Aleluia (Hallelujah) Ama enge rhangät täkt di ngät tamän i, “Ama ansäs sage ma Engeska.” Ñäm 19:1, 4, 6

ama Abuk na ama Mabu (the Book of Psalms) Rhakt täkt ama abuk di qali qi e va Ama Mru Ngät Ama Rharesbane qäraktni i at mabu masirhat päm gi qärangätni i sa arhani ama ruvek bä sävät ma Devit ta säm a ngät. Luk 24:44 / Efe 5:19 / Kol 3:16

ama alek, ___ alek nani ___ (covetousness, to covet) ama snängaqa ama mor qa nani agini bä ba nas kärqäni i ma ama rhäqäp nä imek di qaku ama märäm ge sävetka iva qä rha ini Luk 12:15 / Lat 20:33 / Rom 7:7

ama ansäs (sage ma Ngämuqa, ___ nänsäs sage ___ (praise/worship (to God), to praise/worship to ___) Ma Ngämuqa aa Engevämgi di qiat tair särha ama ruvek iva qale rhi nänsäs sage guarhong mavängam. Dap kinak pa sokt ti nänsäs sagem ga. Urhi nänsäs sage ma Ngämuqa di na ama lat maos maos toqor qre i urhit tong sagem ga ura urhit bon da ama vodämes sagem ga. Mat 4:10 / Jon 4:24 / Rom 12:1

ama ansäspämgi ama me qi, ama ansäspämgi ama me qi na ama väspästämne, ama ansäspämgi ama me qi nä ma Ngämuqa aa muqunäga (the tabernacle, the tent of meeting, the tent of witness) Ama ansäspämgi ama me qi di mudu di ama Judaqäna arhä ansäspämgi na qi rhoqoräkt i sa rhat tet pät ama qräk dä bäs ama ivärhäs. Iaqyäkt ama ansäspämgi di rhat dräm dit täk pät a qi näkt saqi rhat tar täm gi bä vasägos di rhat tualat toqoräkt. Qi di ama iauski na qi sä ma Ngämuqa aa qäranas bä äkt i va Ama Mru Ngät Ama Rharesbane di sa rhat tes ki i ama ansäspämgi ama me qi na ama väspästämne inguna äkt di sa rhat dräm dat dän sage ma Ngämuqa e. E va Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di qosaqi rhat tes ki i ama ansäspämgi ama me qi nä ma Ngämuqa aa muqunäga inguna e väm gi di ama bokis na ama rharesbane qärangätni i e väm ngät di ama duliglem na ama Muräkt. Lat 7:44 / Hib 8:2 / Ñäm 15:5

ama ansäspämgi ama mor qi, ama ansäspämgi ama mor qi arha ivärhäm (the temple, the temple court/grounds) Mat 21:12 / Efe 2:21 / Ñäm 7:15

ama baptais, ___ baptais pät ___ (baptism, baptist, baptise) Iangärhäkt (Rangät täkt ama lat di ama qatnanaktpämda rhat tualat na ngät parhäm ma Jisas aa muräkt kärangätni i ama muqunängi na ngät bä ba ama ruvek sävät ama qatnanaktpämda i sa rha näpgoer na nas bä sa rha vodä mes sage ma Jisas i arha Mumaiar dä arha Engeska na qa nävät arhä qatnanakt. Mat 3:11 / Mak 1:4 / Kol 2:12

ama biaspärharha, ama ruvek kärarhani i ama bias pät a rha (lepers) Rhangät täkt ama enge na ama Grikkäna arha enge i leper dä ama rämgi ama leprosy di qia ong ama räm na ama bias maos maos. Aktni nämäni iangärhäkt ama räm di ama qlok. Mat 8:1 / Mak 14:3 / Luk 17:12

ama bokis na ama rharesbane (the ark of the covenant) Rhak täkt ama bokis di mudu di nga ama Judaqäna rhat tet koe nai vät ama qräk dä bäs ama ivärhäs di rhit ta qa. Qa di sa qale angätni ama mana ngä nä ma Aron aa tlaqa näkt ama duliglem gärqiglemni i ama Murakt nga e vät iglem mät ka. Hib 9:4 / Ñäm 11:19

ama brasini/brasirhom (copper coin/2 copper coins) Ama brasini di ama gaini na äm ama qäväläm nävät ama qunäga ama sägäk aa rhitsek. Mat 5:26 / Mak 12:42 / Luk 12:6

ama bret/bretkäna (bread, loaves of bread) Imäk äkt pät ama rhodäm i ma Jisas di ama ruvek tat täs ama bret pät ama qunäng moe bä äkt i sai di qäqi rhat tes ama tmäs maräkt i ama bret. E va Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di ut lu i ama bret di ngät mair ba arhongni maos maos. Ma Jisas di sa qa qoar i qa di ama bret na ama iar. Bä rhoqoräkt i ma Jisas ka nasäng nä ma Engeska aa tmäski dä qa rha ama bret bä qa von aa mudäsaqongda rhäm ngät i qä qoar i ngät di aa släqyige na ngät. Ut tes sävät ama bretkäna qärangätni i rhit bodäm ngät sage ma Ngämuqa bä qosaqi ut lu i sai di ama ruvek tat tu ama yis pa ama bret dap sai dä qaku. Mat 12:4 / Jon 6:34 / 1 Ko 11:24

ama donki (donkey) Ama donki di ama släktka qärakni i qat dräm gät ta ama ruvek dä ama qärhong. Qa rhoqor ama hos sokt di ama donki di ama gaini na qa. Mat 21:2 / Luk 10:34 / 2 Pi 2:16

ama enevaqi/enivirhong/enep (tribe/s, house/household) Jon 7:42 / Rom 9:8 / Ñäm 7:9

ama ensel ama vit na qa (archangel) Rhärhae rhäkt ama enselqäna di rha vit pät arhani ama enselqäna arhä väs pä ma Ngämuqa aa Muräktpäm. Ma Michael di ama ensel ama vit na qa. 1 Te 4:16 / Jut 1:9

ama ensel/enselqäna (nage ma Engeska) (angel/s (of the Lord)) Ma Ngämuqa qa säm ama enselqäna as pa ama ruvek arhä qamäs. Rha di ama qloqaqa na rha rhoqor ama iaus sokt di ama enselqäna di rhat nari nämät ma Ngämuqa dä rhat tualat i aa latta dä aa engemätta na rha. Näkt pasägos dä rhi nänsäs sagem ga. Luk 1:11 / Jon 1:51 / Hib 1:4

ama enge na ama siqutki/siqut (parable/s) Ama enge rhoqor täkt di sa ma Jisas ka märhamän bät a ngät ma ama rhäqäp nä imek toqoräkt i qre va qä su sävät aomni ama engäktki na äm ba ama ruvek. Ama enge na ama siqutki di ngät tamän sävät iomäkt ama engäktki na äm di na ama siqutki sävät ama ruvek arha iar dä arha lat dap pa qale na ama enge qärangätni i ngät tamän maräkt. Mat 13:10 / Mak 4:11 / Luk 20:19

ama enge qärangätni i ngät dän maräkt nage ma Ngämuqa, ama vämginaqa aa enge, ___ tamän bät ama enge qärangätni i ngät dän maräkt nage ma Ngämuqa (prophecy, to prophesy) See

ama engemätka sa ama sameng ama mär ngät (the evangelist) Lat 21:8

ama Epikuriangäna dä ama Stoikkäna (the Epicurean and Stoic philosophers) Rhärha rhäkt ama ruvek di ama unbem ama guläñem na ama Grikkänä qärarhani i rhat dräm dat tu arhä snäng masirhat sävät ama iar. Rhem däkt moe ama guläñem di rhi siqut iva rha rhualat sa arha ruvek iva rha rhän i ama ruvek kärarhani i mamär na rha mamär sokt di rhem däkt di qaku in du in snäng doqorne sävät iangärhäkt ama lat. Ama Epikuriangäna di rhat nanakt i mamär iva ama ruvek tat turäkt ta arhä mädräm ivakt iva ngärhi rhäksot na ama qänäskänes kärangätni i ngät täqäne sa rha bä va qaku mamär i nak pa qale rha mamär sa ama märmärgem mäni rhangät täkt ama iar. Dä ama Stoikkäna di rhat tu akni ama snängaqa sae qärakni i na ama vu ngät ama lat ngät dräm ngät dän bät ama ruvek kärangätni i angätni nävät a ngät di ngät dän mavängam. Bä iangärhäkt ama lat ama vu ngät di qosaqi mamär iva ama ruvek tat turäkt ta arhä mädräm iva märmär gem da rhoqoräkt i qale rha da angärha ron ivakt iva nak pa qale rha mamär sa ama märmärgem mäni rhangät täkt ama iar. Lat 17:18

ama gosaqi/gos (fig tree/s) Rhangät täkt ama ngämung gärangätni i rhat tes ngät i ama fig di ama ruvek e vät ama ngärhäktka ma Judea di rhat täs angät gavam. Sokt di ut tes iangärhäkt ama ngämung ta ama gos inguna iangärhäkt ama ngämung bä angät gavam di ngät toqor ama gos. Mak 11:13 / Jon 1:48 / Jem 3:12

