14
Gämurruꞌŋu yolŋu warra gayŋan garrunmin nhalpiyan dhanal ŋarru Djesuny ŋayathan
(Mathuyu 26:1-5; Luk 22:1-2; Djon 11:45-53)
1-2 Yo, bala banha ŋurruŋu-ḏalkarramim yolŋu warra ga rom-marŋgikunhamim warra yurrumꞌthuwanan bala dhanal gayŋan garrunminan nhalpiyan dhanal ŋarru Djesuny bitjuwayiŋ ŋayathan, ŋarru gayul, ḻinygu dhanal gayŋan marimin yana djälmiyin dhanal ŋarru waŋayumana nhanany, bala dhanal bitjanan garrunminam, “Wäy, gäḻkuḻam ŋalma ŋay, ḻinygu rom ŋalmaliŋgu gayŋa dhaŋu murrukay bitjuwayiŋ ŋarra. Dhanal bayiŋ yolŋun warra ŋalmaliŋgu mari-waythu, ḻinygu dhanal nhangu dhaŋu Djesuwum djälnha bitjuwayiŋ marimin.”
Ga banha dhanal bitjanam garrunmin ḻinygu banha burrparnha yana walum bala banhayan ŋarru rom gämurruꞌyirryun banha Räy-djuḻkthumandamin Walu ga waripu rom yäku Ḏambanharra Ŋatha. Ga bayiŋuyam waluyu dhanal bayiŋ guyaŋiyarra dhanaliŋguway ŋaḻapaḻminy, gurruṯuminy warrany, banha dhanal ŋaykan guŋnharruman ŋirrimany yäkuny Yetjipnha.
Baṯamiyu rarruwan wuŋiḻi-ŋuwakurru Djesuwuḻ
(Mathuyu 26:6-13; Djon 12:1-8)
Ga nhanmam gayŋan banha Djesum nyenan ŋunhalan ŋirrimaŋa yäkuŋa Bithanin, ŋatha gayŋan guwaman Djäymangura ŋirrimaŋa. Ga ŋätjilim nhan gayŋan banha Djäymanma nyenan rerrimi, burrundhiyaꞌyu gayŋan buṉakin. Ŋarru nhan banha ḻinygun bitjuwayiŋ ŋuwakurrun.
Ga yaka wikarra bala baṯamin banhambalaya gulŋiyan goŋ muṉuŋgarriꞌmin, ŋarru ṉutjurru banha yulŋum. Ga gutjparruwanam nhan gayŋan wuŋiḻi-ŋuwakurru, ga warrpurum banha ŋuwakurrun dhika marimin, ŋarru rrupiya murrukaymin.* Ga ḻapthuman nhan banha muḻkurr yana muṉuŋgarrinyꞌ, bala rarruwanan wuŋiḻi-ŋuwakurrum Djesuwuḻin muḻkurrḻi.
Ga dhanalim banha yolŋuyum warrayu nhanany dhaykuwanan bitjanan, “Nhäwu nhunu dhaŋu wuŋiḻi-ŋuwakurrum djalkthuwan? Nhunu warri dhaŋu djalimnha rrupiyawun murrukaywun, ga rrupiyam nhunu warri banha guŋarra ŋunha ŋurruwuykminhan yolŋuny warrany.”
Bala nhan Djesum garruwan dhanaliŋgu bitjanan, “Guŋnharruma warra nhanany. Ŋangawul warra nhangu mari-waythuwa. Dhaŋum nhan ŋuwakurrun bitjuwayiŋ djäma nyäkun. Ŋunham banha ŋurruwuykma yolŋu warra ŋarru gayŋi nyenay nhumaliŋguḻ djinal bitju ḻinygu, ga bilanyamiyun nhuma barkthu dhanaliny ŋarray banha guŋgaꞌyum. Ŋarru ŋayam ŋarru dhaŋu nhumaliŋguḻ yakan wikarra nyena, guṯin nyäkum walu. Dhaŋu ŋaya barkthu waŋayin bala dhanal ŋarru nyäku rumbalma märrkitjkuŋun. Ga djinaŋum banha baṯamiyu rarruwan nyäkuḻ dhaŋu wuŋiḻi-ŋuwakurrum, banhayam nhan bitjan ŋätjilmiŋganan nyäku rumbalnha. Ga ŋuwakurrun nhan dhaŋu marimin yulŋum bitjanyam djäma. Ŋäka warra nhänany. Dhaŋum ŋaya ŋarru nhumaliŋgu gulitj yana rakaram. Banha barkthu ŋarray yolŋum warra dhaŋum dhäwu rakaranhami be wala ḏämbu-ḻiwꞌyumum, ga ŋäku yana dhanal barkthu djinakuruy baṯamiwuruyma dhäwu, banha nhä nhan nyäku djäma bitjuwayiŋ ŋuwakurru gäthura. Ga guḻkun ŋarru banha nhangu yolŋum warra bitjuwayiŋ marŋgiyi.”
