9
Djesuy ḏukmaraŋal gaṉuŋnha ḏirramuny
Jesus heals a crippled man
Mathuyu 9.1-8
(Mäk 2.1-12; Luk 5.17-26)
Bala ŋayi Djesuny wapthurra marthaŋaylila bala yan buḏapthurra balayin wäŋalil ŋunhi ŋayi gan ŋäthil nhinan. Ga ŋunhiliny walal yolŋu'-yulŋuynydja marrtjin gäŋalnha nhanukal Djesuwalnydja bundhurrnhan yolŋuny, yurr djaṉdjaṉdhurr walal marrtjin ŋanya ŋunhi yulŋuny wiṉiṉdhu, yurr mata'maranhawuy dharpalil märrma'lil. Ga ŋunhi ŋayi Djesuy nhäŋalnydja walalany, bala yan ŋayi makmakthurra walalaŋ, ŋunhi walal gan märr-yuwalkthin nhanŋu. Bala yan ŋayi bitjarra ŋunhi waŋanany ŋurikiyiny gaṉuŋguny yolŋuw gam', “Way! Gäthu, yaka warwuyurr! Bilin nhuŋu dhuwurr-yätjtja rom malany bäy-lakaranhawuynha.”
Ga ŋunhili gan dhärra'-dharran rom-marŋgikunhamirr mala, ŋunhi walal ŋuli ga marŋgikum ŋäthiliŋu rom Mawtjitjkuŋ gurrupanawuy. Ga ŋunhi walal ŋäkulnydja ŋanya Djesunhany balanyawuynydja waŋanhawuy, bala walal bitjarra gan waŋanhaminany gam', “Nhä ŋayi ŋunha Djesuny God-Waŋarrnha muka!”
Yurr ŋayiny Djesuny marŋgithin walalaŋ ŋunhi nhaltjarr walal gan guyaŋan, bala yan ŋayi bitjarra walalaŋ waŋanany gam', “Nhaltjan nhuma ga dhuwal bitjandja djarrpi'kumany guyaŋa ŋarraku? … nhä ŋunhi manymaktja, nhaltjanna balaŋ ŋarra ŋunhi yuwalktja waŋanha dhiyak ḏirramuwnydja? Ŋayi balaŋ yan rur'yunan bala yan marrtjinyan balan wäŋalila wo lakaram yan nhanŋu ŋunhi dhuwurr-yätjkurrnydja mala rom nhanŋu bilin bäy-lakaranhawuynha? Yurr ŋarrany dhu milkuman nhumalaŋ, ŋunhi Yolŋuwnydja Gäthu'mirriŋuw dhuwal dhunupa yan ŋayi dhu bäy-lakaram yolŋuw walalaŋ dhuwurr-yätjkurr rom malany dhiyal munatha'ŋurnydja wäŋaŋur.” Bala yan ŋayi Djesuny waŋanan nhanukal ŋurikalyiny gaṉuŋgalnydja ḏirramuwal bitjarra gam', “Gatjuy rur'yurra, ga märraŋun nhuŋuwuy nhe miṉdhalany bala yan marrtjin wäŋalila.” Bala yan ŋayiny ŋunhi ḏirramuny rur'yurrnydja bala yan marrtjinan wäŋalila. Ga ŋunhi walal yolŋu'-yulŋuynydja nhäŋal, ŋunhi nhä ŋunhiliyi maḻŋ'thurr, bala yan walal mirithinan dhika barrarinany, bala yan walal gan wokthurra God-Waŋarrwuny ŋunhi nhaltjarr ŋayi gan ganydjarr gurrupar walalany yolŋu'-yulŋuny mala.
Djesuy djarr'yurr Mathuyuny
Jesus chooses Matthew
Mathuyu 9.9-13
(Mäk 2.1-12; Luk 5.17-26)
Ga ŋunhi ŋayi Djesuy ganarrthaŋalnydja ŋunhiyiny wäŋa, bala ŋayi yan nhäŋala ḏirramunhan yäkuny Mathuyunhan ŋayi gan nhinan, rrupiya marrtjin gombu'-gumbuŋal yolŋuny walalany, bili nhanŋu ŋunhiyi djäma buŋgaway mala djäma gurrupar ŋanya. Bala ŋayiny Djesuny nhanŋu bitjarra waŋan gam', “Nheny dhu ŋarrakun malthun!” bitjarr, bala ŋayiny ŋunhi Mathuyuny dhunupan rur'yurrnydja, bala yan malthurra nhanŋun Djesuwnha.
