11
11:1-13 Pulu Yemo Kinie Ungu Nimbu Mawa Temolomonga Ungu Te*
Walse, kolea tenga, Yesusi yu Pulu Yemo kinie ungu nimbe molopalie pe nimbe pora sirimu kinie yu lombili andoringi ye tene yundu nimbendo: “Awilimu, olio Pulu Yemo kinie ungu nimolo mele mane sieni. ⸤No Lindeli⸥ Jono yu lombili andoringi yema mane sirimu mele olio aku siku mane sieni.” nirimu.
⸤Aku sipe nirimu kinie pilipelie⸥ Yesusini enondo nimbendo: “Eno Pulu Yemo kinie ungu ningendo i siku mele niengi:
“Tata,
yembomane ‘Nu imbi ola molopa,
ye kake teli peangamo moleno.’ ningu molangi.
Nu ye nomi kingimu molko
yemboma nokoni walemo wendo opili.
Kinié kepe pe alieli kepe
olio nomolo langime siyo.
Yembomane olio teko kenjilimele kinie
siye kolopo ulu te naa telemolo kene
olione nu tepo kenjilimolo kinie
nuni aku sikula siye kolko
olio ulu te naa teyo.
Olio ‘Ulu tene kondi topili.’ naa nieni.”
ningu aku siku niengi.” nirimu.
Aku nimbelie pe enondo ungu te pea nimbendo: “Nununge pulu lemo yembo te paa ipulueli awi-burumi molombana pukulie yundu ninindu: “Ano, ga mare siyo. Ye ponenge te kolea tenga pumbendo nanga ulkena pemba okomo nalo na ga te naa lemo kene nuni na gamare si.” nilina kinie
yuni nundu nimbendo: “Nuni na umbune te aku siku naa si.” nilke. “Ambolangoma kinie ou nambune sipu uru pemulu kene na ola molopo wendo ombo melte nu manda naa simbo, molo.” nilke.
“Nane enondo nimbu sikiru: Yu angena molemomonga ola molopa ga naa silke nalo nuni yu kimbu-kimbu siku mawa telinamonga yu siye kolopa wendo omba ga silke.
“Aku telkamonga eno ⸤nanga lombili andolime⸥ ndo ungu te pea nikirula: ⸤Lapa, Mulu Koleana Molemo Yemo,⸥ melema mawa teko “Si.” niengi. Aku tenge kinie melema sike simbe linge. ⸤Lapa molemona⸥ melema korangi. Aku tenge kinie melema sike kanoko linge. Ulke kerepulune angilku “Sukundu wamili.” niengi. Aku ninge kinie “Sukundu waa.” nimbe nambune tondomba. 10 Mawa tenge melema sike simbe linge, koronge melema sike kanoko linge, “Sukundu wamili.” ninge kinie sike nambune tondomba. Aku temba kene aku teaa.§
11 “Enonga ye te yunge malo ombalie “Tata, oma te nambo si.” nimbé kinie yunge lapane wambiye te simbeye? 12 Molo kangomone “Tata, kera mulu te nambo si.” nimbé kinie yunge lapane kiriwara* molo makena te lipe simbeye? 13 Pe eno konopu keri pepili molemele yembomane aku siku enonga ambolangoma mele peangama silimele liemo, enonga mulu koleana molemo Lapamone ⸤mele paa olandopa naa simbeye? Olandopa simbemo.⸥ Yembomane yundu “Mini Kake Telimu olionga konopune omba pepili si.” ningu mawa tenge yemboma yuni eno simbe linge.” nirimu.
