Stipen akalmpe yangkipm a tu arkiel pa atn ikg a tu hong tukgunakgen a tu Juta
7
(7.1-53)
Ak wang a pike Apraham ai
Melnum tukgunakgen a ikghlen tu ipma krakgen a Maur Wailen pa atning yangkipm a tu arki Stipen pa plaln pa, kil wa akropon Stipen pa la tolpa, “Yangkipm tol a tu arkieitn pa aklahle aki?” Ari Stipen pa akalmpe la tolpa, “Kipm wasokwasok a wailenwailen, wa yantin alkupmen a Israel! Kipm itning! Yohmpei alpmento Apraham pa kil ake kaino arpm kai ha wail Haran pa pen, kil arpm ha knokg Mesopotemia pa, yatom Maur Wailen kil ntie klalen wail, kil paln ari Apraham pa ntiel ekla la tolpa, 'Kitn wreitn nuhurn ha knokg alkitnen ti, wa tu hom alkitnen ti atn pa, wa kitn kaino ha knokg ur a hi wa kupm planteitn pa!'* Apraham kil atning tolpa, kil wreitn nuhurn ha knokg alkilen pa namponen tu alkilen a Kaltia pa arpm pa, wa kil wreitn kaino ha Haran. Kil arpm pa arpm, yan alkilen pa mo, plaln pa, Maur Wailen wa la nasel yatom kil wa wreitn ha pa nar arpm ha knokg a kipm arpme ti. Maur Wailen kil ake wa uk knokg tiel ketn ur ekg Apraham pa atn ti ekg alkil pa, kalpm. Apm tolpake Maur Wailen kil yipon yangkipm lak kil hi wa ukwel knokg ti kanukg namponen tu warim warim walyikek alkilen ekg al hi wa tu wi ekg alntuen. Ari Apraham pa warim kalpmen. Wa Maur Wailen la nasel la tolpa, 'Tu warim warim walyikek alkitnen pa hi wa tu arpm tol melnum yawen kai ha manet ur pa, om hi wa tu ntekgen ari paitnpaitn a hi wa tu aken kwap kalpmel horhanekg ekg tu pa arpm tol wring kmel kmel (400). Pake hi wa kupm ye tu kai atn ntekg yangkipm akalmpe paitnpaitn a tu wiyen ye kinar akten kwap kalpmel pa.' Wa Maur Wailen wa kil la tolpa, 'Hi wa kanukg pa tu warim warim walyikek alkitnen pa hi wa nuhurn ha knokg pa kulno kpor klko lein kupm ti atn wrik rikil.' Yatom Maur Wailen kil uk yangkipm Apraham la tolpa hi kil nti tu a kanukg pa kwat numpalk a tu warim kpman atu, pa tol kla ur a kil lam namponen Apraham pa la tolpa tu alkilen. Yatom Apraham kil kwat warim kpman Aisak kai kin alkilen pa kil raku ye arpm tol wang wampomit wampomwraur pa yatom kil kwat numpalk a warim pa.
Tu a Juta a pike hep ak ai
Om Aisak kil paln tol yan a Jekob wa Jekob kil paln tol yan a mamin wampwam yikakwomwekg amento. Tu maminen pa, tu pike ipma paitn ekg wasok wangkuin alntu pa Josep, yatom tu uk Josep pa kai ekg tu ha knokg manet ur pa armpenten wi kil ye kinar Ijip. Ari Maur Wailen pa ntiel arpm, 10 kalkut wailet palntel pake, Maur Wailen kil aklinjel yatom kwan kalkut wrongwailet pa kai tukuleinjel. Yatom Maur Wailen kil ukwel nikgwalpm arie worwor yatom melnum tukgunakgen a Ijip pa kil ari atn a arpm, wa ekla a kil pa ari wor, yatom kil katel atn melnum wail kul rken kil atn ikghlen tu wrong kinkpman a Ijip wa ikghlen kweiur kweiur wrongwailet a atn wan a melnum tukgunakgen kil alkil pa.