Djudatjthu gayŋan batjiwarr-ŋamaŋamayuwan nhan ŋarru mulkuruyin Djesuwum
(Mathuyu 26:14-16; Luk 22:3-6)
10 Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam nhanmam banha waŋganyma yolŋu yäku Djudatj-Gariyatma bewaḻiyam malaŋuru banha 12-kurum guyurrꞌmiŋuwuru ŋarranan. Yo, ŋarranam nhan banha guwatjmanam banhayanhan banha ŋurruŋu-ḏalkarraminhan warrany, mä nhännha ŋarru dhanaliny guŋgaꞌyunma goŋ-guŋanma Djesunham dhanaliŋguḻ. Ga rakaran nhan dhanaliŋguḻ nhanguway ŋayaŋu. 11 Ga banha dhanal bayiŋuya ŋaḻapaḻmiyu bitjuwayiŋ ŋäkulam bala dhanal ŋoy-ŋuwatjinan. Bala dhanal dhawuꞌ-nhinathuŋganan nhanany bitjanan, “Bayiŋ nhunu ŋarru Djesuny ŋanapiliŋguḻ goŋ-guŋan, ŋanapum ŋarru nhuna wuŋiḻiꞌyuna bayikuwuyma.” Bala nhan Djudatjma ŋarranan, bala gayŋan batjiwarrwun rangan nhalpiyan nhan ŋarru Djesuny dhanaliŋguḻ guŋan.
Djesuyum ga guyurrꞌmiŋuyum warrayu nhanguru ŋatham banha Räy-djuḻkthumandamim guwamanan
(Mathuyu 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Djon 13:21-30)
12 Ga bitjarra ḻinygu dhuŋgarra ŋuparra ŋunhuŋ ŋurruyirrꞌyundamiyu waluyu Djuwwuḻ Romŋa, dhanal bayiŋ dämba ŋomarra ŋunhuku romgu yäkuwu Ḏambanharrawu Ŋathawu, ga ḻiyuwarra dhanal bayiŋ bimbiny romgu yäkuwu Räy-djuḻkthumandamiwu Waluwu. Manymak, ga bilanyayu ḻinygu yana waluyu, dhanalim banha guyurrꞌmiŋuyum warrayu garruwanan nhanany Djesunham bitjanan, “Ŋalaŋa waŋgalaŋam ŋanapu ŋarru ŋatham banha Räy-djuḻkthumandamim ŋätjilmiŋgan?”
13 Bala nhan Djesuyum garruwanan nhanguway guyurrꞌmiŋunhan wulanynha bitjanan, “Gatjuy maŋgarran wulay balan Djurutjalamḻin. Ga banha nhuma ŋarru waythunma bala nhuma ŋarru nhämam ḏirramunhan nhan ŋarru gayŋa garaŋayu gutjparrun banikinꞌmi makati. Ga malthuwa wulay nhangu, ga gulŋiya nhan ŋarru buṉbuḻ, nhuma ŋarru malthun nhangu. 14 Ga ŋunhalam djinawamꞌ nhuma ŋarru garrun buŋgawany bayikuya buṉbuwu, ga bitjan nhuma ŋarru nhangu rakaramam gamꞌ, ‘Wäy, ŋunha Marŋgikunhami ŋäŋꞌthuwan ŋalaŋa ŋalinyu ŋarru Räy-djuḻkthumandamim ŋatha ŋamaŋamayun, mä ŋarru ŋanapu guwaman bitjuwayiŋ, nhanbay ga ŋanapu nhanguru guyurrꞌmiŋuyu warrayu.’ 15 Bala nhan ŋarru bayiŋuya buŋgawayum maŋutji-wuŋana ŋunhan banha garramatnha balaꞌpala, ḻinygun dhäyan gayŋan, bäkiwun ŋalmaliŋgu, ga ŋunhalayan nhuma ŋarru banha ŋatham ŋalmaliŋgu ŋamaŋamayun.”
