12
Djesuy ŋäthilmirriyaŋal guyaŋanhamirriyaŋal yolŋuny walalany märr walal dhu yaka ŋayaŋu-märrma' ga nhina
Jesus warned the people about hypocrisy
Luk 12.1-7
Ga dharrwan ŋunhi yolŋuny walal ŋula nhämunhan' mala marrtjin ḻuŋ'thurrnydja balayiny Djesuwalnydja, ŋapa-ŋal'maranhaminan marrtjin ḏur'-ḏuryunminan. Yurr ŋayipiny ŋathil Djesuny waŋan nhanukiyingalaŋuwnydja ŋayi malthunamirriw walalaŋ bitjarr gam', “Nhumany dhu walal djägan nhumalaŋguwuynydja nhuma, märr nhuma dhu bäyŋu malthun ŋurukuwurruŋguny romgu ŋunhi Baratjiwnydja walalaŋ, bili ŋunhiwurryin ŋunhi yolŋu walal rom gali'-märrma'mirrnydja. Bäyŋun nhumany dhu ga bitjandhi nhakun ŋunhawurryi yolŋu walal. Ŋuli nhe dhu ga ŋunhi ŋula nhä djuḻuḻ'maram dhiyaŋ bala, ga yalalany dhu ŋunhiyi warrpam'nha maḻŋ'thurr, warraŋulthin dhu. Ga ŋunhi nhe gan ŋula nhaltjarr waŋan buku-munhaŋur, ga yalalany dhu gi ŋunhi boŋguŋ nhuna ŋäkun waŋanhawuynydja walupuynha gaykarraŋŋura. Ga ŋunhi nhuma gan waŋanhamin ŋula gayulnydja yawyawyunminany djinawany' buṉbuŋurnydja dhurrwara-gunganhawuyŋurnydja, ga yalalany walal dhu gi ŋunhi ŋäkun mirithinyawuynha waŋanhawuy yatjunawuynha, ŋunhala garrwarnha ŋapaŋura buṉbuŋur.”
“Ḻundu walal ŋarraku, ŋarra nhumalaŋ lakaraman. Yaka walal barrari ŋula yolku yolŋuw ŋunhi ŋayi dhu nhunany buma murrkay'kum; ŋunhiyiny walal nhunany dhu rumbal yan buwayakkum waŋgany, ga bilin. Yuwalktja nhuma dhu ga ŋunhi barrarirrnydja nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun, bili ŋayipin ga waŋganydhun ŋunhi ganydjarrnydja ŋayatham märrmaw'nha yan ŋurruwnydja, rakunygunharaw bala ŋurrkanharawnha balan ŋunhi dhä-gir'yunamirrilila wäŋalil. Yo. Barrariny gi waŋganygun God-Waŋarrwun yan nhanŋuwuynha ga bilin.”
6-7 “Yo, nhumany dhuwal goŋmirr warray nhanukalnydja God-Waŋarrwalnydja. Nyumukuṉiny'tja dhuwal warrakan' djikayny'tja märr gaŋga, ga ŋunhi ŋuli yolŋuy bäyim goŋ-waŋganydja djikay' mala nyumukuṉiny'thuny rrupiyay, märrmayny'tja yan ŋarakay, yurr yakan ŋayiny ŋuli ŋunhi God-Waŋarryuny ŋunhi waŋganydja moŋu. Ga balanyayi bili nhuŋuwuynydja ŋayi God-Waŋarr marŋgiyi yan bukmakku, balanya nhakun ŋayi marŋgi marwatku nhokalaŋaw, nhämunha' nhuŋu marwat ga gorrum ḻiyaŋur. Yakan nheny barrari. Dhuwal nhumany yolŋu walal goŋmirr warray God-Waŋarrwal yan goŋŋur, bulu warray ga djuḻkmaram ŋunha warrakan'nhany mala.”
