☰ Luⱪa 20
20
Asmandiki ⱨoⱪuⱪ
Mat. 21:23-27; Mar. 11:27-33
1 Wǝ xu künlǝrdin bir küni u ibadǝthanining ⱨoylilirida hǝlⱪⱪǝ tǝlim berip hux hǝwǝrni elan ⱪiliwatⱪanda, bax kaⱨinlar wǝ Tǝwrat ustazliri bilǝn aⱪsaⱪallar uning aldiƣa kelip uningdin:■ 2 — Bizgǝ eytⱪin: Sǝn ⱪiliwatⱪan bu ixlarni ⱪaysi ⱨoⱪuⱪⱪa asasǝn ⱪiliwatisǝn? Sanga bu ⱨoⱪuⱪni kim bǝrgǝn? — dǝp soridi.
3 U ularƣa jawab berip: — Mǝnmu silǝrdin bir ixni soray; silǝr manga eytip beringlarqu, 4 — Yǝⱨya yürgüzgǝn qɵmüldürüx ǝrxtinmu, yaki insanlardinmu? — dǝp soridi.
5 Ular ɵzara mulaⱨizǝ ⱪilixip:
— Əgǝr «Ərxtin kǝlgǝn» desǝk, u bizgǝ: «Undaⱪta, silǝr nemǝ üqün Yǝⱨyaƣa ixǝnmidinglar?» dǝydu.□ 6 Əgǝr: «Insanlardin kǝlgǝn» desǝk, bu barliⱪ halayiⱪ bizni qalma-kesǝk ⱪilip ɵltüridu. Qünki ular Yǝⱨyaning pǝyƣǝmbǝr ikǝnlikigǝ ixǝndürülgǝn, — deyixti.
7 Wǝ ular: — Uning ⱨoⱪuⱪining ⱪǝyǝrdin kǝlgǝnlikini bilmǝymiz, — dǝp jawab berixti.
8 Əysa ularƣa: — Undaⱪta, mǝnmu bu ixlarni ⱪaysi ⱨoⱪuⱪⱪa asasǝn ⱪiliwatⱪanliⱪimni eytmaymǝn, — dedi.
 
Rǝzil ijarikǝxlǝr ⱨǝⱪⱪidiki tǝmsil
Mat. 21:33-46; Mar. 12:1-12
9 U halayiⱪⱪa munu tǝmsilni sɵzlǝxkǝ baxlidi: — «Bir kixi bir üzümzarliⱪ bǝrpa ⱪilip, uni baƣwǝnlǝrgǝ ijarigǝ berip, ɵzi yaⱪa yurtⱪa berip u yǝrdǝ uzun waⱪit turuptu. ■ 10 Üzümlǝrni yiƣidiƣan mǝzgil kǝlgǝndǝ baƣwǝnlǝrning üzümzarliⱪtiki mewidin uningƣa berixkǝ ⱪulliridin birini ularining yeniƣa ǝwǝtiptu. Lekin baƣwǝnlǝr uni urup-dumbalap ⱪuruⱪ ⱪol yanduruwetiptu.
11 U yǝnǝ baxⱪa bir ⱪulni ǝwǝtiptu. Lekin ular unimu dumbalap, harlap, yǝnǝ ⱪuruⱪ ⱪol ⱪayturuwetiptu. 12 U yǝnǝ üqinqisini ǝwǝtiptu; ular unimu urup yarilandurup, talaƣa ⱨǝydǝp qiⱪiriwetiptu. 13  Ahirda üzümzarliⱪning hojayini: «Ⱪandaⱪ ⱪilsam bolar? Sɵyümlük oƣlumni ǝwǝtǝy; ular uni kɵrsǝ, ⱨeq bolmiƣanda uning ⱨɵrmitini ⱪilar?» dǝptu. 14 Biraⱪ baƣwǝnlǝr uning oƣlini kɵrüp bir-biri bilǝn mǝsliⱨǝtlixip: «Bu bolsa mirashor; kelinglar, uni jayliwetǝyli, andin miras bizningki bolidu» deyixiptu. ■ 15 Xuning bilǝn ular uni üzümzarliⱪning sirtiƣa aqiⱪip ɵltürüwetiptu. Əmdi bundaⱪ ǝⱨwalda üzümzarliⱪning hojayini ularni ⱪandaⱪ ⱪilidu? □ 16 U kelip u baƣwǝnlǝrni yoⱪitip üzümzarliⱪni baxⱪilarƣa tapxuridu».