ama iar ama sok täm ngät (eternal life) Rhangät täkt ama iar diva qaku rhäksot na ngät dä ama ruvek moe qärarhani i rhat nanakt nä ma Jisas ma Krais di sa ma Ngämuqa qa von da rhä rhangät täkt ama iar. Näma dä aut släqyigleng ngärhi ñäp sokt di nasot dä va qali lut ut nä ma Ngämuqa vasägos bä va mirhup bä va aurha iar diva ama nañis ngät mamär. Jon 3:16 / Rom 6:23 / Gal 6:8

ama iauska qät täk pät ___ (demonized, demon-oppressed, demon-possessed) ama ruqa qärakni i ama iauska qät bon ga bä ngäda sai dä qät bon ga masirhat bä ngäkt kre i iaqäkt ama iauska qä rhoer nanokt ka dä qat turäkt täm ga Mat 9:32 / Mat 15:22 / Jon 10:21

ama iauska/iaus (demon/s, evil spirit/s, unclean spirit/s) Ama iaus di sa mudu ma Ngämuqa qa säm a ngät i ama enselqäna na rha. Sokt di mamär dä qaku nani a rha iva rhi nanari nämät ka dap ta qyiradeng na aa snängaqa. Nasot dä rha met nasot ma Sämga bä rhäkt di ama vu rha ama qloqaqa na rha qärarhani i rhat tualat nä ma Sämga aa lat. Mat 12:24 / Mak 5:2 / Luk 4:33

ama iauski/iaus (image, idol) ama iauski qäraktni i ama ruvek ta mualat na qi rhoqor akni anga ruqa ura anga släktka ivakt iva rhi nänsäs sagem gi ura rhit bodämes sagem gi Lat 7:40 / Lat 17:29 / Ñäm 13:14

ama iausmätka, ama iauska qa e mät ___ (demonized man, demon-oppressed, demon-possessed) ama ruqa qärakni i ama iauska qät bon ga masirhat bä ngäkt kre i iaqäkt ama iauska qä rhoer nanokt ka dä qat turäkt täm ga Mat 8:28 / Mak 3:22 / Jon 10:20

ama insens (kärangätni i rhat tes ngät i ama frankinsens) (incense (frankincense)) Ama insens di ngät dän nava ama ngämung maos maos. Ama Judaqäna rhit ta ama qärhop nävä iangärhäkt ama ngämung bä rhit täktkäraräk ngät bä nät däm ngät. Nasot dä rhi qräskräs ngät bä ngät dän i ama rhabuqi näkt nasot dä rhit pästämne na ngät. Näkt iaqyäkt ama rhabuqi di sokt ama priskäna rhit päs ki va ama ansäspämgi ama me qi näkt sa rhänamäk dä ama priskäna rhit päs ki va ama ansäspämgi ama mor qi. Aktni ama rhabuqi rhoqoräkt di qiat dän i ama frankinsens. Ama insens di ama butbutki ama qulumgi qiat dän nävät a qi rhoqoräkt i qiat dang gäraktni i ama mär at tamaska. Mat 2:11 / Hib 9:4 / Ñäm 5:8

ama ituam/ituap (two pigeons/pigeons) Mat 21:12 / Mak 11:15 / Luk 2:24

ama ivärhäs na ama märmärgem (paradise) Rhos täkt ama ivärhäs di ama ruvek tat tu arhä snäng i qre va ama räkt ta ama ruvek tit ñäp dä nasot dä va rha rhet sae. Rhangät täkt ama enge di na ama Grikkäna arha enge di ama erhäs. Nasot di ngäda sai dä ama ruvek tat tes ama usäpki i ama ivärhäs na ama märmärgem inguna rhat tu arhä snäng i ama usäpki di qi rhoqor ama mär äs mamär ama erhäs. Luk 23:43 / 2 Ko 12:3 / Ñäm 2:7

ama kamel/kamelqäna (camel/s) Ama kamel di ama mor qa ama släktka qärakni i qat dräm gät ta ama qärhong dä ama ruvek. Näkt ka di sa märmärsäs gem ga iva qat tet mäuiu vät ama qräk dä bäs ama ivärhäs i qaku qät läk nani anga rigi masirhat. Mat 3:4 / Mat 23:24 / Mak 10:25

ama laiqa na ama vodämes (altar, offering table) ama laiqa qärakni i rhit boda ama vänbon sage ma Ngämuqa ura sage ama iaus pät aa rhäng. Mat 5:23 / Luk 1:11 / Ñäm 6:9

ama lat ama nañis ngät, ama lat ama nañis ngät, ama qrot ngät ama lat. Lat 2:22 / 2 Te 2:9 / Hib 2:4 ama lat ama nañis ngät, ama qrot ngät ama lat. Mat 24:24 / Jon 2:11 / 2 Ko 12:12

ama lat kärangätni i ngät dän masärmän (wonders) Ngi lu

ama latka/latta (workman/workers, servant/s) iarhakt kärarhani i rhat tualat bä ba arhani ama ruvek Mak 12:2 / Luk 2:29 / Jon 13:16

ama latka/latta qärak i qale qa va ___ rem, ama latka/latta qärak i qat tualat mavängam bä ba ___ (servant/s, slave/s) Ama ruqa ura ama ruqi rhoqor täkt di qa rhoqor ama latka sokt di sa aa morqa qa vodäm bät a qa bä ba nas. Bä äkt i mamär vät aa morqa iva qat turäkt täm ga varhäm aa snängaqa moe bä sai dä ama latta rhoqoräkt di arha morta rhi slava na rha masirhat. Lat 16:16 / Rom 6:16 / 2 Pi 2:19

ama lavuqi, ___ lavuqi na ___ (mercy/kindness, to show mercy/kindness) Rhangät täkt ama lat di rhoqor qre i qaku sävetka qat tuvät na ama lat ama vu ngät sävät sävetka qärakni i sa qa slava na qa. Ma Ngämuqa di qät lavuqi na ut toqoräkt aiut kärarhani i ut nanakt na aa emga ma Jisas ma Krais. Ngi lu

ama mädräm (the mind, knowledge) Mat 13:15 / Rom 8:6 / 1 Jo 5:20

ama mämairqi/mämairväm (synagogue/s) Ama mämairväm di ama vät kärangätni i ama Judaqäna di väspästämne na rha väm ngät ivakt iva rhat tamän särhäm ne bä qop ti nänsäs sage ma Ngämuqa. Mak 1:21 / Jon 9:22 / Lat 9:2

ama mämairqi/mämairväm ama me qi/ngät (tent/s) Ama mämairqi ama me qi di aktni ama vätki qäraktni i ama ruvek tit täk pät a qi näkt saqi rhat tar täm gi nasot bä vasägos di rhat tualat toqoräkt. Ama ruvek kärarhani i rhat dräm dat tet nävät a os ama ivärhäs bä sävät a os ama ivärhäs di rhat tas pä rhangät täkt ama mämairväm ama me ngät näkt tat tualat na ngät na ama släkt angät ngädäng ura na ama släkt angät käseng gärangätni i sa rha meng ngät ura na ama rhämän ngät ama boi. Lat 18:3 / 2 Ko 5:1 / Hib 9:11

ama märhamän mava sävät ma Ngämuqa, ___ tamän mava nä ma Ngämuqa (blasphemy, blaspheme) Qre iva ama ruqa qat tamän mava nä ma Ngämuqa di rhoqoräkt di qat täranas sävät a qa i qaku qät kutdrir sagem ga. Ge ama Judaqäna di rhangät täkt ama lat diva rhi veng sävetka vät angät päs.

ama mairnanas, ama snängaqa na ama mairnanas, ___ tair na nas (pride, to be proud) Mak 7:22 / Rom 11:20 / Jem 4:6

ama mastard (mustard) Ama ruvek tat dräm di nänbrakt ta ama gavämirhong nävät ama ngämungäm ama mastard ivakt iva rhi rha ama rhabuqi iva rha rhu qi vät ama tmäs toqor ama släkt iva ama qärnas mät ngät. Mat 17:20 / Mak 4:31 / Luk 17:6

ama matnävämnenaqa, ___ tatnävämne na ___ (judge, magistrate, to judge) Ama matnävämnenaqa di ama ruqa qärakni i qat dräm gat turäktpät mänguräp ama udiom ama ruiom ura mänguräp ama unbem ama guläñem na ama ruvek. Luk 6:37 / Rom 3:26 / Jem 5:9

ama meme/memeqäna (goat/s) Ama meme di qa rhoqor ama sipsip sokt di ama gaini na qa näkt aa qäseng di ama rhäväkt sä ngät näkt ama ebem da aa uväs. Mat 25:32 / Luk 15:29 / Hib 9:12

ama mir (myrrh) ama nängnigi nävät akni ama ngämuga qäraktni i ama valaqäs mät ki dä ama mär at tamaska Mat 2:11 / Mak 15:3 / Jon 19:39