Lakaranhamirra nhunapinya nhe ŋunhi nheny dhuwal Garraywun yolŋu; yaka walalaŋgal djuḻuḻ'maranhamirrnydja
Say that you are the Lord's person; don't deny him
Luk 12.8-12
(Mathuyu 10.32-33; 12.32; 10.19-20)
“Märr-yuwalk ŋarra nhumalaŋ dhu dhuwal lakaramany. Ŋuli nhe dhu ga lakaranhamirr nhunapinya nhe yolŋuwalnydja walalaŋgal bitjanmirrnydja, ‘Ŋarrany dhuwal yolŋu Garraywalaŋumirr,’ bitjandja, bala ŋarrany nhuna dhu Yolŋuynydja Gäthu'mirriŋuy bitjandhi bili yan lakaram ŋurukuwurruŋgalnydja ŋunhi God-Waŋarrwalnydja dhäwu-gänhamirriwal walalaŋgal bitjanna, ŋunhi nheny dhuwal ŋarraku warray yolŋu. Ga ŋuli nhe dhu ga nhunapinya nhe yolŋuwal walalaŋgal lakaranhamirr bitjanmirrnydja, ‘Ŋarrany dhuwal yaka Garraywalaŋumirr,’ bitjandja, bala ŋarrany dhu nhuŋuny ŋunhi biyakiyi bili yan dhumbal'yurr milman yan gumurrŋura ŋurukuwurruŋgala ŋunhi djiwarr'wuywala dhäwu-gänhamirriwala walalaŋgal, bitjanna gam', ‘Dhuwandja yolŋu yaka ŋarraku,’ biyakun.”
10 “Ga ŋuli dhu ga ŋunhi ŋula yol yolŋu dhä-wiripuŋuyirr waŋa Yolŋuwnydja Gäthu'mirriŋuw, yurr ŋathil ŋayi dhu bilyun beŋuryi nhanukiyingal ŋayi yätjkurruŋur, bala ŋayiny dhu God-Waŋarryuny nhanŋu bäy-lakaraman ŋunhiŋuwuyyiny. Yurr bäyŋuny ŋayi dhu God-Waŋarryu bäy-lakaram ŋurikiyin yolŋuw ŋunhi ŋayi dhu dhä-wiripuŋuyirr waŋa Godkalaŋuwnha Dhuyu-Birrimbirrwun.”
11 “Yo. Yakan nheny wilwilyurr ga warwuyurr ŋunhi walal nhuna dhu gämany balany ŋunhi Djuw malawalnydja buku-ḻuŋ'maranhamirrililnydja buṉbulil, ŋurruḏawalaŋuwalnydja walalaŋgal ga buŋgawawalnydja, märr walal dhu mariny nhuŋu djäma bili nheny dhuwal ŋarrakalaŋumirra. Yaka ŋurru-ḏakthurr ŋunhi nhaltjan nhe dhu ga waŋa, 12 bili ŋayin dhu ŋuriŋin Dhuyu-Birrimbirryun nhunanhany gurrupan dhäruk waŋanharawnydja, balanyamirriy bili yan ŋunhi nhe dhu rur'yun waŋanharaw.” Ga bitjarr ŋayi gan Djesuny waŋan.
Djesuy gan lakaraŋal mayali'mirr dhäwu ḏirramuwalaŋuwuy ŋunhi ŋayi ḻukunydja'
The parable of the rich man
Luk 12.13-21
13 Yo. Dharrwan gan ŋunhi mirithirra yolŋuny walal buthuru-bitjurrnydja nhanŋu Djesuwnydja. Ga ŋayiny bäy waŋgany ḏirramu waŋan nhanŋu Djesuw bitjarr gam', “Wäy Marŋgikunhamirr! Nhämirr nhe dhu marrtji ga waŋa ŋunha wäwa'mirriŋuny ŋarraku, ŋayi dhu mala-wulkmaraman ŋarrakuny ŋula nhä malany, ŋunhi ŋayi bäpa'mirriŋuy linyalaŋgal ganarrthaŋal.”
14 Bala ŋayiny Djesuny waŋanan buku-roŋanmaraŋalnydja nhanŋu bitjarra, “Way ḏirramu! Nheny ga nhaltjan dhuwal ŋarranhany guyaŋa, yanbi ŋarrany dhuwal nhä, mala-djarr'yunamirra yolŋu? Bäyŋu warray ŋarraku dhuwali ŋula yolthuny yolŋuy gurrupar djäma mala-wulkmaranharawnydja.” 15 Bala ŋayi Djesuny bilyurra, ga waŋan bukmakkun yolŋuw walalaŋ bitjarra, “Guyaŋiny walal gi barrku-ḏakthurra, märr nhumalany dhu yakan garrwi'yun buku-mangunhamirriynydja romdhu. Bäyŋun nhe dhu ŋunhi girri'-dharrwamirriynydja yolŋuy wiyingum nhuŋuwuy nhe walŋany ŋuriŋiny rrupiyaynydja nhokiyingal nhe. Bäydhin nhe dhu gi ŋayathulnydja bukmaktja ŋula nhä malany ŋunhi dhuwalaŋuwuynydja munatha'wuynydja. Bäydhi mak nhe ŋunhi ŋula ḻukunydjany' yolŋu.”