16 Bala yana dhupal banha malthundamim wulay ŋarranan. Ga banha dhupal Djurutjalamma waythuwan, ga maḻŋꞌthumanam, dhupal banhaya ḻinygu banha nhalpiyan nhan gayŋan Djesuyu dhupaliŋguḻ rakaran. Ga ŋunhalayan dhupal banha Räy-djulkthumandamim ŋatha ŋamaŋamayuwan. Ga goŋ-dhawarꞌyuwan dhupal bala ḏirruwanan Djesuwuḻin.
17 Ga banha ŋarran walum guṉiyirrꞌyuwan bala nhan Djesum ga guyurrꞌmiŋum warra nhangu banha 12-ma ŋarranan balayan waŋgalaḻ. 18 Ga banha dhanal ŋarran ŋatham guwaman, bala nhan Djesum garruwanan bitjanan, “Gulitj yana ŋaya ŋarru dhaŋum nhumaliŋgu rakaram. Dhaŋu gayꞌ djinalaŋa malaŋa ŋatha ŋalma ŋarra dhaŋu guwaman rrambaŋi, waŋganyma yolŋu ŋarru nyäku mulkuruyin,” bitjan.
19 Bala dhanalim banha guyurrꞌmiŋum warra nhangu galŋam-barrakinydjinan bayiŋuyam yändhum nhanguru, bala dhanal ŋarran dhä-wirrkaꞌyuwanan nhanany bitjanan, “Wäy,... yolthu way... ŋaya ŋatja Marrkapmi?” bitjanan.
20 Bala nhan Djesum bitjanan garruwan, “Waŋganydhum gayŋa dhawuru malaŋuru ŋathan ḻupthuman banikinꞌḻin, ŋalinyun rrambaŋin, banhayan yolŋu ŋarru nyäku mulkuruyim. 21 Guyaŋiya warra, ŋayam dhaŋu Gulitjŋum Walꞌŋu Yolŋu ŋarru waŋayin bitjan yana ḻinygu bitjuwayiŋ ŋunha gayŋa God-Waŋarrwura Dharrpalŋa Djorraꞌŋa wukirriwuy djingaryun. Ga murrukaynha marimin ŋarru bayikuyam gumurryu-gutjparrundamiwum yolŋuwu mari maḻŋꞌthun. Ga ŋuwakurrum nhangu nhan warri ŋangawul waŋgala-wuyaŋiyarra.”
Djesuyu mayaliꞌ rakaran ŋathawuy ga borumbuy wiyikaꞌwuy
(Mathuyu 26:26-30; Luk 22:14-20; 1 Gorinḻi 11:23-25)
22 Ga baḏak dhanal ŋarran banha guwaman ŋatham, bala nhan Djesuyum dämban warraṯthuwan bala ḏämbu-wuŋanan God-Waŋarrnhan bayikuya. Ga ganitjuman nhan, bala guŋanan ŋarran dhanaliny. Ga garruwan nhan bitjan, “Dhaŋum dämba nyäkun rumbal. Maꞌ warraṯthuwa bala guwaman.”
23 Ga bitjanya ḻinygu nhan warraṯthuwan wiyikaꞌ banikinꞌmi, ga ḏämbu-wuŋan nhan God-Waŋarrnha, bala nhan guŋanan banha wiyikamꞌ ŋunha guyurrꞌmiŋuwuḻin wurkthundawun. 24 Bala nhan bitjanan garruwan, “Dhaŋum borum wiyikaꞌ nyäkun maŋguꞌ, banha ŋarru barkthu djalkthunmi guḻkuwun yolŋuwum wälŋakunharawu. Ga ŋätjil nhan banha God-Waŋarryu djäma gumurrkunhaminyara rom wälŋakunharawu guḻkuwu yolŋuwu. Djinaŋun banha nyäkurun maŋguꞌyu ŋarru romnham ŋarranharamiŋgan, maḻŋꞌthuna ŋarru gulitjtjin. Maꞌ warraṯthuwa bala wurkthuwan.