Halayiⱪ buni anglap: — Bundaⱪ ixlar ⱨǝrgiz bolmisun! — deyixti.□
17 Lekin u ularƣa kɵzlirini tikip mundaⱪ dedi:
— Undaⱪ bolsa, muⱪǝddǝs yazmilarda «Tamqilar taxliwǝtkǝn tax bolsa,
Burjǝk texi bolup tiklǝndi» dǝp yezilƣan sɵz zadi nemini kɵrsitidu?□  ■
18 Bu «tax»ⱪa yiⱪilƣan kixi parǝ-parǝ bolup ketidu; lekin bu tax ⱨǝrkimning üstigǝ qüxsǝ, uni kukum-talⱪan ⱪiliwetidu.□  ■
 
«Baj tapxuramduⱪ?» degǝn ⱪiltaⱪ
Mat. 22:15-22; Mar. 12:13-17
19 Bax kaⱨinlar wǝ Tǝwrat ustazliri uning bu tǝmsili ɵzlirigǝ ⱪaritip eytⱪanliⱪini bilip xu ⱨaman uningƣa ⱪol selix yolini izdidi; lekin ular halayiⱪtin ⱪorⱪuxti. 20 Xunga ular uning kǝynidin marap, uni Rim waliyisining ⱨɵkümranliⱪida soraⱪⱪa tartixⱪa tapxurux üqün birnǝqqǝ adǝmlǝrni setiwelip, soⱪunup kirixkǝ ǝwǝtti. Ular sǝmimiy ⱪiyapǝtkǝ kiriwelip, uning sɵzidin yoquⱪ izdǝp yürǝtti. □  ■ 21 Ular uningƣa mundaⱪ soal ⱪoydi: — Əy ustaz, silini durus sɵz ⱪilidiƣan wǝ durus tǝlim beridiƣan, ⱨeqⱪandaⱪ adǝmning yüz-hatirisini ⱪǝt’iy ⱪilmaydiƣan, bǝlki Hudaning yolini sadiⱪliⱪ bilǝn ɵgitip keliwatⱪan adǝm dǝp bilimiz. 22  Rim imperatori Ⱪǝysǝrgǝ baj-seliⱪ tapxurux Tǝwrat ⱪanuniƣa uyƣunmu-yoⱪ?».□
23 Əmma u ularning ⱨiylisini kɵrüp yetip ularƣa: — Nemixⱪa meni sinimaⱪqisilǝr? □ 24 Manga bir kümüx dinar kɵrsitinglar. Buning üstidiki sürǝt wǝ nam-isim kimning? — dedi. Ular uningƣa: Ⱪǝysǝrningki, — dedi.□
25 Wǝ u ularƣa: — Undaⱪ bolsa, Ⱪǝysǝrning ⱨǝⱪⱪini Ⱪǝysǝrgǝ, Hudaning ⱨǝⱪⱪini Hudaƣa tapxurunglar, — dedi. □  ■ 26 Ular halayiⱪning aldida uning sɵzliridin uni tutuwalƣudǝk ⱨeqⱪandaⱪ yoquⱪ tapalmidi. Ular uning bu jawabiƣa ⱨǝyranuⱨǝs bolup, zuwani tutuldi.