ama modämne, ___ todämne na ___ (blessing, to bless) Rhangät täkt ama lat di rhoqor qre i sävetka qat tualat na ama märäm sävät akni ura qat tamän na ama enge sagem ga iva ma Ngämuqa qa rhualat na ama mär ngät ama lat sävät a qa. Mat 5:6 / Mak 10:16 / Rom 12:14

ama mudäsaqongga/mudäsaqongda, ___ i ___ päs ma Jisas aa rhäng (disciple/s) Ama mudäsaqongda di ama ruvek kärarhani i rhat dräm dit päs akni ama ruqa aa rhäng gärakni i qat dräm gä su ama ruvek ivakt iva rhit ta nagem ga. Ma Jisas di qa nasäng na aa lat sa ama ngärhäqyisem da udiom na rha ama mudäsaqongda. Mak 2:15 / Luk 14:27 / Lat 11:26

ama mumänaris, ama enge na ama mumänaris, ___ mu/mumänaris (promise, to promise) sävetka aa enge ama ngäktki na ngät iva qa rhualat na ani varhäm ngät Mat 14:7 / Lat 1:4 / Rom 4:14

ama mumaiar, ___ tumaiar na ___, ma Mumaiar (salvation, to save, the Savior) ama lat iva sävetka qä rhäqäs ta agini ura rha akni nämät ani qärqäni iva ini ngärhi sangäm na ini ura na qa. Rhoqoräkt i ma Ngämuqa qat tumaiar ut di qat tuisiska vät a ut iva saqi as kaku ma Sämga aa latta na ut dä qosaqi qat tuisiska vät a ut nämät ama lat kärangätni iva qä sangäm na ut pät aurha vuirhong angät päs. Jon 4:22 / Flp 3:20 / 1 Pi 3:21

ama mungäsnäng (heart, will, thinking, understanding, soul, conscience) Rhom däkt di ama qäväläm nämäni ama ruqa aa iar. Ama ruqa di aa släqyige dä aa qloqaqa näkt sävät aa mungäsnäng. Ama mungäsnäng di äm ngät tualat sä qa iva ut dräm i qa rhoqoräkt. Mat 15:19 / 1 Te 5:23 / Hib 4:12

ama muqunängi/muqunän, ama muqunän ama nañis ngät (sign/s, miraculous signs) Ngi lu

ama muräktpäm, ma Ngämuqa aa Muräktpäm, iaqäkt na rhävuk aa Muräktpäm, ama Muräktpäm na rhävuk, ama Muräktpäm (kingdom, God's Kingdom, that one above (in heaven) his Kingdom, Kingdom Above (of Heaven), the Kingdom) Na ama Uramätta arha enge di ama muräktpäm di aomni ama ivärhäm gärqomni i akni ama vitnaqa qat turäkt pä bäm bä äkt i qat turäkt bä bä iarhongäkt moe vä bäm. Mat 3:2 / Mak 1:15 / Luk 12:32

ama Muräkt, ma Ngämuqa aa Muräkt, ma Ngämuqa aa Muräkt/ama Muräkt nage ma Moses (the Law, God’s Law, God’s Law through Moses) Rhangät täkt ama enge di ngät tes iangärhäkt ma Ngämuqa aa rhäkne na aa rhodräp kärangätni i sa qa von däm ngät sage ma Moses ivakt iva qä von däm ngät sage ama Judaqäna. Mat 11:13 / Rom 7:22 / 1 Ko 9:9

ama murhämeska, ___ sek sä ___, ___ von da ama murhämeska sage ___, ___ nänsäs sage ___ (glory, glorify) Mak 8:38 / Jon 8:54 / 1 Ko 6:20

ama nän, ___ nän sage ___ (prayer, to pray) Mat 6:6 / Rom 12:12 / Jem 5:16

ama näpgoernanas, ___ näpgoer na nas

ama namuqa na ama mudäbäs (the lake of fire) Ngi lu

ama narhoer ngät ama gavam (first fruits) Sa ma Ngämuqa qa muräkt ba ama Judaqäna iva rhi von ga rha ama narhoer äm ama qäväläm nämäni ama tmäs kärqomni i ama mär äm mamär toqoräkt i sa rhit ta ama sräp ngät ama tmäs nävät ama et. Iomäkt ama qäväläm di sa rhat tes äm i ama narhoer ngät ama gavam. Nga rhoqoräkt i rhat tes ama qatnanaktpämda i ama narhoer ngät ama gavam di ma ama rhäqäp nä imek di ngät tamän sävät ama narhoer ta ama qatnanaktpämda kärarhani i sa rhat nanakt pät aosni ama ivärhäs. 2 Te 2:13 / Jem 1:18 / Ñäm 14:4

ama narhoerqa bä ba ama handret na rha ama ulaqimärharhärhäkt (centurion) Rhak täkt ama narhoerqa qä na aa ulaqimärharhärhäkt di ama Romgäna arha ulaqimärharhärhäkt na rha. Qa di ama moräs na qa ama ruqa. Mat 8:5 / Mak 15:39 / Lat 10:1

ama Ngärhoemga (the Son) aktni nävät ma Jisas aa ngärhep Mat 11:27 / 1 Ko 15:28 / Hib 1:8

ama Ngätmamäk (the Father) aktni nävät ma Ngämuqa aa ngärhep Jon 5:19 / Lat 1:4 / Flp 2:11

ama ñämñämgi/ñämñäm (vision/s) Luk 1:22 / Lat 2:17 / Ñäm 1:1

ama ñämsävätki, ___ ñäm sävät ___ (grace, loving kindness, to show grace to ___) Rhangät täkt ama lat di ngät toqor qre i ama ruqa qät bon da ama märini bä ba akni qärakni i qaku ama märqa na qa iva qä rha ini. Dä qosaqi ngät toqor qre i ama ruqa qarakni i qaku qät bon da ama märänga bä ba akni qärakni i mamär iva qä rha qa. Iaqäkt ama ruqa qärak i qät bon da ama märini dä qärakni i qaku qat bon da ama märanga di in moe in ñäm sävät iaiomäkt ama ruiom. Ma Ngämuqa qat tumaiar na ama ruvek nävät aa ñämsävätki dap kaku nävät angätni ama lat kärangätni i rhat tualat na ngät. Rom 12:3 / Tit 3:4 / 1 Ti 1:2

ama ñäpta arha ivärhäs (Hades) Na ama Grikkäna arha enge di rhangät täkt ama enge ma Hades di angät tarimini di ama ñäpta arha ivärhäs. Mudu di ama ruvek tat tu arhä snäng i ama ruvek moe di rhat tet sävät tos täkt ama ivärhäs nasot arha tñäpki. Sokt di va Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di ama ruvek kärarhani i sa rha säm bäm ngät di rhat tu arhä snäng i iosäkt ama ivärhäs di ama ivärhäs na ama märänga ama mor qa na ama ruanini dä va sokt ama vu rha ama ruvek dä ma Ngämuqa aa saqong ba rha rhet sae. Dap tat tu arhä snäng i ama räkt ta ama ruvek dä ma Ngämuqa aa saqong di nasot ama tñäpki di nak pa märmär gem da ge ma Jisas pät ama ivärhäs na ama märmärgem. Luk 16:23 / Lat 2:27 / Ñäm 20:14

ama ngätmamäk/ngätmamäkkäna (the father/s, the patriarch/s) Rhärha rhäkt di

ama Judaqäna arhä mamäkkäna qärarhani i ama moräs na rha. Lat 2:29 / Rom 15:8 / Hib 7:4

ama ngaivini, ngaivirhong, ___ ama ngaip ngät (mystery/ies, secret/s) Ama ngaivini di ama enge qärangätni i sa ma Ngämuqa qa muqunäga sä ngät bä ba arhani ama ruvek dap kaku bä ba arhani. Ura rhäni rhäkt di ama enge qärangätni i sa mudu as kaku qunäga sä ngät sokt di nasot dä sa qunäga sä ngät. Mat 13:11 / 1 Ko 2:7 / Efe 3:6

ama ngangga/ngangda (sä ma Ngämuqa aa lat) (apostle/s (with God's work)) Rhärha rhäkt ama gamoe di ama nañis ta ma Ngämuqa aa latta na rha. Ama ngärhäqyisem da udiom na rha ama gamoe qärarhani i sa rhit päs ma Jisas aa rhäng i aa mudasäqongda na rha di nasot dä ama ruvek tat tes ta i ama ngangda sokt di qaku rhä ma Judas Iskariot inguna sa qa ñäp. Ma Sol qärakni i nasot di rhat tes ka i ma Pol di qosaqi qa di ama ngangga na qa sokt di qaku qa nämäni ama ngärhäqyisem da udiom na rha. Näkt pa ama abuk na Ama Ngangda Arha Lat di sa ma Pita qä na ama qatnanaktpämda rha nän näkt ta armeng dä ma Matias ivakt iva qä rha ama släqyäs kärqosni i mudu ma Judas Iskariot aa släqyäs. Mak 3:12 / Lat 1:2 / 2 Pi 3:2

ama olip (olive/s) Ama olip di ama ngämuga aa gavam gärangätni i ama ruvek rhat täs ngät dä rhit täkbrät päm ngät nani ama oel.

