15
Djesunham dhanal gutjparruwanan Rawumbuywuḻin ŋaḻapaḻwuḻ Bäylitkuḻin ŋärraꞌḻi
(Mathuyu 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Djon 18:28-38)
Ga munhamurrun bala dhanal banha Djuwwu ŋaḻapaḻmim ḻuŋ'thuwanan bala yoranhaminan nhangu Djesuwum guwatharanharawum rakunygunharawun. Bala dhanal mata'yumanan nhanany Djesunham ŋarambiyam bala gutjparruwanan bayiŋuya ŋaḻapaḻmiyum balan nhanguḻin Bäylitkuḻin banha nhan Rawumbuywu gapmangu buŋgawa. Ga garruwan dhanal Bäylitnha nhan ŋarru nhanany mala-djarr'yuna. Bala nhan Bäylitthum dhä-wirrkaꞌyuwanan nhanany, “Nhunu dhaŋu buŋgawa Djuwwum yolŋuwu bäpurruwu?”
Ga nhanmam Djesum ḏämbu-ganitjuman bitjan, “Dhuwaniyan ḻinygu yana yänma.”
Ga dhanalim banha ŋurruŋu-ḏalkarramiyum warrayu rakaranam gayŋan Bäylitkuḻim bitjanan, “Djinaŋum yolŋuyu gayŋan warkthuwan guḻkun marimin barrakinyma rom malany.”
Bala nhan Bäylitma bitjanan nhangu garruwan, “Ŋäma mu nhunu gayŋa? Ŋunham dhanal ŋarra nhunany rakaramam be barrakinybuynha warkthunda. Ŋangawulnha nhunu ŋarru dhaŋu ŋunhuŋ garrunma?”
Ŋarru nhanmam Djesum ŋangawulnha garruwan, bala gayŋan banha Bäylitma mä-maŋmaŋdhuwanan nhangu.
Bäylitthu dhayuŋgan Djesuny waŋayinyarawun
(Mathuyu 27:15-26; Luk 23:13-25; Djon 18:39—19:16)
Yo, bitjarra ḻinygu dhuŋgarra-ŋuparra dhanal bayiŋ gayŋa Djuw bäpurru yolŋu warra ḏämbu-manapanmi waŋganygu rom yäkuwu Räy-djuḻkthumandamiwu Waluwu. Ga bitjarra ḻinygu nhan bayiŋ Rawumanbuyyu Gapmandhu dhawaṯthumarra waŋganynha yolŋuny dharruŋguŋuru, yolku dhanal bayiŋ Djuwyu bäpurruyu ŋäŋꞌthuwarra. Yo, ga bilanyamiyuyam gayŋan yolŋu yäku Barabatjnha gulŋiyan ga mala nhangu ḻinygu dhanal gayŋan mari-waythuwan Rawumbuywu gapmangu malaŋuwu. Ga waripunham warrany dhanal guwatharan waŋayumanan yana. Manymak, dhanalim banha Djuw malam yolŋu warra ŋarranan bala ŋäŋꞌthuwanam Bäylitnham waŋganygun ḏapthumandawuywum yolŋuwu dhawaṯthumandawu, bitjuwayiŋ nhan bayiŋ gayŋarra ŋätjil bitjarra warkthuwarra.
Bala nhan Bäylitthum garruwanan bitjanan, “Yolnha ŋaya ŋarru dhawaṯthumanma? Nhämi dhaŋu banha Djuw-malawum yindinham buŋgawany?”. 10 Ŋarru nhan banha Bäylitma ŋätjil yana marŋgiyin banha dhanal ŋurruŋu-ḏalkarramiyum warrayu gutjparruwanam nhanany Djesunham balayam nhanguḻim, ḻinygu dhanal gayŋan banha marimin yana maŋutji-ḏiyꞌyuwan nhanany.
11 Ŋarru dhanalim banha ŋurruŋu-ḏalkarramiyum warrayu gayŋan dharꞌthar-wuŋanan yolŋunham warrany dhanal ŋarru Bäylitnham ŋäŋꞌthun Barabatjkun yana dhawaṯthundawum.
