☰ Luqa 6
6
Eysa «shabat küni»ning Igisidur
Mat. 12:1-8; Mar. 2:23-28
1 Ikkinchi «muhim shabat küni», u bughdayliqlardin ötüp kétiwatatti. Uning muxlisliri bashaqlarni üzüwélip, aliqinida uwulap yewatatatti.□



  ■ 2 Lékin buni körgen bezi Perisiyler ulargha:
— Siler némishqa shabat küni Tewratta cheklen’gen ishni qilisiler? — déyishti.□  ■
3 Eysa ulargha jawaben:
— Siler hetta Dawut peyghember we uning hemrahlirining ach qalghanda néme qilghanliqini muqeddes yazmilardin oqumighanmusiler?□ 4 Démek, u Xudaning öyige kirip, Xudagha atalghan, Tewratta kahinlardin bashqa herqandaq ademning yéyéshi cheklen’gen «teqdim nanlar»ni sorap élip yégen we hemrahlirighimu bergen — dep jawab berdi.□ 5 Axirida u ulargha:
— Insan’oghli shabat küniningmu Igisidur, — dédi.■
6 Yene bir shabat küni shundaq boldiki, u sinagogqa kirip telim bériwatatti. Sinagogta ong qoli yigilep ketken bir adem bar idi.■ 7 Emdi Tewrat ustazliri bilen Perisiyler uning üstidin erz qilghudek birer ishni izdep tapayli dep, uning shabat künimu késel saqaytidighan-saqaytmaydighanliqini paylap yürüshetti.□ 8 Biraq Eysa ularning könglidikini bilip, qoli yigilep ketken ademge:
— Ornungdin tur, otturigha chiqqin! — déwidi, héliqi adem ornidin qopup shu yerde turdi. 9 Andin Eysa ulargha:
— Silerdin sorap baqaychu, Tewratqa uyghun bolghini shabat küni yaxshiliq qilishmu, yaki yamanliq qilishmu? Janni qutquzushmu yaki jan’gha zamin bolushmu? — dep soridi. 10 Etrapidikilerning hemmisige nezer salghandin kéyin, u héliqi ademge:
— Qolungni uzat, — dédi. U shundaq qilishi bilenla qoli eslige keltürülüp ikkinchi qoligha oxshash boldi. □  ■ 11 Lékin ular ghezeptin hoshini yoqitip, Eysagha qandaq taqabil turush toghrisida meslihetlishishke bashlidi.□
 
Eysaning on ikki rosulni tallishi
Mat. 10:1-4; Mar. 3:13-19
12 Shu künlerde shundaq boldiki, u dua qilishqa taghqa chiqti we u yerde Xudagha kéchiche dua qildi. 13 Tang atqanda, muxlislirini aldigha chaqirip, ularning ichidin on ikkiylenni tallap, ularni rosul dep atidi. ■ 14 Ular: Simon (Eysa uni Pétrus depmu atighan) we uning inisi Andiriyas; Yaqup we Yuhanna, Filip we Bartolomay, 15 Matta we Tomas, Alfayning oghli Yaqup we milletperwer dep atalghan Simon, □ 16 Yaqupning oghli Yehuda we kéyin uninggha satqunluq qilghan Yehuda Ishqariyotlar idi.□
 
Eysaning késellerni saqaytishi we telim bérishi
Mat. 4:23-25; 5:1-12
17 Eysa rosulliri bilen taghdin chüshüp, bir tüzlenglikte turatti. Shu yerde nurghun muxlisliri hemde pütkül Yehudiye ölkisidin we Yérusalémdin, Tur we Zidon sheherlirige qaraydighan déngiz boyidiki yurtlardin top-top kishiler yighilishti. Ular uning telimlirini anglash we késellirige shipaliq izdesh üchün kelgenidi. ■ 18  Napak rohlardin azablan’ghanlarmu shipaliq tépishti. 19 Bu top-top ademlerning hemmisi qollirini uninggha tegküzüwélishqa intiletti; chünki küch-qudret uning wujudidin chiqip ularning hemmisige shipaliq bériwatatti.■
 
