16
God-Waŋarrwalnydja djämamirriy yolŋuy mala dhu ga djäma God-Waŋarrwu yan ŋuriŋiny ŋunhi ŋula nhaliynydja malaŋuy bukmakthu yan ŋunhi walal ga bilin ŋayathaman
God's stewards should use everything they have for God
Luk 16.1-13
Yo. Bala ŋayi Djesuynydja dhäwuny' lakaraŋala nhanukiyingalaŋuwalnydja ŋayi malthunamirriwalnydja walalaŋgal, dhuwandja ŋunhi dhäwu gam', “Waŋganydja yolŋu gan nhinan girri'-dharrwamirr, bala ŋayi yan gurruparnydja djägalilnydja waŋganygala yolŋuwal djämamirriwalnha bukmak nhanŋuwuy ŋayi girriny' mala, wäŋany ŋarakany, rrupiyany ga ŋula nhäny mala nhanŋuwuy ŋayi. Ga waŋganymirrnydja waluy ŋayi ŋuriŋi yolŋuy girri'-dharrwamirriynydja ŋäkulnha ŋanya ŋunhiyi djägamirrinhany yolŋuny, ŋayi gan djalkthurra nhanŋu rrupiyany ŋula nhäŋur malaŋuŋur. Bala ŋayi buŋgawa'mirriŋuny ŋunhi wäthurra nhanŋu ŋuriki djämamirriwnydja yolŋuw, bala waŋanan bitjarrnha, ‘Ŋäma'-ŋama ŋarra ŋuli ga dhuwal dhäwuny' nhokalaŋawuy. Gatjuynha, nheny dhu märraman ŋunhiyi rrupiyawuynydja djorrany' rälin ŋarrakalnha, märr ŋarra nhokal dhu maḻŋ'maram, nhaltjarr nhe gan ŋunhiyi djäma ŋuriŋiyi rrupiyay ŋunhi ŋarra märr-nhirrpanmin nhokal djägalil. Ŋarrakuny dhu rrupiya ga ŋula nhä malany yakan buluny nhokalnydja djägaŋur.’ Bala ŋayi gan ŋuriŋi djägamirriynydja guyaŋanany bitjarrnha, ‘Nhaltjanna ŋarra dhu dhuwal? Buŋgawaynydja ŋarrakal ŋarrany dhu dhuwal dhawaṯmaraman beŋuryiny djämaŋurnydja. Nhän dhika ŋarra dhu buluny djäma? Yaka ŋarra dhu gi dhuwal munathany' yaw'yurr, bili ŋarra dhuwal yalŋgin. Ŋunhi ŋarra dhu ga dhuwal baḻ'yundja wiripuwurruŋguny yolŋuw walalaŋ ŋula nhaku rrupiyaw ga ŋathaw, ŋunhiyiny nhakun ŋarra dhu ga mirithirra gora.’ Ga bitjarra ŋayi gan ŋunhi guyaŋanany, ga yan bili-i-i, ga maḻŋ'maraŋal yan ŋayi guyaŋanharay. ‘Yo,’ bitjarr. ‘Dhiyaŋuny bala ŋarra dhu gi ŋunhi mukthurra ŋayathul nhanŋu ŋunhi nhäny mala ŋarrakiyingalyi yan djägaŋur, ŋarra dhu gi djäman ŋuriŋiyiny nhanukalnydja rrupiyay, guŋga'yurra dhu gi ŋunha wiripuwurrunhan yolŋuny walalany, nhakun dhu gi ḻundukuŋun galkikuŋun walalany, märr dhu ŋunhi yalalany ŋarrakuwuynydja djämany dhawar'yurr, bala walalnydja dhu ŋunhi wiripuwurrnydja gumurr-ŋamathiyi muka ŋarrakuny ŋunhal walalaŋgiyingalnydja wäŋalil.’ Bitjarra ŋayi gan ŋunhi guyaŋanany ŋuriŋiyiny djämamirriynydja yolŋuy.”