 
Tirilixkǝ munasiwǝtlik mǝsilǝ
Mat. 22:23-33; Mar. 12:18-27
27 Wǝ «ɵlgǝnlǝr tirilmǝydu» dǝp inkar ⱪilidiƣan Saduⱪiylarning bǝziliri uning aldiƣa kelip soal ⱪoyup mundaⱪ dedi:□  ■
28 — Ustaz, Musa pǝyƣǝmbǝr Tǝwratta bizgǝ: «Ayali bar, ǝmma pǝrzǝnt kɵrmigǝn kixi ɵlüp kǝtsǝ, ɵlgüqining aka yaki inisi tul ⱪalƣan yǝnggisini ǝmrigǝ elip, ⱪerindixi üqün nǝsil ⱪalduruxi kerǝk» — dǝp yazƣan.□  ■
29 Əmdi yǝttǝ aka-uka bar idi. Qongi ɵylǝngǝndin keyin pǝrzǝnt kɵrmǝy alǝmdin ɵtti. 30 Ikkinqi ⱪerindixi ayalini ǝmrigǝ elip, pǝrzǝnt kɵrmǝy alǝmdin ɵtti. □ 31 Andin üqinqisi uni aldi; xundaⱪ ⱪilip, yǝttisi uni ǝmrigǝ elip pǝrzǝnt kɵrmǝy ɵldi. 32 Ⱨǝmmisidin keyin ayalmu ɵldi.
33 Əmdi tirilix künidǝ bu ayal ularning ⱪaysisiningki bolar? Qünki yǝttisi uni hotunluⱪⱪa alƣan-dǝ?!
34 Əysa ularƣa mundaⱪ jawab bǝrdi:
— Bu alǝmning pǝrzǝntliri ɵylinidu, yatliⱪ bolidu. □ 35 Lekin u alǝmdin nesiwǝ boluxⱪa, xundaⱪla ɵlüklǝrdin tirilixkǝ layiⱪ sanalƣanlar ɵylǝnmǝydu, yatliⱪ bolmaydu. □ 36 Qünki ular yǝnǝ ɵlmǝydu, pǝrixtilǝrgǝ ohxax bolidu; «ɵlümdin tirilixtin tuƣulƣan pǝrzǝntlǝr» bolƣaqⱪa, ular Hudaning oƣulliridur.■
37 Əmdi ɵlgǝnlǝrning tirildürülüxini ⱨǝtta Musa pǝyƣǝmbǝr ɵzimu ayan ⱪilƣan; qünki Tǝwrattiki «tikǝnlik» degǝn wǝⱪǝning hatirisidǝ u Pǝrwǝrdigarni: «Ibraⱨimning Hudasi, Isⱨaⱪning Hudasi wǝ Yaⱪupning Hudasi» dǝp bayan ⱪilƣan. □  ■ 38 U ɵlüklǝrning Hudasi ǝmǝs, bǝlki tiriklǝrning Hudasidur; qünki uningƣa nisbǝtǝn ⱨǝmmǝylǝn tiriktur! □
39 Xuning bilǝn Tǝwrat ustazliridin birⱪanqisi baⱨa berip: — Ustaz, yahxi eytting, — dedi. 40 Qünki ulardin ⱨeqkim yǝnǝ uningdin soal soraxⱪa jür’ǝt ⱪilalmidi.
 
Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ — Dawutning oƣli ⱨǝm Rǝbbi
Mat. 22:41-46; Mar. 12:35-37
41 Əmdi u ularƣa soal ⱪoydi: — Kixilǝr Mǝsiⱨni ⱪandaⱪsigǝ Dawutning oƣli dǝydu? ■ 42-43 Qünki Dawut ɵzi Zǝburda: Pǝrwǝrdigar mening Rǝbbimgǝ eyttiki: —
«Mǝn sening düxmǝnliringni tǝhtipǝring ⱪilƣuqǝ,
Mening ong yenimda olturƣin!» — degǝnƣu?□  ■
44 Əmma Dawut uni «Rǝbbim» dǝp qaⱪirƣan yǝrdǝ, undaⱪta u ⱪandaⱪmu uning oƣli bolidu?