16 Ga dhäŋur beŋuryiny ŋayi Djesuy dhäwun' lakaraŋal mayali'kurra bitjarra gam', “Waŋganymirrnydja yolŋu gan nhinan ḻukunydja' mirithirr, yurr ŋayi ŋunhiyi yolŋuny ŋatha-lämu-nhirrpanamirr, ga ŋathany ŋunhi nhanukuŋ gan ŋutharnydja manymakthinan ga dharrwathinan. 17 Bala ŋayi ŋuriŋiyi ḏirramuynydja guyaŋanan bitjarra, ‘Dhuwal ŋarraku buṉbuny ŋathapuynydja nyumukuṉiny' yan? Wanhawala ŋarra dhu dhuwal rulwaŋdhundja ŋathany mala ŋarrakuwuy ŋarra?’ 18 Bala ŋayi gan guyaŋana-a-any, bala ŋayi waŋanhaminan bitjanminan, ‘Dhuwal ŋarra dhu dhuwal bili wäŋa wutthun bakmaram, bala ŋarra dhu yindikuman djäma, märr ŋarra dhu ŋathany mala galkan balayin yindilila bala'lilnydja, ga wiripuny ŋarra dhu girri' mala ŋarrakuwuy ŋarra galkan ŋunhiwiliyi bala'lil. 19 Bala ŋarra dhu ŋunhi waŋanhamirra ŋarranhawuynha ŋarra bitjanmirra: Ŋarrany dhuwal ḻukunydja' mirithirra. Bilin ŋarra gan rulwaŋdhurra ŋathany mala ga ŋula nhäny mala ŋarrakuwuy ŋarra, märr ŋarra dhu ga nhinany yänan. Ga ḻukany ŋarra dhu ga ŋathan yan ga gapun, ga nhinany ŋarra dhu ga goŋmirriyirra mirithirra bitjanna bili yan dhuŋgarra-ŋupanna,’ bitjarr.”
20 “Yurr ŋayiny God-Waŋarrnydja waŋan ŋurikiyi ḏirramuwnydja bitjarra, ‘Nhä nhe dhuwal yolŋuny, bawa'mirra? Dhuwal nhe dhu dhiyaŋuny bala gäthurnydja dhiŋgaman. Ga yolnha dhika dhu nhokalnydja dharapulŋur ḻukunydja'yirr ŋurikiny ŋunhi nhe gan ŋäthil girri' malany märraŋal nhuŋuwuy nhe?’ ”
21 Bala ŋayi Djesuny waŋan dhawar'maraŋalnydja bitjarra, “Ŋuli ŋayi dhu ga ŋula yol yolŋu ḻay-ḻayyun ŋula nhaliynydja malaŋuy munathawuyyuny, bukulilnydja ŋal'maram dhu marrtji ŋula nhä malany nhanŋuwuy ŋayi, ŋunhiyiny nhakun ŋayi balanyayiny yolŋu ḻiya-dhumuknha bawa'mirra, bili ŋunhalnydja ŋayi dhu gi ŋunhi God-Waŋarrwalnydja gumurrŋur boŋguŋ dhärri goŋ-waŋaran, dhäparŋ'nha.”
