LUKE
Den gilalong Luke batogam imi ningi mu Jesus ali lilim ko kariimet ninguru nunga kueso mu nanga kasurso. Jesus ko dugu duap sang Luke baluwoso mu ni batoga bo te me arikko; uwutatala den pangan se den saki saki. Bur Laili ko den se, guranek se amilmil mu ko den mu biyala ningi aniso.
Luke mu Juda kari mena. Nu kari ikia biya karogo, se nu doctor (Philemon 24). Nu mel kupok ale duap ninguru ikiok ko kari. Acts ko batoga mu nu batogam.
1
Den gira
1 Kari suen biya melmasak kariimet ningi wetang kapa namaram mu ko dugu duap diram la batagorman.
2 Mu awuk, kari saki tom mu te nomotam te arigiman ale den gilalong umu ko ura kari ko arataman, wore aking anananga manaru gilingiman.
3 Se ani betela mel umu ko duap te la se tai aitak mu ninguru kupem ale arigem, ale te aratu namaram mu iwita batagik ale ni dom kari Theophilus kisekko mu ikiem ningo se butata beterem,
4 se ni te mel suen la nika kasurman mu iki mu diram se nunguning la iwita ikiko.
Anuwa marak kari John mu bilangarukko den giriman balman
5 Tom King Herod Judea sor bitaruwakaso, mu priest bo bagakaso, ko nup Zechariah. Nu priest motam bo, Abijah masan, mu ko priest bo. Noko nuwus Elizabeth mu Aaron ko gue te ko imet bo tala.
6 Nuna ilagala Kaem motam te diram bagakasan. Nuna Kari Biya ko den se kuring suen la karo tuikasan, memek bo mena.
7 Bare nuna ilagala mu kuriang mena. Mu awuk, Elizabeth nu kuin sisira, se kuriang bo me ilukaso, am laga nungumik garukaram.
8 Se tom bo priest motam Zechariah ningi bagakaso mu nunga ura tom, se Zechariah temple ningi Kaem ko priest ura bitakaso.
9 Priest nononga munan pempem te bitakasan mu te beteman ale Zechariah atumu kereman, se nu Kari Biya ko temple ningi namaruk, mel ningo tama bitiruk se siring yawara barasukko.
10 Se tama siring yawara betera ko tomaram se Zechariah temple ningi kasu naguram, se kariimet motam biya mu matangi guranek bitawakasan.
11 Se Kari Biya ko engel bo tama siring yawara te betera ko kuwim koma sengam mu te aratu sanamaram.
12 Se tom Zechariah nu arigam, mu biririkaram ale nguangakaso.
13 Bare engel nu maonam, “Zechariah, ni me nguangerko! Kaem nika guranek ikiam. Nika imet Elizabeth nika kuriang iluwok se ni ko nup bitar John i meko.
14 Nu ni ka gemang motam amilmil biyala kisok se ninguru neman nungeruk, se kariimet suen biya noko bilangara mu ko amilmilamonko,
15 mu awuk, nu Kari Biya motam te nup biya bagarukko. Nu waen se yu aora saki nungursan mu me ta naukko. Noko bilangara tom te la nu Bur Laili kumik karogo lilim bagarukko.
16 Nu Israel kariimet suen biya tala nongorak peleruk Kari Biya nononga Kaem kote nongorak tairukko.
17 Nu Elijah ko ura se bagara aolak sokel ago beteram iwitatala bita se, Kari Biya koma tata girok ura tauk nama sagarukko. Nu nunam nonet se nunga kuriang ago nongomang gurugok se nongomang suan bagamon se, den me karo tua alo mu nongomang gurugok se ikia sinar se ningo diram bagara ko kariimet bagamonko. Nu munan umu te Kari Biya ko taira mu ko kariimet nunga sinar awurok se sinar la bagamonko.”
18 Se Zechariah aking engel isuam, “Bare ani awuk ikiek mel ni balsam sumu nunguning iwita ikiekko? Ani kari garukara, se aninga imet mu agotala imet garukara.”
19 Bare engel mam, “Ani Gabriel, ani Kaem koma te sanamara ko kari, se nu kota balam se ani tairem ale den ningo imi ko ni kerak munakasam.
20 Buta se aitak mu ni kiring sisirok se papon te la munaker nama mel ani ka manem mu ko tom te nunguning kaparuk asele ko, mu awuk, ni aninga den imi ko gemang ningi me nunguning aram.”
21 Se kariimet matangi mu Zechariah ko kimi bita se nungamin yenakaso se balukasan, “Anape mel aratam se nu tom maiya biya temple ningi bagoso ya?” makasan.