“Bala dhunupan ŋayi djuy'yurra yolŋuwnydja walalaŋ dhäwun', bukmakku yan ŋurikiwurruŋguny ŋunhi walal gan ŋäthil märraŋal rrupiya ga ŋula nhä malany nhanukalaŋuwal buŋgawa'mirriŋuwal, ga baḏak walal ŋanya gan ŋunhi yulŋuny dhukarrarrayurr, bäyŋu yan walal buku-roŋanmaranhany balany nhanŋuny ŋunhiŋuwuyyiny. Bala ŋayi waŋganynhan ḏirramuny dhä-birrka'yurr bitjarrnha gam', ‘Nhä muka nheny märraŋal ŋarrakalaŋuwuŋ buŋgawa'mirriŋuwuŋuny? Ga nhämunha' nhe rrupiyany gombuŋal ŋanya?’ Ga ŋayiny buku-bakmaraŋal bitjarr, ‘Ŋarrany ŋanya ga dhuwal baḏak dhukarrarrayun yan 100 banikin'mirr wiyika. Bäyŋu yan ŋarra nhanŋu gurrupulnydja buku-roŋanmaraŋuny.’ Bala ŋayiny ŋunhi djägamirrnydja yolŋu waŋan bitjarrnha, ‘Go dhiyala nhininy bala wukirrin dhipal djorra'lilnha nhanŋuny, märr nhe dhu ŋanya gurrupandja ḻurrkun'nha, 50 yan namba banikin'mirrnydja mala wiyikany'. Ga wiripuny mala ŋarra bäy-lakaraŋalnha, ganarrthaŋala.’ ”
“Ga bulu ŋayi dhä-birrka'yurr wiripuŋunhany ḏirramuny bitjarr, ‘Nhämunha' muka nheny ŋanya gombuŋal? Ga nhämunha' nheny dhu nhanŋuny balany gurrupan buku-bakmaramany?’ Ga ŋayiny waŋan bitjarr, ‘Ŋarrany ŋanya ga dhuwal baḏak dhukarrarrayun dharrwa mirithirr, 1,000 gärruŋmirr birrali,’ bitjarr. ‘Ga go, nheny dhu bitjandhi bili yan dhipal nhina, ga wukirriny nhe dhu ŋunhi dhipala djorra'lila märr ḻurrkun'nha nambany, 800-nha. Dhuwalin bili yan ganan'.’ Ga bitjarrnha ŋayiny ŋunhiyiny djägamirrnydja yolŋu waŋan. Bitjarrnha bili ŋayi marrtjin bala dhä-birrka'yurrnydja yolŋunhany walalany, gombu'-gombuŋalnydja märr ḻurrku'-ḻurrkun'nha.”
“Yo. Ŋayiny ŋunhiyiny djägamirrnydja yolŋu nhawi nhakun dhuwurr-djarrpi' yolŋu, yaka ŋayi ganha djäma dhunupa. Yurr ŋunhiyiny yolŋu buŋgawa'mirriŋuny wokthurr nhanŋu gan, bili ŋayi ŋunhi mirithirr yolŋuny ḻiya-djambatj djämawnydja, bäydhi ŋayi ŋunhi dhuwurr-djarrpiny' yolŋu. Bili dhuwalaŋuwuyyuny yolŋuy walal ŋuli ga munatha'wuyyuny djäma walalaŋgiyingalnydja walal ḻiya-djambatjthun, märr walal dhu ga nhinany goŋmirriyirra dhikan dhiyal munatha'ŋurnydja. Yo. Ḻiya-djambatjthun walal ŋuli ga djämany, djuḻkmaraman walal ŋuli ga ŋunhi God-Waŋarrwuny yolŋuny walalany, ŋunhi walal ŋuli ga nhina baḏayala'mirriŋurnydja.”