11 Yatom ak wang pa wang nikg wailmanten paln hor kinar ha knokg Ijip wa no ha knokg Kenan ti. Pa kalkut wailmanten paitn, yatom tu yohmpei alpmenen pa ekpma kalpmten, yatom nikgten paitn. 12 Tu ark tolpa kaingkai, Jekob kil atning a tu la tolpa tu Ijip pa tu wit ek ur ha pa. Yatom kil kwa tu warim kpman alkilen pa, tu kinar Ijip, tu pa apm tu maminen amento tike. Tu pike ake kinar Ijip pa nti ur, kalpm, tu atn ti ekg al wa kinar tipen. 13 Wa tu wa kinar nti ur ti pa, Josep laron kil alkil ti nasi wasok nti tu wailenwailen alkilen pa la tolpa, 'Kupm Josep, wangkuin alkipmen apm tike.' Yatom melnum tukgunakgen pa wa kil ari tolpa pa tu walmpopmwrij alkilen a Josep apm pake. 14 Yatom Josep kil nasi wasok nti tu wailenwailen alkilen pa la tolpa tu wa no akwi yan alkilen Jekob pa namponen tu kin warim yalmpikgne nti walyikek alkil pa plalnten ye kinar Ijip pa. Ti tu a kil pa tol kmel wraur tuwek wampwam yikakwomit (75). 15 Jekob kil atning yangkipm a Josep la ripa, tolpa om kil almnon kin warim walyikek a namponen tu alkilen pa tu plalnten kinar Ijip pa ark pa ark ark, Jekob pa mo, wa tu warim kpman alkilen pa wa mo. Tu pa tu maminen alpmentoen pake. 16 Yatom tu wi tupmungkul a tu pa wa ye no kaino ha wail Sekem, yatom tu ye kahor elntha tipmning teng a pike Apraham armpen kai tu warim a Hamor a ha wail Sekem pa.
17 Wang a Maur Wailen pike yipon yangkipm namponen Apraham pa, apm kul yampingken tike ekg akal ngko ek arke tike. Ti tu wrong kinkpman amento a ark Ijip pa kwat lei tolpa ye kaingkai kai wailet paitn ai. 18 Yatom tu Ijip pa kat melnum weten ur alntuen atn melnum tukgunakgen ekg ikghlenten, yatom kil ake wa ari Josep pa a kwap wor a pike kil ak pa. 19 Tolpa yatom kil akplainel tu yohmpei amento ti ntekgen paitnpaitn, akenplain wa ukwen kalkut, wa la titnongket la tolpa tu piln tu warim wasikyikek pa eln kai ekg tu mo.
Pike hep ak ai ak wang a Moses
20 Ak wang ripa a melnum weten pa atn melnum tukgunakgen pa man raku Moses pa. Warim pa warim wor, yatom Maur Wailen utopen warim ripa. Manjan alkilen pa ikghlentel lampel arpm wan pa tol kainil wraur, plaln pa, 21 tuwekg kat warim ripa ye hor hen om ye kinar elntarpm kop hu arkikg pa, yatom warim kin a melnum tukgunakgen a tu Ijip pa kil hantil warim pa yatom kil katel ye no lokli tol warim alkilen pa. 22 Tolpa yatom tu kaling plan rowonel Moses pa ekg nikgwalpm a arie worwor a tu Ijip pa, yatom kil wreitn paln tol melnum wonrekele wor a ekla, wa melnum titnongket a ak kwap wrongwailet.
23 Tolpa om kil arpm kinar pa arpm, kil apm yampingken ekg al warim woren tike, wring a kil pa kmel wekg (40), yatom nikgwalpm akil pa wreitn akal kil wa kai ari tu alntu melnum a Israel pa. 24 Yatom kil kai ari, kil ari melnum ur a Ijip pa ntekg paitn ekg melnum ur a Israel pa, tolpa yatom ake wa kil atn ari ak ikg pa, kalpm, kil kai aklin melnum a Israel ripa, yatom kil er melnum a Ijip pa mo akalmpe a kil ntekg paitn ekg melnum Israel ti. 25 Kil akwonalmpen tolpa tu melnum alkil a Israel pa akal ari tolpa Maur Wailen kil akrkahan kil pa akal kil aklinjen wiyen ekg ye kai tukulein ha knokg Ijip pa, ari ake tu ari pa, kalpm. 26 Hokg hor kang pa kil wa kai ari tu alntu a Israel pa, pa kil ari melnum wekg ur ekg er tita. Yatom kil kai akal loken la tolpa, 'Oi, kipmekg itning, kipmekg pa kipmekg alkipmekg a Israel pake. Wa kipmekg ipma paitn ntekg tita tolpa ekg nte?' 27 Ari melnum a wet ntekg nikgwalpm paitn pa kil talpul Moses pa kai tukuleinjel, wa kil ropontel la tolpa, 'Mla ur la yatom kitn akal atn melnum wailen ekg akal ikghlen men ti, a arpm atning yangkipm a men ti yat? 28 Kitn akal er kupm ti mo, tol pikekg kitn er melnum Ijip ur pa mo pake?' 29 Moses kil atning a melnum ripa la tolpa, yatom kil kark kai ha Ijip pa kai arpm kai ha knokg a tu Mitian. Kil melnum yawen, kil ake knokg yiprokg a ha pa, pake kil wi kin a ha ripa ye arpm pa, om kwat warim kpman wekg.
