7
Siteefaano neetonganʼo
Mukulu wa bahongi̱ boona aabu̱u̱li̱ya Siteefaano oghu ati, “Ebi bakwete kukunyegheelela bati waabu̱ghi̱ye ebi byona ni majima?”
Siteefaano aakuukamu ati, “Baana baamaaha na baatita, dhaani mu̱ntegheeleli̱ye. Mumani̱ye ngoku hambele taata waatu Ebbulahi̱mu̱ anaakaaye mu ehanga lya Mesopotami̱ya, Luhanga waatu wa ki̱ti̱i̱ni̱sa akamubonekela atakaghendi̱ye kuukala mu tau̱ni̱ ya Halaani. Aamughila ati, ‘Olu̱ghe mu nganda syawe, nʼomu ehanga lyanu lini, oghende mu ehanga eli nkukwoleka.’*
“Nahabweki Ebbulahi̱mu̱ aalu̱gha mu ehanga lya Mesopotami̱ya eli, aaghenda aakala mu tau̱ni̱ ya Halaani. Obu ese wee aaku̱u̱ye, Luhanga aaleeta Ebbulahi̱mu̱ oghu kuukala mu ehanga lya I̱saaleeli̱ eli tulimu lini. Ti̱ bwile obu Luhanga taamuhaaye nankabha kahande kati̱i̱ konkaha kʼetaka lya hambali tuli endindi. Bhaatu nankabha Ebbulahi̱mu̱ ataabaagha na mwana bwile obu, Luhanga aamulaghi̱i̱sani̱ya ati akumuha na baasukulu be nsi eni. Haanu̱ma Luhanga aamughila ati, ‘Baasukulu baawe aba baku̱du̱bha kuukala mu ehanga linji nga basyana kandi mbababona-boneli̱ya kimui kumala myaka bi̱ku̱mi̱ bbinaa. Bhaatu ndifubila abakubabona-boni̱ya aba, du̱mbi̱ niiye baasukulu baawe aba mu ehanga eli, baase bandami̱li̱ye mu ehanga lyabo lini.’* Kandi Luhanga aalaghila Ebbulahi̱mu̱ kusaali̱i̱si̱ya baana be nga ndaghaano eghi aakoli̱ye naye. Ti̱ obu Ebbulahi̱mu̱ aabyaye I̱saka aamusali̱i̱si̱ya haanu̱ma ya bilo munaanaa. I̱saka aabyala Yakobbo, na Yakobbo aabyala batabani̱ be eku̱mi̱ na babili, baataata baatu.
“Baataata baatu aba booha muto wabo Yojeefu̱ kandi baamu̱ghu̱li̱ya Banami̱si̱li̱. Bhaatu Luhanga aakala anamu̱li̱ndi̱ye, 10 aamuuya mu kubona-bona oku, aamuheela kimui magheji. Ti̱ Falaaho, mukama wʼehanga lya Mi̱si̱li̱, aamukunda kandi aamuha mulimo ghwa kuloleelela kikaali kiye kyona.
11 “Niibuwo njala yaaghuuye mu ehanga lya Mi̱si̱li̱ na lya Kanaani̱. Ti̱ njala eghi yaabona-boneli̱ya kimui bantu. Baataata baatu tabaatungagha byokuliya. 12 Bhaatu obu Yakobbo aaghu̱u̱ye ngu byokuliya bili mu ehanga lya Mi̱si̱li̱, aadu̱bha aatumayo batabani̱ be, baataata baatu, kughulayo byokuliya. 13 Obu baatodhi̱ye kukuukayo mulundi ghwakabili, Yojeefu̱ aabaghambila ngoku ali mwana waani̱nabo. Ti̱ Falaaho mukama wʼehanga lya Mi̱si̱li̱ eli, aamanya nganda sya Yojeefu̱ esi. 14 Niibuwo Yojeefu̱ aabatu̱mi̱ye kughambila ese wee Yakobbo kwisa na ka yee yoona kuukala mu ehanga lya Mi̱si̱li̱. Ka eghi yoona bakaba bali bantu nsanju̱ na bataano. 15 Nahabweki Yakobbo aaghenda Mi̱si̱li̱ na ka yee yoona. Eye na batabani̱ be boona niiyo baakwi̱li̱i̱ye. 16 Ti̱ oghu aakaku̱wagha, mu̱ku̱ ghuwe baaghuleetagha baghuta mu kituulo hani Sekeemu mu kibanja eki Ebbulahi̱mu̱ aasangu̱u̱we aghu̱li̱ye na batabani̱ baa Hamooli̱.