25 Ga dhaŋun gamꞌ, ŋangawulnha ŋaya ŋarru biyapulma borum wiyikaꞌ wurkthu, ga baya barkthu ŋalinyu rrambaŋin bitjuwayiŋ nyenay ŋunhalan djiwarrꞌŋan God-Waŋarrwuran romŋa.”
26 Ga dhurrwaraŋuru bewaḻiyam bala dhanal manikaynha miyaman God-Waŋarrwuḻin. Bala dhanal ŋaykanan balan bukuḻin yäkuḻi Wolipḻin.
Djesuyu ŋätjilꞌyuwan rakaran banha Betam ŋarru dhä-bayaŋuꞌyuna
(Mathuyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Djon 13:36-38)
27 Ga banha dhanal ŋarran ŋaykanam bala, bala nhan Djesuyum rakaranan ŋätjilꞌyuwanan bitjanan, “Yalŋuwam banha munhakum nhuma ŋarru dhaŋuyma warra gätthuna nyäkuru, guŋnharrumana nhänany. Yo, ŋätjil mu yana banha waŋganydhu yolŋuyu dhäwum bitjuwayiŋ wukirri Dhuyuḻim Djorraꞌḻi bitjanam gamꞌ,
‘God-Waŋarryum ŋarru guwatharaman waŋayumana banha wäyin-djägaminham,
bala nhangu ŋarru bimbim mala ḻatjuwarrꞌyuna.’
28 Ŋayam ŋarru waŋayin. Ŋarru ŋaya barkthu dhaŋu biyapulya wälŋayi bala ŋaya barkthu ŋurruŋu-djuḻkthun nhumaliŋgu, ga ŋunhalan ŋaya barkthu nhumaliŋgu gäḻkuḻaŋum Galaliŋan makaŋa. Yo, ŋunhalayan nhuma barkthu nhänany nhäŋum.”
29 Ga nhanmam Betam garruwan bitjanan, “Ŋayam ŋarru nhuna ŋangawul guŋnharruman, marrkapmi, bayatj ŋarru banha dhaŋum warra ḻatjuwarrꞌyu, ŋarru ŋayam yaka.”
30 Ga nhanmam Djesum garruwan bitjanan, “Ŋäka nhänany ŋuwatjuma Beta. Djinaŋum bala munhaku, yalalam, nhunu ŋarru nyäku dhä-bayaŋuꞌyuna ŋarru ḏämbu-ḻurrkunꞌmin, ga ŋärrun nhan ŋarru banha wäyinma gurrwawum ŋätji burrparmim.”
31 Ga nhanmam Betam ḏämbu-dhuwaḻyuwan garruwan bitjanan, “Ŋangawul dhaŋu ŋayam ŋarru nhuŋgu dhä-bayaŋuꞌyun, bayatj banha ŋaya ŋarru waŋayim!”
Ga dhanalim banha waripum ḻunduꞌmiŋu warra ga bitjanya ḻinygu garruwan dharaŋanda yana yän.
Djesum gayŋan ḏämbumiŋganan ŋunhalan Githdjamanin
(Mathuyu 26:36-46; Luk 22:39-46)
32 Ga banha dhanal Djesu ga guyurrꞌmiŋu warra nhangu waythuwanam banhalayam ŋirrimaŋa yäkuŋa Githtjamanim, bala nhan Djesum garruwanan, “Djinal warra ḏäpthuwa, ŋaya ŋarru bukumiŋgan God-Waŋarrwuḻ,” bitjan.
33-34 Bala nhan gaḏaymanam Betanhan ga Djayimnhan ga Djonnhan, bala dhanal bitjanan bala ŋaykan. Ga banha dhanal ŋarran bala martj-martjuwanam, bala nhan bitjanan garruwanam dhanaliŋguḻ, “Waraparra, ŋayaŋum nyäku dhaŋu mariminan yana ŋonuŋdjin bitjuwayiŋ ŋaya ŋarru dhaŋu waŋayin. Djinal warra ḏäpthuwa, ŋarru djäka gayŋiya yulŋum,” bitjan.