Moses atning ek a Maur Wailen kwewel
30 Moses arpm kai ha knokg a Mitian pa arpm pa arpm, tol wring kmel wekg (40), om wangkur pa kil ari maur akwapel a Maur Wailen palntel ari tol wakg ek a narukg al yo hiket wasok ur a atn wrik weij hngrapm kalpmel a atn yampingken tipmning Sainai pa. 31 Moses kil ari pa, kil wreitn paitn akwonalmpen wailet, yatom kil kai atn yampingken yo pa akal ari worwor. Ari kil atning ek a Wailen pa kwewel la tolpa, 32 'Kil kupm Maur Wailen a tu yohmpei alkitnen. Kupm Maur Wailen a Apraham, Aisak a Jekob.' Moses kil atning ekla ripa, kil kark ekg ari om kwarkwar tolti, lam ikgek alkilen ti. 33 Ari Wailen pa la nasel la tolpa, 'Kitn nir nepm palk alkitnen pa tukulein nepm alkitnen pa pen, ekg nte knokg a kitn atne ti pa wri wor. 34 Ti kitn itning, kupm ari a tu ntekg paitn ekg tu wrong kinkpman alkupmen eren ukwen kalkut atn Ijip pa, wa kupm atning a tu wlakil hakg, tolpa ti kupm nar ekg akal aklinjen wiyen ye tukulein Ijip pa. Tolpa ti kitn wreitn ekg kupm kwaweitn kai Ijip ai pen.'”
Tu Israel uk yirokg hret ekg Moses
35 Yatom Stipen wa la kiti Moses pa wa la tolpa, “Ti apm Moses wrij pake a pike tu yohmpei amento ti kwantel la tolpa, 'Mla la om kitn akal atn melnum tukgunakgen a ikghlen men ti, wa kitn akal atn melnum a arpm atning yangkipm a men tike?' Pa apm Moses wrij pake a maur akwapel a Maur Wailen palntel om kil ari tukol wakg al yo hiket pa, kil wi ek a Maur Wailen pa la nasi Moses pa la tolpa, kil hi wa kai Ijip, al kil atn melnum wail, a melnum a hi wa wi tu alkil pa ye kai tukulein Ijip pa. 36 Tolpa yatom apm Moses wrij pake, kil wi tu wrong kinkpman pa nuhurn Ijip. Yatom kil ntekg kweiur kweiur titnongket wrongwailet, wa ntekg kweiur weten ekg ak plan titnongket a Maur Wailen. Kil ntekg atn Ijip, a atn Hunokg Watet, wa hor wrik weij hngrapm kalpmel a tu hore kai pa tolpa kaingkai wring kmel wekg (40). 37 Ti apm Moses pake, kil la nasi tu wrong kinkpman a Israel pa la tolpa, 'Maur Wailen kil hi akrkahan kmel ur a kipm alkipm ti pa wa atn melnum ek wripm ur tol kupm tike.' 38 Yatom apm Moses pake, kil nti tu wrong kinkpman a mento Israel tu ark wrij hakai wrik weij hngrapm kalpmel. Kil wi yangkipm titnongket a Maur Wailen, a maur akwapel a Maur Wailen la nasel atn kaino tipmning Sainai pa yatom ye nar nasi tu yohmpei amento pa. Yangkipm a pike kil wi ye nar pa Maur Wor a Maur Wailen arpme, apm pike kil ye nar ekg ak nasi mento tike.