 
Əysaning Tǝwrat ustazlirini ǝyiblixi
Mat. 23:1-36; Mar. 12:38-40; Luⱪa 11:37-54
45 Wǝ barliⱪ halayiⱪ ⱪulaⱪ selip anglawatⱪanda, u muhlisliriƣa mundaⱪ dedi: —
46 — Tǝwrat ustazliridin ⱨoxyar bolunglar. Ular uzun tonlarni kiyiwalƣan ⱨalda ƣadiyip yürüxkǝ, bazarlarda kixilǝrning ularƣa bolƣan salamliriƣa, sinagoglarda aldinⱪi orunlarda, ziyapǝtlǝrdimu tɵrdǝ olturuxⱪa amraⱪ kelidu. □  ■ 47 Ular tul ayallarning barliⱪ ɵy-besatlirini yǝwalidu wǝ kɵz-kɵz ⱪilip yalƣandin uzundin-uzun dualar ⱪilidu. Ularning tartidiƣan jazasi tehimu eƣir bolidu!■
 
 
■ 20:1 Mat. 21:23; Mar. 11:27; Ros. 4:7; 7:27. □ 20:5 «Əgǝr «Ərxtin kǝlgǝn» desǝk, u bizgǝ: «Undaⱪta, silǝr nemǝ üqün Yǝⱨyaƣa ixǝnmidinglar?» — muxu diniy ǝrbablarning ⱨǝmmisi Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning yǝtküzgǝn hǝwirigǝ jawabǝn: «Bizgǝ towa ⱪilix kerǝk ǝmǝs» degǝn wǝ Yǝⱨya «mening kǝynimdǝ kelidiƣan» dǝp kɵrsǝtkǝn Mǝsiⱨning kelixigǝ ixǝnmǝy, uning qɵmüldürüxini rǝt ⱪilƣanidi, ǝlwǝttǝ. ■ 20:9 Zǝb. 80:8-9; Yǝx. 5:1; Yǝr. 2:21; 12:10; Mat. 21:33; Mar. 12:1. ■ 20:14 Yar. 37:18; Zǝb. 2:1, 8; Mat. 26:3; 27:1; Yⱨ. 11:53; Ibr. 1:2. □ 20:15 «Xuning bilǝn ular uni üzümzarliⱪning sirtiƣa aqiⱪip ɵltürüwetiptu» — bu Mǝsiⱨning Yerusalemning sirtiƣa elip qiⱪilip krestkǝ mihlinidiƣanliⱪiƣa bir bexarǝt. □ 20:16 « Üzümzarliⱪning hojayini kelip u baƣwǝnlǝrni yoⱪitip üzümzarliⱪni baxⱪilarƣa tapxuridu» — bu sɵzmu bexarǝt, ǝlwǝttǝ. □ 20:17 «Tamqilar taxliwǝtkǝn tax bolsa, burjǝk texi bolup tiklǝndi» — «Zǝb.» 118:22. «Burjǝk texi» bolsa ⱨǝrⱪandaⱪ imarǝtning ulidiki ǝng muⱨim uyultax bolup, ul selinƣanda birinqi bolup ⱪoyulidiƣan taxtur. Yǝⱨudiy kattiwaxlar ⱨayatining burjǝk texi bolƣan Mǝsiⱨni taxliwǝtmǝkqi idi, wǝ dǝrwǝⱪǝ taxliwǝtti. ■ 20:17 Zǝb. 118:22; Yǝx. 8:14; 28:16; Mat. 21:42; Mar. 12:10; Ros. 4:11; Rim. 9:33; 1Pet. 2:4, 7. □ 20:18 «Bu «tax»ⱪa yiⱪilƣan kixi parǝ-parǝ bolup ketidu; lekin bu tax ⱨǝrkimning üstigǝ qüxsǝ, uni kukum-talⱪan ⱪiliwetidu» — «tax» bolsa Mǝsiⱨ ɵzi, ǝlwǝttǝ. 