Gatjuy märr-dharaŋula God-Waŋarrnhany, bala ŋayiny nhuna dhu maranhu-gurrupanna
Trust God, and he will provide for you
Luk 12.22-34
(Mathuyu 6.25-34)
22 Bala ŋayi Djesuynydja waŋanan nhanŋuwuy ŋayi malthunamirrinhany walalany bitjarra, “Ga balanyan dhuwal dhäwuny' ŋarra dhu lakaraman nhumalaŋ gam'. Yaka nhuma dhu ga ŋunhi warwuyun mirithirr ŋathawnydja ḻukanharaw maranhuyinyarawnydja, ga nhaltjan nhuma dhu ga nhina walŋa. Ga yakan gi warwuyurr girriwny'tja ŋunhi nhä malany nhe dhu ga gurrukam rumbalyu nhokiyingal nhe; 23 ŋany guyaŋany nhe dhu ga ŋanyapinyan God-Waŋarrnhan yan, ga nhanŋun ŋula nhä malany. Nheny dhuwal yolŋu, ga djäma ŋayi nhuna ŋunhi rumbal yolŋukuŋal yan, märr nheny dhu ga ŋunhi nhina walŋan yänan nhanukala goŋŋurnydja ŋamathaman yan. Yaka ŋayi nhuna ŋunhi djäma ŋathawnydja yan ḻukanharaw ga girriwny'tja dhaṯthunminyaraw, ga bilin. Ŋayiny nhuna ŋunhi djäma manymakku mala yan gämurruw'. 24 Guyaŋi ŋathil walal ŋunha ŋunhi warrakan'nha wäknha malaŋuny. Yaka walalnydja ŋuli gi ŋunhi munathany' buḻŋu'kuŋ, ga dholkuŋuny marrtji lämu-nhirrpulnydja ŋathany mala maŋutjiny, ga bulu marrtji gulkthurrnydja ŋunhi ŋathanhany, bala yan'thawuŋuny muka bala'lilnydja ŋurukuny wiripuŋuwnydja waluw. Yurr ŋayipi ŋuli ga ŋunhi God-Waŋarryu maranhu-gurrupandja walalany. Ga nhumany dhuwal yolŋu walal, djuḻkmaraman ga ŋunhayiny ŋunhi warrakan'nhany malaŋuny. 25 Ŋuli nhe dhu ga ŋunhi warwuyundja yan ga guyaŋa nhe dhu ga bitjandja gam', ‘Ye-e-e, wanha balaŋ ŋarra gi dhuwal walŋan yan wiyinnha nhini dhiyalnydja wäŋaŋur?’ Ga nhaltjanna nhe dhu ga ŋunhi balanyarayyiny guyaŋanharay? Yuwalk muka nhe dhu ga ŋunhi walŋa-wiyindja nhina dhiyalnydja wäŋaŋur? 26 Bäyŋu. Yaka nhe dhu ga walŋa nhuŋuwuy nhe wiyingum balanyarayyiny warwuyunaraynydja nhokiyingal nhe. Yaka nhuŋu dhuwal manymak warwuyunaraw, nhe dhu ga warwuyun ŋula nhaku malaŋuw. 27 Ŋunha ŋathil nhäŋuny wurrkiny' mala ya ŋunha ŋuthanawuy. Bäyŋu walalnydja ŋuli gi ŋunha djäma, ga girri' mala walal ŋuli gi bäyŋuyi yan barrtjurr walalaŋguwuy walal. Ga be ŋäthil buŋgawa yäku Djalaman* gan nhinan yurr ŋayi ŋunhi ḏirramuny mirithirr ḻukunydja' ga girriny' mala nhanŋu ŋunhi mirithirr yan latju'mirr dhika. Yurr bäydhi ŋayi ŋunhi yolŋu girri'-manymakmirrnydja, yurr wurrkin' mala ŋunhi buluny gal'ŋu latju', djuḻkmaraman ga ŋunhiyiny ŋunhi nhanŋuny Djalamanguny girri' malany. 28 Bili God-Waŋarryu ŋayipi ŋuli ga ŋunhi mulmunhany mala ŋuthanmaram, ga djägany ŋuli ga manymakkumany, bäydhi ŋuli ga ŋunhi gurririny ŋayi walŋa dhärra, nhakun dhiyaŋ bala ga dhärra walŋa, bala dhu ŋunhi mulmunhany dhuŋgur'yurra räwakkuŋun. Yurr yolŋuny dhuwal mirithirr warray ŋurruŋu God-Waŋarrwalnydja ŋayaŋuŋur, djuḻkmaraman ga mulmunhany, ga yuwalknha ŋayi dhu ga ŋunhi djägany nhumalaŋ manymakkumany. Ga nhä nhumany dhuwal, dhä-märr-yuḻk yan yolŋu walal? Gaŋga yan nhuma ŋuli ga dhuwal märr-nhirrpanmirr God-Waŋarrwalnydja muka?”
29 “Yakan nheny dhu ga ŋunhi warwuyun ŋathawnydja ga gapuwnydja. 30 Ŋunhiwurrnha dhuwal bäpurru yolŋu walal ŋuli ga mirithirrnydja warwuyun ŋunhi walal dhuŋamirra God-Waŋarrwu. Yo, ŋayiny ŋunhi nhuŋuny Bäpa'mirriŋu marŋgi warray mirithirr nhuŋuny, ŋunhi nhaku mala nhe ga dhuwaliyi djälthirr. 31 Nheny gi ŋurruŋuyaŋuny God-Waŋarrwun yan romdja ga nhä malany ŋunhi nhanŋun; bala nhä malany ŋunhi bukmaktja dhu nhuŋun.”
