Muqeddes Kalam (latin yéziq) Yeshaya 43

Dawami

1 Biraq hazir i Yaqup, séni Yaratquchi Perwerdigar,

I Israil, séni Shekillendürgüchi mundaq deydu: —

«Qorqma; chünki Men sanga hemjemet bolup séni qutquzghan;

Séni Öz namim bilen atighanmen;

Sen Méningkidursen!

2 Sen sulardin ötkiningde, Men sen bilen bille bolimen;

Deryalardin ötkiningde, ular séni gherq qilmaydu;

Sen otta méngip yürginingde, sen köymeysen;

Yalqunlar üstüngde ot almaydu. □ ■

3 Chünki Men bolsam Xudaying Perwerdigar, Israildiki Muqeddes Bolghuchi, Qutquzghuchingdurmen;

Séni qutuldurush üchün Misirni bedel qilip berdim,

Ornunggha Éfiopiye hem Sébani almashturdum.□

4 Sen nezirimde qimmetlik bolghachqa,

Men sanga izzet-hörmet keltürgen hem séni söygen;

Shunga Men yene ornunggha ademlerni,

Jéninggha xelqlerni tutup bérimen;

5 Qorqma, chünki Men sen bilen billedurmen;

Men neslingni sherqtin,

Séni gherbtin yighip epkélimen;■

6 Men shimalgha: — «Tapshur ularni!»

We jenubqa: — «Ularni tutup qalma!

Oghullirimni yiraqtin, qizlirimni jahanning chet-chetliridin epkélip ber;

7 Méning namim bilen atalghan herbirsini,

Men Öz shan-sheripim üchün yaratqan herbirsini epkélip ber!» — deymen,

«Men uni shekillendürdüm, Men uni apiride qildim!»».

«Sotta» — Xuda we butlar otturisida höküm chiqiringlar!

8 U «közi bar» qarighu xelqni,

Yeni «quliqi bar» gaslarni aldigha élip keldi.□

9 — «Barliq eller yighilsun,

Xelqler jem bolsun!

Ulardin kimmu mundaq ishlarni jakarliyalisun?

Yeni kim mushundaq «ilgiriki ishlar»ni aldin’ala bizge anglitip baqqan?

Bar bolsa, özlirini ispatlashqa guwahchilirini aldigha keltürsun;

Bolmisa, ular bu ishlarni anglighandin kéyin: — «Bu bolsa heqiqet!» dep étirap qilsun!□

10 Siler xelqim Méning guwahchilirim,

Hem Men tallighan qulum men üchün guwahchidur,

Shundaq iken, siler Méni tonup,

Manga ishinip,

Hem chüshinip yetkeysilerki: —

«Men dégen «U»durmen,

Mendin ilgiri héch ilah shekillenmigen,

Hem Mendin kéyinmu héch shekillenmeydu;□ ■

11 Men, Men Perwerdigardurmen;

Mendin bashqa Qutquzghuchi yoqtur».

12 — Aranglarda «yat ilah» bolmighan waqitta,

Men meqsitimni jakarlighan,

Men qutquzghan hem shu ishlarning dangqini chiqarghanmen;

Shunga siler Méning Tengri ikenlikimge guwahchisiler, — deydu Perwerdigar.□

13 «Berheq, ezeldin buyan Men dégen «U»durmen,

Méning qolumdin héchkim héchkimni qutquzalmaydu;

Men ish qilsam, kim tosalisun?■

Xuda Israilni Babildin qutquzidu

14 Hemjemet-Qutquzghuchinglar bolghan Perwerdigar, Israildiki Muqeddes Bolghuchi mundaq deydu: —

Silerni dep Men Babilni jazalatquzup,

Ularning hemmisini, jümlidin kaldiylerni,

Qachqun süpitide özliri xushalliq bilen pexirlen’gen kémilerge olturushqa chüshüriwétimen.□