39 Ari tu yohmpei amento pa hret ekg atning katnun yangkipm a kil la pa, tu talpuln uk yirokg kil pa wa nikgwalpm a tu pa ark manet akwonalmpen la tolpa tu akal wa pleln wa kai Ijip pa yawrik. 40 Tolpa yatom tu la nasi Aron pa la tolpa, 'Mento ake ari Moses a pike wio hakai Ijip ti ye kul ti, kil kaino main kaino tipmning ti ekg ntekg tolhai. Ti kitn ntekgto kweiur tiur tol a Maur Wailen kil alkil pa ekg al tu kai hep ekg akal ikghlento.' 41 Yatom ak wang ripa, tu lap weij malungkij muinmainet ur pa ntekg kalingken tol kau wlampien ur pa, yatom elntatn tol maur wailen ur alntuen. Yatom tu ye wlikgek kweiur kweiur pa ye kul al wor uk wa tu utopen ntekg ekpma wail al ekpma a nangnang atnen, wa kpor klko lein ekg kuina ur a tu alntu ntekg pa. 42 Tu ak tolpa yatom Maur Wailen kil ukwen yirokg, wa kil eln tu ekg tu kpor klko lein ekg kat nang a kweiur kweiur tukol takgni kainil a kungkumeim a atn kaino ktnong pa, tol a ro hel kai wurkapm a tu melnum ek wripm a Maur Wailen pa la tolpa, 'Ti kipm wrong kinkpman a Israel ti, pike kipm ark kai wrik weij hngrapm kalpmel pa ark tol wring kmel wekg (40) pa, pike kipm alm wlikgek a kweiur kweiur ekg lap al wor uk kpor klko lein kupm tike aki? Pa kalpm. 43 Wan yalming hapm a pike kipm kat ye pa, pa ake kipm kat wan yalming alkupmen ti pa, kipm kat yalming a mring Molek tukol maur wailen ur alkipmen. Wa pike kipm ari Repan, mring a ha ur ai pa, yatom wa kipm ntekg mring pa kalingken tol kungku yatom kat pa ye atn akal kpor klko lein tukol Maur Wailen alkipmen pake. Tolpa ti hi kupm kwantepm ekg tu wiyepm ye kai arpm kai yirokgen a ha wail Papilon pa.' Yangkipm a Maur Wailen pa kil la kiti tu yohmpei alpmento pa apm kai tolpake.”
Maur Wailen pleln ukwor tu Israel
44 “Pike ak wang a tu manjan amento ark kai wrik weij hngrapm kalpmel pa, tu kpor klko lein Maur Wailen atn wan yalming hapm a tu ntekg pa. Pa planten tolpa Maur Wailen ntien arpm pa. Wan yalming hapm pa tu ntekg komkiti ek a Maur Wailen la nasi Moses akal tu ntekg pa, komkiti tol a kil kaling plan Moses ekg kil ari pa. 45 Yatom tu warim a yohmpei wapyipmri, walyipmri amento ti pa tu wreitn wi wan yalming hapm a Maur Wailen pa. Yatom Josua pa atn hep wi tu amento pa wi wan yalming hapm pa ye nakur num kai alm kwan tu knokg yiprokgen pa, yatom Maur Wailen kwan tu pa kai tukulein wrik pa, om tu ti wi wrik pa arke ark. Yatom tu le wan yalming hapm a Maur Wailen pa elnthel tike. Om wan yalming hapm pa hel tolpa hel, kulngkul kul ngko wang a Teipit pa kil paln melnum tukgunakgen a ikghlenten. 46 Ti Teipit kil atn a arpm akwap wor tolpa kai ikg a Maur Wailen pa yatom Maur Wailen wi wor lawel. Yatom kil ropon Maur Wailen la tolpa, 'Kitn Maur Wailen a yohmpei amento Jekob kpor klko leinjeitn pa, kitn wi wor akal kupm lenteitn wan yalming ur ti aki?' 47 Teipit yan pa la tolti, pake Maur Wailen ake wi wor, yatom warim kpman Solomon alkil pa lentel wan yalming pake.