12 Ga biyapul nhan Bäylitthu dhä-wirrkaꞌyuwan banha yolŋunham warrany, “Nhalpiyana ŋaya ŋarru dhaŋum gayꞌ yolŋuny, banha nhuma bayiŋ gayŋa rakaram be nhan yindi-buŋgawa Djuwwu yolŋuwu warrawu?”.
13 Ga dhanalim bukmaknha yana garruwan yatjuwanan bitjanan, “Guwatharaŋan nhanany waŋayumun yana! Dhuḻ'yuwan nhanany mälakthumandawuyḻin ḏarpaḻi!”
14 Ga nhanmam Bäylitma garruwan, “Nhä yulŋum? Nhä nhan nhumaliŋgu barrakinyma warkthuwan?”
Ŋarru dhanalim banha mariminan yana yatjunminan garruwan, “Guwatharaŋun nhanany waŋayumun yana, dhuḻ'yuwan bitjan ḏarpaḻin!”
15 Bala nhanmam Bäylitma yoranan dhanaliŋgu, djäl-ŋuwatjumanan dhanaliny. Bala yana nhan Barabatjnham dhawaṯthumanan. Ga garruwan nhan Rawumbuywuḻim mariŋuwuḻ warrawuḻ bartjumandawun nhangu Djesuwum.* Ga banha dhanal nhanguru bartjumandaŋurum goŋ-dhawarꞌyuwan bala nhan Bäylitma bitjanan garruwan mariŋuwuḻim, “Gatjuy warraṯthuwan warra nhanany bala dhuḻꞌyuwan nhanany mälakthundamiḻin ḏarpaḻi bala guŋnharruman banhambalayan, baya nhan ŋarru waŋayi.”
Mariŋuyu warrayu gayŋan warkuꞌyuwan Djesuny
(Mathuyu 27:27-31; Djon 19:2-3)
16 Dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala banha mariŋuyum warrayu ŋarran maŋutji-warruwanan Djesunham dhawaṯthumanan balan waripuḻin goḏuḻi. Ga guykuyyuwan dhanal waripuwu mariŋuwu warrawu malamiwun yana, guḻkun banha marimin yulŋum, balayan gayŋan dhawaṯthuwan. 17 Ga ŋalthuman dhanal nhanguḻ djakaꞌ wikarra mikuꞌmi girriꞌ nhawun yindiwun buŋgawawu girriꞌ. Ga maḻŋꞌthuman dhanal ḏirriṯirri bala dhoṯkuwanan, djoŋguꞌkuwanan djäma, bala yana ṉiṉꞌthuman nhanguḻ muḻkurrḻin.
18 Bala dhanal gayŋan nhanany warkuꞌyuwanan bitjanan, “Dhaŋun nhan yindim buŋgawa, Djuwwu malawum!” bitjanan. 19 Bala dhanal gayŋan muḻkurrnha nhanany guwatharan ḏarpayun, ga dhupthuwan dhanal nhanany bala gayŋan warkuꞌyuwanan, bunꞌkumu-djipthuwanan nhanguḻ buku-ŋalꞌthuwanan manapan. 20 Ga banha dhanal warkuꞌyundaŋurum dhawarꞌyuwan, bala dhanal yapthumanan nhanguḻ minyꞌtjimim girriꞌ bala nhinathuŋgan nhanguwaynha girriꞌ. Bala nhanany mariŋuyum warrayu gutjparruwanan dhawaṯthumanan, dhuḻyundawun mälakthumandaḻin ḏarpaḻi.