14 Walse ye te yunge konopune kuru te molorumu-ne ungu manda naa nirimu kinie Yesusini kanu kurumu makoromba makororumu. Kurumu wendo omba ulsu purumu kinie kanu yemo ungu nirimu. Aku terimu kanokolie yembomane mini-wale munduku moloringi. 15 Nalo yembo mare ⸤Yesusi-kinie konopu keri panjeringi⸥ kanumene ningendo: “Kurumenga nomi Belsipuli Yesusinge konopune molopalie yu tondolo silimo-na yuni kurume topa makorolemo.” niringi. 16 Yembo marene Yesusi manda manjiku “Nambolka nimbenje.” ningu§ yundu ningendo: “Nu sike Pulu Yemone ‘Kongono tendani.’ nimbe lipe mundorumunje kanamili, mulu koleana ⸤Pulu Yemone mindi manda temba⸥ ulu tondolo te tei.” niringi.*
17 Enone aku siku konopuni pilieringi mele Yesusini pilipelie ‘⸤Yesusi Setene-kinie opa pulue moloringilimunge Setenene yu naa lipe tapondolka mele paa piliengi!’ nimbe⸥ enondo nimbendo: “Yembo talape te konopu telune naa pupili molko suku singine owe panjiku eno enono opa teko lupe lupe molemele kinie kanu talapemo pora nilimo. ⸤Molo⸥ ulke telune pelemele yemboma konopu telune pupili naa molko eno enono opa telemele kinie kanu yembo talapemo sungu siku lupe lupe molonge. 18 Aku sipela, Setenene yunge kuru te makorolkanje aku telkamonga yunge talapemo kinie opa mele telka. Pe yunge talapemo nambepa kapola molemelaye? ⸤Pora nilke.⸥ Enone nando “Belsipulini yu lipe tapondolemo-na yuni kurume makorolemo.” nikimili kanumu. Sike aku telkanje Belsipuli yunge talapemo pora nilke.
19 “Ungu te piliengila! Nane Belsipulinge tondolomone kurume makorolio liemo enonga yemane nainge tondolomone kurume makorolemeleye? Akumunge, ⸤enonga ye kurume makorolemele yemane ‘Pulu Yemone olio tondolo silimo-na olione kurume makorolemolo.’ ningu pilimele-na⸥ enone nando inikimili ungume kanu yemane pilku apurukulie “Eno kolo tokomele.” ninge. 20 Nalo sike Pulu Yemone na tondolo silimo-na nane kurume makorondu liemo Pulu Yemo ye nomi kingimu molomba walemo eno molemelena koronga wendo omu.” ⸤nirimu.⸥
21 “Ye enge nili tene opa melema ambolopa yunge ulkemo nokopa kondolemo kinie ye tene we manda sukundu omba melema wa naa limo. Yunge ulke lemo melema kapola lemo. 22 Kanu ulke nokolemo pulu yemone ‘Nanga opa melema ambolopolie nanga melema manda nokopo kondombo.’ nilimo nalo yunge opa pulue ye te tondolo olandopa pulimomo omba yu tomba tepalie opa puluemone ulke nokolemo yemo topa manie mundupe yu ambolemo opa melema anjo lipe, yunge ulkena lemo melema lipe memba pupe yunge pulu lemo yemboma moke tepa silimo.
23 “Na naa lipe tapondolemo yembomone na-kinie opa pulue molemo. Yembo tene na lipe tapondopa ⸤kongi sipisipime⸥ sukundu naa limo yembomone ⸤kongi sipisipime⸥ topa bulu-balu silimo.” ⸤nirimu.⸥
11:24-26 Kuru Te Yembo Tenga Konopune Kelepa Orumu Temanemo§
24 ⸤Yesusini ungu te pea nimbendo:⸥ “Kuru te ye tenga konopune wendo ombalie, no naa mololi koleamanga pupe manda koro molomba tenga korolemo. Te naa kanopa lendepalie yuni nimbendo: ‘Na ou molopolie wendo ondu ulkena* kelepo pambo.’ nimbé. 25 Aku nimbelie yu omba yu ou molopa purumu ulkemo kanolemo kinie, ulke puri memba tepa peanga tepa we lemo kinie kanopalie nilimomone, 26 yu kelepa anjo pupelie, kuru kara puli paaolandopa yepoko pakera lipe memba omba eno pea kanu ulkena sukundu puku molemele. Kanu kinie kanu yemo ou molopa kenjilimo nalo pe paa kamu olandopa mele molopa kenjilimo.” nirimu.