35-36 Ga ŋarran nhan mä bayiŋ gaŋga, bala nhan gälkinan munathaꞌḻin bala ḏämbumiŋganan, “Mori nyäku marrkapmi, ŋangawulnha dhaŋu nhuŋgum gumurr-wanyu ŋunhuŋ nhäwum mala djämawu. Moriꞌ, ḏukṯukma ŋaya dhaŋu nhunu ŋarru yarrkthumana dhaŋu marim nyäku. Ŋarru ŋayapim ŋarru gayŋa dhaŋu nhuŋguwaynha yana djälwum malthun, ŋangawulnha nyäkuwayma ŋaya,” bitjanan nhan gayŋan bukumiŋganam.
37 Ga ḏirruwan nhan balaya guyurrꞌmiŋuwuḻ warrawuḻ nhanguwaywuḻ ga maḻŋꞌthumanam nhan dhanaliny gayŋiyinyaraḻin. Ga dhirrꞌyuwan nhan dhanaliny, bala nhan Betawuḻin garruwan bitjanan, “Wäy, nhalpiyan nhunum gayŋa dhaŋu, gayŋiya yana? Ŋangawul nhuma ŋarru dhaŋu mä ŋunhuŋ guṯim yana biraꞌyun? 38 Djäka warra nhumaliŋguway, ga ḏämbumiŋgan warra God-Waŋarrwuḻin mä nhumaliny ŋarru banha ŋunhuŋ nhäyum birrkaꞌyun, nhumam ŋarru gayŋa dhäyam wanyun yana. Ḻinygu ŋayaŋum nhuŋgu gayŋa dhuwan djälmiyi nhunu ŋarru gayŋa dhäya wanyu yana, ŋarru rumbalma nhuŋgu dhuwan ganydjarrnharrayinan yalŋgiyinan,” bitjan.
39 Ga biyapulya nhan Djesu ŋarran ḏämbumiŋgandawu, ga bitjanya ḻinygu nhan ḏämbumiŋgan bilanyaya ḻinygu yana yän. 40 Ga ṉakaman nhan, ga ḏirruwan bewaḻim bukumiŋgandaŋurum ga maḻŋꞌthumanam dhanaliny yakurrḻi yana, murrukayyun dhanaliny yakurryu bitjuwayiŋ bulukthuwan. Ga banha dhanal ḏurruwanam bala goṉayinan, ga ŋangawulnha dhanal nhangu ŋunhuŋ ḏämbu-ḏirrunmaranam.
41 Ga biyapulma nhan ḏämbu ḻurrkunꞌmin gumurr-ḏirruwan bukumiŋgandawu. Ga banha nhan ḏirruwanam bala garruwanam nhan bitjanan, “Ḻinygun yakurrŋurum warra guluwan! Walum dhaŋu galitjinan, nhan ŋarru bayiŋuyam yolŋuyu goŋ-guŋana banha Gulitjŋunham Walꞌŋu Yolŋuny barrakinymiwuḻin yolŋuwuḻ warrawuḻ. 42 Maꞌ! Ḏurruwan warra ŋalma ŋarran. Nhäŋan warra, dhaŋun nhan banhayam yolŋu banha nhan guŋgaꞌyuwan dhanaliny ŋayathandawu nyäku.”
Djesunham dhanal ŋayathanan
(Mathuyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Djon 18:3-12)
43 Ga ŋurruŋu-ḏalkarramiyu malaŋuyu ga rom-marŋgikunhamiyu warrayu ga Djuwwu ŋurru-warrundayŋuyu warrayu yänguwan waripuny yolŋuny warrany Djudatjkum ŋapawu malthundawu. Ga nhanmam gayŋan banha Djesum baḏak bitjuwayiŋ garruwan, bala nhanmam Djudatjma waythuwanan ŋapa-malamin. Ga ŋaykanam dhanal gayŋan banha malkarr, goŋ gaṉami, ga goŋ birkuꞌmi mala, ŋayathandawum nhangu Djesuwum. 44 Ga ḻinygu nhan banha Djudatjthum dhanaliŋgu rakaran bitjan, “Banha yolnha ŋaya ŋarru burumunꞌ wälkum banhayanhan yolŋuny nhuma ŋarru ŋayathanma.”