17-ayǝtni kɵrüng. Əysaning bu sɵzi toƣruluⱪ «Matta»ƣa beriligǝn «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki ««Zǝb.» 118:22 toƣruluⱪ» mǝzmunni kɵrüng. ■ 20:18 Yǝx. 8:15; Dan. 2:34; Zǝk. 12:3. □ 20:20 «ular sǝmimiy ⱪiyapǝtkǝ kiriwelip,...» — «sǝmimiy» grek tilida «ⱨǝⱪⱪaniy» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. ■ 20:20 Mat. 22:16; Mar. 12:13. □ 20:22 «Rim imperatori Ⱪǝysǝr...» — Rimning ⱨǝrbir imperatoriƣa «Ⱪǝysǝr» degǝn nam-unwan berǝlǝtti; mǝsilǝn Ⱪǝysǝr Awƣustus, Ⱪǝysǝr Yulius, Ⱪǝysǝr Tiberius ⱪatarliⱪlar. «Rim imperatori Ⱪǝysǝrgǝ baj-seliⱪ tapxurux Tǝwrat ⱪanuniƣa uyƣunmu-yoⱪ?» — ǝyni waⱪitta, Yǝⱨudiylar rimliⱪlarning zulmi astida yaxawatⱪanidi. Əgǝr Əysa: «Rim imperatoriƣa baj tapxurux toƣra» desǝ, bu gǝptin azadliⱪni istigǝn kixilǝr uni «Mana taza bir yalaⱪqi, hain ikǝn» dǝp tillixatti. «Baj tapxurmasliⱪ kerǝk» degǝn bolsa, u Rim imperiyǝsigǝ ⱪarxi qiⱪⱪan bolatti; andin ular uni Rim waliyisiƣa ǝrz ⱪilƣan bolatti. Ular muxundaⱪ soallarni sorax arⱪiliⱪ Əysani gepidin tutuwelip, rimliⱪlarning ⱪoliƣa tapxurup, uningƣa ziyankǝxlik ⱪilmaⱪqi boluxⱪan. □ 20:23 «Nemixⱪa meni sinimaⱪqisilǝr?» — muxu sɵzlǝr bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ tepilmaydu. □ 20:24 «Manga bir kümüx dinar kɵrsitinglar» — «bir kümüx dinar» grek tilida «bir dinarius», Rim imperiyǝsining pul birliki. Muxundaⱪ pulning yüzidǝ «adǝmning süriti» kɵrsitilgǝn bolƣaqⱪa, Yǝⱨudiy mollilar mundaⱪ pulni «muⱪǝddǝs ibadǝthana»ƣa elip kirixini mǝn’i ⱪilƣanidi. Bir dinar tǝhminǝn bir adǝmning künlük ix ⱨǝⱪⱪi bolatti. □ 20:25 «Ⱪǝysǝrning ⱨǝⱪⱪini Ⱪǝysǝrgǝ, Hudaning ⱨǝⱪⱪini Hudaƣa tapxurunglar» — Ⱪǝysǝrgǝ Ⱪǝysǝrning ⱨǝⱪⱪi (uning süriti bolƣan nǝrsǝ)ni tapxurunglar — demǝk, baj tɵlǝx kerǝk. Əmma ⱪandaⱪ nǝrsǝ üstidǝ «Hudaning süriti» bar? Insan ɵzi «Hudaning süriti» bolup, biz pütünimizni Hudaƣa tapxuriximiz kerǝktur («Yar.» 1:26-27ni kɵrüng). ■ 20:25 Mat. 17:25; 22:21; Rim. 13:7. □ 20:27 «Saduⱪiylar» — bu diniy mǝzⱨǝp toƣruluⱪ «Mat.» 16:1diki izaⱨatni wǝ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng. ■ 