10 Ga beŋuryiny ŋayiny Djesuynydja ga malthunamirriynydja mala nhanukal gan ŋathan ḻukan ŋunhiliyin nhanukala Mathuyuwala wäŋaŋur. Ga ŋunhili wäŋaŋurnydja nhanukal dharrwan mirithirra rrupiya-märranhamirrnydja gapmangu yolŋu walal ḻuŋ'thurr, ga wiripuny dhuwurr-yätjmirra mala ḻuŋ'thurr balayi. 11 Bala walalnydja ŋunhi wiripuwurruynydja Baratjiynydja* malay, dhä-birrka'yurra ŋunhiwurrunhan ŋunhi Djesuwnha malthunamirriny mala, bitjarra gam', “Way! Nhaku muka ŋayi ŋuli ga ŋunha nhumalaŋgal marŋgikunhamirriynydja ŋatha ḻuka mala-manapan ŋurikiwurruŋgalnydja ŋunhi rrupiya-märranhamirriwalnydja yolŋuwal walalaŋgal ga dhuwurr-yätjmirriwalnydja?”
12 Yurr ŋayiny ŋunhi Djesuynydja ŋäkul walalany bala yan ŋayi bitjarra waŋanany walalaŋ buku-bakmaraŋalnydja gam', “Wäy, ŋunhiwurrnydja yolŋu walal ŋunhi ḏäwalamirrinhany rerrimiriwnhany mala ŋuli bäyŋu warray nhäma marrŋgitjthu. Ŋany nhämany ŋayi dhu ŋunhiwurruny bili yan rerrimirrinhan mala. 13 Gatjuy marrtjin walal ga bulu marŋgithi Dhuyuw+ Djorraw' ŋunha Ŋäthiliŋuŋur gali'ŋur, ga maḻŋ'maram yan nhuma dhu mayali' ŋunhi ga dhäruk ŋunhili waŋa bitjan gam',
‘Yaka yan gi mundhurr-gurrupulnydja ŋarraku,
ŋarrany dhuwal djäl nhuma dhu ŋathil mel-wuyun ŋunha wiripuwurruŋ yolŋuw walalaŋ.’ ”
“Ŋarrany dhuwal yaka marrtjinya räli ŋarra dhu manymakmirrinhany yan märram malthunamirriny ŋarrakuwuy, ŋany ŋunhiwurruny yolŋuny walalany wiripuny ŋunhi walal dhuwurr-yätjmirr mala.”
Yolŋuy walal ŋäŋ'thurr ŋanya Djesuny, nhaltjan walal ŋuli ga ŋunhi nhina ŋoy-ŋathamiriw
People asked Jesus about going without food
Mathuyu 9.14-17
(Mäk 2.18-22; Luk 5.33-39)
14 Waŋganymirrnydja waluy malthunamirr mala Djongu* ŋunhi ŋayi gan buku-ḻupmaraŋal yolŋuny walalany gapuy, marrtjin nhanukal Djesuwal, bala walal dhä-birrka'yurra ŋanya bitjarra gam', “Dhuwal napurrnydja, ga ŋunhawurr ŋunhi Baratjiny* mala, dharrwamirr ŋuli ga ŋoy-ŋathamiriw warray nhina ŋunhi ŋanapurr ŋuli buku-ŋal'yundja nhanŋu God-Waŋarrwuny. Yurr nhuŋuny ŋunhi malthunamirr mala yaka ŋuli gi biyakiyi ŋoy-ŋathamiriw nhini.”