48 Pake Maur Wailen a atn hep hangken kweiur kweiur wrongwailet pa kil ake arpm wan a mento melnum ti le pa, tol a pike Maur Wailen la hor ek a melnum ek wripm ur pa la tolpa, 49 'Ktnong ti pa wrik a kupm arpme ikghlen kweiur kweiur wrongwailet ti, wa knokg ti pa, wa kupm eln nepm atne. Ti hi kipm lentopm wan tolhai? Hel wrik hai ekg al kupm arpm ekg wi yapm pa? Pa kipm ake ntie. 50 Kweiur kweiur wrongwailet a kipm ari ti pa, mla ur ntekg? Apm kupm tike.' Yangkipm a Maur Wailen a melnum ek wripm ro pa apm la tolpake.”
Ari tu Israel pa tu ake wa atning yangkipm a Stipen la pa
51 Yatom wa Stipen wa la nasi tu hong tukgunakgen a tu Juta pa la tolpa, “Kipm pa nungkulkget ikg kai pa kai pa! Kipm weij arpmepm nikgwalpm wa kweiur ak hmpriepm nungkulkg tukol tu a ipma wekg a ake pike tu kwat numpalk pa, kalpm. Ti kipm pa apm tol tu yohmpei alkipmen a pike hep aklei wang talpuln ek a Maur Wor a Maur Wailen la nasepm pake. 52 Ti tu yohmpei alkipmen ti pike ikghlen tu melnum ek wripm ur a Maur Wailen pa arpm wor aki? Kalpm. Pike tu ntekgen paitn ukwen wleket wailet. Maur Wailen pike kil kat ekel tu ekg laron melnum nipet wor a Maur Wailen akal hi nar pa, ari tu eren almpen mo tolti. Ti melnum nipet wor pa pike nar pa, apm pike kipm ak tol tu yohmpei alkipmen pake, uk ya ekg tu wrongmnto kul almpel mo. 53 Yangkipm titnongket a Maur Wailen pa apm pike maur akwapel alkil pa laron nasi kipm tike, ari ake wa kipm atning katnun yangkipm ripa!”
Tu akweijel Stipen mo
54 Tu hong tukgunakgen atning yangkipm a Stipen la pa ari yangkipm pa almpen tukol hikyom ur, yatom nikgwalpm a tu pa rkahangken om tu nam ek paitn tolti. 55 Ari Stipen pa Maur Wor a Maur Wailen akwap titnongket kai kil pa yatom kil ikgkaino ktnong pa ari, kil ari klalen a Maur Wailen, wa kil ari Jisas pa kil atn kai wam wien a Maur Wailen pa, 56 yatom kil la tolpa, “Ti kipm ikgkaino ri! Kupm ari ktnong ti rekel yatom kupm ari Warim Kpman a Melnum pa kil atn kai wam wien a Maur Wailen.”
57 Tu atning a Stipen la tolpa yatom, tu wreitn ipma wleket hmpri nungkulkg a tu plalplal tolti tu plalnten wreitn kul apm arkulel ase!
58 Tu arkulel talpulel rkol wampel tolpa ye kahor hen kai tukulein ha wail pa, plaln pa, tu nir hapm kakir wail a tu alntu nowe pa piln eln kai ha nepm a melnum warimpen ur a arpm atning yangkipm pa, nang akil pa Sol. Tu pa ak titnongketel yangkipm pa la tolpa apm aklahle pake, tu melnum a wet atning ari yangkipm a Stipen la pa, tu ak weijel akal kil mo. * 59 Plaln pa, tu plalnten tu wi weij pa ekg ak er Stipen atn pa, kil kwe la tolpa, “Wailen Jisas, kitn wi maur wor akupm ti om!” 60 Kil eln nepm klko pa atn wa kil wlakil hakg yikaktnen la tolpa, “Wailen, ampur kitn akalmpe paitnpaitn a tu ntekg kul ekg kupm ti, yaper.” Kil la tolpa plaln pa, kil mo.
* 7:3 Stat 12.1,4,7 * 7:58 7.58 Yangkipm titnongket a Moses pa kil la tolpa, tol melnum ur kat kil alkil aki melnum kalpmel ur tolti la tolpa, kil pa Maur Wailen pa, pa paitn wailmanten. Tolpa ti wa tu wiyel ye kai wrik wompel pa ekg erel ak weij pa mo tolti. (Wokpris 24.13-16; Namba 15.35; Lo 17.4-7).