15 Men bolsam Perwerdigar, silerge Muqeddes Bolghuchi, Israilni Yaratquchi, silerning Padishahinglardurmen.

16 Déngizdin yolni chiqarghuchi,

Dawalghughan sulardin yol achquchi Perwerdigar mundaq deydu: —

17 (U jeng harwisini we atni, qoshun-küchlerni chiqarghuchidur: —

Ular biraqla yiqilidu, turalmaydu;

Ular öchüp qalghan, chiragh pilikidek öchürülgen)□

18 — Mushu ötken ishlarni eslimenglar,

Qedimki ishlar toghruluqmu oylanmanglar;

19 Chünki mana Men yéngi bir ishni qilimen;

U hazirla barliqqa kélidu;

Siler uni körmey qalamsiler?!

Men hetta dalalardimu yol achimen,

Chöl-bayawanda deryalarni barliqqa keltürimen!■

20 Daladiki haywanlar, chilböriler hem huwqushlar Méni ulughlaydu;

Chünki Men Öz xelqim, yeni Öz tallighinimgha ichimlik teminleshke,

Dalalarda sularni,

Chöl-bayawanlarda deryalarni chiqirip bérimen.

21 Men mushu xelqni Özüm üchün shekillendürgenmen;

Ular Manga bolghan medhiyilerni éytip ayan qilidu. □
■

Israilning menisiz qurbanliqliri •••• Xudaning Israilgha körsetmekchi bolghan méhir-shepqiti

22 Biraq, i Yaqup, sen namimni chaqirghining bilen Özümni izdimiding,

I Israil, eksiche sen Mendin könglüng yénip harsinding;□

23 Sen élip kelgen «köydürme qurbanliq» qoyliringni Manga qilghan emes,

«Inaq qurbanliq»liring bilen Méni hörmetligen emessen;

Men «ashliq hediye»ni qilish bilen séni «qulluq»qa qoymaqchi emesmen,

Xushbuy yéqip séni harsindurmaqchi bolghan emesmen!□

24 Sen pulni xejlep Manga héch égir élip kelmigensen,

Sen «Inaq qurbanliq»liringning yéghi bilen Méni razi qilip qanaetlendürgen emessen;