32 “Yo. Nhuma dhuwalawurr ŋunhi djamarrkuḻi' ŋarraku ḻurrkun', yaka walal barrariny, bili nhumalaŋgal djiwarr'puyyuny Bäpa'mirriŋuy nhumalany dhu gurrupanna nhanŋuwuynydja ŋayi rom nhumalaŋgun. 33 Yaka gi ŋayathul baṯ-biyakuny ŋunhi dhuwalaŋuwuynhany munatha'wuynhany ŋula nhä malany; biyakun gurrupula marrtji ŋurikiwurruŋguny ŋunhi ŋurruwuykmirriwnydja yolŋuw walalaŋ, märr nheny dhu märram nhuŋuwuynydja nhe ŋunhi yuwalknha, ŋunhaŋuwuynha djiwarr'puynha ŋula nhä malany, ŋunhiyin ŋunhi dhu yakan ŋäthiliŋuyirr ga gararrkararryirr. Märryuny ŋupul gi ŋunhiyin bili yan djiwarr'puynha yan nhä malany. Ŋunhiyiny nhakun nhe dhu ga bukulila ŋal'maram nhuŋuwuy manymakmirr ŋunhaŋuwuynha djiwarr'puynha; ga ŋunhiyiny dhu ga nhä malany bitjanna bili yan ŋorran wiyinŋumirra. Yakan dhu ŋunhiyiny ŋula yolthuny djaw'yun, ga ŋula gälkalyuny dhu gi bäyŋun ḻuki. 34 Ŋuli nhe dhu ga ḻuŋ'maram buku-mangum munatha'wuynydja yan ŋula nhä malany, ga ŋunhiyiny nhakun nhe dhu ga märr-ŋamathirrnydja dhuwalaŋuwuywun bili yan munatha'wuywun. Ga ŋuli nhe dhu ga guyaŋa ŋunhaŋuwuynydja bili yan djiwarr'puynydja ŋula nhä malany, ŋuriŋiyiny nhuŋu ga maŋutji-lakaram ŋunhiyiny nhakun nhe ga märr-ŋamathirrnydja ŋurikiyin bili wäŋawnydja, nhakun ŋunhiyin nhuŋuny wäŋa.”
God-Waŋarrwuny djämamirr yolŋu walal dhu ga bira'yunna nhina, galkunna dhu ga dhukarr-nhäman nhanŋu roŋiyinyarawnha
God's servants should be awake, ready for his return
Luk 12.35-40
(Mathuyu 24.45-51)
35 “Yo. Nhininy gi biyakun bira'yurra, dhaṯthunmirra gi girriyny'tja, ga lanhdhirrany nhuŋu dhu ga nhäran yan; dhärrin gi biyakun girri'-ŋamathin. 36 Dhärriny gi, biyakun nhakun ŋuli ga ŋunhi djämamirr yolŋu dhärra, galkunna ŋayi ŋuli ga nhanukiyingalaŋaw ŋayi buŋgawa'mirriŋuwnha, ŋunhi ŋayi dhu roŋiyirra rälin beŋura buŋgulŋura. Ga ŋunhi ŋayi nhanŋu dhu buŋgawa'mirriŋuny buna, bala ŋayi dhu dhurrwaran wutthu'-wutthun, ga dhunupan nhakun yan ŋayiny dhu ŋuriŋiyiny djämamirriynydja nhanukal dhurrwarany nhanŋu ḻapmaraman. 37 Yo. Walalnydja dhu ŋunhiwurryiny ŋunhi djämamirrnydja mala mirithirra galŋa-djulŋithirrnydja, ŋunhi ŋayi dhu buŋgawa'mirriŋuny walalaŋ roŋiyirr ga maḻŋ'maramany walalany girri'-ŋamathinyawuynha ga bira'yunawuynha. Yuwalk yan ŋarra nhumalaŋ ga dhuwal lakaramany. Dhunupan yan ŋayi dhu ŋunhiyiny buŋgawa'mirriŋuny waŋany ŋurr'maraman walalany ŋunhiwiliyin nhanukiyingala ŋayi wäŋalilnydja, bala ŋayi dhu walalaŋ ŋathan djäma. 38 Yo. Yurr ŋayi dhu mak ŋunhi bunany djeḏa, guwaḻyun munhay, nhä mak ŋayi dhu buna bäy galki djaḏaw'yunaraynha, bala walalnydja dhu ŋunhiwurrnydja djämamirrnydja mala ŋayaŋu-djulŋithirra yänan, ŋuli ŋayi dhu buŋgawa'mirriŋuynydja walalany maḻŋ'maram bira'yunalilnydja ga dhukarr-nhänhalilnydja. 39 Guyaŋa nhuma dhu dhuwal ŋunhi gam'. Ŋuli ŋayi dhu ŋunhi yolŋu wäŋa-waṯaŋu marŋgithirrnydja nhaliy waluy ŋayi dhu ŋunhi manaŋa-ḏumurr yolŋu buna, ŋayiny dhu ŋunhiyiny yolŋu bira'yundja ŋäthil yan, ga nhinany ŋayi dhu ga dhukarr-nhäman, märr ŋayi dhu yakan ŋunhiyiny manaŋa-ḏumurrnydja yolŋu gärri ga djaw'yun ŋula nhäny beŋuryiny wäŋaŋurnydja nhanukal. 40 Ga bitjandhin nhumany dhu ga ŋunhi nhinany bira'yunna girri'-ŋamathinyawuynha, bili ŋunhiyiny Yolŋuny dhu Gäthu'mirriŋu bunany ŋuriŋiyin waluynydja ŋunhi nhuma gi yakan gatjpu'yurr nhanŋu bunanharawa.” Ga bitjarra ŋayi gan Djesuny waŋan.