Djesunham dhanal dhuḻꞌyuwanan mälakthumandawuyḻin ḏarpaḻi
(Mathuyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Djon 19:17-27)
21 Ga banha dhanal ŋarran gumurr-yawaṯthuwanam bewaḻim Djurutjalamŋurum bala dhanal gandarrŋam maḻŋꞌthuman yolŋunhan yäkuny Djäymannhan ŋirrima Djäriniwuynhan. Ga moriꞌmiŋum nhan banha dhupaliŋgu Yaliktjandawu ga Ropatjku. Bala yana dhanal nhanany barkan warruwan bala dharꞌthar-wuŋanan nhanany bayikuyan Djesuwurun ḏarpawun gutjparrundawu. 22 Bala dhanal waythuwanan banhalayam ŋirrimaŋa yäkuŋa Gulgatham, mayaliꞌ, ‘Muḻkurr Ŋaraka Ŋirrima’. 23 Ga banhalayan dhanal Djesunham bitjuwayiŋ guŋan wiyikanꞌ borumnha maŋutji-manapanda mirritjinꞌ yäku merr, mä ŋarru bayiŋuyam ŋayamuṉuŋꞌkuman nhanany rumbalnha. Ŋarru nhanbayim banha Djesuyum ŋangawulnha wurkthuwan banhayam borum wiyikaꞌ. 24-25 Bala dhanal nhanany Djesunham dhuḻꞌyuwanan mälakthumandaḻin ḏarpaḻi. Bala ṉakanharamiŋganan banha ḏarpam, bala nhinathuŋganan. Ga walum banha goḏarrꞌmi yana, räyyu-waluyu. Bala gayŋan banha mariŋum warra wakalŋinan dopulunꞌ girriꞌwun nhanguru warraṯthundawu. 26 Bala dhanal dhäruknha wukirri banha nhäwuy dhanal nhanany bitjuwayiŋ dhä-girꞌyuwan, bala dhuḻꞌyuwanan banhayam ḏämbuḻin ḏarpaḻi, banha Djesu gayŋan goyuwan. Ga bitjan gayŋan banha barraŋgaꞌyuwanam,
“Dhaŋun Yindim Buŋgawa Djuwwum malawu yolŋuwu”
27 Ga bitjanya ḻinygu dhanal banha manaŋgannham ḏirramuny wulanynha ŋalthumanya, waŋganynham dhanal dhuḻꞌyuwan dhunupaꞌŋuḻ galiḻi nhanguḻ Djesuwuḻ, ga waŋganyma ga wiṉꞌkuŋuŋan galiꞌŋa. 28 [Dhaŋum yän biliŋuwuynha wukirriwuynha God-Waŋarrwuran Dhuyuŋan Djorraꞌŋa bilanya gamꞌ, “Banham dhanal bitjanam nhanany rakaran, yana warri nhanmam barrakinynha, romnharran yolŋu.”]
29 Ga banha gayŋan yolŋu warra ŋaykan djuḻkthuman nhanany, ga ḏawaḏawaꞌyuwan dhanal gayŋan, warkuꞌyuwan manapan nhanany. Ga bitjan nhangu garruwan, “Wäy, be mu nhunum ŋarru dhaŋu ganitjumun ŋunham banha God-Waŋarrwum Dharrpalma Buṉbu, ga biyapul nhunu barkthu be dhuḻꞌyu ḻurrkunꞌthum waluyu? 30 Gu, wilak birrkaꞌyuwan yupthumanmiyan dhawuruya ḏarpaŋurum, mä ŋanapu ŋarru nhäma bala mä-wulitjin nhuŋgu, banha nhunu God-Waŋarrwum be gäthuꞌmiŋu?”
31 Ga bitjanya ḻinygu dhanalim gayŋan banha ŋurruŋu-ḏalkarramiyum ga rom-marŋgikunhamiyum yolŋuyu warrayu warkuꞌyuwan nhanany Djesuny. Ga bitjan dhanal gayŋan garruwan gamꞌ, “Way, dhaŋu nhan gayŋan ŋunha waripuny yolŋuny warrany wälŋakuwan... ga ŋangawulnha nhan ŋarru dhaŋu nhanapinyaynham wälŋakunharami? 32 Dhaŋu nhan gayŋan ‘Maŋutji-yunupayumanda’ rakaranhamin, be God-Waŋarrwuŋ yängunhara ŋätjiliŋuwuy. Ga waripuyum yolŋuyu warrayu gayŋan rakaran be warri nhan dhaŋu Yindi Buŋgawa Djuwwu malawu. Ga banha gulitjma, nhan ŋarru yapthuna ḏarpaŋurum mä ŋalma ŋarru nhäma bala mä-wulitjtjin.”
Ga burrpar ḏirramu wulay gayŋan banhalaya bitjuwayiŋ goyuwan rrambaŋi dhanal Djesu. Ga bitjanya ḻinygu dhupal gayŋan nhanany bitjuwayiŋ warkuꞌyuwan.