15 Bala ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal walalaŋ bitjarra gam', “Ŋunhi ŋuli dhiyaŋ bili muka ḏirramuy märram nhanŋuwuy ŋayi miyalknha, ga walalnydja ŋuli ŋunhi ḻundu'mirriŋuynydja mala nhanukal ŋathany marrtji ḻukan dhika ŋoy-djulŋithirra manapan, balanyamirriynydja waluy ŋunhi maṉḏa ŋuli märranhamirrnydja. Ga bäy ŋayi dhu ŋunhi dhuway'mirriŋuny nhakun marrtjin, ganarrthaman walalany, bala yorrnha walalnydja dhu ŋunhi dhuḏitjnha ŋoy-ŋathamiriwnydja nhina ḻundu'mirriŋuny mala nhanŋu.”
16 “Yo, marŋgi muka nhuma ŋunhi girriwny'tja. Ŋuli dhu ŋula yolthu yolŋuy dharpum girri', bäyŋun ŋayi dhu ŋunhi yuṯany girri' dharpum balany ŋunhi ŋäthiliŋulilnydja dhä-manapan, ŋayi balaŋ bäynha ŋunhiyi yuṯany girri' dhurŋ'thurra, bala yan yarrar'yurra, bala ŋuli ŋunhi ŋarŋgany yindithin mirithin.”
“Ga wiripuny dhäwu, ŋunhi limurr marŋgi mirithirr. 17 Bäyŋun yanbi limurr dhu ga ŋunhi yuṯany borum wiyika' leŋumirr rarryun balany ŋunhi ŋäthiliŋulilnydja bathilil, ŋunhi walal ŋuli mindapum ŋunhiyi bathi beŋur warrakan'kal galŋaŋur. Bili ŋunhi balaŋ ŋayi mirithiny dhaŋaŋdhi ŋunhiyi yuṯany borum wiyika', bala ŋayi balaŋ yan yarrar'maraŋun ŋunhiyi ŋäthiliŋuny bathi gararrkararrnydja bala ŋuli yan yätjin buruŋgulkthin, bala wiyikany' balaŋ ŋunhi yan djalkthunmirra. Yurr ŋunhi limurr djäl ŋurikiyi bathiw ga borumgu wiyikaw', limurrnydja dhu ŋunhi yuṯany borum wiyika rarryun balan yan ŋunhi yuṯalila bathilil.”
Rerrimirr miyalk ga dhiŋganhawuy wirrkuḻ miyalk
A sick woman and a dead girl
Mathuyu 9.18-26
(Mäk 5.21-43; Luk 8.40-56)
18 Ga baḏak yan ŋayi gan ŋunhi Djesuny waŋan, dhäwuny lakaraŋal, bala yan ŋayiny ŋunhi waŋganydja ḏirramu, ŋunhi ŋayi ŋurruḏawalaŋu gapman Djuw-malaw* marrtjin nhanukal Djesuwal bala yan bun'kumu-djipthurra gumurrŋura nhanukal. Bala ŋayi ŋunhi waŋanany bitjarra gam', “Ŋunha ŋarraku dhiyaŋ bili wirrkuḻ gäthu'mirriŋu dhiŋgaŋal! Buku-djulŋi marrtji ŋathil balayi ga goŋ-ŋal'yurr nhanukal, märr ŋayi dhu bulu walŋathirr.”
19 Bala yan ŋayiny Djesuny ga malthunamirrnydja mala nhanŋu rur'yurrnydja, bala malthurra nhanŋu ŋurikiyiny ḏirramuwnydja.
20 Ga waŋgany miyalk gan rerrikthurr 12-nha dhuŋgarra, maŋgu' nhanŋu ŋuli ganha waṉḏinya bitjana bili. Yo! Marrtjinany ŋayi gan ŋunhi miyalktja ŋapa-munguyurra marrtjin bala ŋanyanhan Djesunhan, bala yan ŋayi baḏatjnha ŋayathaŋal nhanŋu girrin' Djesuwnha. 21 Bili bitjarra ŋayi marrtjin ŋunhi miyalktja waŋanhaminany gam', “Ŋuli balaŋ ŋarra dhu dhuwal yan ŋayatham nhanŋu girriny', ŋarrany dhu ŋunhi ḏukthunna yan.” 22 Bala yan ŋayiny Djesuny bilyurrnydja dharrnha nhäŋal ŋanyanhan ŋunhiyin miyalknhan. Bala yan ŋayi waŋanany nhanŋu bitjarra gam', “Yaka warwuyurr! Bilin nhe dhuwali ḏukthurra dhipuŋuryiny rerriŋurnydja, bili nhe märr-yuwalkmirriyin.” Ga dhunupan ŋayi ŋunhi miyalktja ḏukthurra ŋuriŋi bili yan waluynydja.