ama pam (palm) Ama ngämung ama pam di ngät nämäni ama ngämung gärangätni i ngät toqor ama emäs. Jon 12:13 / Ñäm 7:9

ama pel/pelqäna (pearl/s) Ama pel di ama mär qa ama qulum ga ama duiqa qärakni i rhit ta qa nämät ama na qärakni i ama ligär masirhat pät a qa. Mat 13:45 / 1 Ti 2:9 / Ñäm 21:21

ama pris ama vit na qa (the high priest) Mudu ma Aron di ama narhoer qa ama pris ama vit na qa na qa. Nasot a qa dä ma Eleasar qä na aa emga ma Fineas di ama prisiom ama vit na iom bä nasot a iom dä sa ma Ngämuqa qa muräkt iva vasägos dä va ama priskäna ama vit na rha rha rhän nämäni ma Fineas aa enevaqi. Qosaqi ma Jisas di ama pris ama vit na qa sokt di qaku qa män nämäni ma Aron gä nä ma Fineas ina enevaqi. Ma Jisas sa qa män nämäni ma Melkisedek aa enevaqi. Sokt ama pris ama vit na qa di mamär vät a qa iva qa rhet säva ama qumärqumär äs ama ivärhäs mamär va ama ansäspämgi ama me qi dä va ama ansäspämgi ama mor qi. Mat 26:65 / Hib 8:1 / Hib 9:7

ama priskäna ama moräs na rha (chief priests) Mat 21:15 / Jon 7:32 / Lat 26:10

ama pris/priskäna (priest, priests) Rhärha rhäkt di arhani ama gamoe nämäni ama Judaqäna qärarhani i sa rhat tualat pa ama ansäspämgi ama me qi ura va ama ansäspämgi ama mor qi i rhi nän dä rhit boda ama vodämes sage ma Ngämuqa bä ba ama ruvek. Sokt ma Aron gä na aa es ama gamoe nasot a qa di mamär vät a rha iva ama priskäna na rha. Lat 6:7 / Hib 7:17 / Ñäm 1:6

ama qatnanakt (ama qrot ngät) nä ma Ngämuqa (i)va ___, ___ nanakt (nä ma Ngämuqa) iva ___ (hope in God that will ___, to hope (in God) that ___) Ama enge i hope di na ama Inglis di vät iomäkt ama qäväläm gärqom i sävetka di nani a qa iva ani ama mär ini ngä rhän bä qat tu aa snäng i nguaräm va ini ngä rhän dap kaku qat dräm ivar ngäktki iva ini ngä rhän sokt di nani a qa iva qoki rhoqoräkt dä soknga qale qa ma ama qrot sa ama snängaqa rhoqoräkt. Lat 26:7 / Rom 8:24 / Gal 5:5.

ama qatnanaktpämda e ___ (the believers/congregation/church/saints at ___) Gal 1:1 / Flp 1:1 / 1 Te 1:1

ama qatnanaktpämda moe (the church)

ama qatnanaktpämga/da, ___ nanakt na ___ (believer/s, to believe, to have faith) ama ruvek kärarhani i rhat nanakt nä ma Jisas ma Krais ma Engeska bä rhat dräm väspästämne na rha ivakt iva rhi nän sage ma Ngämuqa dä rhi nänsäs sagem ga Lat 5:11 / Rom 16:1 / 1 Ko 14:23

ama qatnanakt, ama qatnanakt nä ma Jisas, ama qatnanakt nä ma Ngämuqa (belief, faith) As pä iomäkt ama qäväläm angät kamäs kärqom i sa ma Jisas ka män mäni ama ivätki dä nasot iomäkt ama qäväläm di sa ma Ngämuqa qat tumaiar na ama ruvek di sokt nävät arhä qatnanakt mäni qa. Ama ruvek di nak kaku ma Ngämuqa qat tumaiar ta nämät ama ruanini ama mor ini vät arha vuirhong angät päs dä qät bon da rha ama iar ama sok täm ngät di nävät angätni ama lat kärangätni i sa rha mualat na ngät. Dap kinak nävät aa lavuqi dä aa ñämsävätki di qat tumaiar ta di sokt nävät arhä qatnanakt mäni qa dä mäni aa emga aa lat. Rom 4:3 / Efe 2:8 / Jem 1:3

ama qavatnävätlägut, ___ qavatnävätlägut (adultery, to commit adultery) Rhangät täkt ama lat di sävetka qat tualat na ngät toqoräkt i qat tas kä nä sävitki qäraktni i qaku aa egutki na qi ura rhoqoräkt i sävitki qiat tas ki nä sävetka qärakni i qaku arha egutka na qa. Ngakt bä rhoqoräkt dä iaiomäkt ama ruiom moe di ini qavatnävätlägut. Mat 5:28 / Mak 10:19 / Rom 2:22

ama qloqaqa (spirit) Rhangät täkt ama enge di ngät tuqunäga sävät iomäkt ama släqyige angät käväläm gärqom i om ngärhit bon ama släqyige rha ama iar bä äm ngät dän di sokt nage ma Ngämuqa. Ama ruqa di qat dräm ma Ngämuqa di nävät aa qloqaqa. Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di ngät tamän i ama ruqa qärakni i qaku ma Ngämuqa qa säm a qa iva ama iaräs na qa di aa qloqaqa di ama ñäp ka. Ama ruqa aa qloqaqa diva qat däqäm doqoräkt i ma Ngämuqa qät säm a qa iva ama iaräs na qa. Näkt nasot ama qatnanaktpämga aa tñäpki di sa aa släqyige ngä ñäp sokt di as kat däqäm bät aa qloqaqa. Sokt diva as pa vät aung anga qunäga nasot diva qat däqäm bät ama slägyige qärqigeni i sa ma Ngämuqa qa säm ige iva ama iaräs nä ige dä ama nañis ige mamär. Rom 8:16 / 1 Ko 5:5 / 1 Pi 4:6

ama Qloqaqa ama Qumärqumärqa/ma Engeska aa Qloqaqa (Holy Spirit/Spirit of the Lord) Rhem däkt ama ngärhevem di in moe in des iaqäkt ama ruqa ama qloqaqa nämäni ama dävaung na rha ama ruvek ama qloqaqa iarhakt kärarhae i ama sägäk na rha qärarhae i ut tes ta i ma Ngämuqa. Aiomni ama udiom di ma Ngämuqa ama Ngätmamäk dä ma Jisas ma Krias ma Engeska. Ama Qloqaqa ama Qumärqumärqa di sa qale qa vä ama qatnanaktpämda moe näkt ka di ama muqunän na qa nä ma Ngämuqa aa mumänaris na ama mumaiar bä ba rha. Mak 1:8 /

ama qoengait/qoengitnäk (generation/s) Ama qoengitnäk di ama enge qärangätni i ngät tamän sävät ama rhodäm sa ama sägärhae nasot a ne i ama rhuarqi bä sävät ama quluagi bä sävät ama ngärhikkäna bä sävät ama ngätmamäkkäna bä sävät arhä rhoes. ama qrot ngät ama lat, ama lat (miracles, mighty deeds, work/s) Ama lat ama nañis ngät ngä na ama qrot ngät ama lat di na ama Grikkäna arha enge di ama sägängät ama enge bä iangärhäkt ama enge di ama qrot ngät ama lat. Ama lat kärangätni i qorhäs iva rhoqorne na ngät na ama lat ama nañis ngät ura ama qrot ngät di ama lat kärangätni i ngät dän masärmän ngä na ama muqunän ura ama muqunän ama nañis ngät. Rhangät täkt ama lat moe di ngärhi sämaengäktki nä ma Ngämuqa aa engemätta dä aa enge. Bä qosaqi ngärhi sämamor nä ma Ngämuqa qä nä ma Jisas in murhämeska. Bä ngärhir qur ama ruvek i sa qale ma Ngämuqa aa Muräktpäm de bä ngärhi sämamor na ama ruvek arhä qatnanakt. Ngät di ngärhir qur ama ruvek i ma Ngämuqa di ama vit na qa mas. Näkt ngät tatnärha ama ruvek. Vä ma Ngämuqa aa Engevämgi moe di ut tes i sa ma Ngämuqa qa mualat na ama lat toqor täkt bä qosaqi ma Jisas ma Krais näkt ama Qloqaqa ama Qumärqumärqa näkt ama enselqäna dä ma Ngämuqa aa latta. Näkt kosaqi ma Sämga bä sävät aa latta rha mualat na ama lat toqoräkt. Mak 6:14 / Jon 14:12 / 1 Ko 12:10

ama qumärqumär äs mamär ama ivärhäs (Holy Place) Ama mänariska na äm ama qäväläm ba ama ansäspämgi ama mor qi di sa rha mudäkt mät äm ma ama unbam na ama boiqi ama uiu qi qäraktni i qiat nar. Aomni ama qäväläm di ama mor äm bät aomni angät päs bä mät äm di sa qale ama vodämes na ama insens angät laiqa qä na ama laiqa sä ama bretkäna iva sage ma Ngämuqa qärqiomni i sa rha ong bät in gämirigleng moe na ama gol. Näkt kosaqi qale ama ngärhäqyisem na ngät ama lirhäng gärangätni i ngät mair da ama tlang gärangätni i sa rha mualat na ngät na ama gol.