20:27 Mat. 22:23; Mar. 12:18; Ros. 23:8. □ 20:28 «Ayali bar, ǝmma pǝrzǝnt kɵrmigǝn kixi ɵlüp kǝtsǝ, ɵlgüqining aka yaki inisi tul ⱪalƣan yǝnggisini ǝmrigǝ elip, ⱪerindixi üqün nǝsil ⱪalduruxi kerǝk» — «Ⱪan.» 25:5. ■ 20:28 Ⱪan. 25:5-6. □ 20:30 «Ikkinqi ⱪerindixi ayalini ǝmrigǝ elip, pǝrzǝnt kɵrmǝy alǝmdin ɵtti» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «ayalini ǝmrigǝ elip, pǝrzǝnt kɵrmǝy alǝmdin ɵtti» degǝn sɵz tepilmay, pǝⱪǝt «Ikkinqi...» deyilidu. □ 20:34 «bu alǝmning pǝrzǝntliri...» — grek tilida «bu zamanning oƣulliri...». □ 20:35 «... ɵlüklǝrdin tirilixkǝ layiⱪ sanalƣanlar...» — «ɵlgǝnlǝrdin tirilix» degǝnlik ⱪiziⱪ ibarǝ bolup, ⱨǝmmǝ adǝm ohxax waⱪitta tirilmǝydiƣanliⱪini kɵrsitidu. Birinqi tirilix ⱨǝⱪⱪaniylarningki, ikkinqi tirilix etiⱪadsizlarningki bolidu. Bu ⱨǝⱪiⱪǝt «Wǝⱨiy» 20-babta kɵrünidu. ■ 20:36 1Yuⱨa. 3:2. □ 20:37 «Ibraⱨimning Hudasi, Isⱨaⱪning Hudasi wǝ Yaⱪupning Hudasi» — «Mis.» 3:6ni kɵrüng. ■ 20:37 Mis. 3:6; Ros. 7:32; Ibr. 11:16. □ 20:38 «qünki uningƣa nisbǝtǝn ⱨǝmmǝylǝn tiriktur!» — bǝzi alimlar «bularning ⱨǝmmisi» (Ibraⱨim, Isⱨaⱪ, Yaⱪuplarning ⱨǝmmisi, demǝkqi) uningƣa nisbǝtǝn tiriktur!» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu. Bizningqǝ «ⱨǝmmǝylǝn» ⱨǝr adǝmning roⱨining Huda aldida tirik ikǝnlikini kɵrsitidu. «qünki uningƣa nisbǝtǝn ⱨǝmmǝylǝn tiriktur!» — Əysaning «tirilix» toƣruluⱪ bu sɵzliri «Mat.» 22:32dimu tepilidu. «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ular toƣruluⱪ azraⱪ xǝrⱨ berimiz. ■ 20:41 Mat. 22:42; Mar. 12:35. □ 20:42-43 «Mǝn sening düxmǝnliringni tǝhtipǝring ⱪilƣuqǝ, mening ong yenimda olturƣin!» — «Zǝb.» 110:1. ■ 20:42-43 Zǝb. 110:1; Ros. 2:34; 1Kor. 15:25; Ibr. 1:13; 10:13. □ 20:46 «...bazarlarda kixilǝrning ularƣa bolƣan salamliriƣa, ... amraⱪ kelidu» — tarih tǝtⱪiⱪatliriƣa asasǝn Yǝⱨudiylarning ɵz ustazliriƣa ⱪilƣan «salam»lirini intayin uzun wǝ murǝkkǝp dǝp bilimiz. ■ 20:46 Mat. 23:5, 6; Mar. 12:38, 39; Luⱪa 11:43. ■ 20:47 Mat. 23:14; Mar. 12:40; 2Tim. 3:6; Tit. 1:11.
☰