17 “Obu Luhanga aabaagha ali haai kukola eki aalaghi̱i̱sani̱i̱ye Ebbulahi̱mu̱ ati akuuya Bayu̱daaya mu kubona-bona, bwile obu bakaba mbakaniiye kimui mu ehanga lya Mi̱si̱li̱. 18 Kandi mukama onji oghu akaba atamani̱ye Yojeefu̱ niiye akaba alemi̱ye ehanga lya Mi̱si̱li̱ bwile obu. 19 Eeli̱li̱kana milingo ya bu̱ghobi̱ya ya kubona-boneli̱yamu baataata baatu aba niikuwo bakeehe. Aabalaghila kutwalagha baana baabo nkelembe mu kisaka hambali haseli̱ye babati̱gheyo, niikuwo bakwi̱leyo.
20 “Bwile obu niibuwo baabyaliiyemu Musa. Akaba ali mwana asemeleeye kimui kandi adheedhi̱ye Luhanga. Babyaye be baakala naye ewaabo e ka kumala meeli̱ asatu. Bhaatu bataagubha kuukala banamu̱bi̱si̱ye. 21 Niibuwo baamutwete baamuta mu kisaka hambali haseli̱ye, baamu̱ti̱ghayo. Muhala wa Falaaho oghu aamukoma, aamutwala, aatandika ku̱mu̱ku̱li̱ya nga mwana wee. 22 Musa oghu aakula, aasomela mu maasukuulu ghaa Banami̱si̱li̱, aaba wamaani̱ mu ebi aabu̱ghagha nʼebi aakolagha.
23 “Obu aahi̱ki̱i̱ye myaka maku̱mi̱ anaa, aatu̱wamu kughenda kubunga mu nganda siye Banai̱saaleeli̱. 24 Analiyeyo, aabona Munami̱si̱li̱ naakola kubhi Munai̱saaleeli̱. Aaghenda kugama Munai̱saaleeli̱ oghu. Aahuulila kimui Munami̱si̱li̱, aamwitilʼo. 25 Aakola eki neeli̱li̱kana ati nganda siye esi sikumanya ngoku aaniiye Luhanga aatu̱mi̱ye kwisa kubaaya mu kubona-bona oku, bhaatu baamubhenga. 26 Kilo ekyalabhi̱yʼo, aabona Bayu̱daaya babili mbalwana. Du̱mbi̱ aaghenda kubali̱na. Aabaghila ati, ‘Baana baamaaha, enu̱we boona muli baani̱na emui Banai̱saaleeli̱, ti̱ mukwete kukolangana kubhi nangaaki?’
27 “Bhaatu oghu aakolagha kubhi muunakiye aati̱ngi̱ta eli̱ Musa, aamubhenga, aamughila ati, ‘Ni ani̱ aakufooye mu̱lemi̱ kandi mu̱cu̱ waatu? 28 Okubbala kunjita ngoku eso waati̱ye Munami̱si̱li̱?’* 29 Obu Musa aaghu̱u̱ye eki, aamanya ngoku bantu bakani̱ye baamani̱ye ngoku aati̱ye muntu. Du̱mbi̱ oobaha, aaluka mu ehanga lya Mi̱si̱li̱ eli. Aaghenda, aakala mu ehanga lya Mi̱di̱yaani̱. Aamalayo myaka ekani̱ye, aaswela kandi aabyalilayo baana babili.
30 “Ti̱ Musa akaba naamali̱ye myaka maku̱mi̱ anaa mu ehanga eli. Kilo kimui obu aabaagha mu elungu haai-haai na mwena Si̱naai̱, aabona malai̱ka mu kiti ekyakaghamu mulilo. 31 Obu Musa aaboone mulilo oghu aaswekela kimui, nanga aabona kiti eki nkyakamu mulilo bhaatu bibabi byakiyo bitaakuhiya. Du̱mbi̱ aatandika kukyebinga. Niibuwo aaghu̱u̱ye elaka lya Mukama ndimughila liti, 32 ‘Ni̱i̱si̱ye Luhanga wa baataata baanu, Luhanga wa Ebbulahi̱mu̱, I̱saka, kandi Yakobbo.’* Obu Musa aaghu̱u̱ye atiyo ataabbala kutodha kukilola, oobahila kimui kandi aatandika kutukumila.