11:27-28 Yemboma Konopu Singe Aulkemo Yesusini Nimbe Sirimu Temanemo
27 Yesusini aku sipe nimbe molopili maku toko moloringine ambo tene ungu tondolo tepa nimbendo: “Nu paa teko kondolenomonga ambo nu memba ame sirimumu yu malo.” nirimu.
28 Yesusini nimbendo: “Sike nalo yembo Pulu Yemonga ungumu pilku liku teko molemele yemboma eno malo paaolandopa.” nirimu.
11:29-32 (11:16,29-32) Yesusindu “Nu Sike Pulu Yemone Lipe Mundorumunje Kanamili, Ulu Tondolo Te Tei.” Niringi Kinie Yesusini Topondopa Nirimu Mele Temanemo
29 Yesusi molorumune yembo awisili sukundu sukundu ongo liku maku toringi kinie yuni enondo nimbendo: “Kinié mana molemele yemboma kerime mindi molemele. Eno teko kenjiku Pulu Yemo liku su silimele yembomane “Na molopo nilio mele sikenje, kanamili kene Pulu Yemone mindi ulu tondoloma manda telemo mele tei.” ningu na mawa telemele. Nalo ⸤na Pulu Yemo kinie tapu topo kongono telembolo mele lipe ora simbe ulu⸥ te wendo naa ombá. ⸤Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilipe yemboma nimbe sirimu ye⸥ Jona-kinie wendo orumu ulu akumuni mindi lipe ora silimo manda kanonge. 30 Jona-kinie ⸤oma awili te-kinie⸥ ulu tondolo te wendo orumu ulumuni Ninipa yemboma-⸤kinie ulu umbune te wendo ombá mele⸥ lipe ora sirimu aku sipe mele Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo-kinie ulu tondolo te wendo ombá ulumuni kinié molemele yemboma-kinie ulu te pe wendo ombá mele lipe ora simbe. ⸤Lipe ora simbe ulu te lupe wendo naa ombá, naa kanonge.⸥§
31-32 “Ou kolea awili Ninipa yemboma ⸤sike molko kenjeringi nalo Pulu Yemone ungu umbu tondorumu mele⸥ Jonane ⸤pilipe⸥ pupe Ninipa yemboma nimbe sirimu kinie pilkulie teko kenjeringi mele kanoko keri kanoko konopu alowa teko molko kondoringi.* Aku teringimunge kinié molemele yembomane Jonanga olandopa ye te ya molemo yemonga ungumu liku su siku naa pilimelemonga kote walemo pe wendo ombá kinie Ninipa yembomane kotena angilku, kinié molemele yembomando “Teko kenjeringi. Mindili nonge kinie papu.” ninge.
“Ou ⸤olio Isirele yembomanga ye nomi kingi⸥ Sollomono yu ye paa tondolo te molopa, yu ungu lupe lupema pilipe konginjelimu pepili molorumu mele kolea Sipa nokorumu ambo nomi kuinimu pilipelie, Sollomonone ungu peangama mindi nirimu mele pilimbendo yu kolea sulune molopalie ⸤Sollomono molorumune⸥ wale awisili aulkena pelipe orumu. Aku sipe terimumunge, ye nomi Sollomononga olandopa ya molemo yemone nilimo ungumu kinié mana molemele yembomane naa pilku, liku su silimelemonga kote walemo wendo ombá kinie kolea Sipa ambo nomi kuinimuni nimbendo: “Nane Sollomonone ungu peanga nirimu mele pilimbondo aulke sulune orundu nalo Sollomononga olandopa molorumu yemone nirimu ungumu eno naa pilku, liku su siringi yemboma aku teringimunge eno papu mindili nonge.” nimbé.” ⸤nirimu.⸥
11:33-36 PaTelimunge Ungu Mare§
33 ⸤Aku nimbelie Yesusini ungu te pea nimbendo:⸥ “Yembomane tepe llame kandokolie loyekolona naa nosiku, mingine suku naa nosikulie nilimelemone, ‘Ulkena suku patepili. Yembo ongema kolea kanangi.’ ningu polona ola nosilimele.” ⸤nirimu.⸥*
34 “Nunge mongomo nunge kangimunge tepe-llame mélemo. Aku kene nunge mongo peanga angilimo kinie nu kangi pali patepili moleno kinie nu molko kondoleno. Nalo nunge mongomo keri lemba kinie nunge kangi pali sumbulu topili andoni. 35 Akumunge, nunge kangine pateli pembamo ‘alowa tepa sumbulu naa topili.’ ningu ⸤kangi patepili molemo mele molko kondoyo⸥. 36 Nunge kangine patepa tengepea tepili molko sumbulu telu kepe naa topili moloni kinie nunge kangi konopume pali patepili moloni. Tepe-llame patelemo kanolemolo mele nunge kangi konopuselo patepili moloni.” nirimu.
