10
Djesuy märra'-märraŋal nhanŋuwuy ŋayi djuy'yunawuynha yolŋuny walalany 12-nha
Jesus chooses his twelve apostles
Mathuyu 10.1-4
(Mäk 3.13-19; Luk 6.12-16)
Ga dhäŋur beŋuryiny bala ŋayi Djesuynydja ḻuŋ'maraŋala nhanŋuwuy ŋayi ŋunhi 12-nhany malthunamirriny walalany. Bala yan ŋayi gan gurrupara walalaŋ ganydjarrnydja, märr walal dhu ga dhawaṯmaraman ŋunhi yätjkurrunhany birrimbirrnha mala ga ḏukmaraman walal dhu ga bukmak yan nhä malany rerri. Ga ŋurruŋuny Djuy'yunawuy ŋunhi beŋuryi malaŋur 12-ŋur, yäku Djäyman* ŋunhi wiripuny ŋayi yäku Beta.* Ga wiripuny Djuy'yunawuy nhanŋu wäwa'mirriŋu Betaw yäku Wanduru,* ga wiripuny mala dhuwalawurra gam', Djayim* ga Djon* ŋunhi maṉḏa gäthu'mirriŋu Djibidiw.* Ga Bilip,* Bäthalamiyaw,* Dumatj,* Mathuyu* ŋunhi ŋayi rrupiya-märranhamirr yolŋu gapmangu, Djayim* Yalpayatjku* gäthu'mirriŋu, ga Dhadayatj.* Ga wiripuny Djäyman* ŋunhi ŋayi rom-ḏälmirr ḏirramu, ga Djudatj-Gariyatnha,* ŋunhi yalalaŋumirriynydja ŋayi Djesuwnydja ḏiltji-bilyurra.
Djesuy djuy'yurr 12-nha malthunamirriny mala nhanŋuwuy ŋayi
Jesus sends out twelve of his followers
Mathuyu 10.5-15
(Mäk 6.7-13; Luk 9.1-6)
Bala ŋayi Djesuy ḻuŋ'maraŋala nhanŋuwuy ŋayi 12-nhany galkipuynhany malthunamirriny walalany, bala yan djuy'yurra walalany djämawnha, ga bitjarra ŋayi ŋunhi waŋanany walalaŋ gam', “Gatjuy marrtjin walal, yurr yaka walal balany marrtji ŋunhi Djan'tayilwalnydja* yolŋuwal walalaŋgal, ga bäyŋu yan gärri ŋurikiwurruŋgalnydja wäŋalil Djamaritinbuywalnydja* yolŋuwal walalaŋgal. Balan yan nhuma dhu marrtjiny wäŋa-Yitjuralpuywalnha* yolŋu'-yulŋuwalnydja, bili walal ŋunhi balanya nhakun winya'yunawuynha bimbi mala. Ŋunhi nhuma dhu marrtjiny ga bitjanna nhuma dhu marrtji ŋunhi dhäwuny walalaŋ lakaram gam', ‘God-Waŋarrwuny ŋunhi rom galki dhu bunan!’ Ga rerrimirrinhany yolŋuny nhuma dhu yan ḏukmaraman, ga dhiŋganhawuynhany yolŋuny nhuma dhu yan walŋakuman. Ga burrunhdhiya'mirrinhany mala nhuma dhu bitjandhi bili yan ḏukmaram, ga wakinŋunhany birrimbirrnha nhuma dhu ga ŋaŋ'ŋaŋ'thunna dhawaṯmaraman, märr walal dhu ganarrthaman ŋunhi yolŋunhany walalany. Yo, dhuwal nhuma märraŋal ŋarrakuŋ ganydjarr wuŋiḻi'yunamiriw, ga bitjandhi bili yan nhumany dhu gurrupan wiripuwurruŋguny, märr walalnydja muka dhu yakayi yan wuŋiḻi'yun nhumalaŋguŋuny gurrupanawuy. Ga yaka gi gäŋu ŋula mel-wiḏi'mirr bulay ga djilbany mala gutjikaŋ'thuny nhokiyingal nhe. 10 Ga bathiny nhuŋuwuy nhe ganarrthul, yaka galki gäŋu, … märramany nhe dhu ŋunhiyi bili yan girriny' ga ḻukupuynydja ŋunhi nhe ga dhuwali gäma, ga marrtjinyapuynydja dharpa nhuŋuwuy nhe dhu bäyŋuyi yan gäma. Bili ŋayiny dhu ga ŋunhi djämamirriynydja yolŋuy märram yan ŋula nhä malany, yaka ŋayi dhu ga ŋunhi waŋarany yan djäma.”