45 Ga banha dhanal waythuwanam bala nhan Djudatjma ŋarranan Djesuwuḻin bala garruwanan bitjanan, “Marŋgikunhami,” bitjanan, bala wälkuwanan nhanany, mä bayiŋuyam maŋutji-wuŋanan dhanaliŋguḻ banha yolnha dhanal ŋarru bitjuwayŋ ŋayathan. 46 Bala banha waripum yolŋu warra djalkiri-dhatharꞌyuwanan bala ŋayathanan nhanany Djesunham.
47 Bala banha waŋganydhum Djesuwuru ḻunduꞌmiŋuyu yikin dhawaṯthuman bala yana buthurun gulkthuwan, ḻiya-ŋärramiwun yolŋuwu djämaminy. 48 Bala nhan Djesum garruwan bayikuya yolŋuwum warrawu bitjanan, “Nhäwu nhuma rälim ŋaykan malkarrma? Ŋangawul ŋaya dhaŋu maḏakarritj yolŋu. 49 Ŋayam gayŋan bitjan ḻinygu walu-ŋupan marŋgikuwan yolŋunham warrany ŋunhalam God-Waŋarrwuram Dharrpalŋam Buṉbuŋa, ga ŋangawultji nhumam nhänany bilanyamiyuyam ŋayatharra... ŋarru dhaŋun nhumaliŋgu walum. Yo, bitjan mu nhan gayŋa ŋunha wukirriwuyma dhäya ŋätjiliŋuwuyma God-Waŋarrwuram Djorraꞌŋa,” bitjanan nhan Djesu garruwanam.
50 Bala banha Djesuwum ḻunduꞌmiŋu warra biyaṉiyinan bala dhanal gätthuwanan, guŋnharrumanan nhanany banhambalayan.
51 Ga banhalaya gayŋan gurrmulyu ḏirramuyu ŋapa-munguyuwan Djesuny, ga ŋäkirriyumanminam nhan banha manydjarrkaꞌyu. Ga bitjanya ḻinygu dhanal banha nhananham ŋayathan. 52 Ŋarru dhanal nhanany baḏatjuwanan ga ŋayathanam dhanal nhangu banha manydjarrkanꞌ. Ga nhanbayim gayŋan gätthuwan waŋgalaḻim djolarranꞌ, girriꞌnharran ḻinygu nhan banha biyaṉiyinan mariminan.
Djesunham dhanal gutjparruwan Djuwwuḻ ŋaḻapaḻmiwuḻ ŋärraꞌḻi
(Mathuyu 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Djon 18:13-14, 19-24)
53 Bala dhanal banha Djesunham gutjparruwanan balan ḻiya-ŋärraꞌmiwuḻin ŋirrimaḻim. Ga balayan ŋarran banha ŋaḻapaḻmim ḻuŋꞌthuwan bukmak yana, ŋurruŋu-ḏalkarrami warra ga Rom-marŋgikunhami warra ga Djuwwu ŋurru-warrundayŋu warra.
54 Ga banha dhanal Djesuny gutjparruwanam, ga nhanmam gayŋan Betam malthuwan bala, balaya ḻiya-ŋärraꞌmiwuḻ ŋirrimaḻi, ŋarru djuḻuꞌdjuḻuḻyuwan ŋarran bala. Ga gulŋiyan dhanal rrambaŋi yana balayam, bala nhan mala-manapanan nyenan biḻitjumanguḻin warrawuḻ banha ŋarran ḏäpthuwan ratjuwan ŋorrtjaŋa.
55 Ga ŋunhalam banha djinawamꞌ buṉbuŋam dhanalim banha ŋurruŋu-ḏalkarramiyum warrayu gayŋan dhäwunꞌ maḻŋꞌthuman Djesuwuruynha, mä dhanal ŋarru dhä-girꞌyuna nhanany barrakinybuynha warkthunda. Ŋarru ŋangawul dhanal banha maḻŋꞌṯhunmaran ŋunhuŋ nhäm barrakinyma nhangura. 56 Yo, guḻkuny dhanal yolŋuny warrany warraṯthuwan maŋutji-marŋgiminy mä dhanal ŋarru djänguman dhäwu nhanguruy rakaram, ga dhäwum mala dhanaliŋguŋ gayŋan bärrkuwaḻyinan.