33 “Mukama aamughila ati, ‘Ooyemu nkai̱to syawe, nanga weemiliiye hʼetaka li̱hi̱ki̱li̱i̱ye. 34 Majima kuwo naaboone ngoku bantu banje abali mu ehanga lya Mi̱si̱li̱ bakwete kubona-bona, kandi naaghu̱u̱ye ngoku bakwete kundiliilila. Nahabweki naasi̱ye kubaaya mu kubona-bona oku. Ndimakutuma endindi oghende mu ehanga lya Mi̱si̱li̱ obajune.’*
35 “Nahabweki Musa oghu Bayu̱daaya baali basangu̱u̱we baabhengi̱ye mbamughila bati, ‘Ni ani̱ aakufooye mu̱lemi̱ kandi mu̱cu̱ waatu?’ Niiye Luhanga aatu̱mi̱ye kubacungula kukwama mu malai̱ka oghu aaboone mu kiti ekyakaghamu mulilo, aamutuma kughenda kuuya Bayu̱daaya mu kubona-bona mu Mi̱si̱li̱ kandi kuba mukama wabo. 36 Musa aaya baataata baatu mu ehanga lya Mi̱si̱li̱. Bhaatu atakabaahi̱yeyo, aakola byakuswekani̱ya na bintu binji bikani̱ye kwoleka ngoku Luhanga aamuhaaye bu̱toki̱. Aabakwami̱li̱ya mu Nanja Mutuku na mu elungu. Baamala myaka maku̱mi̱ anaa mbanaghenda.
37 “Musa oghu niiye akaghambila dhee Banai̱saaleeli̱ ati, ‘Luhanga alikoma mu baghenji̱ baanu mulangi̱ ngʼanje.’* 38 Obu baataata baatu baanabaagha mu elungu, Musa aabakumaani̱li̱ya hamui haai-haai na mwena Si̱naai̱. Malai̱ka oghu aamughambila kughambila bantu baa I̱saaleeli̱ aba mulingo oghu bakugubha kukola ebi̱dheedhi̱ye Luhanga niikuwo babe boomi̱i̱li̱.
39 “Baataata baatu aba baabhenga Musa ngoku mukwete kubhenga Yesu endindi. Baabhenga kukola ebi aabalaghiiye, kandi bataabbala bati aakale anabalemi̱ye. Baacuwamu bati nkilungi bakuuke Mi̱si̱li̱. 40 Niibuwo baaghi̱li̱ye Alooni̱ mukulu wa Musa bati, ‘Otukolele bisasani̱ bya baaluhanga aaniibiyo byaghendagha bituhikiiye, nanga Musa oghu akatuuya Mi̱si̱li̱ tatumani̱ye hambali ali.’* 41 Nahabweki aabakolela kisasani̱ ki̱su̱si̱ye kyana kya nte. Baakibembela kukilami̱ya. Kandi baakola bu̱ghenu̱ ku̱hu̱ti̱ya kisasani̱ eki Alooni̱ aakoli̱ye eki. 42 Bhaatu Luhanga aabalu̱ghʼo, aabaleka baalami̱ya bihanguwa byʼomu mwanya, ngoku kili mu kitabo eki balangi̱ baahandi̱i̱ki̱ye ngu,
“ ‘Enu̱we bantu baa I̱saaleeli̱,
myaka maku̱mi̱ anaa eghi mwamali̱ye mu elungu
taani̱i̱si̱ye mwahongelagha bisembo bbaa.
43 Nanga weema eghi mwabungagha mu̱heeki̱ye ni ya luhanga waanu Moleki̱,
hamui na luhanga waanu Lefaani oghu mwali mu̱koli̱ye asu̱si̱ye nsooli̱ya.
Ebi ni bisasani̱ ebi mwali mwekoleeye kulami̱ya,
nahabweki nkuleka mu̱si̱ngu̱lu̱we kandi muuhibuwe mu ehanga lyanu,
babaseleli̱ye kimui kusaala Bbabbu̱looni̱.’*
44 “Baataata baatu bakaba bali na weema mu elungu eghi yoolekagha ngoku Luhanga ali nabo. Bakaba baghikweye kusighikila ngoku Luhanga aalaghiiye kandi aaghyoleki̱ye Musa.* 45 Baataata baatu nabo baaheeka weema eghi, baasa hamui na Yosuha munsi eni eghi Luhanga aabhi̱ngi̱yemu bantu niikuwo baataata baatu aba baakalemu. Nahabweki niikuwo kyabaaye kitiyo ku̱hi̱ki̱ya bwile obu Dhau̱dhi̱ aalemi̱ye. 46 Ti̱ Dhau̱dhi̱ oghu Luhanga aaghiliiye ngughuma, kandi aamwesengeleli̱ya ati akwelele Luhanga wa Yakobbo oghu numba. 47 Luhanga taasi̱i̱mi̱lani̱i̱ye Dhau̱dhi̱ oghu, nanga majima Numba ya Luhanga eghi oghu akaghikwela ni Solomooni̱.
