Kukumbuchila
Chilongole
Chitabu cha Kukumbuchila ndo kuhiluchila kwa malajizo galingulongwa kulavigwa mgati mwa chitabu viyage vya Malajizo (vitabu vihano vya mwaluko kuli Ilagano lya Katali). Itagwa lya Chiebulaniya lya chitabu achi lina itagwa lya mina “Ulonzi.” Yangukundigwa kota Musa ndo yandichile chitabu achi ila honhu hado ha kuduma hangulonga mbuli za kubagama kwa heye. Chitabu achi changwaluka na ulonzi ulingulonga, “Awu ndo ulonzi wa Musa woyawalonjele Isilaeli.” Vitabu vya Ilagano Linyale vyangukunda kota Musa ndo yandiche chitabu cha Kukumbuchila. Petili loyasomile kulawa kuli chitabu cha Kukumbuchila 18:15-18, nakalonga kota awu nawali ulonzi wa Musa (Madito 3:22-23). Musa yoweza kuwa nakandika chitabu cha Kukumbuchila hamwe na vitabu vya Mwaluko na Kulawa na Walawi na Hisabu kuli hagati ha miyaka 1400 ama 1300, Kilistu loyang'hali kupondigwa.
Chitabu cha Kukumbuchila nachandichigwa kota ilagano lya mndewa na isi iwele hali ulongozi wake, kota vyoiwele aho katali. Ndo ilagano lya Nguluwi na Waisilaeli. Nguluwi nakakunda kuwatambichiza wanhu wone wahawinzile na kibatilila malajizo ga heye. Wone Waisilaeli wahabelenhuche mizilo ja Nguluwi, lelo wahagazigwe. Ayi yangulajilwa kuli chila honhu ha chitabu achi, ila sula ya 27 na ya 28 zangulonga kukomya. Zilonga utambichizo na upanjilo viwele vyahawezile kulawila kwa chiwalo cha kuhulichiza ama kubelenhuka kwa Waisilaeli. Nhanzi za Isilaeli nazima hali vidunda vili vimile vilingilola na kilonjela utambichizo awu na upanjilo kota nzila ya kutawiza ilagano.
Gali mgati
1. Kuli sula ya 1-3 Musa kangulonga galawile kuli majendo ga Isilaeli kuloka chiwala.
2. Sula ya 4-26 zangusimila malajizo ga ilagano lya Nguluwi na wanhu wa heye.
3. Hamba kuli sula ya 27 mbaka ya 30 Waisilaeli wangulonga utambichizo na upanjilo kwa lizi ng'hulu kulajila kota kulawa mhela wula ilagano nalyali litawizwe.
4. Kuduma, kuli sula ya 31-34 Musa kangulonga ulonzi wa kuduma kwa Yoshua na kwa chila nhanzi ya Isilaeli loyawele yang'hali kubagama.
1
Ilajizo lya kuka kuli chidunda cha Holebu
1 Chitabu achi china ulonzi uwele Musa nakawalonjela wanhu weng'ha wa Isilaeli mhela lowawele mchiwala kolilawilaga isanya mwa lwanda lwa Yolodani. Nawali hali ibindi lya Yolodani behi na Sufu, hagati mwa muji wa Palani ubanzi umwe na muji wa Tofeli na Labani na Haseloti na Disahabu ubanzi wunji.
2 Ndo majendo ga mazuwa kumi na imwe kulawila kuchidunda cha Holebu mbaka Kadeshi-balineya kwa nzila ya chidunda cha Seili.
3 Zuwa lya mwaluko lya mwezi wa kumi na imwe, mwaka wa makumi gane, lowalawile Misili, Musa nakawalonjela wanhu wa Isilaeli chila chinhu Mkulu Nguluwi choyamlajize yawalonjele.
4 Nakadita ahyo hala du loimalile ngondo ya kuwasumya mndewa Sihoni wa Waamoli yawele yochikala kuli muji wa Heshiboni, na mndewa Ogu wa Bashani nayawele yochikala kuli miji ja Ashitaloti na Edileyi.
5 Musa nakawalonjela wanhu malajizo ga Nguluwi mhela lonawali kuli ubanzi wa keli wa lwanda lwa Yolodani kuli isi ya Moabu.
Nakawalonjela ahi,
6 “Lotuwele kuli chidunda cha Holebu, Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hetwe nakatulonjela ahi, ‘Mikala kwa mhela wa kuhega kuli chidunda achi.