11 “Ŋuli nhe dhu ŋunhi bunany ŋunhili wäŋaŋurnydja malaŋuŋur nyumukuṉiny'ŋur wo yindiŋur, dhunupan bala yan marrtjiny ga ḻarruŋuny ŋurikiyin yolŋuwnydja ŋunhi ŋayi ga gumurr-ŋamathirr, ga gana' ŋayi djägaw nhuŋu, nhini nhanukal gi wäŋaŋurnydja-a-a ga yan bili ga marrtji nhe dhu. 12 Ŋuli nhe dhu ŋunhi gärriny ŋunhiwili wäŋalilnydja ga bitjanna nhe dhu ŋunhi waŋany gam', ‘God-Waŋarrwu mägayany rom nhokalnha.’ ”
13 “Ga ŋuli walal dhu ŋunhi ŋunhili wäŋaŋur nhuŋu gumurr-ŋamathirrnydja nheny yanan gurrupula nhuŋuwuy nhe mägayamirrnydja rom walalaŋ. Yurr ŋunhi walal dhu yakany nhuŋu gumurr-ŋamathirr, nheny dhu yakan walalaŋ gurrupan ŋunhiyi mägayamirrnydja rom ŋayathula gi yan. 14 Ga ŋuli dhu ŋunhi bukmaktja yolŋu walal nhuŋu ŋuyulkthirr wäŋa manapandja, yaka nhakun dhu gumurr-ŋamathirr nhuŋu, ga buthuru-djaw'yunmirrnydja dhu nhokalaŋaw dhäwuwnydja, nheny yanan ganarrthula ŋunhiyiny wäŋa, bala yan ḻukupuynha nhuŋuwuy nhe dhapathuŋ'tja ḏawaṯawayurra ḏuŋgul djalkthurra bala yan marrtjin ganarrthula walalany. 15 Märr-yuwalk yan dhuwandja ŋarra ga lakaram nhumalaŋ balanyamirriynydja ŋunhi Dhä-dhawar'yunamirriynydja Waluy ŋurikiny dhu wäŋaw malaŋuw ga yolŋu'-yulŋuw ŋunhi walal gan ŋuyulkthin ga buthuru-djaw'yunmin nhumalaŋgalaŋaw dhäwuw, walalaŋguny dhu boŋguŋ ŋunhi mirithirra yätjkurra walu ŋoy-gärrinyamirra, bulun ga djuḻkmaram ŋunhi dhä-gir'yunamirr rom ŋunhi maṉḏa märraŋal ŋäthil ŋuriŋi maṉḏa wäŋay yäkuy Djudumdhu* ga Gumuray!”*
Djesuy djägamirriyaŋal nhanŋuwuy ŋayi malthunamirriny mala gumurr-ḏalwu romgu
Jesus warns his followers about suffering
Mathuyu 10.16-25
(Mäk 13.9-13; Luk 21.12-17)
16 “Yo! Ŋäkuny walal ŋamathaŋ yan. Dhuwal ŋarra ga djuy'yunna nhumalany, ga bitjanna nhuma dhu ga ŋunhi nhinany nhakun bimbi mala malaŋurnydja wärraŋgala mala. Yurr nhumany dhu ga bitjan nhinany nhakun bäpi, ŋunhi ŋayi gaḏaman mirithirr, ga wiripuny nhuma dhu ga bitjan nhina nhakun murruyil ŋunhi ŋayi gurrum'. 17 Ga djäga nhuma dhu ga nhumalaŋguwuy nhuma wiripuwurruŋgalnydja yolŋu'-yulŋuwal, bili walalnydja dhu nhumalany ŋunhi ḏapḏapmaraŋun bala ŋärra'lila gäŋu rom-djägamirriwala malaŋuwal dhä-birrka'yunarawnha, bala walal dhu gi nhumalany bartjunmaraŋun burruṯiŋuynha ŋunhilin ŋunhi Djuw-malawalnha buku-ḻuŋ'maranhamirriŋura buṉbuŋur. 18 Bili nhumany dhuwal ŋarraku warray yolŋu walal, bala walalnydja dhu gi ŋunhi nhumalany yurrnha gäŋu balany ŋunhi nhuma dhu gi dhärrin gumurrŋura walalaŋgal ŋurikiwurruŋgalyin mala ŋunhi walal buŋgawa wäŋaw-ŋayathanharaw ga buŋgawan ŋurruḏawalaŋun mala. Bala nheny dhu gi ŋunhi dhäwun walalaŋ lakaraŋ ŋarrakalaŋawuynha, ga wiripuny nhe dhu gi ŋunhi ŋurikiwurruŋgun lakaraŋ ŋunhi Djan'tayilwun* mala yolŋu'-yulŋuw. 19 Ŋunhi nhumalany walal dhu ḏapmaraŋuny, nhumany dhu yakan warwuyurr ŋunhi nhalayak nhuma dhu gi waŋi walalaŋ. Bili balanyamirriynydja waluy ŋayin dhu boŋguŋ ŋunhi Dhuyu-Birrimbirryun gurrupulnydja nhumalaŋ dhäruktja waŋanharawnydja, yakan nhuma dhu gi ŋunhi gänany waŋi. 20 Yuwalktja yakan dhu gi ŋunhi nhumapiny waŋi, ŋany ŋayin dhu gi ŋunhi Dhuyu-Birrimbirrnha God-Waŋarrwuŋun djuy'yunawuy waŋiny lakaraŋuny nhumalaŋ nhalayak nhuma dhu gi ŋunhi waŋi.”