57 Yo, waripu yolŋu warra bitjuwayiŋ maŋutji-marŋgimi ṉakaꞌ-ṉakaman bala gayŋan djänguwanan dhäwu rakaran 58 bitjanan, “Dhaŋum ŋanapu yolŋuny ŋäma nhan bitjan garrun, ‘Dhaŋum ŋaya ŋarru ganitjumana God-Waŋarrwum Dharrpalma Buṉbu yolŋuwuŋum goŋbuy dhuḻꞌyunda. Ga ḻurrkunꞌthum waluyu waripun buṉbu ŋarru ŋarray ŋalthu, ga banhayam ŋangawulnha yolŋuwuŋ goŋbuy.’ ” 59 Ga dhäwum dhanal gayŋan banha rakaranam ŋangawulnha bitjuwayiŋ dhuṉḏayma.
60 Bala nhan banha ḻiya-ŋärraꞌmim yolŋu ṉakamanan gumurrŋan yolŋuwuran warrawuḻ bala garruwan Djesuwum bitjanan, “Dhaŋu gayŋa yolŋuyum warrayu rakaram be warri nhunu barrakiny djäma. Ŋäma mu nhunu gayŋa dhanaliny? Nhäwu nhunu gayŋa dhaŋu mukthunma yana nyena?”
61 Ŋarru nhanmam Djesum ŋangawulnha ḏämbu-ganitjuman. Mukthuwanan nhan gayŋan nyenan. Bala nhan banha ḻiya-ŋärraꞌmim garruwan bitjanan, “Maꞌ, rakaraŋan ŋanapiliŋgu. Nhunu dhaŋu banha Maŋutji-yunupayumandam yolŋu ŋatja... God-Waŋarrwum gäthuꞌmiŋu?”
62 Ga nhanmam Djesum garruwan bitjanan, “Yo, ŋaya mu dhaŋu. Ga yalalam nhuma ŋarru nhänanham Gulitjŋunham Walꞌŋu Yolŋuny nhäman, ŋaya ŋarru gayŋa nyenam ganydjarrmin, dhunupaꞌŋuŋan God-Waŋarrwuran galiꞌŋam ŋunhalan djiwarrꞌŋan. Ga ḏirru ŋaya barkthu räli djiwarrꞌŋurum waŋupiniꞌyu. Bilanyawuynha nhuma ŋarru nhänany nhäŋum.”
63-64 Bala nhanmam banha ḻiya-ŋärraꞌmim yolŋu mariminan maḏakarritjin, bala ŋarran girrinꞌ nhanguway barruꞌwarrunmaran, ga garruwan nhan yatjuwanan bitjanan, “Ḻinygun ŋalma dhaŋu ŋäkulan nhanany yänma bukmakthun garrundam, banha nhan dhä-waripuŋuyinan garruwan nhangun God-Waŋarrwun. Ŋangawul ŋalma ŋarru biyapulma maŋutji-marŋgimiwuŋum dhäwu ŋäma. Nhalpiyana nhumam gayŋa guyaŋi way?” bitjan.
Ga dhanalim banha bukmakma yolŋum warra yoranan yana bitjanan, “Yo, guwatharanharaŋun nhanany murrkayꞌkuŋan.”
65 Bala ŋarran banha waripuyum yolŋuyu warrayu Djesunham dhupthuwanan. Ga garrwiꞌyuwan dhanal nhanany maŋutji manydjarrkaꞌyu bala gayŋan bartjunmaranan, ga garruwan dhanal bitjan, “Maꞌ rakaraŋ wilak, yolthu nhuna ḻiyuwan?” Bala banha biḻitjumandhum warrayu Djesunham djakawarruwanan, bala gayŋan guwatharanan nhanany.
Beta ḏämbu ḻurrkunꞌmi dhumbalꞌyuwan Djesuwu
(Mathuyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Djon 18:15-18, 25-27)
66-67 Ga bilanyamiyuyam nhanmam gayŋan banha Betam baḏak yana nyenan ratjumanmin. Ga banhalaya ḻiya-ŋärraꞌmiwuḻ buṉbuŋa djämamiyu baṯamiyu nhäŋal Betany banhambalaya, bala bitjanan, “Nhunum dhaŋu Djesuwu ḻunduꞌmiŋu ŋatja?... bayikuya yolŋuwu ŋirrima Nätjiritjpuywu?”
