☰ Ⱪanun xǝrⱨi 33
33
Musa pǝyƣǝmbǝr Israilƣa dua ⱪilip bǝht tilǝydu
1 Hudaning adimi bolƣan Musaning ɵlümidin ilgiri Israillarni bǝrikǝtlǝxkǝ tiligǝn bǝht-tilǝkliri munular: —
2 U mundaⱪ dedi: —
«Pǝrwǝrdigar Ɵzi Sinay teƣidin kelip,
Seirdin qiⱪip Israil üstigǝ parlidi;
Paran teƣidin pǝyda bolup qaⱪnidi,
U tümǝnligǝn muⱪǝddǝslǝrning otturisidin qiⱪip kǝldi;
Ong ⱪolidin Israilƣa atalƣan otluⱪ bir ⱪanun qiⱪti.□  ■
3 Dǝrⱨǝⱪiⱪǝt, U hǝlⱪni sɵyidu;
Sening barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndiliring ⱪolungdidur;
Ularning ⱨǝrbiri ayiƣing aldida olturup,
Sɵzliringgǝ muyǝssǝr bolidu.
4 Musa bizgǝ bir ⱪanun buyrup,
Buni Yaⱪupning jamaitigǝ miras ⱪilip bǝrdi;
5 Hǝlⱪning sǝrdarliri jǝm bolup,
Israilning ⱪǝbililiri bir yǝrgǝ yiƣilƣanda,
U Yǝxurunning otturisida padixaⱨdǝk boldi.□
 
Musaning ⱪǝbililǝr üqün tiligǝn hǝyr-dualiri wǝ bǝrgǝn bexarǝtliri
6 «Rubǝn bolsa, adǝmliri ɵlüp kǝtmǝy, ⱨayat tursun;
Uning adǝmliri az bolmisun».
7 Musaning Yǝⱨuda toƣrisida tiligǝn bǝhti mundaⱪ: —
«Yǝⱨudaning awazini angliƣaysǝn, i Pǝrwǝrdigar;
Uni ɵz hǝlⱪigǝ ⱪobul ⱪildurƣaysǝn;
Uning ⱪolliri ular üqün kürǝx ⱪilsun;
Əmdi ɵzini ǝzgüqilǝrgǝ ⱪarxi turuxⱪa uningƣa mǝdǝt bolƣaysǝn».□
8 U Lawiy toƣrisida mundaⱪ dedi: —
«Sening urim wǝ tummim taxliring Sening bu muⱪǝddǝs bǝndǝnggǝ tapxurulƣan;
Sǝn uni Massaⱨda siniding,
Mǝribaⱨning sulirining yenida uning bilǝn talaxting.□
9 U ɵz ata-anisi toƣrisida: «Ularƣa yüz-hatirǝ ⱪilmaymǝn», dǝp eytti,
Ɵz ⱪerindaxlirining ⱨeq yüzini ⱪilmay,
Ɵz balilirinimu tonuxni halimay,
Bǝlki Sening sɵzünggǝ ǝmǝl ⱪilip, ǝⱨdǝngni qing tutti.□
10 Mana, Lawiylar Yaⱪupⱪa ⱨɵkümliringni uⱪturidu,
Ular Israilƣa ⱪanunungni ɵgitidu;
Ular dimiƣingƣa huxbuyni sunidu,
Ⱪurbangaⱨingƣa pütün kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlarni kǝltüridu.
11 I Pǝrwǝrdigar, uning tǝǝlluⱪatini bǝrikǝtligǝysǝn,
Uning ⱪollirining ǝjri Seni hux ⱪilƣudǝk bolƣay,
Uningƣa ⱪarxi qiⱪⱪanlar wǝ uningdin nǝprǝtlǝngǝnlǝr bolsa,
Ularni ⱪopalmiƣudǝk ⱨalda bǝllirini sundurƣaysǝn!»