Ga bulu ŋayi Djesu waŋan bitjarr, “Yuwalknha yan ŋarra nhumalaŋ dhu dhuwandja lakaram. Dhuwandja rrupiyany dhuwalaŋuwuy banydjiŋuwuy munatha'wuy wäŋapuy. Dhiyaŋiyi rrupiyaynydja nhokiyingal nhe, nheny dhu ga guŋga'yunna ḻunduthirra ŋunha ŋunhi wiripuwurruŋguny yolŋuw walalaŋ. Ga yalalany ŋunhi nhuŋu dhu rrupiyan dhawar'yun dhiyal, bala walalnydja ŋunhiwurrnydja yolŋu walal ŋunhi walal ga ŋäthil ŋunha djiwarr'ŋur nhina, walalnydja nhuŋu dhu gumurr-ŋamathirra ŋunhalnydja wäŋaŋur, ŋurikin wiyinŋumirriwnha nhinanharawnydja.”
10 “Yo. Ŋuli dhu ga ŋunhi yolŋuy djäma manymakkumany, bäydhi märr-ḻurrkun' djäma ŋunhi ŋayi ga ŋayatham nhanukiyingal ŋayi goŋdhu, ŋayin dhu ga ŋunhi ŋuriŋiyin yolŋuy djäma manymakkumany ŋunhiyiny ŋunhi ŋayi dhu ga ŋayatham ŋula nhä malany yindi mirithirr, ŋunhi ŋayi dhu ŋula yolthu nhanukal goŋ-gurrupan djägalil. Ga ŋuli dhu ga yolŋuy djäma yätjkurrkumany, ga yakany ga djäga ŋamatham ŋurikiyi ŋunhi ŋula nhakuny nyumukuṉiny'kuny malaŋuw, ŋayiny dhu ga ŋunhiyiny yolŋu yakan djäga ŋurikiyiny yindiwnydja ŋula nhaku malaŋuw. Yakan dhu nhanukal dharrwany goŋ-gurrupan djägalilnydja ŋula yolthuny. 11 Yo. Ŋuli nhe dhu ga yakany djäma ŋamatham ŋuriŋiyiny ŋunhi rrupiyay munatha'wuyyuny, ga ŋula nhaliy malaŋuy ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu gurrupar nhokal djägalil, yänan nhakun nhe dhu ga djalkthunna, ŋayiny dhu God-Waŋarrnydja yakan märr-nhirrpanmirr nhokalnydja, ga gurrupan ŋayi dhu djiwarr'puynydja ŋula nhä malany nhokalnydja djägalil bäyŋun yan. 12 Ga ŋuli nhe dhu ga ŋunhi miḏikumandja djäga, djalkthundja yan ŋunhi nhä malany ŋayi God-Waŋarryu nhokal gurrupar djägalil dhipal munatha'lilnydja, yan nhakun ŋunhiyiny djägaw guwarrwu dhiyak nhakun, yurr ŋunhalnydja ŋayi dhu God-Waŋarryuny yakan nhuna gurrupul nhä malany nhanŋuwuynydja ŋayi ŋayathanharaw nhuŋu gupaḏalwuny.”
13 “Yakan nhe dhu ŋunhi djämamirr märrmawny'tja buŋgawaw, rrambaŋiny maṉḏaŋ; waŋganyguny nhe dhu ŋuyulkthirra, ga wiripuŋuwnha nhe dhu ŋunhi märr-ŋamathirrnydja. Nheny dhu ŋunhi galkithirrnydja waŋganygala yan, bala nhe dhu ga ŋayathamany ŋanya baṯ-bitjanna goŋdhuny märrmay'nha yänan, ga gänaŋ'maranhamirrnydja nhe dhu beŋurnha ŋunhi wiripuŋuwalnha, nhakun ŋayiny ŋula nhän nhäŋiniŋ'nha. Yolku dhika nheny ga buku-ŋal'yun? God-Waŋarrwu? … ŋany rrupiyaw, muka? Yaka nhe dhu ga rrambaŋiyamany waŋarrkum ga buŋgawakum maṉḏany God-Waŋarrnhany ga rrupiyanhany, bäyŋu yan.”