Eksiche sen gunahliring bilen Méni qulluqqa qoymaqchi bolghansen,

Itaetsizliking bilen Méni harsindurdung.□

25 Men, Men Özüm üchünla séning asiyliqliringni öchüriwetküchimen,

Men séning gunahliringni ésimge keltürmeymen.■

26 Emdi ötmüshüng toghruluq Méni eslitip qoyghin,

Munazire qilishayli,

Özüngni aqlighudek géping bolsa dewergin!□ ■

27 Birinchi atang gunah qilghan;

Séning sherhchiliring bolsa Manga asiyliq qildi.□

28 Shunga Men ibadetxanamdiki yétekligüchilerni napak qilimen,

Hemde Yaqupni halak lenitige uchrashqa,

Israilni reswachiliqta qaldurushqa békittim.□

□ 43:2 «sulardin... deryalardin.. otta méngip yürginingde...» — yuqiriqi 42-bab, 25-ayette Israilgha terbiye bérilgen ot tilgha élindi. Biraq mushu sözlerge qarighanda, Xuda ulargha esheddiy qattiq terbiye (mesilen, ularni sulardin we otlardin ötküzüp) bergini bilen, U haman ularni qutquzidu. ■ 43:2 Zeb. 66:12 □ 43:3 «Séni qutuldurush üchün Misirni bedel qilip berdim, ornunggha Éfiopiye hem Sébani almashturdum» — mushu sözler belkim Xudaning Musa peyghember arqiliq Israilni Misirdin qutquzghanliqini körsitidu. Misir padishahi Pirewn qattiq qarshi chiqishi bilen uning pütkül yurti (jümlidin Misirning jenubiy teripidiki yurtlar Éfiopiye, Sébamu) zor ziyan tartqan. ■ 43:5 Yesh. 44:2; Yer. 30:10; 46:27 □ 43:8 «... «közi bar» qarighu... «quliqi bar» gaslar» — shübhisizki Israilni körsitidu. Heyran qalarliq ish shuki, Xuda ularni Özige guwahliq qilishqa aldigha keltürgen. □ 43:9 «Barliq eller yighilsun, xelqler jem bolsun! Ulardin kimmu mundaq ishlarni jakarliyalisun?...» — mushu ayettiki «(yat) eller» hem «xelqler» bolsa, shübhisizki, Israildin sirt barliq xelqlerni, yeni «Yehudiy emesler»ni körsitidu. «Yeshaya» dégen kitabta «eller» yaki «xelq-milletler» déyilse, herdaim mushu menisini bildüridu. Mushu yerde barliq el-yurtlar (Israildin sirt) butpereslikke chöküp ketti. Xuda ulardin: «Aranglardin: — «Bizning choqun’ghan butimiz Séning «Israilni Misirdin qutquzup chiqirish»inggha oxshash ulugh bir ishni qilghan?» dégüchiler barmidu? — bar bolsa guwahchiliq qilsun» — dégendek soraydu. Elwette, Xudaning soaligha jawab bergüchi yoq. □ 43:10 «Siler xelqim Méning guwahchilirim, hem men tallighan qulum Men üchün guwahchidur,...» — bashqa birxil terjimisi: «Siler xelqim Méning guwahchilirim, shundaqla Méning tallighan qulumsilerki,...». ■ 43:10 Yesh. 41:4; 44:8; 45:21; Hosh. 13:4 □ 43:12 «Shunga siler Méning Tengri ikenlikimge guwahchisiler...» — démek, Xuda: «Silerni Misirdin qutquzimen» — dégen; U shundaq qilghan; andin mushu ishlarni dunyagha ayan qilghan. Xuda Israilni muxu ishlirida Özigǝ guwahchi bolushqa chaqirƣan bolsimu, bu ayetke qarighanda, ular Uninggha héch guwahliq bermigen. ■ 43:13 Yesh. 14:27 □ 43:14 «Ularning hemmisini, jümlidin kaldiylerni, qachqun süpitide özliri xushalliq bilen pexirlen’gen kémilerge olturushqa chüshüriwétimen» — miladiyedin ilgiriki 539-yili Babil shehiri Parsliqlar teripidin ishghal qilin’ghan. Shu chaghda ularning qachqunliri kémiliri bilen Efrat deryasi yoli arqiliq qachmaqchi bolghan bolushi mumkin. □ 43:17 «Déngizdin yolni chiqarghuchi ... Perwerdigar mundaq deydu: — (u jeng harwisini we atni, qoshun-küchlerni chiqarghuchidur: — ular biraqla yiqilidu, turalmaydu...)» — (16-17-ayetler) Musa peyghember yashighan dewride, Misirning qoshunliri Israillarni «déngizda échilghan yol»da qoghlap, déngizdin ötmekchi bolup, 16-17-ayetlerde tilgha élin’ghan weqeler bilen weyran qilin’ghan. Shu yol bilen Xuda Israilni qutquzghan. Tewrat, «Misirdin chiqish», 14-babni