22 Laga udagi aratam, bare nu arungu munakarukko me terong. Nu kuring sisiram, se papon te la arungu munakakaso. Mu te nuna ikiman nu temple ningi mel bo kilimik ta aratam se arigam.
23 Se udagi noko tom temple ningi ura taukko mu menaram mu nu ko wonong te peleram namaram.
24 Se baga udagi noko nuwus Elizabeth tuagu ago, se sige 5 iwita mu kawam ningi la bagaram.
25 Ale mam, “Kari Biya gomang aisam ale kilek yawara aninga angimik te beteram, ale ani kuriang mena se ko dolara agate aniram mu kutuwuram.”
Jesus bilangarukko mu ko den giriman balman
26 Elizabeth tuagu ago bagaram ko sige six mu te, Kaem ko engel Gabriel maonam se Galilee sor te wonong Nazareth mu te namaram.
27 Ale imet itiwik samalet bo, David ko gue te kari kulak Joseph ilak naukko luan ilu beteman, mu kote namaram. Imet umu ko nup Maria, nu kari bo ilak katir me aniram.
28 Se engel nukote namaram ale maonam, “Amilmil yawara, ni ka ari ikiam! Kari Biya kerak bagoso,” mam.
29 Se Maria den mu ko ikia ninguru moakaso, se amilmil den owore ko ikia tokaso.
30 Bare engel maonam, “Maria, ni me nguangerko. Kaem ni ko ko gomang yawarakala.
31 Ni tagu aratuk se kuriang kari ilup ale ko nup bitar Jesus i meko.
32 Se nu nup biya bagaruk se nuna ko balmon Kaem Kalel Biya ko Namar mamonko. Se Kaem, nu Kari Biya, nu ko girigir David ko kuwim te bitiruk se king ko baga se,
33 pempem Jacob ko kariimet gue nunga bituokko; noko kingdom mu kumik menara mena,” mam.
34 Se Maria engel isuam, “Ani awuk atagu aratukko? Ani kari bo ilak me ani arigem,” mam.
35 Se engel nu maonam, “Kaem Kalel Biya ko Bur Laili mu ko nikim sokel nikate tairukko. Se kuriang laili bilangaruk mu ko balmon, Kaem ko Namar, ma balmonko.
36 Ni ikiko! Nika gue suan Elizabeth mu garuk ningi ta kuriang taukko; nu kuin sisira lagaram, bare aitak tuagu ago, ko sige 6.
37 Mu awuk, mel bo Kaem nu me bitirukko koma iwita mena, nu mu mel suen biya bitirukko terong la.”
38 Se Maria mam, “Ani Kari Biya ko ura imet. Se anapeya ani angimik te aratukko ni balem uwuta am aratukko,” mam. Se engel nu beteram ale namaram.
Maria Elizabeth arigokko namaram
39 Se kam me maiyam, Maria barasam numi nungam mu biririkaram duruk sor Judea mu ko wonong bo te namaram ale
40 Zechariah ko kawam ningi kasu naguram ale Elizabeth amilmil tuam.
41 Se tom Elizabeth Maria ko amilmil den mu ikiam, mu kuriang nu tuagu ningi mu pitigiram ale tingmam. Se Kaem ko Bur Laili mu Elizabeth kumik ago lilimaram.
42 Se nu sail ago balam, “Imet suen la nunga ningi amilmil yawara nikate, se kuriang ni ilup mu marak amilmil nukote karogotala!
43 Bare ani awuk nunguningkiri se aninga Kari Biya ko nuam agate tairam!
44 Tom ani nika den amilmil ikiem mu, kuriang ani atagu ningi mu tingmam ale amilmilaram.
45 Se amilmil biya nikate anirukko, mu awuk, ni Kari Biya kiwem kimik te bitirukko mu butata aratukko maem ale ko gemang ningi nunguning aram!”
Maria ko amilmil den balam
46 Se Maria balam,
“Aninga ikia lilim la te Kari Biya ko nup patawusam,
47 ale aninga angamang motam Kaem,
aninga Saonga Kari, mu ko amilmiloso,
48 mu awuk, ani noko ura dungan imet,
aip mena, bare nu ani ago ko ningo beteram.
Buta se aitak se udagi te ko kariimet
suen la aninga balmon, Kaem amilmil yawara aisam ma balmonkowo.
49 Mu awuk, Kaem Sokel Garagar mu mel bibiya ani ago ko nungam.
Noko nup mu laili!