God-Waŋarrwalnydja djämamirriy yolŋuy walal dhu ga bitjanna bili yan djämany nhanŋu manymakkuman
God's servants should work well for him
Luk 12.41-48
(Mathuyu 24.45-51)
41 Ga ŋayi Betay dhä-birrka'yurr ŋanya Djesuny bitjarr, “Way Garray, yolku nhe ga dhuwal mayali'kurrnydja dhäwu lakaram? … ŋanapurruŋguwuy yan? … Ŋany yolku, dhiyakuwurruŋ bukmakku muka?”
42 Bala ŋayi Djesuynydja lakaraŋal wiripun dhäwu mayali'mirryi yan bitjarr gam', “Ŋuli ŋayi dhu ŋunhi buŋgawany yolŋu märr-gurku'yun wiripuŋulilnydja wäŋalil, yan nhakun guwarr, ga yolkala goŋlil ŋayi dhu ŋunhi nhirrpan ŋunha ŋunhi wiripuwurrunhany djämamirrinhany mala nhanŋuwuy ŋayi? Yänan ŋayi dhu nhirrpandja walalany ŋurikala bili yan goŋlilnydja ŋunhi ŋayi ŋuli ga djäma yuwalkkum yan, ga malthunayŋu ŋayi; ŋayin dhu ga ŋunhiyin djägany walalaŋ manymakkumany, ga maranhu-gurrupandja ga walalany. 43 Ga ŋunhi nhakun ŋayi dhu buŋgawa'mirriŋuny roŋiyirr ga bunany walalaŋ, bala ŋayi dhu ŋunhi maḻŋ'maramany djämamirrinhany yolŋuny ŋayi dhu ga djägany walalaŋ manymakkum yan, bala yan ŋayi dhu ŋunhi buŋgawa'mirriŋuny märr-ŋamathirra nhanŋu wokthunna manapan, ga ŋayiny dhu ŋunhiyiny yolŋu djämamirrnydja bitjandhi bili yan goŋmirriyirryi. 44 Yo. Dhuwandja ŋarra ga märr-yuwalknha nhumalaŋ lakaram. Ŋuriŋiyiny buŋgawa'mirriŋuynydja dhu bukmaknha gurrupan nhanukiyinguŋuny ŋayi ŋula nhä malany warrpam'thunna yan ŋurikalyin djämamirriwala yolŋuwal djägalilnydja. 45 Ga ŋuli ŋayi dhu ga ŋuriŋiyi djämamirriy yolŋuy guyaŋa bitjandja gam', ‘Dhika ŋunhi buŋgawa'mirriŋuny ŋarraku ga wiyinnha nhina muka, yakan ŋayi dhu ŋunhi bondiny roŋiyirr,’ bitjandja, bala yan ŋayi dhu ŋuriŋiyiny djägamirriynydja yolŋuy buman ga wiripuwurrunhany djämamirriny walalany, miyalkkurruwurruny ga ḏirramuwurruny, bala ŋayipiny dhu ga ŋunhi ḻay-ḻayyunna ŋathaŋura yan ḻukanhaŋur, ga leŋun ŋayi dhu ga, dhika nhaltjanna. 46 Bala ŋayiny dhu ŋunhiyiny buŋgawa'mirriŋuny yolŋuny gumurr-roŋiyirrnydja ŋuriŋi bili yan waluynydja ŋunhi ŋayi gi yaka ŋanya guyaŋi, bili yakan ŋayiny marŋgi nhätha ŋayi dhu ŋunhiyi buŋgawa buna. Ga dhunupan ŋayi dhu ŋunhiyiny buŋgawa'mirriŋuny mirithirra maḏakarritjthirrnydja nhanŋu ŋurikiyiny yolŋuw djämamirriwnydja, bala dhu ŋayi ŋanya ŋunhi dhä-gir'yundja mirithirra yan; bili ŋayi ŋunhi dhäruk-märranhamiriw yolŋu.”