körüng. ■ 43:19 Weh. 21:5 □ 43:21 «...Men mushu xelqni Özüm üchün shekillendürgenmen; ular Manga bolghan medhiyilerni éytip ayan qilidu» — mushu 14-21-ayetlerge qarighanda, Israil Babil impériyesige esir bolup sürgün bolghandin kéyin qaytidin azad qilinidu. Shu chaghda Xuda ularning yolini ajayib teyyarlap béridu we hem yolda mohtaj bolghanlirining hemmisini (Misirdin chiqip azad bolghan waqitqa oxshash) möjiziler arqiliq teminlep béridu. Israil Babildin (miladiyedin ilgiriki 539-yili) azad bolghan. Shu chaghda Babilning qachqunliri (14-ayet) kémiliri bilen Efrat deryasi bilen qachmaqchi bolghan bolushi mumkin. Biraq bilishimizche bu ishtin bashqa, shu chaghda bésharet qilin’ghan mushu karamet ishlar yüz bermidi. Shuning üchün közqarishimiz shuki, axirqi zamanda Israilning ikkinchi qétim Babildin (shundaqla jahanning barliq chet-yaqiliridin) qéchishi muqerrer bolidu; shu chaghda Xuda ular üchün 14-21-ayetlerde bésharet qilin’ghan karamet ishlarni qilidu. ■ 43:21 Luqa 1:74,75 □ 43:22 «Biraq, i Yaqup, sen namimni chaqirghining bilen Özümni izdimiding» — dégen ibraniy tilida ikki bisliq söz. Birinchi menisi terjime qilghinimizdek «Namimni chaqirghining bilen Özümni izdimiding» («Özümni» dégen söz nahayiti tekitlen’gen). Ikkinchi menisi, «Sen Méning namimni héch chaqirmiding» — démek, héch dua qilmiding. Bizningche birinchisi toghra, ular köp dua qilghini bilen chin dildin emes idi. 23-24-ayetlernimu körüng. □ 43:23 «Sen élip kelgen «köydürme qurbanliq» qoyliringni Manga qilghan emes...» — yuqiriqi izahitimizdek, ikkinchi birxil terjimisi bar: — «Manga héchqandaq qurbanliqlar élip kelmiding» dégendek asasiy menide bolidu. Biraq «Yeshaya» 1-babqa asasen, ular köptin-köp qurbanliqlar qilip turatti. Ular shundaq qilghini bilen hemmisi bikar. □ 43:24 «Sen pulni xejlep Manga héch égir élip kelmigensen...» — sherhimizche, mushu intayin kinayilik gep. «Pul xejlep Manga héch égir élip kelmigensen» — démek, élip kelgen nersiliring (köp bolsimu) Manga xuddi héchnéme élip kelmigendek bilinidu; Men ulardin intayin bizarmen, dégenliktur. «Méni qulluqqa qoymaqchi bolghansen» — egerde birsi héch towa qilmay, chin dilidin dua qilmay turup (ötken zamanlarda) qurbanliq qilsa, mushundaq ish Xudaning aldida «jadugerlik»ke barawer. Démek, «Men peqet birer «diniy paaliyet»lik ish qilsamla, Xuda choqum mendin razi bolidu, dualirimni anglaydu» dégenlik Xudani özige qul qilish bilen barawerdur. ■ 43:25 Ez. 36:22-38 □ 43:26 «Munazire qilishayli, özüngni aqlighudek géping bolsa dewergin» — démek, eger sen «Özüm pak, séning rehimdilliqliringgha kérek emesmen» dep qarisang, undaqta özüngni aqlashqa gep qil! ■ 43:26 Yesh. 1:18 □ 43:27 «Birinchi atang... » — belkim Israilning ejdadi Yaquptur. «séning sherhchiliring...» — Ularning «sherhchiliri» bolsa belkim töwendiki «muqeddes ibadetxanidiki yétekchiler», yeni kahinlar idi. Démek, ular bashtin-axirghiche, hetta özliri teripidin «aliyjanab» dep hésablan’ghan rohaniylarmu gunahqa pétip ketkenidi. □ 43:28 «Men ibadetxanidiki yétekchilerni napak qilimen» — xelq üchün qurbanliq qilghuchi bolghan bu kahinlar ölükke tegsila bir hepte «napak» dep hésablinip, qurbanliq qilishqa salahiyetsiz bolatti. Shunga, mushu gepning menisi belkim: «Siler köp ölüklerge uchraysiler (démek, bir balayi’apet chüshidu), shuning bilen Israil Méni bizar qilidighan mushu qurbanliqlarni qilalmaydighan bolidu». «... Yaqupni halak lenitige uchrashqa, Israilni reswachiliqta qaldurushqa békittim» — qarighanda, Israil üchün héchqandaq ümid qalmidi. Biraq 44-bab, 1-ayetni körüng!