50 Nu kariimet noko kuring bowa ningi bagasan mu gomang nungarso,
kariimet gue girakala ko ta,
aitak tom imi ko ta, se tom udagi am koma suanta tala.
51 Noko kuting te ura sokel ago bibiya beteram,
ale nu kariimet nunga ikia nongomang
ningi nunumi patawura ago mu nunga parusuwuram.
52 Nu bitua kari supuling bibiya mu nunga menawu nongorak kaparam,
bare kariimet nunumi ago kapasan mu
nunga patatuwu kualala nunga awuram.
53 Nu kariimet na ko kua lagaman mu mel ningo ningo nungaram,
bare kariimet nungumik mel ago mu
nuguting ipi nunga beteram se namaman.
54-55 Nu ko ura kari Israel saongam;
nu anananga girigir Abraham se ko gue
te mu gomang nangarukko mu ko den
balam mu ko kuamin ares mam, se uwutata nanga beteram.”
56 Se Maria sige ilagala suan iwita Elizabeth ilak baga asele peleram ko wonong te namaram.
Anuwa marak kari John bilangaram
57 Se Elizabeth yusan taukko tom tai aragam, se nu kuriang kari iluwam.
58 Se ko bagara suan se ko gue suan Kari Biya gomang tuam se kuriang tam mu ikiman, ale nu ilak amilmilakasan.
59 Kuriang ko day tom 8 aram se kumik guang batagarmon ale ko nup mu nuet nup te Zechariah mamonko,
60 bare ko nuam balam, “Mena! Noko nup mu John,” mam.
61 Se nuna nu manorman, “Nika gue suan ningi bo ko nup suwuta me bagoso, mena,” maman.
62 Ale nuna papon te ko nuet, kuriang nup aguwaya bitirukko wore ko isarman.
63 Se nu mel bo te garekarukko wore ko balam se tuman se iwita batogam, “Noko nup mu John,” mu batogam, se nuna ninguru tengeman.
64 Ale tom mu te la nu kuring pagam se munakakaso ale Kaem nup patawukaso.
65 Se noko bagara suan kiwem mu arigiman ale ninguru tinga gilingiman. Se mel suen la umu ko den pagam, Judea ko duruk sor lilim iram.
66 Se kariimet den mu ikikasan mu ikia ninguru nunga moakaso se isakasan, “Se kuriang umu maingte kuriang awuk nunguningkiri bagarukko!” makasan. Mu awuk, nuna ikiman, Kari Biya ko sokel nu ilak kapetaram bagakaso.
Zechariah ko amilmil den balam
67 Se Bur Laili kuriang ko nuet Zechariah kumik ago lilimaram se den iwita balu pagarukaso:
68 “Amilmil biya Kari Biya, Israel ko Kaem, kote namoso,
mu awuk, nu tairam ale ko kariimet nunga saongam.
69 Nu ko ura kari David ko gue te
anananga Sangaru Tata Kari bo balu nangaram;
70 nu girakala ko prophet alo nuguring te balam uwutata beteram.
71 Nu balam nu ana kager memek nuguting te nanga sangaru tauk,
ale me nanga kuera alo mu nuguting te nanga bataguru taukko.
72 Nu uwuta beteram mu anananga girigir alo gomang nungaram, ale den nongorak kaolam mu me kuamili saparam.
73 Nu den sokel ago anananga girigir
Abraham ilak kaolam ale bitirukko balam uwutata beteram:
74 nu ana kager memek nuguting te
nanga sangaru tauk se ana guyak la nup patawu se,
75 nu motam te munan laili se ningo diram la te pempem la baganakko.”
76 Se Zechariah John ko iwita balam:
“Se ni aninga kuriang, ni mu ka balmon
Kaem Kalel Biya mu ko prophet ma ka balmonko,
mu awuk, ni mu gir ale Kari Biya ko lage, te tairukko mu nunguru burangir
77 ale noko kariimet nunga sinar awur se,
giris palagamon ale memek nubiring
tumon, se nu nunga memek siwurok ale
nunga sangaru taukko, mu nunga manaruko.
78 Mu awuk, Kaem ko gomang nangara
ko munan yawara wore te se,
duruk wonong ko nikim mu worem basu kam nanga ningi tairuk,
79 ale awiriya kuera mateng ko tiromorom
nanga iram se kuakoyam dagi bagasan,
mu nikim nangaruk ale lila te bagara ko lage mu nanga kausokko.”
80 Se kuriang John mu ali imi ko se kualala ko sokel ago la lagaram kari aram. Ale namaram ali sor garagarayam mu te baga laga, asele ko tom te diram Israel kariimet nomotam te numi wetang te beteram.