11:37-54 Parisi Yema Kinie, Pulu Yemonga Ungu Manemanga Pulume Pilku Kondoringi Yema Kinie, Yesusini Iri Tombando Ungu Talo Pakera Nirimu Temanemo
37 Yesusini ungumu nimbe pora sirimu kinie kanu Parisi yemanga tene§ Yesusindu nimbendo: “Langi pea nambili ou.” nimbelie yu-kinie pupe langi nombando manie molorumu. 38 Nalo yu ou ki kulumiye naa topalie ga we norumu kanopalie kanu Parisi yemone konopu awisili lipe mundorumu.
39 Yesusini ⸤yu konopu lipe mundorumu mele⸥ pilipelie ⸤ungu iko mele topa⸥ yundu nimbendo:
“Eno Parisi yema pellete kinie kapo kinie ulsukundu kulumiye tolemele nalo akumunge sukundu, enonga konopune sukundu mele, kalaro awisili molemo. Ulu pulu kerime kinie, melema wa limele ulu pulumu kinie akune pelemo. 40 Eno paa aroma tolemele. Kangi terimu yemone konopumu pea naa terimuye? ⸤Peaselo terimu kene⸥ eno kangi no leko kake tepili molemele mele aku siku enonga konopu kake tepili molongi liemo papu. 41 Eno konopu alowa tekolie yembo koropama kondo kolko enonga nosilimele melema singe kinie enonga konopu kalaro molemomo kolo wangopa kake tepili molonge mele yembomane kanonge.” ⸤nirimu.⸥
42 “Parisi yema, eno mindili nongo paa molko kenjinge! Enone poniena olemo mele kangama lkepa kulue kemu aku sipe melema mengo kambu toko tene tene ningu liku nosikulie telu telu ningu wendo liku ‘Pulu Yemonga kongono tendeli yema siemili.’ ningu silimele. Pulu Yemone aku siku ‘Teaa.’ nirimu mele eno papu telemele nalo ulu olandopa ulume naa telemele. We yemboma kondo naa kolko, Pulu Yemone yemboma konopu mondolemo mele eno manda manjiku yemboma konopu naa mondolemele. Aku siku ulu olandopa mele telemelanje papu. Kinié ulu maniendopama telemele mele munduku siye naa kolkolie aku ulume kinie ulu olandopama kinie peaselo telemelanje papu.* Nalo aku siku naa telemelemonga eno mindili nongo paa molko kenjinge!
43 “Parisi yema, eno Juda yemboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulkena sukundu pukulie manie molongendo ye awilime molemele polo peanga akune ‘molamili.’ ningu mendo puku polo akune konopu siku molemele. Yemboma maku toko molemele koleamanga mongo kenge teko andonge kinie ‘We yembomane olio kanoko kapi niengi.’ ningu pilkulie konopu siku pilku molemelela. Aku telemelemonga eno mindili nongo paa molko kenjinge!