12 U Binyamin toƣrisida mundaⱪ dedi: —
«Pǝrwǝrdigarning sɵygini bolsa,
U Uning yenida bihǝtǝr makan ⱪilidu,
Pǝrwǝrdigar sayǝ bolup pütün kün uni saⱪlaydu,
U uni mürisi otturisida makanlaxturidu»
13 Yüsüp toƣrisida u mundaⱪ dedi: —
«Uning zemini Pǝrwǝrdigar tǝripidin bǝrikǝtlik bolƣay!
Asmanlarning esil nemǝtliri bilǝn,
Xǝbnǝm bilǝn,
Yǝr tegidiki nemǝtliri bilǝn,□  ■
14 Kündin ⱨasil bolidiƣan esil mǝⱨsulatliri bilǝn,
Aydin ⱨasil bolidiƣan esil nemǝtliri bilǝn,
15 Ⱪǝdimki taƣlarning aliy nemǝtliri bilǝn,
Mǝnggülük dɵnglǝrning esil nemǝtliri bilǝn,
16 Yǝrning esil nemǝtliri wǝ uningƣa tolƣan ⱨǝmmǝ mǝwjudatliri bilǝn,
Azƣanliⱪta turƣuqi Zatning xapaiti bilǝn bǝrikǝtlǝnsun!
Bularning ⱨǝmmisi Yüsüpning bexiƣa,
Yǝni ɵz ⱪerindaxliridin ayrilƣanning qoⱪⱪisiƣa qüxsun.□  ■
17 Uning ⱨǝywisi ɵz buⱪisining tunjisidǝktur;
Uning münggüzliri yawa kalining münggüzliridǝktur,
Ular bilǝn u ǝl-yurtlarning ⱨǝmmisini biraⱪla yǝr yüzining qǝtlirigiqǝ üsidu.
Mana Əfraimning tümǝnligǝn adǝmliri,
Manassǝⱨning mingliƣan adǝmliri xundaⱪ bolidu».□
18 Zǝbulun toƣrisida u mundaⱪ dedi: —
«Əy Zǝbulun, sǝn qiⱪⱪiningda xadlanƣin;
Əy sǝn Issakar, ɵz qedirliringda hux bolƣin!
19 Mana ular hǝlⱪlǝrni taƣⱪa qaⱪiridu,
Xu yǝrdǝ ular ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning ⱪurbanliⱪlirini sunidu,
Qünki ular dengizdiki mol dɵlǝtlǝrni,
 Ⱪumƣa kɵmülgǝn gɵⱨǝrlǝrni sümürüp ularƣa muyǝssǝr bolidu».
20 Gad toƣrisida u mundaⱪ dedi: —
«Gadning zeminini kengǝytküqigǝ bǝht-bǝrikǝt bolƣay;
Gad bolsa qixi xirdǝk olturaⱪlaxti;
U bilǝk ⱨǝm bax terisini titma-titma ⱪiliwetidu;□
21 Xu yǝrdǝ u ǝng esil nesiwini talliwaldi;
Qünki xu yǝrdimu u ⱨɵküm bekitküqining ülüxi bolƣan jay saⱪlaⱪliⱪtur;
U hǝlⱪning sǝrdarliri bilǝn kelip,
Israil bilǝn birgǝ Pǝrwǝrdigarning adaliti bilǝn ⱨɵkümlirini yürgüzdi».□
22 Dan toƣrisida u mundaⱪ dedi: —
«Dan bolsa yax bir xirdur;
U Baxandin taⱪlap ɵtidu».□
23 Naftali toƣrisida u mundaⱪ dedi: —
«Əy Naftali, iltipatⱪa toyunƣansǝn,
Pǝrwǝrdigar tǝripidin kǝlgǝn bǝht-bǝrikǝtkǝ tolup,
Mǝƣrip bilǝn jǝnubni ɵzünggǝ mülük ⱪilip igilǝysǝn».