ama qumärqumär ___ mamär (holy)

ama qyiradeng, ___ kyiradeng na ___ (forgiveness, to forgive) Rhangät täkt ama lat di rhoqor qre i rät pät sävetka na akni aa anga lat ura aa anga enge anga vu ngät sävät a nas. Qa diva qaku qä namuvät nä iangärhäkt ama lat dap kinak pa qä qyiradeng na ngät. Ma Ngämuqa di sa qat tualat toqoräkt sävät a ut toqoräkt i urhi näpgoer na nas bä ut tu ut katnanakt mäni ma Jisas ma Krais ma Engeska sa aa lat mäni ama sämänamuqa.

ama räkt ka (mamär) dä ma Ngämuqa aa saqong (justified, right (completely) in God's eyes, righteous) Rhoqoräkt i sa ma Ngämuqa qät kyiradeng na aurha vuirhong di qat tualat sä ut bä ut dän i ama räktta mamär da aa saqong.

ama räkt ngät ama lat (righteousness)

ama ruqa qärakni i qät lu vät ama sipsipkäna (shepherd) Ma Jisas di sa qat dräm gat tes nas i qa di ama ruqa qärakni i qät lu vät ama sipsipkäna inguna aa lat sävät a ut di ngät toqor ama ruqa rhoqoräkt aa lat.

ama ruqa/ruvek kärakni i qat tamän maos dap kinak kat tualat maos (hypocrite/s) Ama ruvek toqor täkt di rhat dräm dat tualat sädä saqong.

ama ruvek kärarhani i sa ma Ngämuqa qa armeng däm da (the elect) Rhärha rhäkt ama ruvek di iarhakt kärarhae i sa ma Ngämuqa qa armeng däm da iva rha rhän i aa es na rha bä va rhi rha ama iar ama sok täm ngät.

ama rhäqästäm, ___ rhäqäs ta ___, ___ rhuisiska vät ___ (deliverance, redemption, to deliver, to free) Rhangät täkt ama lat di rhoqor qre i sävetka qät ta aung ura ani näda ama märänga aa ron.

ama rharesbane, ___ tares ba ne (agreement, contract, covenant, to agree with each other) ama lat kärangätni i anga ruiom in du ba ne iva akni qat tualat na angätni ama lat dap pa akni qat tualat na angätni ama lat parhäm aina enge qärangätni i sa in säm a ngät ura in märhamän särhäm ne na ngät

ama sägäni nämäni ama ngärhäqyisem nä irhong (tithe, one tenth) Rhangät täkt ama lat di as mudu vät ma Ngämuqa aa Muräkt angät kamäs di sa ama Judaqäna rhat dräm dat tualat na ngät. E va Ama Mru Ngät Ama Rharesbane di ut tes sävät ma Abram gä nä ma Jekop i sa in bon da ama sägäni nämäni ama ngärhäqyisem nä irhong. Nasot dä ma Ngämuqa qa muräkt pa aa Muräkt iva ama Judaqäna rhit bon da ama sägäni nämäni ama ngärhäqyisem nä irhong.

ama sämänanamuqa (cross) Ama sämänanamuqa di ama ngämuga qärakni i mudu di ama Romgäna rhat dräm di veng ama vu rha mamär ama ruvek i rhi edämsäs pät a rha mäni qa. ama sämänanamuqa.

ama sämagaininanas, ___ sämagaini na ___ (humility, to humble)

ama Sabat (the Sabbath) Ma Ngämuqa qa muräkt bä ba ama Judaqäna iva vät ama sägäk ama qunäga nävät ama ngärhäqyet da udiom ama qunäng diva mämae vät a rha vät a qa. Vät iaqäkt ama qunäga qärakni i rhat tes ka i ama Sabat diva rhi nänsäs sage ma Ngämuqa näkt pa mämae vät a rha nävät arha lat moe. Va rhat tualat toqoräkt mänasäng bät ama qäväläm gärqomni iva ama qunäga qa rhon mät ama Bung bä dängdäng bät ama qäväläm gärqomni iva ama qunäga qa rhon mät ama Ruruai.

ama Sadyusiqa/Sadyusiqäna (Sadducee/s) Ama Sadyusiqäna di ama Judaqäna arhä narhoerta qärarhani i rhat dräm di rhoer nanokt ama guläñgi na ma narhoerta mamär qäraktni i rhat tes ki i ma Sanedrin. Ama rhäqäp na rha di ama mor äs na rha ama priskäna. Rha di qaku rhat nanakt iva ama ruvek ta rhäranas nämät ama tñäpki bä qosaqi rhat nanakt i qaku anga enselqäna rha e. Qaku qänäskänes ta sävät ama Judaqäna arhä mamäkkäna arhä qärhong dap kinak qänäskänes ta sokt sävät iarhongäkt kärqärhong i sa irhong nga e va ama Muräkt. Qaku nani a rha na ama Farisiqäna sokt di rhoqor ama Farisiqäna qärarhani i rhat tair särhä ma Jisas di qosaqi ama Sadyusiqäna rhat tualat toqoräkt. Ma Jisas di sa qat tamän sävät arhä väs inguna rhat dräm dat tualat sädä saqong.

ama salfa (sulfur) Rhangät täkt ama dui di ama rhurhu ngät dä ama qabus täm ngät. Qre va ngät dang diva aqärnas täm ngät masirhat dä va ama vu angät tamaska mamär näkt pa ama butbutki ama mor qi qiat dän näväm ngät.

ama sameng ama mär ngät (the gospel) Ama enge na ama Grikkäna arha enge i gospel di angät tarimini i ama sameng ama mär ngät. Ma Pol di sa qa säm i sokt kale ama sägängät ama sameng ama mär ngät e dap kaku agung sae. Rhoqoräkt i ma Jisas ka män di qa sameng i sa ma Ngämuqa aa Muräktpäm ngä män ngä na qa bä rhäkt di ma Sämga aa muräkt di sa rhäksot na ngät. Bä äkt i rhom däkt di ama sameng ama mär ngät inguna rhoqoräkt i qale lut i ama ñäpta na ut mät aurha vuirhong bä qosaqi ama latta na ut pä ma Sämga aa rem di nävät ma Ngämuqa aa lavuqi dä aa ñämsävätki di sa qa rhäk na aa emga ma Jisas ivakt iva qa rhän i ama vodämes na qa bä ba ut sage ma Ngämuqa. Ma Ngämuqa qät tares pät iangärhäkt ama vodämes angärha rhäng bä nävät a ngät di sa qät kyiradeng na ama ruvek sa arha vuirhong iarhakt kärarhae i rhat nanakt nä ma Jisas ma Krais ma Engeska aa lat bä rhit näpgoer na nas i rhit dong nämät arha vuirhong bä sage ma Ngämuqa. Rhoqoräkt bä iarhakt ama ruvek di sa rha män i ama räktta na rha dä ma Ngämuqa aa saqong näkt sa isiska vät a rha nämät aa matnävämne vät arha vuirhong angät päs. Rha di qosaqi rha män i ma Ngämuqa aa es na rha bä sa rha rha ama iar ama sok täm ngät. Näkt ta diva qale rha ge ma Ngämuqa vasägos ma ama soktäm. Mat 9:35 / 2 Ko 4:4 / Efe 1:13

ama samengirhämes, ___ sameng irhäm mes (confession, to confess)

ama sandal (sandal/two sandals) Ama sandal di ama su qärangätni i rhit kop pa angät päs na ama rhängämitnäm näkt ama släqyimek pät a ngät i rhat lu mamär na ama ruqa aa qäriglem.

ama Selot/Selotkäna (the Zealot/s) Ama Selotkäna di ama gulängi na ama Judaqäna qärarhani i qaku nani a rha iva ama nañista rhat turäkt täm da bä äkt i rhat dräm di sämaqrot na ama ruvek iva rhat tair särha ama Romgäna.

ama sen/seniom/sengäna (chain/two chains/chains)

ama simängaqa/simängap (dove/s, turtledove/s)

ama singi/sen (knive/s)

ama sipsip/sipsipkäna (sheep) Ama sipsipkäna di ama släkt kärangätni i ngärhit läk nani aung anga ruqa iva qä rhoer nanokt ngät dä qät lu vät a ngät inguna ngät di sa märmärsäs gem ngät iva mängmungsäs sä ngät bä ngärhi sangäm na nas. Ama ruvek kärarhani i rha säm Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di rhat dräm dat tes ama ruvek i ama sipsipkäna inguna qosaqi rha di rha rhoqor ngät toqoräkt.