44 “⸤Parisi yema,⸥ eno yembo ono kolea tenga ‘Yembo inie ono telemele.’ ningu naa pilku walu siku kimbu kambilimele mele eno aku siku molemelemonga mindili nongo paa molko kenjinge!” nirimu.§
45 Yesusini aku sipe nirimu pilkulie Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilipe kondorumu ye tene yundu nimbendo: “Ungu Mane Silimu, ‘Nuni Parisi yema aku siku iri tokonomonga olio kepe iri tokono.’ konopu lekemolo.” nirimu kinie pilipelie
46 Yesusini kelepa eno ⸤iri topalie⸥ nimbendo: “Sike nikinu. Eno Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilku kondoli yema mindili nongo paa molko kenjingela! Enone ungu mane siku ‘Teaa.’ nilimele mele we yemboma eno pilkulie tengendo umbune kolemele. Aku siku umbune awisili mindili siku menge mele ‘Meangi.’ ningu sikulie enone enono laye kolte kepe ‘Lipu tapondopo meamili.’ naa ningu molemelemonga eno ⸤kepe⸥ mindili nongo paamolko kenjingela!*
47-48 “⸤Eno Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilku kondoli yema,⸥ enonga anda kolepalimene Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi yema toko kondoringi. Kinié, yandopa, eno kanu yema ono teringi koleama a silimele. Anda-kolepalime enone kanu yema toko kondoringi pilku peanga pilkulie pekinié eno kanu yema ‘Papu toringi.’ ningu enone ono teringi koleama a silimelemonga eno mindili nongo paa molko kenjinge!
49 “⸤Ou enonga anda kolepalimene aku siku teringi, kinié enone aku siku telemele⸥ monga Pulu Yemo yuyu ungu pali pilipe konginjeli yemone ou nimbendo: “Nane ye mare ungu umbu tondopo ‘Enone yemboma ningu siengi.’ nimbu lipu mundupu, ye mare ‘Nanga kongonomo tende-paa.’ nimbu lipu mundumbo kinie§ yembomane mundumbo yemanga mare mindili siku, mare toko kondonge.” Pulu Yemone nirimu.
50-51 “Koro-ou Pulu Yemone ma kokele tepa wamorumu kinie enone Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi ye kanume toko, pe yandopa yandopa kanu sili yema pali toko kondoringi. Koro-ou Adame malo Epele toko kondoko, pe yandopa yandopa kanu sili ye lupe lupema toliku puku, pe kamu Pulu Yemone ungu umbu tondorumu ungume pilipe yemboma nimbe sirimu ye Sekaraya Pulu Yemo ⸤popo toko kaloli⸥ ulke tembelena sukundu toko kondoringi. Kanune sukundu suluminia kake telimu anjokondo lepa, Pulu Yemo popo toko melema kaloringi polomo yakondo lierimu, kanu suku singine yu toko kondoringi. Ou moloringi yembomane kanu yema toko kondoringimunge Pulu Yemone eno sike mongo sirimu nalo kinié molemele yemboma eno Pulu Yemone kote pilipelie anda-kolepalimene aku siku teringimunge eno mongo simbela.*
52 “Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilku kondoli yema, enone ungu manemanga pulume pilku kondolemele nalo “We yembomane naa piliengi!” ningu eno pilinge aulkemo pipi silimele. Eno Pulu Yemonga bokune molemo ungumu alieli kanolemele nalo apurukulie Pulu Yemone “ ‘Ye te eno lipe tapondopili.’ nimbu lipu mundumbo.” nirimu yemondo nimbe bokune molemo ungume kanokolie pilku sundulimele. Sumbi siku pilinge aulkemo eno naa pulimele; bokune kanu yemondo nilimo ungume ‘Piliemili pamili.’ ningu molemele yembo lupema pilinge aulkemo “Molo.” ningu pipi silimelela. Aku telemelemonga eno mindili nongo paa molko kenjinge!” nirimu.