21 Ga balanyamirriyyiny waluy walalnydja dhu gi ŋunhi yapa'manydjiwurrnydja ga wäwa'manydjiwurrnydja mirithin ŋaramurrthinyamirr walalaŋguwuy walal bala walal dhu gi ŋunhi djarrman djäma bunharawnha walalaŋguwuy walal rakunythinyarawnha yan. Ga walalnydja muka dhu biyakiyi bili yan Bäpa'mirriŋuny ga Ŋäṉḏi'mirriŋuny mala ḏiltji-bilyurra walalaŋgalaŋaw djamarrkuḻiwny'tja, ga walal djamarrkuḻiny' dhu biyakiyi bili yan ŋapa-bilyurr Bäpa'mirriŋuwnydja ga Ŋäṉḏi'mirriŋuwnydja mala walalaŋgalaŋaw, bala yan walalany dhu goŋ-gurrupula miriŋuwalnha walalaŋgal bunharawnha yan rakunykunharawnha. 22 Ga bukmaktja dhu gi ŋunhi yolŋu walal ŋaramurryin nhumalaŋguny, bili nhumany dhuwal ŋarrakalaŋumirra mala. Yurr ŋunhi balaŋ nhuma dhu ga dhärra ḏälnydja yan, yän bili ga dhä-dhawar'yunamirriynydja waluy nhumany dhu ŋunhi walŋathin. 23 Ga ŋuli nhumalaŋ walal dhu ŋunhi mariny djäma waŋganyŋurnydja ŋula wäŋaŋur, nhumany dhu ŋunhi bondin yan marrtji wiripuŋulila wäŋalil. Yo! Dhuwandja yuwalk yan ŋarra ga lakaram nhumalaŋ, yurrnha nhuma dhu ŋunhi warrpam'tja wäŋa mala ŋayatham dhiyal wäŋaŋur ŋarakaŋur Yitjuralnydja,* bala ŋayiny dhu ŋunhi Yolŋuny Gäthu'mirriŋu bunan.”
24 “Yo! Ŋayiny ŋunhi malthunamirrnydja yolŋu yakan ŋayi garrwar nhanukalnydja ŋunhi marŋgikunhamirriwalnydja yolŋuwal, ga djämamirr dhuwal yolŋu yaka garrwar buŋgawa'mirriŋuwal nhanukalaŋuwal. 25 Yurr gana' warray nhanŋu ŋurikiyi malthunamirriwnydja yolŋuw ŋayi dhu bitjandja ganda' nhakun ŋunhi marŋgikunhamirrnydja nhanŋu, ga balanya bili nhanŋu djämamirriwnydja ŋayi dhu bitjandhi bili yan ganda' ŋupanayŋu yan nhakun ŋunhiyi buŋgawa'mirriŋu nhanŋu. Ga ŋuli dhu ga ŋunhi yolŋuynydja walal lakaram ŋunhi ŋurruḏawalaŋunhany ŋurikiyi gurruṯumirriw walalaŋ bitjandja gam', ‘Ŋayiny ŋunha Beltjibul,’* bitjandja. Ga nhaltjanna walal dhu ga ŋunhi wiripuwurruŋguny ŋuriki yolŋuw walalaŋ gurruṯumirriw waŋa nyamir'yundja manapan.”