ama siqutsiqut, ___ siqut na ___ (temptation/s, tempt) agini qärqäni i ama ruqa qat dän bät ini qärqäni i mamär vät ini iva ini ngärhi rhartäm sä iaqäkt ama ruqa iva qa rhualat na ama vuini

ama Skraip/Skraipkäna (Scribe/s) Ama Skraipkäna di rhat dräm dit säm ama Muräkt nage ma Moses säva atnäkni ama abuqitnäk. Rhit lu vät arha lat mamär bä äkt i ama ruvek di rhat tu arhä snäng i ama Skraipkäna di ama mädrämda na rha sävät ama Muräkt. Nasot dä ama Skraipkäna di rha män i ama ruvek kärarhani i rhat dräm di su ama ruvek sävät ama Muräkt bä qosaqi rha män i ama matnävämne na rha sävät a ngät. Ama Skraipkäna di rhat tu angätni ama muräkt masirhat mamär savono sävät ma Ngämuqa aa Muräkt. Rhat dräm dat turäkt narhoer bä ba ama ruvek sa ama ansäs ngä na ama rhisu va ama mämairväm bä nga rhoqoräkt di ama ruvek tit kutdrir sagem da i ama moräs na rha.

ama släqyige, ama ruvek moe (the body/flesh, all flesh)

ama snängaqa (heart, conscience, thinking)

ama snängaqa ama vu qa sävät ___ (envy, jealousy) ama snängaqa ama vu qa sävät sävetka sa aa qärhong ama mär irhong ura sävät aa mämairäs

ama snängaqa (ama mor qa) nani ama qärhong masirhat ba nas, dä nani ___ iva ___ ta ama qärhong masirhat ba nas (greed)

ama tmäski na ama bretkäna qärangätni i qaku anga yis päm ngät (Feast of Unleavened Bread) Rhakt täkt ama tmäski di qiat tuqunän bät iomäkt ama qäväläm gärqomni i mudu ama Judaqäna rha lir ta ang nae ma Isip bä värvär ta bä äkt i qaku rha mu ama yis pa arhä bretkäna. Rhakt täkt ama tmäski di ama Judaqäna rhat tualat na qi nasot ama tmäski ma Pasova.

ama tmäski va ama mämairväm ama me ngät (Feast of Tabernacles) Rhakt täkt ama tmäski di qiat tuqunän bät iomäkt ama qäväläm gärqom i mudu ama Judaqäna rhat pitmane vät ama qräk tä bäs ama ivärhäs. Vät takt täkt ama tmäski at kunäng di ama Judaqäna rhat tualat na ama värhirhong doqor ama qatnamet na ama ngämung ngä na ama pam angä rhäkt bä rhat tas päm ngät.

ama ulaqi arha singi/sen (sword/s) Rhakt täkt di ama ulaqimärhaarhäkt aa singi qäraktni i ama uiu qi dä ama ras ki näkt kit nes närhage närhage.

ama ulaqimärhaarhäkt/ulaqimärharhärhäkt (soldier/s) ama usäpki. Mak 12:25 / Luk 20:5 / Jut 1:24-25

ama usäpki (heaven) Mudu di ama ruvek tat tu arhä snäng i ani qärqäni i ama moräs nä ini vät arhä väs di ini nga e rhävuk daver mä rha. Dä soknga sa rhat tu arhä snäng i ama usäpki di qali qi rhävuk. Sokt di qaku ama ruvek tat dräm mamär i qali qi qoe nai. Ama usäpki di ama ivärhäs kärqosni i qale ma Ngämuqa e qä na ama enselqäna bä sävät arhani qärarhani i rhi nänsäs sagem ga. Ma Jisas ma Krais di sa qa män na rhävuk näda ama usäpki arha ron bä nasot aa tñäpki dä ama qäväläm gärqomni i qa märanas nämät ki dä saqi evär däm ga sae. Näkt ma Jisas kat mair e bä ba ama qatnanaktpämda dä ma Ngämuqa aa saqong. As pa vät aung anga qunäga diva evär däm ga na rhävuk bä sämäni ama ivätki ivakt iva qä rha aa ruvek dä va qa rhän näva aa ikkäna arhä väs. Näkt nävät ma Ngämuqa aa ñämsävätki diva aa ruvek moe diva qale rha e gem ga da ama usäpki arha ron.

ama vit na äs ama qumärqumär äs mamär ama ivärhäs (Holy of Holies, Most Holy Place) Rhom däkt ama qäväläm ba ama mänariska na äm ama qäväläm ba ama ansäspämgi ama mor qi di ama gaini na äm bät aomni angärha qar. Mät äm di ama bokis na ama rharesbane qärakni i sa rha ong bät aa qämirigleng moe na ama gol.

ama vitnaqa aa qäbautki (crown) ama nañis ki ama qäbautki qäraktni i sokt ama tpäskinaqa rhoqor ama vitnaqa qat dräm gat tu qi da aa uväs ivakt iva ama ruvek tat lu i ama vitnaqa na qa

ama vodämes (sage ma Ngämuqa), ___ boda ama vodämes (sage ma Ngämuqa) (sacrifice, offering, to give an offering (to God)) Varhäm ama räkt ngät ama lat di mämär iva ma Ngämuqa qä sangäm na ama ruvek pät arha vuirhong angät päs dap pa qosaqi qät kyiradeng na ama ruvek sa arha vuirhong iarhakt kärarhae i sa rha näpgoer na nas. Ma Ngämuqa di qa qur a ut i qa di ama räkt ka ama matnävämnenaqa rhoqoräkt. Nävät iangärhäkt ama vodämes na aa emga di qat tualat toqoräkt i qat lu ama qatnanaktpämda i ama räktta na rha nävät arhä qatnanakt nä iangärhäkt ama vodämes bä ba rha dap kosaqi qat tatnävämne nä iarhakt kärarhani i qaku rhat nanakt nä iangärhäkt ama vodämes. Ama vodämes pät ama rhodäm i Ama Mru Ngät Ama Rharesbane di qaku mamär vät a ngät iva ngät tualat sa ama ruvek iva ama räktta na rha dä ma Ngämuqa aa saqong. Ama lat iva ama ruvek ti vodämes na ama släktka vät iangärhäkt ama rhodäm divakt iva ngärhir qur ama ruvek i ani diva qoki ini ngärhi ñäp toqoräkt i ama ruvek tat tualat na ama vuirhong.

ama vu da ___ ron mamär sävät ___ (hate)

ama vuini/vuirhong (sin/s) Rhangät täkt ama enge na ama Grikkäna arha enge di angät tarimini i sävetka qot däm ga nävät akni ama siqutka qärakni i sa ma Ngämuqa qa mu qa. Ma Ngämuqa di ama qumärqumär qa mamär dä aa siqutka ba ut diva qosaqi u rhän i ama qumärqumärta mamär na ut. Rhak täkt ma Ngämuqa aa siqutka di qär qur a ut irha ama lat kärangätni i nani a qa iva ut tualat na ngät dä ama lat kärangätni i qaku nani a qa iva ut tualat na ngät ivakt iva ama qumärqumärta na ut mamär. Qre va qaku ut tet parhäm aa snängaqa rhoqoräkt di ut tualat na ama vuirhong. Ama vuini di qaku ini ngät tamän sävät ama lat kärangätni i ama vu ngät parhäm ama ruvek arhä snängaqa dap kinak ini di ini ngät tamän sävät ama lat kärangätni i ama vu ngät parhäm ma Ngämuqa aa snängaqa.

ama Farisiqa/Farisiqäna (Pharisee/s) Ama Farisiqäna di ama ruvek kärarhani i rhat dräm dit täktäm bät ama ruvek iva rhat tet parhäm ama Muräkt ngä nä iarhongäkt kärqärhong i ama Skraipkäna rhat tu irhong sae sävät ama Muräkt angärha rhäng. Ama rhäqäp na rha ama Farisiqäna di rha nämäni ama ruvek mavängam. Rha di qänäskänes ta sokt sävät ama släqyige dap kaku qänäskänes ta sävät ama qloqaqa. Bä äkt i sa rha sämaqrot na ama ruvek iva rhat tet nasot ama Muräkt ivakt iva ama räktta na rha dä ma Ngämuqa aa saqong. Ama Farisiqäna di sa rhat tair na nas i ama Farisiqäna na rha dap kosaqi rhi rharñis däm mes nämäni ama ruvek kärarhani i qaku ama Farisiqäna na rha. Mat 16:6 / Luk 11:37 / Jon 3:1

ama Jentailqa/Jentailqi/Jentailqäna (Gentile/s) Ama Jentailqäna di ama ruvek kärarhani i qaku ama Judaqäna na rha. Mak 7:26 / Lat 10:28 / 1 Ko 1:23

ama hos (horse) Ama hos di ama släktka qärakni i qat dräm gät ta ama ruvek bä sävät ama qärhong. Qa rhoqor ama donki sokt di ama morqa na qa näkt ama ngaga däm ga. Lat 23:23 / Jem 3:3 / Ñäm 19:11

ama wain/ama qauligleng gärqiglengni i rhat tes igleng i ama wain, ama etki na ama wain, ama wain angät gavam (wine, grape vines, vineyard, grapes)

ama wit (wheat) Ama wit di ngät toqor ama rais näkt ama ruvek tit ta angät gavämirhong bä rhi qräskräs irhong ma ama rhabuqi ama plaua.