Xushalliq we qayghu
20 Shuning bilen u béshini kötürüp muxlislirigha qarap mundaq dédi:
— «Mubarek, ey yoqsullar! Chünki Xudaning padishahliqi silerningkidur.□  ■
21 Mubarek, ey hazir ach qalghanlar! Chünki siler toluq toyunisiler.
Mubarek, ey yighlawatqanlar! Chünki külidighan bolisiler.■
22 Kishiler Insan’oghlining wejidin silerdin nepretlense, silerni özliridin chetke qaqsa, silerge töhmet-haqaret qilsa, naminglarni rezil dep qarghisa, silerge mubarek! ■ 23 Shu küni shadlinip tentene qilip sekrenglar. Chünki mana, ershte bolghan in’aminglar zordur. Chünki ularning ata-bowiliri burunqi peyghemberlergimu oxshash ishlarni qilghan.■
 
24 — Lékin halinglargha way, ey baylar!
Chünki siler alliqachan rahet-paraghitinglargha ige boldunglar!■
25 Halinglargha way, ey qarni toyun’ghanlar!
Chünki siler ach qalisiler.
Halinglargha way, ey külüwatqanlar!
Chünki haza tutup yighlaysiler.■
26 Hemmeylen silerni yaxshi dégende, halinglargha way! Chünki ularning ata-bowilirimu burunqi saxta peyghemberlerge shundaq qilghan».
 
Düshmininglargha méhir-muhebbet körsitinglar
Mat. 5:38-48; 7:12
27 — Biraq manga qulaq salghan silerge shuni éytip qoyayki, düshmenliringlargha méhir-muhebbet körsitinglar; silerge öch bolghanlargha yaxshiliq qilinglar. ■ 28 Silerni qarghighanlargha bext tilenglar; silerge yaman muamilide bolghanlarghimu dua qilinglar. ■ 29 Birsi mengzingge ursa, ikkinchi mengzingnimu tutup ber; birsi chapiningni éliwalimen dése, könglikingnimu ayimay bergin. ■ 30 Birsi sendin birnéme tilise, uninggha bergin. Birsi séning birer nersengni élip ketse, uni qayturup bérishni sorima. □  ■ 31 Bashqilarning özünglargha qandaq muamile qilishini ümid qilsanglar, silermu ulargha shundaq muamile qilinglar. ■ 32 Eger siler özünglarni yaxshi körgenlergila méhir-muhebbet körsetsenglar, undaqda silerde néme shapaet bolsun? Chünki hetta gunahkarlarmu özini yaxshi körgenlerge méhir-muhebbet körsitidighu. ■ 33 Eger siler özünglargha yaxshiliq qilghanlarghila yaxshiliq qilsanglar, undaqta silerde néme shapaet bolsun? Chünki hetta gunahkarlarmu shundaq qilidighu! 34 Eger siler qerzni «choqum qayturup béridu» dep oylighanlargha bersenglar, undaqta silerde néme shapaet bolsun? Chünki hetta gunahkarlarmu eynen qayturup alimiz dep bashqa gunahkarlargha qerz béridighu! ■ 35 Lékin siler bolsanglar, düshmininglarghimu méhir-muhebbet körsitinglar, yaxshiliq qilinglar, bashqilargha ötne béringlar we «Ular bizge bérnéme qayturidu» dep oylimanglar. Shu chaghda, in’aminglar zor bolidu we siler Hemmidin Aliy Bolghuchining perzentliri bolisiler. Chünki u tuzkorlargha we rezillergimu méhribanliq qilidu. □  ■ 36 Atanglar méhriban bolghinidek silermu méhriban bolunglar.
 