Garrayma Djesum waŋayinan
(Mathuyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Djon 19:28-30)
33 Ga walum banha ḏämbuyun waluyu, ga munhayum banha bulukthuwanan warrpamꞌthuwanan banhayam ŋarakany waŋgalany, bitjuwayiŋ munhakun. Ga goyuwan gayŋan banha munham yanatj ḻinygu-u-u ga räy-wiluwan. 34 Bala nhan ŋunhalam Djesum yatjuwanan yänmurrun nhangurumurru Aram-murrun bitjanan, “Eloi, Eloi, lema sabachthani?” (mayaliꞌ, “God-Waŋarr nyäku, God-Waŋarr nyäku, nhäwu nhunu nyäku räy-nhinathuŋganminam?”)
35 Ga banhalaya gayŋan yolŋu warra djingaꞌdjingaryuwan, ga ŋäkul dhanal banha Djesuny yatjunda. Bala dhanal bitjanan garruwan, “Way ŋäka warra! Ŋunham nhan gayŋa Yilaydjawun guykuyyun.” 36 Bala nhan waŋganyma yolŋu gätthuwanan bala yalŋgi gadharra warraṯthuwan bala borumḻin wiyikaꞌḻin ḻupthuman. Ga mamꞌthuman nhan ḏarpaḻi bala ŋarran garrwarkuwanan Djesuwuḻin, mä nhan ŋarru wurkthun banhaya wiyikaꞌ borum. Bala nhan bitjanan garruwan, “Bulnha ŋatjil ŋalma gäḻkuḻam ŋay, nhan bayan bayiŋ Yilaydja yarrupthu guŋgaꞌyundawu nhangu.”
37 Bala nhan Djesum mariminan yatjuwan, bala yana waŋayinan.
38 Ga bilanyamiyu ḻinygu ŋunhalam Djurutjalamma nhanmam banha manydjarrkamꞌ God-Waŋarrwuram Dharrpalŋam Buṉbuŋa banha gayŋan galmuwan ŋunha dharrpalnhan goḏuny yolŋuwurun, banhayam bitjuwayiŋ yarrarꞌyuwanan, bewaḻi ḻinygu ḏämbuŋuru ga ḏupthuwan ŋunha ŋoyḻi, bala yana bärrkuwaḻyinan.
39 Ga ŋunhalaya Gulgathaŋa gayŋan yolŋu dhäyan, ŋurru-warrundayŋu mariŋuwu warrawu, ga nhäŋal nhan gayŋan nhanany Djesuny bewaḻi ŋoyŋuru ḏarpaŋuru banha nhan milma bitjuwayiŋ waŋayinam. Bala nhan garruwanan, “Nhän way! Gulitj yana dhaŋum yolŋu God-Waŋarrwu Gäthuꞌmiŋu, ŋatja?” bitjanan.
40-41 Ga banhalaya gayŋan baṯami warra dhäya-dhayan, ŋarru mä bärrku. Ga banhayam baṯami warra bayiŋ gayŋarra Djesuwu malthuwarra, ga guŋgaꞌyuwarra nhanany ŋunhal Galali. Ga dhaŋuy warra banha yulŋum gamꞌ: Meri Magdalawuy, Djalumi, ga waripu Meri, ŋäṉḏiꞌmiŋu dhupaliŋgu gurrmulwu wulayku Djayimgu ga Djawutjipku,§ ga guḻku banha waripu bitjuwayiŋ baṯami warra banha dhanal ŋapawu malthuwan nhangu Djesuwu bala Djurutjalamḻi.