ama yis (yeast, leaven) Ama yis di ani ianiäkt kärqäni i ini ngärit näpgoer na ama suga va ama plaua ma ama laurqi dä soknga ini ngät tualat sa ama bret iva ngärhi rhir.

angätni ama levaet na ngät kärangätni i ngät däqäm gärangät i ngät maos (the four living creatures) Äkt di ngät tamän sävät kärangät ama levaet na ngät. Ñäm 4:6-8

gua ruavek mäni ma Jisas (Brothers (Christian - in address)) Lat 2:29 / 1 Ko 14:20 / Flp 3:13

ma Engeska (the Lord) Rhangät täkt ama enge di vät ama rhäqäp nä imek dä ngät tes ma Jisas ma Krais dap ngäda sai dä ngät tes ma Ngämuqa ama Ngätmamäk. Ngäni lu

ma Engeska aa tmäski (holy communion) Rhangät täkt ama lat di ma Jisas ka nasäng na ngät toqoräkt i qa mäs kä na aa mudäsaqongda vät ama dängdängini na qi ama bängagi toqoräkt iva duququ dä va qä ñäp. Qa rha ama bret ngä na ama wain bä qa von aa mudäsaqongda dä qa qoar na rha iva rha äs dä va rhi nakt toqoräkt näkt pa rhat tu arhä snäng sävät a qa qre va rhat tualat toqoräkt nasot. Mat 26:26 / Lat 20:7 / 1 Ko 11:20 ma Engeska ma Ngämuqa rhämana. Luk 24:3 / Lat 11:21 / Efe 5:10

ma Engeska ma Ngämuqa (the Lord God) Rhangät täkt ama enge di vasägos dä ngät tes ma Ngämuqa ama Ngätmämäk. Ngäda sai dä ama enge ma Engeska di ngät tes ma Ngämuqa ama Ngätmamäk bä qop sai dä ngät tes ma Engeska ma Ngämuqa. Mat 1:20 / Rom 11:34 / Ñäm 1:8

ma Engeska ma Ngämuqa qärakni i ama qrot moe angät tarebäm (Power, power of God, and all references to God with “Almighty”) aktni nävät ma Ngämuqa aa ngärhep Mat 26:64 / Luk 22:69 / Ñäm 4:8

ma Engeska na ama qrot moe (Lord of Hosts (Saboath)) aktni nävät ma Ngämuqa aa ngärhep Rom 9:29 / Jem 5:4

ma Krais (the Christ, the Messiah) Ma Krais di iaqäkt ama ruqa qärak i sa ma Ngämuqa qa muqunän bät a qa i qä rharmeng däm ga iva qa rhän nämäni ama Judaqäna bä va qat tualat parhäm aa snängaqa rhoqor varhäm mudu aa vämginarha arha enge. Qop sokt ama sägäk ma Krais ka e qärakni i ma Engeska ma Jisas na qa. Mak 8:29 / Lat 2:36 / Rom 5:6

ma Muqunänbärhaqa, ___ tuqunän bät a ___ (the Marked One, the Anointed One, to mark/appoint) Ma Muqunänbärhaqa di aktni ama ngärhipki bä ma Krais kärakni i sa ma Ngämuqa qa rhor da aa uväs i qat tuqunän bät a qa iva qat tualat nä ma Ngämuqa aa lat. Luk 4:18 / Lat 4:26 / Hib 1:2

ma Ngämuqa (God) Ma Ngämuqa di ama qloqaqa na qa qärakni i sa qale qa mudu narhoer vä iarhongäkt moe angät kamäs. Qaku anga ngätnanäk kia säl a qa dä qaku aung ga säm a qa. Aa enge di ngät tamän i ma Ngämuqa di sa qale qa mudu bä qale qa rhäkt näkt pa qale qa bä va mirhup ma ama soktäm. Ma Ngämuqa di sa qa säm iarhongäkt moe. Näkt ka di ama qumärqumär qa mamär. Mat 1:23 / Jem 3:9 / 1 Jo 1:5

ma Ngämuqa aa Qumärqumärqa mamär (God’s Holy One) aktni nävät ma Jisas aa ngärhep

ma Pasova (the Passover) Ma Pasova di ama tmäski qäraktni i nasot di qiat tuqunän bät iomäkt ama qäväläm mudu e ma Isip kärqomni i sa ma Ngämuqa qa veng ama narhoer ta ama rhoes ama gamoe nage ama ruvek moe qärarhani i sa qaku rha mu ama biaska varhäm ma Ngämuqa aa rhäkne na ama rhodräp. Mat 26:2 / 1 Ko 5:7 / Hib 11:28

ma Pentikos (angät kunäga) (Pentecost (Day)) E va Ama Mru Ngät Ama Rharesbane di vät ama ruiom ama udiom da ngärhäqyisem na ama qunäng nasot ma Pasova di ama tmäski qäraktni i qiat tuqunän bät ama qäväläm gärqomni i ama ruvek tit ta ama tmäs nävät ama et kärangätni i sa sräp ngät. Dap pa Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di sa rhat tes iaqyäkt ama tmäski i ama tmäski ma Pentikos. Näkt pät ama narhoer qa ama qunäga ma Pentikos nasot ma Jisas aa tñäpki di sa ma Ngämuqa qa rhäk na ama Qloqaqa ama Qumärqumärqa sage ama guläñgi ama gaini na qi na ama qatnanaktpämda bä rha män i ama narhoer ngät ama gavam na rha namäni ma Ngämuqa aa ruvek na äkt inamäk. Lat 2:1 / Lat 20:16 / 1 Ko 16:8

ma Ruqa aa Emga (the Son of Man) Rhakt täkt ama ngärhipki di sa ma Jisas ka mes nas na qi. At tarimini di qaku qunäga mamär sä ini sokt di arhani ama mädrämda di rhat tu arhä snäng i at tarimini di iaqäkt kärak i sa ma Ngämuqa qa von ga rha ama qrot iva qat turäkt.

ma Sämga (the adversary, the devil, the enemy) Ma Sämga di mudu di akni ama ensel na qa qärakni i ama moräs na qa sokt di qa qyiradeng nä ma Ngämuqa aa snängaqa dä ma Ngämuqa qa rhäkne iva rhi qutmäs a qa na rhävuk näda ama usäpki arha ron. Rhäkt di qat tet pät ama ivätki moe dä qä rhoer nanokt ama iaus moe i ma Ngämuqa qä na ama enselqäna näkt sävät ma Ngämuqa aa ruvek arha ik na qa.

ma Saion (Zion, Mount Zion) Vät ama ivärhäs e ma Jerusalem gärqosni i qale ama dabap e di qale aomni ama dabäm gärqomni i rhat tes äm i ama damgi ma Saion. Ma Solomon ga rhäk ama ansäspämgi ama mor qi dä iomäkt ama dabäm angät päs. Ma Saion bä sävät ama värhäm ma Jerusalem di ama ruvek tat tu arhä snäng i ama qumärqumär am mamär bä ama ruvek kärarhani i sa rha säm ama mabu va ama Abuk na ama Mabu rhi nä ma Ngämuqa aa vämginarha di sa rhat tu arhä snäng sävät ma Ngämuqa aa mumaiar bä ba ama Judaqäna rhoqoräkt i rhat tu arhä snäng sävät ma Saion. Nasot pa Ama Iaräs Na Ngät Ama Rharesbane di ma Saion di sa äm ngä män i ama iauski na äm sävät ma Jerusalem na rhävuk kärqomni i ama ruvek nävä bäm di sa rha säl a rha na rhävuk.

ma Sanedrin (the Sanhedrin, the Council) Ma Sanedrin di ama guläñgi na ama Judaqäna arhä narhoerta ama vit na rha mamär i na ama Skraipkäna rhi na arhani ama Judaqäna arha morta rhi na ama priskäna näkt sävät ama gamoe ama moräs na rha. Iarhakt di arhani nävät a rha di rha nämäni ama Sadyusiqäna dä arhani di rha nämäni ama Farisiqäna. Ama Romgäna di rha von ma Sanedrin da ama rhares iva rhit sangar ama ruqa bä va rhit täksärhäm ga bä va rhi sangäm na qa qärakni i rhat tu arhä snäng i qa di sa qa anbetäkmät na angätni arha ansäs angät muräkt. Sokt di qaku rha rhares pä ma Sanedrin arha rhäng iva rha maräkt ti veng ama ruqa dap toqoräkt di sokt parhäm ama rhares nage ama Romgäna.

ma Satan (Satan) Ma Satan di aktni ama ngärhipki bä ma Sämga qäraktni i at tarimini na ama Hibruqäna arha enge di ama ruqa qärakni i qat tair sävät sävetka i aa ik na qa.