Bashqilarning üstidin höküm qilmanglar
Mat. 7:1-5
37 — Bashqilarning üstidin höküm qilip yürmenglar. Bolmisa, siler Xudaning hökümige uchraysiler. Bashqilarni gunahqa békitmenglar we silermu gunahqa békitilmeysiler. Bashqilarni kechürünglar we silermu kechürüm qilinisiler. ■ 38 Béringlar we silergimu bérilidu — hetta chong ölchigüchke liq chingdap, silkip toldurulup üstidin téship chüshkidek derijide qoynunglargha töküp bérilidu. Siler bashqilargha qandaq ölchem bilen ölchep bersenglar, silergimu shundaq ölchem bilen ölchep bérilidu.□  ■
39 Andin u ulargha temsil éytip mundaq dédi:
— Qarighu qarighuni yétilep mangalamdu? Undaq qilsa, her ikkisi orekke chüshüp ketmemdu? ■ 40 Muxlis ustazidin üstün turmaydu; lékin takamullashturulghini ustazigha oxshash bolidu.□  ■
41 Emdi néme üchün buradiringning közidiki qilni körüp, öz közüngdiki limni bayqiyalmaysen?! □  ■ 42 Sen qandaqmu öz közüngde turghan limni körmey turup buradiringgha: «Qéni, közüngdiki qilni éliwétey!» déyeleysen?! Ey saxtipez! Awwal özüngning közidiki limni éliwet, andin éniq körüp, buradiringning közidiki qilni éliwételeysen. 43 Chünki héchqandaq yaxshi derex yaman méwe bermeydu, héchqandaq yaman derexmu yaxshi méwe bermeydu. ■ 44 Herqandaq derexni bergen méwisidin perq etkili bolidu. Chünki tikendin enjürni üzgili bolmas, yantaqtin üzüm üzgili bolmas. ■ 45 Yaxshi adem qelbidiki yaxshiliq xezinisidin yaxshiliq chiqiridu; rezil adem qelbidiki rezillik xezinisidin rezillikni chiqiridu. Chünki qelb némige toldurulghan bolsa, éghizdin shu chiqidu.■
 
Ikki xil imaret salghan kishiler
Mat. 7:24-27
46 — Siler némishqa méni «Reb! Reb!» deysiler-yu, biraq silerge éytqanlirimgha emel qilmaysiler? ■ 47 Emise, méning aldimgha kélip, sözlirimni anglap emel qilghan herkimning kimge oxshighanliqini silerge körsitip bérey. ■ 48 U xuddi chongqur kolap, ulini qoram tashning üstige sélip öy salghan kishige oxshaydu. Kelkün kelgende, su éqimi u öyning üstige zerb bilen urulghini bilen, uni midir-sidir qilalmidi, chünki u puxta sélin’ghan. 49 Lékin sözlirimni anglap turup, emel qilmaydighan kishi bolsa, quruq yerning üstige ulsiz öy salghan kishige oxshaydu. Kelkün éqimi shu öyning üstige urulushi bilen u örülüp ketti; uning örülüshi intayin dehshetlik boldi!
 