68 Ga nhanmam Betam ḏämbu-ganitjuman bitjan, “Yaka dhuwanma dhunupa. Ŋangawul dhaŋu ŋaya marŋgi nhäwuy nhunu gayŋa dhaŋu garrun.” Bala yana nhan Betam walmanan galiꞌḻin [ga dhuṉḏaynha yana banha gurrwawum ŋätjinan.]
69 Ga biyapul nhan bayiŋuya djämamiyu baṯamiyu Betany nhäŋal, ga garruwan nhan yolŋuwuḻ warrawuḻ banha ŋarran dhäyaꞌ-dhayan bitjan, “Dhaŋum yolŋu Djesuwu yana ḻunduꞌmiŋu.”
70 Ga nhanmam Betam garruwan, “Ŋangawul! ... yaka ŋayam!”
Ga yaka mu wikarra ga waripuŋuyum yolŋuyu nhanany garruwan bitjan, “Nhunupi yana dhaŋum, dhaŋum nhunu ŋirrima Galaliwuy.”
71 Bala nhanmam banha Betam mariminan galŋa-barrakinydjin bala nhan garruwanam bitjanan, “Ŋangawul, yaka ŋayam dhaŋu marŋgi. God-Waŋarr dhaŋu nyäkum marŋgi, ga banha ŋaya gayŋa djängumam, nhanmam ŋarru nhänany God-Waŋarryum dhä-girꞌyuna.”
72 Ga dhuṉḏaynha yana banha gurrwawum ŋätjinan, banhayam ḏämbu-burrparyinan. Bala nhan Betayum guyaŋinan banha nhalpiyan nhanguḻ Djesu garruwan bitjan, “Ŋärrun nhan ŋarru banha gurrwawum ŋätji ḏämbu-burrparmim, nhunum ŋatjil nyäku ŋarru mä-wambum ḏämbu-ḻurrkunꞌmi.”
Bala yana nhan Betam ŋätjinan mariminan dhika murruyꞌ-murruyyuwanan.
14:1-2 Dhawaṯthun Yetjipŋuru 12:1-27 * 14:3 Banhayam wuŋiḻi-ŋuwakurru rrupiya murrukaymin, bilanyan rrupiya mala, banha bayiŋ gayŋa yolŋu djäma-ŋuwakurrumiyu warkthun yana ga rrupiyam nhän bayiŋ gayŋa gunhana, ḏämbuḻi-ŋalthumana ŋarra, djäma ŋarru gayŋa waŋgany dhuŋgarra-ŋupan. Yo, bilanyayan banha yulŋum, rrupiya yindimin. Ga Gurikŋam Dhuyuŋa Djorraꞌŋa yänmurrum gayŋa djingaryun banhayam balanydja 300-ma ŋaraka yäku ‘denari’, ga yäkum nhan banha wuŋiḻi-ŋuwakurrum ‘nardos’ banha bayiŋ gayŋa yolŋuyu warrayu warraṯthun yuṯuŋgurrŋuru darpaŋuru. Ga muṉuŋgarrim dhanal bayiŋ gayŋarra djarrkthuwarra ṉutjurruŋuru. Ga bilanya ḻinygu yana banha yulŋum rrupiya murrukaymi, Ga Gurikŋam Dhuyuŋa Djorraꞌŋa banha yäkum ‘alabastros’. 14:7 Ḏämbu-wiḻꞌyundami Rom 15:11 14:18 Manikay Mala 41:10 14:24 Dhawaṯthun Yetjipŋuru 24:8; Djarimaya 31:31-34 14:27 Djakaraya 13:7 14:28 Mathuyu 28:16 14:37 Betam banha waripum yäku Djäyman. 14:38 1 Gorinḻi 10:13 14:49 Luk 19:47; 21:37 14:58 Djon 2:19 14:62 Danyul 7:13 14:63-64 Rom Mala Ḏalkarramiwu 24:16 14:68 Ŋunha Gurikmurrum yänmurru ḻurrkunꞌŋa djorraꞌŋa gayŋa ŋangawul dhäwu bitjuwayiŋ djingaryun birakitmi.