ma Sisar (Caesar) ama vitnaqa bä ba ama Romgäna

ma Farao (Pharaoh) ama vitnaqa ba ama Isipkäna Lat 7:10 / Rom 9:17 / Hib 11:24

na rhävuk (above (in heaven), from above (from heaven)) Ngi lu

qale ___ (ma ama qrot) sa ama bulap, qale ___ mamär sa ama bulap, ___ sangar ama bulap bä ___ (to be patient) Luk 8:15 / Lat 26:3 / Gal 5:22

qamorqa (master, teacher, rabbi) Mudu vät ma Jisas aa rhodäm di sa ama ruvek ta tes ama ruvek kärarhani i rhat dräm di su ama ruvek i qamorqa. Mak 13:1 / Jon 1:38 / 2 Pi 2:1

sokt nge ma Engeska ma Ngämuqa (Sovereign Lord) aktni nävät ma Ngämuqa aa ngärhep Lat 4:24 / 1 Ti 6:15 / Ñäm 6:10

(ama damgi ama gaini na qi qäraktni i rhat tes ki i) ama Damgi na ama Olip (the Mount of Olives) Ama Damgi na ama Olip di qali qi glaqot nä ma Jerusalem e säng ama qunäga aa qamäs. Näkt ama upka ma Kidron di sa qale qa e mänguräp. Ma Jisas di sai dä qat tet bä sa äkt kä na aa mudäsaqongda ivakt iva qä su rha. Bä dä rhakt täkt ama damgi at täväs di ma Jisas kat mair bä qät nok sä ma Jerusalem. Bä vät ama erhäs ma Getsemane mäni ama Damgi na ama Olip di ma Jisas kä nän nävä iaqyäkt ama bängagi iva nasot dä va rhi edämsäs pät a qa. Näkt näda rhakt täkt ama damgi di ma Jisas ka an dävit. Näkt mudu dä sa ama vämginaqa ma Sekaria qa säm iva as muqas pät aung anga qunäga diva saqi as ma Jisas ka rhair da ama Damgi na ama Olip. Mat 26:30 / Mak 13:3 / Luk 19:37

(ama qatnanaktpämda qärarhani i arhani ama ruvek tat tes ta i) ma Iska i ma Jisas, ma Iska i ma Engeska ((the believers that some people call) the Path (Way) of Jesus, the Path (Way) of the Lord) Vät ama rhodäm imäk äkt di ama narhoerta ama qatnanaktpämda mäni ma Jisas di ama ruvek tat tes ta i ma Iska i ma Jisas. Lat 9:2 / Lat 19:9 / Lat 24:14

(ama vitnaqa aa/vitnarha arhä) mämugunäs/mämugunimek (throne/s) Rhos täkt di ama nañis äs ama mämugunäs kärqosni i akni ama moräs na qa ama ruqa qat dräm gat muqun mät äs.

(ma Engeska) ma Ngämuqa iaqäkt kärak i ama qrot moe angät tarebäm (the Almighty God/the Mighty One) aktni nävät ma Ngämuqa aa ngärhep Mat 26:64 / Ñäm 1:8 / Ñäm 19:6

(ma Ngämuqa aa) matnävämne ((God’s) judgement) Ma Ngämuqa di ama räkt ka ama matnävämnenaqa na qa inguna qät täksärha ama ruvek dä qä sangäm na rha vät arha vuirhong angät päs iarhakt kärarhae i qaku rhit näpgoer na nas. Näkt näma dä ama qumärqumärqa mamär na qa sokt di qät kyiradeng na ama ruvek sa arha vuirhong doqoräkt i rhit näpgoer na nas i rhit dong sävät a qa nävät ma Jisas ma Krais ma Engeska. Jon 16:8 / Rom 2:3 / Hib 9:27

(ma Ngämuqa aa) vämginaqa/rha ((God's) prophet/s) Rhärhae rhäkt ma Ngämuqa aa latta di sa qa armeng däm da iva rhit bon ama ruvek ta aa enge. Iangärhäkt ma Ngämuqa aa enge di sa ngät tamän sävät iarhongäkt kärqärhong i nani qa iva irhong ngä rhäranas ura va ama ruvek ta tualat nä irhong. Ama engäktki na rha ama vämginarha di vasägos dä rhi rhoer nanokt ama ruvek parhäm ma Ngämuqa aa snängaqa. (ma Ngämuqa aa) vämginaqa/rha.

(ma Ngämuqa) ma Moräsnaqa Na Rhävuk ((God) Most High) aktni nävät ma Ngämuqa aa ngärhep Mak 5:7 / Lat 7:48 / Hib 7:1

(mamär vät a ___ iva) ___ nanakt na ___ sa ___, qale ___ ma ama qrot mäni ___, ama engäktki na ___ sä ___ (to be faithful) Mat 23:23 / Mat 25:21 / 2 Ti 2:13 (nämät arha vuirhong) (repentance, to repent) Rhangät täkt ama enge na ama Grikkäna arha enge di angät tarimini iva sävetka qä rhong bät a nas bä va qa rhet daqule aa vuirhong dä ama ivätki at kärhong näkt pa qä rhong bät a nas sage ma Ngämuqa. Na äkt diva qaku qat dräm gat tualat parhäm aa snängaqa maräkt dap kinak pa qat tualat parhäm ma Ngämuqa aa snängaqa. Lat 2:38 / Lat 26:20 / Rom 2:4

Hosana (Hosanna) Ama enge rhangät täkt di ngät tamän i, “Ngia rhumaiar ut, ainge Engeska.” Mat 21:9 / Mak 11:10 / Jon 12:13

___ arñis na ___ (iva) bä ba ___, ___ arñis na ___ (i ama qumär qumär ___ mamär) (to sanctify, to consecrate) agini qärqäni i sa rha rha ini nämäni arhongni iva sokt ini sä nas ivakt iva ini bä bä ma Ngämuqa. Jon 17:17 / Lat 20:32 / Lat 26:18

___ bon da ___ qutdrir sage ama iaus (idolatry) Ñäm 13:15 / Ñäm 14:9 / Ñäm 19:20

___ bop da ___ sdäm (kiss) Rhangät täkt ama lat di mudu vät ama rhodäm i ma Pol di ama qatnanaktpämda rhat tualat na ngät kre va rhi rhar sä ne.

___ däkt säng ___ (circumcise, circumcision) Ama lat iva rhi däkt säng ama gamoeqa di sa ama Judaqäna rhat tualat na ngät pät ama qokoqirhong ama gamuirhong barhäm ma Ngämuqa aa muräkt bä ba rha. Iangärhäkt ama lat di ama muqunängi na ngät bä ba ama rharesbane mänguräp ma Ngämuqa qä na aa ruvek. Lat 7:8 / Rom 15:8 / Kol 2:11

___ edämsäs pät ___ (mäni ama sämänanamuqa) (to crucify (on a cross)) Ngi lu

___ kutmäs ___ (nämät ___) (cast (out)) Rhangät täkt ama enge di ngät tamän sävät iangärhäkt ama lat kärangätni iva aung gät täk na ama iauska ura ama iaus nämät sävetka. Mat 7:22 / Mak 1:34 / Luk 9:40

___ prit na ama oel säda ___, ___ tor na ama oel säda ___, ___ todämne na ___ na ama oel (to sprinkle oil onto ___, to pour oil onto ___, to bless with oil, to anoint) Rhangäkt täkt ama lat di sävetka qat tualat na ngät ivakt iva qat tuqunän bät akni iva qat tualat na angätni ma Ngämuqa aa lat ura qre va aräm sävetka dä rhat tualat sä qa rhoqoräkt dä rhi nän bät a qa iva märäs pät a qa.

___ rhäk särha ___ dä ___ sangäm na ___ (accuse/try in court and punish)

___ sangäm na ___ mavängam (persecute) Rhangät täkt ama lat di rhoqoräkt i ama ruvek ti slava na arhani ama ruvek inguna qaku märmär gem da nävät arha lat ura arhä qatnanakt. Rhi slava na rha mavängam dap kaku nävät guani. ___ snäng bät ___, ama lavuqi. Luk 1:50 / 1 Ti 1:2 / Hib 4:16

___ snäng bät ___, ama lavuqi (to love, love) Rhangät täkt ama lat di ngät dän namuk nämät sävetka aa snängaqa. Rhakt täkt ama lavuqi di ama dursäväm na qi. Bä nävät a qi dä va sävëtka qa rhualat na ama lat ama mär ngät sävät akni qärangätni i vadi mai qaku aa anga lavuqi rhoqoräkt dä mai qaku mamär iva qä namualat na ngät sävät a qa.

___ täk sasot ___ (ransom, redeem, to ransom, to redeem) Rhangät täkt ama lat di rhoqor qre i sävetka qä vodäm sasot akni ura ani näda ama märänga aa ron.

___ tamän mava na ama ruvek (slander) Rhangät täkt ama lat di rhoqor qre i ama ruvek ti slava na arhani ama ruvek arhä ngärhep na arha enge bä vät ama rhäqäp nä imek di arha enge di qaku ama engäktki na ngät.

___ turäkt ba nas, ___ päsärha ama släqyige ige angät snängaqa (to practice self-control, to shut against the body’s thinking) ama lat iva sävetka qät lu vät a nas mamär nämät ama vu ngät ama lat maos maos kärangätni i ngät dräm ngät dän iva ngärhit täk mamär ta ama släqyige angät känäskänes.

___ vodäm mes (sage ma Ngämuqa) (give self (to God)