Nhanŋuwuynha yan nhuma dhu ga waŋganygun yan God-Waŋarrwun barrarirrnydja
Fear only God
Mathuyu 10.26-31
(Luk 12.2-7)
26 “Ga Bäyŋu yan nhuma dhu ga ŋunhi ŋula wiripuwurruŋguny yolŋu'-yulŋuw bukmakkuny barrarirr! Bili nhä malany ŋunhi bukmak ga dhiyaŋ bala djuḻuḻ'yun ŋorra, ga nhä malany dharrpal, ŋunhiyiny dhu boŋguŋ maḻŋ'thurra warraŋulthin. 27 Ga ŋunhi nhaltjarr ŋarra gan waŋan nhuŋu ŋunhal buku-munha'ŋur yurr nheny dhu ŋunhi bukmakkala yan yolŋuwalnydja walalaŋgal lakaram, yurr walupuynha ḻarr'yunaraynha. Ga ŋunhi ŋarra gan nhä ŋula gayul nhokal waŋan yawyawyurr, yurr nheny dhu ŋunhi mirithin yan yatjurrnha lakaraŋuny djawarrkthurra manapul, beŋurnha ŋunhi garrwarŋura ŋapaŋura buṉbuŋur. 28 Ga yaka walal gi barrariny ŋula yolkuny yolŋuw ŋunhi ŋayi dhu nhunany bumany murrkay'kumany; ŋunhiyiny walal nhunany dhu rumbal yan buwayakkumany waŋgany, ga bilin. Yurr bäyŋun walal dhu ŋunhi mirritjalnydja nhuŋu ŋayatham. Yuwalktja nhuma dhu ga ŋunhi barrarirrnydja nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun, bili ŋayipin ga waŋganydhun ŋunhi ganydjarrnydja ŋayatham rakunygunharawnydja bala ŋurrkanharawnha balan ŋunhi dhä-gir'yunamirrilila wäŋalilnydja. 29 Nyumukuṉiny'tja ŋunhi warrakan' djikayny'tja yäku märr gaŋga, ga ŋunhi ŋuli yolŋuy bäyim märrma' djikay' nyumukuṉiny'thu rrupiyay, waŋganydhu yan ŋarakaynydja, yurr ŋayiny dhu God-Waŋarryuny yakan ŋula waŋganynhany djikay'nha moma, ŋunhi ŋayi dhu galkirriny bala munatha'lilnydja. 30 Ga balanyayi bili, nhuŋuwuynydja ŋayi ŋunha God-Waŋarr marŋgiyi yan bukmakku, balanya nhakun ŋayi marŋgi nhokalaŋaw marwatku, nhämunha' nhuŋu marwat ga gorrum ḻiyaŋur. 31 Yaka nheny barrari. Dhuwal nhumany yolŋuny walal goŋmirr warray God-Waŋarrwal yan goŋŋur, bulu warray ga djuḻkmaram ŋunha djikay'nhany mala.”
Yaka gori Christkalaŋaw lakaranharaw wiripuwurruŋ
Do not be ashamed of telling others about Christ
Mathuyu 10.32-33
(Luk 12.8-9)
32 “Ga ŋuli nhe dhu ga ŋunhi wiripuwurruŋgalnydja yolŋuwal walalaŋ lakaranhamirr ŋunhi nheny dhuwal ŋarraku warray yolŋu. Bala ŋarrany nhuna dhu ŋunhi bitjandhi bili yan lakaramdhi ŋarrakalaŋuwalnydja Bäpa'mirriŋuwal ŋunhi ŋayi ga nhina ŋunha Djiwarr'ŋur, ŋunhi nheny dhuwal ŋarraku warray malthunamirr. 33 Yurr ŋuli nhe dhu ga ŋunhi ŋarrany bukuy-ŋurrkamany, ŋarrany dhu biyakiyi bili lakaraŋ yan nhuna ŋarrakalaŋuwalnydja Bäpa'mirriŋuwal ŋunhi ŋayi ga nhina ŋunha Djiwarr'ŋur, ŋunhi nheny dhuwal yaka warray ŋarrakalaŋumirr.”
Marin yan bäyŋun mägayany rom
Just trouble no peace
Mathuyu 10.34-39
(Luk 12.51-53; 14.26-27)
34 “Yaka nhuma dhu bitjandja guyaŋa yanbi ŋarra dhuwal mägayany yan rom nhumalaŋ gäŋal dhipalnydja munatha'lilnydja! Marrtjinany ŋarra dhuwal gäŋalnydja nhumalaŋ mari yaka burrmiḏiny rom. 35 Ŋarrany dhuwal marrtjin märr dhu ŋayiny gäthu'mirriŋuny mala ŋapa-bilyuna bäpa'mirriŋuwnydja mala, ga walalnydja dhu waku'mirriŋuny mala bitjandhi bili ŋapa-bilyun ŋäṉḏi'mirriŋuwnydja mala, ga ŋayiny dhu ga mukul'mirriŋuny morrumurrun nhanukalaŋaw miyalkkuny gäthu'mirriŋuw ga barrkuwatjnha maṉḏa dhu ga ŋunhi nhinany. 36 Mirithiny dhu gi ŋunhi nhuŋu miriŋuyi, ŋunhin bili yan ŋunhi galkipuynha nhuŋu gurruṯumirr mala.”