47 “Ga ŋuli ŋayi yolŋu djämamirr marŋginy ŋunhi nhaku ŋayi buŋgawa'mirriŋu nhanŋu djälthin djämaw, ga ŋuli ŋanya ŋayi dhu bäyŋuny dhäruk märram ŋunhiyiny ŋayi dhu ŋuriŋiyiny djämamirriynydja märram dhä-gir'yunawuynydja yindin mirithirra nhanukuŋ. 48 Ga ŋuli ŋayi dhu ga ŋuriŋiyi djämamirriy yolŋuy djäma märr djarrpi'kumany, bili yaka ŋayi marŋgi nhaku ŋayi ŋunhi buŋgawa'mirriŋu nhanŋu djälthin djämaw, ŋayiny dhu ŋuriŋiyiny djämamirriy yolŋuy dhä-gir'yunawuynydja märraŋ märr gaŋga yan. Yo. Ga ŋuli nhe ŋuli ga märram dharrwany mirithirrnydja nhanukuŋ God-Waŋarrwuŋuny, ŋayiny ga God-Waŋarrnydja nhuŋu djälthirr, nheny dhu ga ŋunhi balanyayi bili yan dharrwayi yan gurrupan. Ga ŋunhi ŋayi dhu ga God-Waŋarryu gurrupan nhokalnydja djägalil dharrwany mirithirrnydja, ga ŋunhiyiny nheny dhu ga djäma God-Waŋarrwuny mirithirryi yan, bala ŋayi dhu waŋany nhuŋu bitjanna, ‘Nheny dhu ga balanyayi bili yan gurrupan dharrwayi yan mirithirr ŋarrakuny roŋanmaramany.’ ”
Gurruṯumirrnydja walal dhu ga barrkuwatjkunhamirra yäkuy Djesuwalnydja
Relatives will be divided because of Jesus
Luk 12.49-53
(Mathuyu 10.34-36)
49 Ga dhäŋur beŋuryiny ŋayi Djesu waŋan bitjarra, “Yo. Marrtjinany ŋarra dhuwal räliny dhipalnydja munatha'lilnydja märr ŋarra dhu dhuŋgur'yunna gurthan, ŋunhi ŋayi dhu nhärany bawalamirriwurra wäŋakurrnydja. Ye-e-e, wanha balaŋ ŋayi dhuwal ŋäthil yan nhäranha! 50 Galŋa-yätjinany ŋarra dhuwal mirithinan yan galŋa-ŋonuŋdhinan manapar, ga yan bili ga dhawar'yurr dhu boŋguŋ. 51 Nhumany ŋuli ga guyaŋa yanbi ŋarrany ŋunhi marrtjin räliny, yanbi dhu ga ŋunhi yolŋuny walal nhina dhiyal munatha'ŋurnydja mägayan? Bäyŋu warray. Yolŋuny walal dhu ga ŋunhi ŋarrakalnydja yäkuy barrkuwatjkunhamirra. Yakan dhu ga ŋunhi bukmaktja djälthirr ŋarrakalaŋaw galkiwnydja nhinanharaw. 52 Dhiyaŋuny bala gurruṯumirrnydja walal dhu ga ŋunhi mala-wulkmaranhamirra, ḻurrkun' yolŋu waŋganyŋur gali'ŋur, mak märrmany' dhu ŋunhala bala gali'ŋur, bitjanna dhu ga. 53 Mak dhu ŋunhi bäpa'mirriŋuny dhiyala gali'ŋur ŋarrakala, ga gäthu'mirriŋuny nhanŋu dhu ŋunhala bala wiripuŋuŋura gali'ŋur. Nhä mak ŋayi dhu gäthu'mirriŋu nhanŋu ŋarrakalnydja gali'ŋur, ga ŋayiny mak dhu bäpa'mirriŋuny nhanŋu ŋunhala bala gali'ŋur, wiripuŋumin. Ga ŋäṉḏi'mirriŋuny dhu ga waŋganyŋur gali'ŋur, ga ŋayiny dhu mak yothuny miyalktja nhanŋu ŋunhala bala wiripuŋuŋura gali'ŋur. Ga ŋayi dhu mukul'mirriŋu waŋganyŋur gali'ŋur, ga ŋayiny dhu gäthu'mirriŋuny ga ŋunhala bala wiripuŋuŋura gali'ŋur. Yo, galkipuynha dhu ga ŋunhi gurruṯumirr walal bitjandhiny barrkuwatjkunhamirr, bili wiripuwurrnydja dhu ga ŋunhi djälthirr ŋarrakun malthunaraw, ga wiripuwurrnydja dhu ŋunhi bäyŋun ŋarraku malthun.” Ga bitjarra ŋayi gan Djesuy lakaraŋalnydja.