7 Lelo muche hano mlutilile na majendo. Mlute kuli isi ya vidunda vya Waamoli na honhu hawele habehi na ibindi lya Yolodani, kuli isi ya vidunda na kuli isi ya mibindi ako Negebu na honhu ha mhwani, ena, mlute mbaka kuli isi ya Kanaani na isi ya Lebanoni, mbaka kuli lula lwanda lukulu lwa Eyufulate.
8 Isi ayi yeng'ha ndiiwika hali hemwe. Lelo mlute mkaihole isi ayo iwele heni Mkulu Nguluwi nandilaha kuwapa wasekulu wa hemwe Abulahamu na Isaka na Yakobo na walelwa wa hewo.’ ”
Musa kanguhagula vilongozi
(Kulawa 18:13-27)
9 Musa nakawalonjela wanhu, “Nalotuwele tung'hali kuchidunda cha Holebu, heni nandiwalonjela ahi, ‘Mbuli ya kuwalongoza hemwe ndo ng'hulu ng'hatu kusinda ludali lwa heni ndiliyeka.
10 Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hemwe, kawadita muwe wenji, lehano muwa wenji kota nhondwe za kilanga.
11 Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa wasekulu wa hemwe, yawadite monjezeche mala elufu mzidi ya vila vyomuwele sambi na kuwatambichiza kota navyoyelahile!
12 Ila heni ndiliyeka ndoweza ndaze kuhola mbuli azo za itunyo lya hemwe na kilewa kwa hemwe?
13 Mhagule kulawa kuli chila nhanzi ya wanhu wawele na luhala na nyhala na uwanzi leka ndiwawiche wawe vilongozi wa hemwe.’
14 Hemwe namkunda na mnyidichila ahi, ‘Mbuli youlonjile ndo inoga.’
15 Ahyo nandiwahola wala vilongozi wa hemwe wawele na luhala na uwanzi wawele ndo muwahagule kulawila kuli nhanzi za hemwe, nandiwawika wanji wawe vilongozi wa hemwe kuli vilundo vya wanhu elufu imwe na vilundo vya wanhu miya imwe na vilundo vya wanhu makumi gahano na vilundo vya wanhu kumi. Nandiwahagula kahi vilongozi wang'hangala wanji kulawa chila nhanzi.
16 “Mhela wuwo nandiwapa vilongozi wa hemwe malajizo aga, ‘Mhulichize nongwa za wang'holozenu. Mtaguse kwa hachi hali nongwa za wang'holozenu, hihyo du na kilewa kwa wajenzi walingikala hamwe na hemwe.
17 Mleche kumganilila munhu yoneche kuli kulavya utaguso, mowahulichiza ne kubagula wawele na lufufu ne wazunwa. Mleche kumdumba munhu, mina hemwe moganigwa kutagusa honhu ha Nguluwi. Wone kuwe na nhaguso iwele ng'hulu kwa hemwe, moigala kwa heni, nani ndoihulichiza.’
18 Mhela wuwo nandiwalajiza mbuli zeng'ha nazomganigwe kudita.
Waisilaeli wangulema kwinjila kuli isi yowelagane
(Hisabu 13:1-33)
19 “Lelo kota Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hetwe, navyoyatulonjele, natwaluka majendo kulawila kuli chidunda cha Holebu natukola kuli hala kuchiwala hagazi hakudumbiza, kota homuhawene kwa kuwinza nzila ilinguluta isi ya vidunda vya Waamoli. Natufika Kadeshi-balineya,
20 heni nandiwalonjela, ‘Lelo mfika kuli isi ya vidunda vya Waamoli iwele ndo Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hetwe, yalingutupa.
21 Mlole, Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hemwe, kaiwika isi ayi hali hemwe. Mwinjile mkaihole kota Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa wasekulu wa hemwe navyoyawalonjele. Mleche kudumba na kisinza!’
22 “Hamba mweng'ha namuya behi na heni namndonjela, ‘Tuwalajize wanhu watulongole, wakailole isi, hamba wahiluche kutuzelesa nzila inojile ya kuwinza na miji jachi tojifika ako.’
23 Mbuli ayo nayoneka kota inoga kwa heni, nandiwahagula wanhu kumi na weli, munhu yumwe kulawila chila nhanzi.
24 Wanhu awo nawaluta kuli isi ya vidunda, nawafika kuli ibindi lya Eshikoli na kulilola chinyele.
25 Lowahiluche, nawatugalila mafuza gamwe ga isi ayo na watulonjela kota isi ayo yalingutupa Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hetwe, ndo inoga ng'hatu.