48 “Kuni oghu ali Eghulu Munu taakuukalagha mu manumba agha bantu bakweye bbaa. Ngoku mulangi̱ aaghi̱li̱ye ati Mukama aaghila ati,
49 “ ‘Eghulu niiliyo ntebe yanje ya bukama,
kandi nsi niiyo katebe aka nkukpeetaghʼo.
Taaliyo numba eghi mukugubha kunkwelela eghi nku̱hi̱kamu.
Kandi taaliyo numba eghi mukugubha kunkwelela kuukalamu bbaa.
50 Nanga nsi nʼeghulu na byona ebilimu ni̱i̱si̱ye nkabihanga.’*
51 Siteefaano aatodha aabaghila ati, “Enu̱we muli ntaaghu̱wa, mitima yaanu yoomakakaane kandi tamuli na matui aghaaku̱u̱ghu̱wagha. Mukubhengagha Mwoyo Ahi̱ki̱li̱i̱ye. Mukukolagha ngʼebi baataata baanu baakolagha. 52 Buuye haliyo mulangi̱ nʼomui oghu baataata baanu bataabona-boneei̱ye? Baatagha balangi̱, otaayemu nʼabaalangagha ngoku oghu Ahi̱ki̱li̱i̱ye, akwisa. Ti̱ Ki̱li̱si̱to oghu aasa, bhaatu enu̱we mwamu̱ghobeli̱ya, kandi mwaleka baamwita. 53 Nankabha Luhanga naabahaaye bilaghilo biye kukwama mu baamalai̱ka be, enu̱we mukubyeghahilagha.”
Mbahuula Siteefaano mabaale
54 Obu baamemba abaabaagha mu Lukulato olu baaghu̱u̱ye ebi, ki̱i̱ni̱gha kyabakwatila kimui, kandi baatandika kumwenenela ngaga basaaliluuwe kimui. 55 Bhaatu Siteefaano aasuliiye kimui Mwoyo Ahi̱ki̱li̱i̱ye aalola eghulu, aabona ku̱bbeni̱ya kwa bu̱toki̱ bwa ki̱ti̱i̱ni̱sa kya Luhanga, na Yesu aamiliiye haa luhande lwa mukono ghwabuliyo ghwa Luhanga. 56 Aaghila ati, “Mulole! Mboone eghulu li̱i̱ghu̱li̱ki̱ye, ti̱ Mwana wa Muntu aamiliiye haa luhande lwa mukono ghwabuliyo ghwa Luhanga!”
57 Obu baaghu̱u̱ye ebi beehighala matui, baagolela kimui du̱mbi̱ baamwisʼo, 58 baamughwilikiilila, baamu̱twesi̱ya mu kibugha eki, baatandika kumuhuula mabaale. Saulo* aalinda kooti̱ syʼabahuulagha Siteefaano mabaale.
59 Mbanamuhuula mabaale, aasaba nʼelaka lyamaani̱ ati, “Mukama Yesu, gutu onsi̱i̱mi̱lani̱ye niise niikale naawe!” 60 Niibuwo aateei̱ye, aagugila kimui ati, “Mukama, obaghanile kibhi eki baakoli̱ye kini.” Obu aamali̱ye ku̱bu̱gha eki, du̱mbi̱ aaku̱wa.
* 7:3 7:3 Kubanja 12:1 * 7:7 7:7 Kubanja 15:13-14 * 7:28 7:28 Ku̱lu̱gha 2:14 * 7:32 7:32 Ku̱lu̱gha 3:6 * 7:34 7:34 Ku̱lu̱gha 3:5, 7, 8, 10 * 7:37 7:37 Kyabilaghilo 18:15 * 7:40 7:40 Ku̱lu̱gha 32:1 * 7:43 7:43 Amosi̱ 5:25-27 * 7:44 7:44 Ku̱lu̱gha 25:9, 40 * 7:50 7:50 I̱saaya 66:1, 2 * 7:58 7:58 Saulo ni oghu bantu bamani̱ye bilo bini nga Paulo oghu akafooka mu̱hi̱ki̱li̱ja wamaani̱ wa Yesu.