Nheny yanbi dhu ga ŋunhi dharaŋana ŋunhi nhä ga maḻŋ'thun dhiyaŋ bala dhiyal munatha'ŋur
You should understand what is happening in the world
Luk 12.54-59
(Mathuyu 16.2-3; 5.25-26)
54 Ga wiripuny ŋayi Djesuy lakaraŋal bitjarra gam', “Ŋunhi nhuma ŋuli nhäma gurrŋan'thinyawuy maŋan dhiyal bala gali'-bärra'ŋur, bala nhuma ŋuli ŋunhi waŋany bitjanna, ‘Way, dhuwandja limurruny dhu dharyunna!’ Ga yuwalknha yan ŋayi ŋuli ŋunhi dharyundja. 55 Ga wiripuny nhuma ŋuli dhäkay-ŋäma watany, ŋayi ŋuli galkirri beŋur bala gali'-djalathaŋŋur, bala nhuma ŋuli waŋan bitjanna, ‘Wäŋany dhu dhuwal gorrmur'yirra bäy?’ Bala yuwalknha ŋayi ŋuli ŋunhi gorrmuryirra wäŋany. 56 Nhumany dhuwal dhä-warku'-ḏilkurr yan yolŋu walal. Ŋunhi nhuma ŋuli nhäma ŋunha djiwarrny'tja wäŋa ga dhuwandja munathany', bala nhuma ŋuli ga lakaranhamirra ga guyaŋany nhuma ŋuli ŋayi dhu ŋula nhän maḻŋ'thun, yanbi nhuma dhuwal ḻiya-djambatjnha mala. Yurr nhä nhuma dhuwal, dhuwal nhuma baḏak yan bambaymirr mala? Bili dhuŋamirr yan nhuma dhuwal, bäyŋu nhuma ga dharaŋan ŋunhi nhä mala marrtji maḻŋ'thunna dhiyaŋuny bala, ga nhä boŋguŋ ŋunhi maḻŋ'thurr yalalaŋumirriy.”
57 “Nhaku nhuma ŋuli gi dhuwal yakany guyaŋi ga mala-djarr'yurr nhä ŋunhi ŋamakurr ga dhunupa nhumalaŋ djämaw? 58 Ga ŋuli ŋayi nhuna dhu ŋula yolthu marililnydja galkan romgurrnydja, nheny ŋathil ŋurruŋuny nhepi nhanŋu buni, ga waŋanhamirr maṉḏa dhunupayanhamirr ŋunhiyi djarrpi'kunhawuy nhumalaŋguŋ, biyakun ḻundukunhamirra maṉḏa, märr ŋayi dhu yaka muka nhuna gäma ŋärra'lilnydja. Ŋayi ŋuli bäynha nhuna ŋula ŋuriŋin ŋaḻapaḻyun romgu mala-djarr'yunamirriynha yolŋuy waŋi yätjkurr-lakaraŋun, bala ŋayi ŋuli goŋ-gurrupula nhuna balan ŋunhi ŋamakuli'ŋuwala, ga ŋayiny balaŋ nhuna galkurr dharruŋgulila. 59 Ga ŋunhiliyin nhe dhu ga nhinany dharruŋguŋura, yakan yan nhe dhu ŋunhi beŋuryiny yänayiny dhawaṯthurr, ga bäy ŋathil nhe dhu gurrupul bukmak yan ŋula nhä malany buku-roŋanmaraŋ, yaŋara'-bakmaraŋ walalaŋ.” Bitjarra ŋayi gan Djesuy lakaraŋalnydja.
* 12:27 Solomon