Djawutjipthu märrkitjkuwan Djesunham rumbal mathirraḻin
(Mathuyu 27:57-61; Luk 23:50-56; Djon 19:38-42)
42-43 Yo, ga waŋayinam nhan banha Djesum waluyum Biraydin räy-wilundayun. Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala nhan Djawutjipthum guyaŋinan nhan ŋarru Djesunham rumbal yapthumana bewaḻi mälakthumandaŋurum ḏarpaŋuru. Ga yolŋum nhan banha ŋirrima Yaramithiyawuy, ga ŋurrukŋurum nhan Djuwwuru ŋaḻapaḻmiwuru ŋärraꞌŋuru. Ga ŋuwakurru nhan banha yolŋum. Ga batjiwarr-nhäŋal nhan gayŋan banha God-Waŋarrwuru romgu-ŋarranharamiŋgandawun. Ga ŋärrun banha ŋarru waripum bitjuwayiŋ walu djaḏawꞌyun banhayam Djuwwun bäpurruwu Nyenanharamin Walu, nhanmam Djawtjipma ṉakaman, bala yana ŋarranan ŋayaŋu-mulkaꞌyinan Bäylitkuḻin bala garruwanan, “Nhalpiyan ŋaya ŋarru Djesunham rumbal warraṯthuna?”
44 Bala nhan banha Bäylitthum ganyimꞌthuwanan ŋäkul, bala bitjanan garruwan, “Nhä, ḻinygun nhan waŋayinan?”
Bala nhan yän-wuŋanminan bayikuya mariŋuwurun buŋgawawu guwatjmandawu nhangu, ga dhä-wirrkaꞌyuwan nhan bitjan, “Nhän, gulitjnha nhan waŋayinam?”
45 Bala nhan banha mariŋuwurum buŋgawayu rakaran bitjanan, “Yuw, gulitjnha yana!” Bala nhan Bäylitthum dhayuŋganan Djesuwum rumbal Djawutjipkuḻin.
46 Ga nhanmam Djawutjipthum wuŋiḻiꞌyuwan manydjarrkanꞌ rrupiya yindimin, ga balaya nhan ḏirruwan Gulgathaḻi Djesuwun rumbalwun warraṯthundawu beŋurun ḏarpaŋurun. Ga bayiŋuyan nhan manydjarrkaꞌyu nhanany garrpiyanam, bala dhanal gunhanan nhanany mathirraḻin, banhambalayan banha dhanal ŋätjilmiŋgan ŋangiꞌyuwan banhaya ṉutjurruny. Bala dhanal gaḻꞌkaḻumanan murrukaynha marimin ṉutjurrum, dhurrwarawum dhaḻꞌyundawu.
47 Ga dhupalim banha Meri Magdalawuyma ga Meri Djawutjipkum ŋäṉḏiꞌmiŋu maŋutji-marŋgin wulay ŋalambal dhanal Djesuny bitjuwayiŋ märrkitjkuwan.
* 15:15 Rawumbuyu mariŋuyu warrayu gayŋan bäki galŋa wäyinnha, bala rakiꞌkuwarran djäma. Bala dhanal bayiŋ balaya rakiꞌḻim garrwiꞌ-garrwiyuwarra ŋarakan mala djinbulkmin wo lätuŋnha mala. Ga banha dhanal bayiŋ gayŋarra yolŋunham bitjuwayiŋ bartjumarra, banham bayiŋ yolŋuwum galŋam rumbalŋam ḻapꞌḻapthumarran ga yawꞌyawyuwarran. 15:16 Ga banhayam gayŋan goḏu ŋirrima djingaryuwan bayikuyan banha mariŋuwun warrawu, ŋunhalya banha nhanguḻ Rawumanbuywura gapmangura waŋgalaŋa. Ga Latin-murrum nhan banha yäku ga ‘praetorium’. 15:21 Rawumḻi 16:13 15:24-25 Manikay Mala 22:19 15:28 Ŋätjiliŋuwuyyu banha Gurikmurru yänmurru dhanal ŋangawul dhaŋum dhäwuny bitjuwayiŋ wukirri djinalaŋam nambaŋa 28-ŋam. 15:28 Yitjaya 53:12 15:29 Manikay Mala 22:8; 109:25; Mäk 14:58; Djon 2:19 15:34 Manikay Mala 22:2 15:36 Manikay Mala 69:22 15:38 Dhawaṯthun Yetjipŋuru 26:31-33 § 15:40-41 Waripuŋa djorraꞌŋa Gurikmurru yänmurru gayŋa bitjan djingaryun ‘Djawutjitjku ŋäṉḏiꞌmiŋu’ ga bitjan waripum ‘Djawutjipku ŋäṉḏiꞌmiŋu’. 15:40-41 Luk 8:2-3