24 Axir toƣrisida u mundaⱪ dedi: —
«Axir oƣullar bilǝn bǝrikǝtlinidu;
U ⱪerindaxliri arisida iltipat kɵrsun;
Puti mayƣa qilansun.□
25 Dǝrwaza baldaⱪliring tɵmür bilǝn mistin bolidu;
Künliring ⱪandaⱪ bolsa, küqüngmu xuningƣa muwapiⱪ tǝng bolidu».□
26 «— Əy Yǝxurun, Tǝngringdǝk baxⱪa ⱨeqkim yoⱪtur;
U sanga yardǝmgǝ asmanlar üstigǝ,
Zor ⱨǝywisi bilǝn bulutlarning üstigǝ minip kelidu.□  ■
27 Əzǝliy Huda sening baxpanaⱨingdur,
Astingda ǝbǝdiy bilǝklǝr turidu.
U sening aldingdin düxmǝnni ⱨǝydǝp: —
«Ularni ⱨalak ⱪilƣin!» dǝp sanga buyruydu.
28 Xuning bilǝn Israil axliⱪ bilǝn yengi xarab mol bolƣan bir zeminda turup,
Yalƣuz aman-esǝn makan tutidu,
Yaⱪupning buliⱪi ohxaxla aman-esǝn bolidu;
Uning asmanlirimu xǝbnǝm temitip turidu.□
  ■
29 Bǝhtliksǝn, i Israil!
Sǝndǝk Pǝrwǝrdigarning Ɵzi ⱪutⱪuzƣan hǝlⱪtin yǝnǝ kim bar?
U bolsa sening mǝdǝtkar ⱪalⱪining,
Ⱨǝywǝtlik ⱪiliqingdur!
Sening düxmǝnliring sanga zǝiplixip boysunidu;
Sǝn ularning egiz jaylirida dǝssǝp mangisǝn».
 
 
□ 33:2 «Seirdin Israillar qiⱪip üstigǝ parlidi» — «Israillar» ibraniy tilida: «ular». «muⱪǝddǝslǝr» — pǝrixtilǝrni kɵrsǝtsǝ kerǝk. «... Israilƣa atalƣan» — ibraniy tilida: «..ularƣa atalƣan». «... ularƣa atalƣan otluⱪ bir ⱪanun qiⱪti» — baxⱪa ikki hil tǝrjimisi: «...ularƣa (Israilƣa) atalƣan ot yalⱪunliri qiⱪti» yaki «...ularƣa (Israilƣa) yetǝkligüqi ot yalⱪuliri qiⱪti». ■ 33:2 Ⱨab. 2:3, 4 □ 33:5 «U Yǝxurunning otturisida padixaⱨdǝk boldi» — muxu jümlidiki «U» Musani kɵrsitidu, dǝp ⱪaraymiz. Bǝzi alimlar Hudani kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. □ 33:7 «Uni ɵz hǝlⱪigǝ ⱪobul ⱪildurƣaysǝn» — ibraniy tilida sɵzmusɵz «Uni ɵz hǝlⱪining arisiƣa kirgüzgǝysǝn» deyilidu. Yǝⱨudaning keyinki tarihiƣa ⱪariƣanda, bu bexarǝt Musa pǝyƣǝmbǝrning Yǝⱨudaning nǝsli bolƣan Dawutning padixaⱨliⱪi, ǝng muⱨimi Dawutning nǝsli Mǝsiⱨ toƣruluⱪ bexarǝtlik duasi boluxi kerǝk. «U ⱪolliri ular üqün kürǝx ⱪilsun» — buningda «ular» «ɵz hǝlⱪi»ni kɵrsǝtsǝ kerǝk. «Uning ⱪolliri ular üqün kürǝx ⱪilsun» — buning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Uning ⱪolliri ɵz ⱨajitidin qiⱪsun». □ 33:8 «urim wǝ tummim» — toƣruluⱪ «Mis.» 28:30ni kɵrüng. Huda Lawiylarni tallixining bir sǝwǝbi 32:25-29dǝ kɵrülidu; Huda uni Ɵz hizmitidǝ boluxⱪa talliƣaqⱪa, muxu yǝrdǝ Huda uni «Mening muⱪǝddǝs bǝndǝm» dǝp ataydu. «Massaⱨ» — «Massaⱨ» degǝn