Bäyŋun dhu ŋunhi ŋula yolthuny yolŋuy bilmaram God-Waŋarrwuny rom
No-one can change God's law
Luk 16.14-18
(Mathuyu 11.12-13; 5.31-32; Mäk 10.11-12)
14 “Yo. Yaka dhu ga ŋula yol yolŋu buku-ŋal'yun märrmawny'tja, God-Waŋarrwuny ga rrupiyawnydja rrambaŋiyamany maṉḏaŋ.” Ga bitjarr ŋayi Djesuny waŋan. Ga walalnydja ŋuriŋiwurruynydja Baratjiynydja yolŋuy walal ŋäkulnha, bala beyarrmakkuŋal warray ŋanya dhäruk, bili walal gan ŋurruŋuyaŋal rrupiya yan.
15 Ga ŋayiny Djesuny waŋan walalaŋ bitjarr, “Nhumany ŋuli ga dhuwal djäma yolŋuw warray walalaŋ maŋutjiw, märr nhumalany walal dhu ga nhäma, bala manymak-lakaraman. Yurr ŋayipiny ga God-Waŋarryuny nhuŋu nhäma ŋunhan ŋunhi ŋayaŋun; marŋgi ŋayi nhuŋu warrpam', nhäthinya nhuŋu ŋunhi yolŋuw ŋayaŋu. Yo, ŋayipiny God-Waŋarryuny ŋuli ga yätjkurr-lakaraman ŋunhiny mala ŋunhi nhä mala ŋuli ga yolŋuy walal manymak-lakaram.”
16 “Ga ŋunhiny rom ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu gurrupar Mawtjitjkal,* ga wiripuwurruŋguŋ djawarrkmirriwuŋ walalaŋguŋ wukirriwuy, beŋur bili gan dhärran yan, ga yan bili-i-i ga balanyamirriynha ŋunhi ŋayin Djonnha bunan ŋunhi Ḻiya-ḻupmaranhamirra yolŋu, bala gan ŋunhi manymaktja dhäwu ḻatjuwarr'yurra, ŋunhi God-Waŋarrwalaŋuwuynydja rombuy. Ga dhiyaŋuny bala ga dhuwal dharrwan mirithirra yolŋu walal gumurrmirra birrka'yun mirithirra yan gulŋiyinyaraw ŋunhiwiliyiny romlil. 17 Yo, ŋunha ŋunhi garrwarnydja wäŋa ga dhuwandja munathany' wäŋa ŋaraka winya'yunna dhu buwayakthirra, yurr God-Waŋarrwuny rom dhu ga dhärran yan bitjanna bili; yakan dhu ŋula waŋganydja nyumukuṉiny'tja dhäruk winya'yun.”
18 “Yo. Ŋuli ŋayi dhu ḏirramuy yolŋuy ŋula ganan miyalknhany nhanŋuwuy ŋayi, bala ŋayi dhu märraman wiripuŋunhan miyalknha, ŋunhiyiny nhakun ŋayi dhu marramban' djäma. Ga ŋuli ŋayi dhu ḏirramuy märram miyalknha ŋunhi ŋayi ŋuriŋiyi miyalkthu ganarrthaŋal nhanŋuwuy ŋayi dhuway'mirriŋuny, ŋunhiyiny balanyayi bili yan marramba'yi.” Bitjarr ŋayi gan Djesuy lakaraŋal walalaŋ dhäwuny'.