23 Ga ŋunhi ŋayi gan Djesu marrtjinany bala, ŋunhiwiliny wäŋalil ŋunhi wanhami gan ŋunhiyi ŋurruḏawalaŋu gapman Djuw-malaw* nhinan. Bala yan ŋayi nhäŋala yolŋunhany walalany walal marrtjin nyä'yunminan ga buŋgulnha dhika djäma, manikaynha. 24 Ga ŋunhi ŋayi Djesuy nhäŋalnydja walalany, bala yan ŋayi bitjarra waŋanany walalaŋ gam', “Way walal, gatjuy gundupuŋun walal dhipuŋurnydja! Yaka ŋayi dhuwali dhiŋganha, yan ŋayi ga dhuwali ŋorra yakurr.” Yurr walalnydja ŋunhi yolŋu'-yulŋuny gitkitthunmin warray nhanŋu Djesuwnydja. 25 Ga bäy walalany ŋayi bukmaknha yan yolŋu'-yulŋuny dhawaṯmaraŋal beŋuryi wäŋaŋur, bala ŋayi Djesuny gärrinan, bala marrtjinan balayin ŋunhi wanhal ŋayi gan ŋunhiyi wirrkuḻ miyalk ŋorran. Bala yan ŋayi ŋanya Djesuynydja dhunupan goŋnha ŋayathaŋal bala yan guŋga'yurra ŋanya rur'maraŋala.
26 Ga dhunupan gan ŋunhi dhäwuny ŋunhiŋuwuyyiny ḻatjuwarr'yurra warrpam'thurra dhika, ŋuliwitjarryiny wäŋakurr malaŋuwurr.
Djesuy ḏukmaraŋal märrmany' maŋutji bambaynha ḏirramuny maṉḏany
Jesus heals two blind men
Mathuyu 9.27-31
27 Ga ŋunhi ŋayi Djesu marrtjin waṉḏinany bala, bala yan maṉḏany märrmany' ḏirramu maṉḏa, yurr bambay maṉḏa malthurra yan nhanŋu, ga waŋanany maṉḏa marrtjin ŋunhi yatjurrnha bitjarra gam', “Daybitku* Gäthu'mirriŋu, wuyurr linyalaŋ!”
28 Ga bäy ŋayi Djesu djuḏupthurr wäŋalil, bala yan maṉḏany ŋunhi bambaynydja ḏirramu maṉḏa bunanan nhanŋu. Bala ŋayiny Djesuny bitjarra maṉḏaŋ waŋan gam', “Märr-yuwalkmirriyirr muka nhuma ga dhuwal yulŋuny, ŋunhi ŋarra dhu ḏukmaramany nhumalany?” “Yo! Garray,” bitjarr maṉḏany waŋan nhanŋu buku-bakmaraŋal.
29 Bala yan ŋayiny Djesuynydja melnha maṉḏany ŋayathaŋal, ga bitjarra ŋayi waŋanany, “Dhiyaŋiyi nhumalaŋgal märr-yuwalkthinyaraynydja, nhumany dhu ḏukthunna yan.” 30 Bala maṉḏany ŋunhi dhunupan bala yan nhäŋala, maŋutjiny maṉḏaŋ ḻapthurra. Yurr ŋayiny Djesuny dhäruk-gurrupanminan maṉḏaŋgal, maṉḏa dhu yakan yan lakaram bawalamirriwalnydja yolŋuwal walalaŋgal ŋunhiŋuwuyyiny. 31 Yurr ŋunhi ŋayi Djesuy, maṉḏany ganarrthaŋalnydja bala yan maṉḏa marrtjin dhäwuny birrŋ'maraŋala bawalamirriwala yolŋuwalnydja walalaŋgal bukmakkurra yan wäŋakurrnydja malaŋuwurr.