37 “Ŋuli nhe dhu ga ŋunhi mirithirrnydja märr-ŋamathirr nhokalaŋaw bäpa'mirriŋuwnydja ga ŋäṉḏi'mirriŋuwnydja ga ŋunha waku'mirriŋuwnydja ga gäthu'mirriŋuwnydja, ga ŋarrakuny nhe dhu ga gaŋgan märr-ŋamathirr, ŋunhiyiny nhe yakan gana' malthunaraw ŋarrakuny. 38 Ga ŋuli nhe dhu ḻaw'maram nhuŋuwuy nhe dharpa mälakmaranhawuy bala malthunna ŋarrakun, ŋunhiyin nhe yuwalktja ŋarrakuny malthunamirr. 39 Ga ŋuli nhe dhu ga gänany nhakun birrka'yun walŋaw nhuŋuwuy nhe nhinanharaw, nheny dhu ŋunhi moman yan nhuŋuwuy nhe walŋany gupaḏalnha yan. Yurr ŋuli nhe dhu ŋunhi walŋa gurrupanmirr ŋarrakuny yäkuw, nheny dhu ŋunhi maḻŋ'maraman walŋathinyamirrnydja rom.”
Ŋuli limurr dhu malthundja nhanŋu Djesuwnydja, limurrnydja dhu märram manymak mirithirr mundhurr mala
If we follow Jesus we will get good rewards
Mathuyu 10.40-42
(Mäk 9.41)
40 Ga ŋuli dhu ŋunhi ŋula yol yolŋu nhuŋu gumurr-ŋamathirr, ŋunhiny ŋayi dhu nhakun ŋarrakun gumurr-ŋamathirr. Ga balanyayi bili ŋuli dhu ŋunhi ŋula yol ŋarrakuny gumurr-ŋamathirr, ŋunhiyiny balanyan nhakun ŋayi dhu ŋunhi Djiwarr'puywun ŋarrakalaŋaw Bäpa'mirriŋuw gumurr-ŋamathirr. 41 Ga ŋuli dhu ŋula bawalamirr yolŋu gumurr-ŋamathirr ŋurikiny ŋunhi ŋayi djawarrkmirriwnydja yolŋuw, ŋayiny dhu ŋunhi gumurr-ŋamathinyamirriynydja yolŋuy balanya bili mundhurr märram nhakun ŋuriŋiyi djawarrkmirriy yolŋuy. Ga balanya bili ŋuli dhu ŋunhi ŋula yol manymakkuny yolŋuw gumurr-ŋamathirr, bili ŋayi ŋunhi manymak mirithirr yolŋu, ga ŋayiny dhu ŋunhi manymakthi bili yan mundhurr märram ŋuriŋiyiny ŋunhi gumurr-ŋamathinyamirriynydja yolŋuy. 42 Märr-yuwalk ŋarra ga dhuwal nhumalaŋ lakaramany, ŋuli dhu ŋayi ŋula yolthu yolŋuy ŋula yan ḻurrkun' gapu gurrupan nhuna ḻukanharaw, bili nheny ŋunhi ŋarraku warray malthunamirr, bäydhi ŋunhi nhe ŋarraku ŋurruwuyuktja balanya malthunamirr, ŋayiny dhu God-Waŋarryuny nhanŋuny ŋurikiny yolŋuw buku-roŋanmaram bulun dhika.
* 10:2 Simon * 10:2 Peter * 10:2 Andrew * 10:2 Simon * 10:2 John * 10:2 Zebedee * 10:3 Philip * 10:3 Bartholomew * 10:3 Thomas * 10:3 Matthew * 10:3 James * 10:3 Alphaeus * 10:3 Thaddaeus * 10:4 Simon * 10:4 Judas Iscariot * 10:5 Gentile * 10:5 Samaritans * 10:6 Israel * 10:15 Sodom * 10:15 Gomorrah * 10:18 Gentile * 10:23 Israel * 10:25 Beelzebul