jayning mǝnisi «sinax» («Mis.» 17:7ni kɵrüng). «Mǝribaⱨ» — «Mǝribaⱨ» degǝn jayning mǝnisi «talax-tartix, kürǝx» («Qɵl.» 20:13 wǝ 24ni kɵrüng). □ 33:9 «Ɵz ⱪerindaxlirining ⱨeq yüzini ⱪilmay, ...bǝlki Sening sɵzünggǝ ǝmǝl ⱪilip, ǝⱨdǝngni qing tutti» — kɵzdǝ tutulƣan wǝⱪǝlǝr «Mis.» 32:21-29dǝ hatirilinidu. □ 33:13 «yǝr tegi» — bǝlkim yǝr astidiki sularni yaki dengiz tǝglirini kɵrsitidu. ■ 33:13 Yar. 49:25 □ 33:16 «Azƣanliⱪta turƣuqi Zat» — muxu zat Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisidur («Mis.» 3:2-6ni kɵrüng). ■ 33:16 Yar. 49:26 □ 33:17 «Uning ⱨǝywisi ɵz buⱪisining tunjisidǝktur» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «uning buⱪisining tunjisi uningƣa xǝrǝp kǝltürsun». «uning münggüzliri yawa kalining münggüzliridǝktur» — yawa kala bolsa nǝsli ⱪuruƣan intayin yoƣan birhil kala idi. «...Manassǝⱨning mingliƣan adǝmliri xundaⱪ bolidu» — toluⱪ ayǝtning mǝnisi: (1) bu ikki ⱪǝbilǝ Yüsüpning münggüzliridur; (2) yuⱪirida eytilƣan bǝht-bǝrikǝtlǝr Yüsüpkǝ has bolup, bu ikki ⱪǝbilining bexiƣa qüxidu. Biz ikkinqi mǝnigǝ mayilmiz. □ 33:20 «Gad bolsa qixi xirdǝk olturaⱪlaxti» — yaki «Gad.... yetiwaldi». «U bilǝk ⱨǝm bax terisini titma-titma ⱪiliwetidu» — bǝlkim Gadning düxminigǝ ⱪattiⱪ zǝrbǝ beridiƣanliⱪini kɵrsitidu. □ 33:21 «ⱨɵküm bekitküqi» — (1) ⱪanun bǝrgüqi (Musa pǝyƣǝmbǝrning ɵzi)ni; (2) Ⱪanaan zeminini bɵlüp tǝⱪsim ⱪilƣuqi (Yǝxua pǝyƣǝmbǝr)ni kɵrsitidu. □ 33:22 «U Baxandin taⱪlap ɵtidu» — bu sɵzlǝr bǝlkim «Ⱨak.» 18:27-28dǝ hatirilǝngǝn wǝⱪǝni kɵrsitidiƣan bexarǝt boluxi mumkin. □ 33:24 «Axir.... puti mayƣa qilansun» — keyin, Axir turƣan jayda kɵp zǝytun meyi ixlǝp qiⱪarƣan. □ 33:25 «Dǝrwaza baldaⱪliring» — yaki «Ayiƣingning boƣⱪuqiliri». □ 33:26 «Əy Yǝxurun, Tǝngringdǝk baxⱪa ⱨeqkim yoⱪtur» — yaki «Əy Yǝxurun, Tǝngridǝk baxⱪa ⱨeqkim yoⱪtur». ■ 33:26 Ⱪan. 32:13; Yǝx. 58:14 □ 33:28 «... Israil ... mol bolƣan bir zeminda turup, yalƣuz aman-esǝn makan tutidu» — muxu jümlidiki «yalƣuz» Hudadin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ panaⱨ yaki muⱨapizǝt kerǝk bolmaydu, degǝnlikni kɵrsitidu. «Yaⱪupning buliⱪi»: — (1) Israilning zeminidiki su mǝnbǝlirini kɵrsitixi mumkin; (2) Huda ularƣa bulaⱪtǝk roⱨiy ⱨayatliⱪ mǝnbǝsi bolup, ɵzgǝrmǝy mǝzmut turidiƣanliⱪini kɵrsitixi mumkin. Biz ikkinqi mǝnisigǝ mayilmiz. ■ 33:28 Yǝr. 23:6; 33:16; Zǝb. 68:26
☰