Djesuy ḏukmaraŋal matha-dhumuknha ḏirramuny
Jesus heals a man who could not talk
Mathuyu 9.32-34
32 Ga ŋunhi walal marrtjin Djesu ga malthunamirr mala nhanŋu wäŋgaŋalnydja bala, bala walalnydja ŋunhi wiripuwurruynydja yolŋu'-yulŋuy gäŋal nhanukal Djesuwal ḏirramuny matha-dhumuknhan, bili nhanukal gan ŋunhi wakinŋu birrimbirr gärrin. 33 Ga ŋunhi ŋayi gan Djesuy dhawaṯmaraŋalnydja ŋunhi wakinŋunhany birrimbirrnha nhanukal, bala yan ŋayiny ŋunhi ḏirramuny dhunupan waŋanan marrtjin dhika. Ga walalnydja ŋunhi yolŋu'-yulŋuynydja mirithinan dhika ŋoy-ganyim'thurra ŋurikiny romgu, bala yan walal bitjanminan marrtjin lakaranhaminany gam', “Bäyŋu limurruŋgal gan dhuwal ŋäthilnydja balanya mala rom maḻŋ'thurr, dhiyalnydja wäŋaŋur Yitjuralnydja!”*
34 Yurr walalnydja ŋunhi Baratjiny* mala yolŋu'-yulŋu, bitjarr warray waŋan walalaŋ gam', “Ŋunha ga ŋanya buŋgaway wakinŋuy birrimbirryu ganydjarr-gurrupan, märr ŋayi dhu ga ŋaŋ'ŋaŋ'thun, ga dhar'-dhar-wurrupan ŋunha wiripuwurruny wakinŋumirriny birrimbirrnha mala.”
Djesu mel-wuyurr yolŋu'-yulŋuw
Jesus has pity on people
Mathuyu 9.35-38
35 Yo, ŋayiny gan ŋunhi Djesuny marrtjin ḻiw'maraŋala wäŋakurra malaŋuwurr marŋgikuŋala marrtjin yolŋunhan walalany ŋunhiliyin ŋunhi Djuw malawal buku-ḻuŋ'maranhamirriŋur buṉbuŋur mala, dhäwun gan lakaraŋal manymaknha God-Waŋarrwalaŋuwuynha rombuy. Ga bitjarryi bili ŋayi gan ŋunhi ḏukmaraŋalnydja ga walŋakuŋalnydja yolŋunhany walalany ŋula nhäŋurnydja mala rerriŋur. 36 Ga dharrwan mirithirra yolŋuny walal marrtjin nhanukal ḻuŋ'thurr, bala ŋayi ŋunhi Djesuynydja nhäŋalnydja walalany, ga mirithinan yan ŋayi ŋunhi warwuyurrnydja walalaŋ, bili walalnydja ŋunhi warwumirra mala ga ganydjarrmiriwnha mala, balanyan nhakun ŋunhi warrakan'nha bimbin mala djägamiriwŋurnha ŋuli ga nhina. 37 Yo nhäŋalnydja ŋayi ŋunhi walalany Djesuynydja, bala ŋayi waŋanan nhanukalaŋuwal malthunamirriwalnydja mala bitjarra, “Dharrwan dhuwal mirithirra yolŋuny walal, ŋunhi walal ga djälthirr Godkalaŋawnydja yuwalkkuny romgu, galkunna walal ga God-Waŋarrwun, bitjanna nhakun borum ŋunhi ŋatha dhakal ŋuli ga galkun gulkthunarawnha yanan. Ga yolthun dhu ŋunhi gulkthundja, ḻuŋ'maramany Garraywalnydja? Bili djämamirrnydja mala dhuwal ḻurrkun' yan. 38 Gatjuy, waŋi ŋäŋ'thurr God-Waŋarrnha Bäpany, märr ŋayi dhu djuy'yundja dharrwanhan djämamirrinhany walalany ḻundukunharawnydja ŋurikiyiny borumguny malaŋuw.” Bitjarr ŋayi gan Djesuy lakaraŋalnydja.
* 9:11 Pharisees + 9:13 Hosea 6.6 * 9:14 John * 9:14 Pharisees * 9:18 Jews * 9:23 Jews * 9:27 David * 9:33 Israel * 9:34 Pharisees