 
□ 6:1 «Ikkinchi «muhim shabat küni»» — grék tilida «ikkinchi «birinchi shabat küni»» dégen söz bilen ipadilinidu. Biz «birinchi»ni «muhim» dep terjime qilduq. Sewebini töwende chüshendürimiz. «Ikkinchi «birinchi shabat küni»» dégen bu ibarini chüshendürüsh tes. Alimlarning bu toghruluq ikki pikri bar: 1-pikir: — Yehudiy xelqining ikki xil kaléndari bar idi. Birinchi kaléndar Babilliqlarningkige oxshash bolup küzde («kanay chélish héyti» yaki «burgha héyti» bilen) bashlinatti. Bu kaléndar boyiche, shu yildiki «birinchi shabat» bolsa «tunji «birinchi shabat»» dep atalghan. Ikkinchi kaléndar etyazda bashlinatti («Mis.» 12:2ni körüng). Shu alimlarning pikriche, ikkinchi kaléndar boyiche, shu yildiki birinchi shabat «ikkinchi «birinchi shabat»» dep atilatti. 2-pikir: — bu «yette hepte héyti»ning ikkinchi heptisidiki shabat künini körsitidu («Law.» 23:10-22ni körüng). Shu alimlarning pikriche, bu héytning ikkinchi shabat küni «ikkinchi «birinchi shabat»» dep atilatti. Mushu pikir boyiche «birinchi» dégen söz mushu ayette asasen «muhim» dégen menide. Bizningche bu 2-pikir toghridur, chünki «yéngi yil»ning (etiyazdiki) «birinchi shabat»ida, yéngi bughday yaki arpa danlirini yéyish cheklen’genidi, belkim Xudagha atash kérek idi («Law.» 23:14-ayetni yene körüng). Némila bolmisun, shu waqit etiyazgha toghra kéletti. ■ 6:1 Qan. 23:24; Mat. 12:1; Mar. 2:23. □ 6:2 «Némishqa shabat küni Tewratta cheklen’gen ishni qilisiler?» — «cheklen’gen ish» Tewrat qanunida cheklen’gen, démekchi. Ularning shikayet qilghini muxlislarning yéyishi emes («Qan.» 23:25ni körüng), belki shabat künide muxlislarning «hosul alghanliq»i idi. «Matta»diki «qoshumche söz»imizde mushu weqe toghruluq izahatlirimizni körüng. ■ 6:2 Mis. 20:10. □ 6:3 «Siler hetta Dawut peyghember ... néme qilghanliqini muqeddes yazmilardin oqumighanmusiler?» — «oqumighanmusiler?» dégen söz Perisiylerning daim reqibliridin soraydighan soal shekli idi. □ 6:4 «Démek, u Xudaning öyige kirip, Xudagha atalghan, Tewratta kahinlardin bashqa herqandaq ademning yéyéshi cheklen’gen «teqdim nanlar»ni sorap élip yégen we hemrahlirighimu bergen» — bu weqe «1Sam.» 21:1-7de xatirilen’gen. ■ 6:5 Mat. 12:8; Mar. 2:28. ■ 6:6 Mat. 12:9; Mar. 3:1. □ 6:7 «...uning üstidin erz qilghudek birer ishni izdep tapayli dep, uning shabat künimu késel saqaytidighan-saqaytmaydighanliqini paylap yürüshetti» — ularning qilmaqchi bolghan erzi bolsa «U shabat künide késelni saqaytsa, «ishligen» yaki «xizmet qilghan»gha barawer bolidu, shunga (ularning chüshinishiche) «Tewrat qanunigha xilapliq qilghan»» bolidu. □ 6:10 «U shundaq qilishi bilenla qoli eslige keltürülüp ikkinchi qoligha oxshash boldi» — «eslige keltürülüp» dégen péilning mejhul shekli bizge bu ishni Xuda özi qilghan, dégenni uqturidu. Emdi ular bu möjizini «shabat künide yaratqanliqi» üchün zadi kimni eyiblimekchi? ■ 6:10 1Pad. 