Dhiyaŋuny ga dhäwuy lakaram girri'-dharrwamirriny yolŋuny ga ŋurruwuyknha
The story of the rich man and the poor man
Luk 16.19-31
19 Djesuy lakaraŋal wiripuny muka dhäwu mayali'kurryi yan dhuwal gam', “Waŋganydja yolŋu gan nhinan girri'-dharrwamirr dhika mirithirr, dhaṯthunminany ŋayi gan ŋunhi girriyny'tja manymakkunhamin yan, ga balanyayi bili ŋathany mala ŋayi gan ḻukan dharrwan mirithirra, bitjarrnha bilin yan walu-ŋuparnha. 20 Ga ŋunhiliyi wiripuny gan yolŋu nhinan yäkuny ŋayi ŋunhi Lätjuritj,* yurr ŋayi ŋunhi yolŋuny gurrupuruŋun, ga yalŋgin mirithirra djetjimirra dhikan; warrpam'thurra ŋanya djetjiynha rumbalnydja ŋayathaŋal. Bitjarra bili walu-ŋupara walal gan nhanukal gurruṯumirriynydja ŋanya gäŋa'-gaŋalnha, ga nhirrparnydja ŋanya walal gan ŋunhiwilin girri'-dharrwamirriwalnha yolŋuwal wäŋalilnydja, galki dhurrwaralila, 21 märr ŋayi gan ḻukan ŋathany ŋunhi muṉguynha bala maranhuyinan, ŋunhiyi ŋatha muṉguy malany ŋunhi ŋayi gan djalkthurr ŋuriŋiyi girri'-dharrwamirriy yolŋuy. Wiripuny gan wuŋgannha mala marrtjin, bala biḻaŋ'thurra marrtjin ŋunhi djetjin mala ŋanya Lätjuritjnha. Yurr yolŋuny nhanŋu gan bäyŋun ŋula nhinan djägamirrnydja.”
22 “Dhäŋur beŋuryiny bala ŋayi ŋunhiyiny gurrupuruŋuny yolŋu dhiŋgaŋalnha, bala God-Waŋarrwal dhäwu-gänhamirriynydja yolŋuy walal gäŋalnha ŋanya balan djiwarr'lila, bala ŋayi ŋunhalnydja gan nhinan gali'ŋurnydja Yipurayimgalnha,* bala walal gan ḻukanan ŋathan ŋunhi manymaknha mirithirra dhikan. Ga ŋayiny muka ŋunhiyiny dhiŋgaŋal girri'-dharrwamirrnydja yolŋu ḏirramu, bala walal dholkuŋalnha ŋanya molulila. 23 Ga ŋayiny gan ŋunhiyiny yolŋu nhinan girri'-dharrwamirrnydja ŋunhala bala burralkun, ga nhinanany ŋayi gan ŋunhi dhaŋga-ḏirryurrnydja mirithinan yan dhika. Ga ŋunhi nhakun ŋayi buku-garrwarthinany bitjarrnydja, bala ŋayi yan nhäŋalnydja Yipurayimnhany, ŋayi gan nhinanany barrkun, ga bitjarryi bili ŋayi nhäŋalyi ŋunhiyi Lätjuritjnhany ŋunhi gurrupuruŋunhany yolŋuny, ŋayi gan nhinanany galkin yan nhanukala Yipurayimgalnha.”