26 “Ila hemwe nahamuwinzile ilajizo lya Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hemwe, kwa kulema kuluta kuli isi ayo.
27 Namng'ung'uta mgati mwa mihema ja hemwe mlonga, ‘Mkulu Nguluwi kangutuzudila mina nakatulavya kuli isi ya Misili. Nakagana yatuwiche kuli moko ga Waamoli leka watudumye.
28 Lekachoni tulute ako? Tutweguche nhumbula kwa kudumba. Nawatulonjela kota wanhu wa ako ndo wazidahe na wawele ng'wemang'wema kusinda hetwe vyotuwele na kota miji ja hewo migazi na jizenjigwa lukanzi lufichile kilanga. Kahi walonga kota nawawona wala walelwa wa Anaki wawele ng'wemang'wema!’
29 “Ila heni nandiwalonjelani ahi, ‘Mleche kuwadumba wanhu awo.
30 Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hemwe, yawele yowalongola, heye yuye kochitowa kwa chiwalo cha hemwe kota navyoyaditile hali hemwe kula Misili,
31 na kula kuchiwala komuwene vila navyoyawapapile mmajendo gala geng'ha, kota vila mhaza vyoyalingumpapa mwanage, mbaka namfika aha.’
32 Ila hanga nandonga ago geng'ha, hemwe nahamumkundile Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hemwe,
33 ndo yawalongole mnzila na kuwapalila honhu ha kuwasa hemwe. Nechilo nakawalongolani kwa chiluli na nemisi kwa ng'hungugu, leka kuwalajila nzila.
34 “Mkulu Nguluwi nakahulika kung'ung'uta kwa hemwe, nakazudila, nakelaha yolonga,
35 ‘Kuduhu ne yumwe wa hemwe kuli lulelo alu lwihile yokwinjila kuli isi yila inojile yondilahile kuwapa wasekulu wa hemwe.
36 Kalebu mwana wa Yefune, ndo heye yaliyeka yoyona, nani ndomha isi ayo yoyaibijile iwe ya heye na lulelo lwake kwa vila nayali yombinza heni Mkulu Nguluwi kwa chila chinhu.’
37 Mkulu Nguluwi nakazudila ng'hatu kwa heni kahi kwa chiwalo cha hemwe nakalonga, ‘Na hegwe, Musa, hukwinjila ng'oo kuli isi ayo.
38 Ila Yoshua mwana wa Nuni, mtanzi wa hegwe, ndo yokwinjila amo. Lelo mkangaze nhumbula kwa vila heye kowalongoza wanhu wa Isilaeli leka wakaihole isi ayo.’
39 “Hamba Mkulu Nguluwi nakatulonjela hetwe tweng'ha, ‘Awo wana wa hemwe womlingudumba kota wowa wapogozi wa wang'honyo wa hemwe, ena, awo wawele wadodo wawele hawavizelele kulekaniza ganojile na gehile, awo ndo wokwinjila ako, nani ndowapa hewo isi ayo iwe ya hewo.
40 Ila hemwe, mgaluche na kuhiluka kuchiwala kulutila Bahali ya Shamu.’
41 “Hamba namunyidichila, ‘Hetwe tumditila gehile Mkulu Nguluwi, ila sambi toluta na kitowa kota Mkulu Nguluwi, Nguluwi wa hetwe vyoyatulajize.’ Ahyo, chila yumwe wa hemwe nakewika goya kuza kitowa ngondo, mina namijesa kota yahawele mbuli ndodo kuivaba isi ayo ya vidunda.
42 Na heye Mkulu Nguluwi nakandonjela, ‘Walonjele hewo kota waleche kuza kitowa kwa vila siwele hamwe na hewo, waleche kuluta, wozalemwela hela kwa wang'honyo wa hewo.’
43 Lelo heni nandiwalonjela ahyo, ila hemwe namlibelenhuka ilajizo lya Mkulu Nguluwi namwinjila kuli isi ayo kwa kudadambala.
44 Aho, Waamoli nawali wochikala kuli honhu aho ha isi ya vidunda nawadulika nawawawinga hemwe kota vila vyozilingudita nzuchi, ako nawawatowa kulawila Seili mbaka Holima.
45 Lomhiluche, nakumlilila Mkulu Nguluwi, ila Mkulu Nguluwi nahawahulichize.
46 “Lelo namikala ako Kadeshi kwa mhela uhejile.