13:6. □ 6:11 «ular ghezeptin hoshini yoqitip...» — «ular» 7-ayette körsitilgen «Tewrat ustazliri we Perisiyler». ■ 6:13 Mat. 10:1; Mar. 3:13; 6:7; Luqa 9:1. □ 6:15 «milletperwer» — yaki, «Qanaanliq». Yehudiy milletperwerler wetinini Rim impériyesidin azad qilish üchün zorawanliq bilen küresh qilghuchilar idi. □ 6:16 «Yaqupning oghli» — bu Yaqup 14- we 15-ayettiki «Yaqup»lardin bashqisi bolsa kérek. «Yaqupning oghli» — bezi kona köchürülmilerde «Yaqupning inisi» déyilidu. ■ 6:17 Mat. 4:25; Mar. 3:7. ■ 6:19 Mar. 5:30. □ 6:20 «Mubarek, ey yoqsullar!» — «yoqsullar» belkim özining Xudagha qet’iy mohtajliqini tonup yetkenler. Bu ayetlerde «mubarek» dégen söz (Xuda teripidin) «bextlik, beriketlik qilin’ghan» dégen menide ishlitilidu. ■ 6:20 Mat. 5:2. ■ 6:21 Yesh. 61:3; 65:13; 66:10. ■ 6:22 Mat. 5:11; 1Pét. 2:19; 3:14; 4:14. ■ 6:23 Ros. 5:41; 7:51. ■ 6:24 Am. 6:1, 8. ■ 6:25 Yesh. 65:13; Yaq. 4:9; 5:1. ■ 6:27 Mis. 23:4; Pend. 25:21; Mat. 5:44; Rim. 12:20; 1Kor. 4:12. ■ 6:28 Luqa 23:34; Ros. 7:60. ■ 6:29 1Kor. 6:7. □ 6:30 «Birsi sendin birnéme tilise, uninggha bergin» — némini bérish kéreklikini Rebbimiz éytmidi. Bezi ehwalda tiligüchige tiliginini bersek uninggha payda emes, belki ziyan yetküzidu. Mesilen, haraqkesh adem pul yaki haraq tilise buni bersek bolmaydu; lékin mumkin bolsa yardem qolimizni uzitishimiz kérek. Bashqa misal «Ros.» 3:1-11de tépilidu, bolupmu 6-ayetni körüng. ■ 6:30 Qan. 15:7; Mat. 5:42. ■ 6:31 Mat. 7:12. ■ 6:32 Mat. 5:46. ■ 6:34 Qan. 15:8; Mat. 5:42. □ 6:35 «Hemmidin Aliy Bolghuchining perzentliri bolisiler» — démek, emelliringlar buninggha guwahliq bolidu. ■ 6:35 Mat. 5:45. ■ 6:37 Mat. 7:1; Rim. 2:1; 1Kor. 4:5. □ 6:38 «silergimu bérilidu — hetta chong ölchigüchke liq chingdap, silkip toldurulup üstidin téship chüshkidek derijide quynunglargha töküp bérilidu» — Ottura Sherqte birsi birawgha ashliq hediye qilmaqchi bolsa (1) ashni xaltigha liq qachilaydu; (2) danlar chingdilip chüshsun dep xaltini silkiydu; (3) chingdalghan danlarning üstige «téship chüshküdek derijide» yene qachilaydu. ■ 6:38 Pend. 10:22; 19:17; Mat. 7:2; Mar. 4:24. ■ 6:39 Yesh. 42:19; Mat. 15:14. □ 6:40 «Muxlis ustazidin üstün turmaydu; lékin takamullashturulghini ustazigha oxshash bolidu» — bu sirliq söz belkim muxlislar Mesihke toluq egeshse, uninggha oxshash azab-oqubetni körüshi mumkin, dégen menini öz ichige alidu. ■ 6:40 Mat. 10:24; Yuh. 13:16; 15:20. □ 6:41 «buradiringning közidiki qil» — yaki «qérindishingning közidiki qil». «Emdi néme üchün buradiringning közidiki qilni körüp, öz közüngdiki limni bayqiyalmaysen?!» — menisi: «Néme üchün buradiringning here képikidek kichik sewenlikinila körüp, özüngdiki limdek chong gunahni körmeysen?» dégendek. ■ 6:41 Mat. 7:3. ■ 6:43 Mat. 7:17; 12:33. ■ 6:44 Mat. 7:16. ■ 6:45 Mat. 12:35. ■ 6:46 Mal. 1:6; Mat. 7:21; 25:11; Luqa 13:25; Rim. 2:13; Yaq. 1:22. ■ 6:47 Mat. 7:24.
☰