53-54 Yesusini ⸤aku ungumu nimbe pora sipelie⸥ aku ulkemo mundupe siye kolopa pumbe purumu kinie yuni iri torumu ye Parisime kinie Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilku mane siringi yema kinie enone ‘Yu ungu nambolka ungu mare pea nimbelie, yu ungu nimbe kenjimbe kinie yu kote tendemolo.’ ningulie enone ungu lupe lupe awisili popenge teko walsiku pilkulie “Topondoko ni.” ningu tondolo munduku niringi.§
* 11: akumunge 11:2-4 Mateyu 6:9-13, 11:9-13 Mateyu 7:7-11, Jono 14:13-14, 15:16. 11:1 bokumunge alsena anjokondo “6. bikpela”. 11:2 bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”. § 11:10 ungu pulu te Mateyu 7:7-8*. * 11:12 Mateyu 12:22,24-29, Mako 3:22-27. 11:12 inie yakondo 10:19. Mele keriselo torumulu akumu Giriki ungune “Sikopiono” molemomonga ungu pulumu mele. “Sikopiono” akumunge ungu pulu te kinie pikisa kinie Lipe Ora Sirimu 9:3, 9:3**. 11:15 Mateyu 12:24, 9:34. Ungu pulu talo Mateyu 12:22-32, bokumunge alsena anjokondo “4. Belsebul”. § 11:16 ungu pulu te Mateyu 16:1***. * 11:16 Yuni enondo topondopa nirimu ungumu inie anjokondo 29-32. 11:18 Umbu yemboma konopu lemele mele isipe: ‘Kurume kinie ala yema kinie kapola kapola molemele, ala yemane kuru koyoko popo tondonge kinie kurume taka liku molko yemboma naa tonge.’ konopu lemele. Nalo kurume kinie enonga nomi Setene kinie enone ‘Yemboma molko kondangi.’ paa naa nilimele. Pulu Yemo kinie Yesusi kinie elo kinie kurume kinie kapola kapola naa molemele. Opa-puluema molemele. Nalo Yesusinge tondolomo paa olandopa. Ou Pulu Pulu 3:15, Romo 16:20, Ipuru 2:14, ya LLuku 11:14, 16:13-ekendo kepe. 11:20 bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”. § 11:23 Mateyu 12:43-45. * 11:24 “Ulke” nirimumu yemonga konopumundu nirimu. 11:28 Mateyu 12:39-42. 11:29 ungu pulu te Jono 2:11*. § 11:30 Jona 1:1,17, 2:10, 3:1-2. * 11:31-32 Jona 3:pali. 11:31-32 OuKingime 10, Pe Kingime Wale Talo Sipemo 9. 11:31-32 inie yakondo 10:12-15. § 11:31-32 akumunge 11:34-35 Mateyu 6:22,23. * 11:33 tepe-llame ungu tela inie yakondo 8:16. 11:34 inie yakondo 11:29 nirimu yembomando nirimu lemo. 11:36 pe eno altopa iri torumu ungume Mateyu 23:1-39. LLuku 20:45-47 ungu tela. § 11:37 bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”. * 11:42 Yembomane mele rureponga talo rureponga talo ningu nosilimelemanga telu telu ningu Pulu Yemo singe ungu mane te sike perimu (Ungu Manema 12:5-6,11, 14:22, Emosi 4:4, Mallakai 3:8,10). Nalo kanu yemane akumu mindili siku pilku teko, we ulu peangama naa teringi. Inie anjokondo 18:12 kananila. 11:43 inie anjokondo 14:7, 18:11, 20:46. 11:43 Mateyu 23:6-7. § 11:44 Yuni nirimu mele ungu pulumu isipe: Yembo ono kolea naa kanoko kimbu kambilimele mele kerila. Eno Parisi yemane telemele mele we yembomane walu kanokolie ‘Ye peanga sumbi nilime.’ ningu, teko molemele mele aku siku manda manjiku telemele kinie kerila, akumundu nirimunje. (Juda yembomane ‘Yemboma yembo ono koleamo sumbi siku kanangi.’ ningu olí kamó kandoringi, Mateyu 23:27.) * 11:46 Mateyu 23:4. 11:47-48 bokumunge alsena anjokondo “35. profet”. 11:47-48 Kanu yema kondo kolkolie aku telemela. Nalo anda-kolepalimene kanu yema mindili siringi mele kinié kanu yemane “Ombá” niringi yemo Juda yembomanga tapu yemane toko kondonge teringi. Eno konopu talo peli yema. Molko telemele mele lupe, konopuni pilimele mele lupela, bokumunge alsena anjokondo “47. tupela maus”. § 11:49 bokumunge alsena anjokondo “1. aposel”. * 11:50-51 Yesusi toko kondongela; inie anjokondo 13:33-34. 11:52 Mateyu 23:13. 11:53-54 bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”, “41. saveman”. § 11:53-54 Yu kondi toringi ungu pulu te Mateyu 16:1***.