24 “Bala ŋayi ŋunhiyiny girri'-dharrwamirrnydja yolŋu wäthurra bitjarrnha, ‘Way Mäḻu' Yipurayim, wuyurr ŋathil ŋarraku go. Djuy'yurr dhuwali Lätjuritjnha räli, ŋayi dhu guŋga'yun ŋarrany; ŋayi dhu marrtji ga goŋ-ḻupthun gapulil, bala ŋäṉarrnha ŋarrany dhu ŋayatham yal'maraman, bili ŋarra ga dhuwal mirithirra dhaŋga-ḏirryundja, ŋoy-wulkthunna ŋarra dhu dhuwal dhiyaŋuny gurthaynydja.’ ”
25 “Ga ŋayiny Yipurayimdja buku-bakmaraŋal waŋan nhanŋuny bitjarr, ‘Gäthu ŋarraku, gatjuy guyaŋin, ŋunhi nhe märraŋal nhä malany manymak nhuŋuwuy nhe ŋunhili banydji muka yan munatha'ŋur, ŋunhi nhe gan nhinan ŋäthil ŋunhiŋumirryi. Ga dhuwandja Lätjuritjtja bäyŋu ŋayi märranha ŋula nhä ŋamakurr; nhanŋuny balanyayi bili yan yätjkurryi bunan ŋunhiliyiny munatha'ŋurnydja wäŋaŋur. Ga dhiyaŋuny bala ŋayi ga dhuwal nhina galŋa-ŋamathirra dhiyalnydja wäŋaŋur, ga nheny ga dhuwali nhina galŋa-yätjirra mirithirra. 26 Yakan dhu dhipuŋurnydja yolŋu marrtji balany buḏapthundja dhipaliyiny wäŋalil, ga bäyŋuyi dhu ŋula yol buḏapthun dhipuŋuryiny wäŋaŋur räliny dhipalnydja wäŋalil, bili dhuwaliyiny ga ŋunhi ṉapuŋgany' dhärra dhulmu-ḻuḻnyin'nha mirithirra, ben bala ḏandjan.’ ”
27-28 “Ga buluny ŋayi ŋunhiyi girri'-dharrwamirrnydja yolŋu waŋan Yipurayimgal bitjarr, ‘Mäḻu' Yipurayim buku-djulŋi, nhämirr balaŋ nhe dhu djuy'yun ŋanya Lätjuritjnhany balayi munatha'lilyi, ŋayi dhu marrtji bala wäŋalil ŋarrakalaŋuwalnha bäpa'mirriŋuwalnydja. Lakaram ŋayi dhu guyaŋanhamirriyam wäwa'mirriŋuny walalany ŋarraku ŋunhi goŋ-waŋganynhan, biŋga'maram walalany, märr walal dhu bilyunna walalaŋgiyingalaŋuŋur romŋurnydja mala, märr walal dhu yakan marrtji dhipalnydja wäŋalil galŋa-yätjinyamirrililnydja.’ ”
29 “Ga ŋayiny Yipurayimdja waŋan bitjarr, ‘Ŋunhayi nhokalnydja wäwa'mirriŋuy walal ga ŋayatham muka ŋunhi Mawtjitjkuŋuny rom, ga dhäwu ŋunhi God-Waŋarrwuŋ ŋunhi walal gan djawarrkmirriy yolŋuy walal wukirri; ŋuriŋiyin dhärukthu walalany dhu ga ŋunhi waŋany raypirri'yundja yätjkurruŋurnydja. Ŋurikiyin walal dhu ŋunhi buthuru-bitjundja, bala walal dhu yurrnha walŋathirrnydja.’ ”
30 “Ga bulu ŋayi ŋunhiyi girri'-dharrwamirr yolŋu waŋan bitjarr, ‘Mäḻu' Yipurayim buku-djulŋi, yakan walal dhu ga ŋunha buthuru-bitjundja ga ŋämany. Yurr mak walal dhu ŋunha buthuru-bitjundja, ga ganarrthamany ŋunhiyi walalaŋguwuy yätjkurrnydja malany rom, ŋuli balaŋ ŋayi dhu waŋgany yolŋu dhiŋganhawuy marrtji walalaŋgal beŋura ŋunhi dhiŋganhamirriŋura wäŋaŋur bala walalnydja dhu buthuru-bitjandja nhanŋun bala yan bilyuna God-Waŋarrwalnha.’ ”
31 “Bala ŋayi Yipurayimdja buku-bakmaraŋal bitjarrnha, ‘Ŋuli walal dhu ŋunhi bäyŋuny märram dhäruk Mawtjitjkuŋuny, ga ŋurikiwurruŋguŋuny ŋunhi djawarrkmirriwuŋuny mala, ga bäyŋuyi yan walal dhu ŋunhi märr-yuwalkthirr ŋurikiyiny yolŋuw ŋunhi ŋayi dhu ŋula walŋathirr rakunyŋurnydja.’ ” Bitjarr ŋayi gan Djesuy lakaraŋalnydja mayali'kurrnydja dhäwu.
* 16:16 Moses * 16:20 Lazarus * 16:22 Abraham