au sa si Rau, meke kaqu ponia Rau koasa meke sari na tudia rina tuna sa popoa sapu ele ene la ia sa,’ gua.
37 Koa gua koa gamu kasa si bugoro nau tugo e Zihova si rau meke zama, ‘Agoi Mosese tugo si lopu kaqu kamoa sa popoa.
38 Ba sa mua tie vina rua, se Zosua sa tuna koreo e Nani, si kaqu turaṉia sa butubutu Izireli, meke kaqu la koa ia sa popoa. Ke mamu va ṉiṉira ia si asa,’ gua si Asa.
39 Beto hoi, si zama se Zihova koa gita doduru, ‘Sari na mia koburu, saripu vaqura sisigiti meke lopu ele gilania sa lineana meke sa kinaleana, arini pu zama ni gamu sapu kaqu ta raovo vagi koari na kana, gua; si arini tu si kaqu varipera ososoni sari na mia kana, meke kaqu kamoa rini sa popoa. Kaqu ponia Rau koa rini, meke kaqu koa ia rini si asa.
40 Ba sapu gamu si kaqu kekere pule hokara meke pule lamo pa korapa soloso qega, lulia sa siraṉa sapu la gua pa raratana Koqu Aqaba,’ gua si Asa.
41 Olaṉa si gamu, ‘Mosese, gami si sea meke lopu lulia se Zihova. Ba kamahire si kaqu la varipera si gami, gua puta tugo sapu ele zama nia e Zihova koa gami.’ Beto asa si va namanama si gamu doduru pude varipera. Balabala ia gamu sapu lopu kaqu tasuna koa gamu pude va kilasia sa popoa toqetoqere, gua.
42 Ba zama se Zihova koa rau, ‘Mu va balaui, pude lopu varipera, sina lopu kaqu tokani Rau si arini, meke kote va kilasi ri na dia kana si arini?’
43 Tozini gamu mo rau gua sapu zama nia e Zihova, ba lopu va avoso si gamu. Ba va karia gamu sa zinama te Zihova, meke koromia lulia si Asa. Pa mia vinahesi pule si la varipera si gamu koasa popoa toqetoqere.
44 Vura mae gedi guana rovana zipale sari na tie Amoraiti saripu koa koasa popoa toqetoqere, meke va kilasa gamu vasina pa Homa meke hadu va seu lani gamu kamo koari na popoa toqetoqere pa Edomu.
45 Pule mae si gamu meke kabo alili hata tinokae si gamu koe Zihova, ba lopu va avoso gamu Sa babe va taliṉa atu gamu Sa.
46 Gua asa ke koa va seunae hola si gita pa Kadesi.