16
Ŋurru-warryunayŋu yolŋu walal ŋäŋ'thurr milkunharaw ganydjarrwu ŋurukuwuy djiwarr'wuywu
A demand for a sign from heaven
Mathuyu 16.1-4
(Mäk 8.11-13; Luk 12.54-56)
Ga waŋganymirrnydja yolŋu walal Baratji* ga Djatutji* mala marrtjin Djesuwal, bala walal gan ŋäŋ'thurra ŋanya ŋayi balaŋ milkunha walalaŋ ganydjarr ŋurukuwuy djiwarr'wuy, yan nhakun walal ŋanya gan birrka'yurr.
Ga ŋayiny walalaŋgal lakaraŋal bitjarra, “Ŋuli nhuma dhu ŋunhi nhäma dhipal bala gali' bärra'lil ŋayi dhu wärrarra-gorrum, nhumany dhu marŋgithirr yan ŋunhi ŋayi dhu bäyŋun dharyun. Ga ŋuli nhuma dhu nhäma dhipal bala gali'lil bulwunulil ŋayi dhu maŋanmirriyirr wäŋa, nhumany dhu mak ŋunhi bitjanna waŋa; nhaltjan dhu dhuwandja gäthurnydja dharyun. Ŋuruŋ bili yan nhuma dhu ga marŋgithirr ŋunhi nhä mala nhuma dhu ga nhäma. Ga bäyŋun nhumany gi dhuwal dharaŋul ŋunhi nhä marrtji dhiyaŋ bala maḻŋ'thun. Nhumany ga dhuwal djälthirr nhuma dhu nhäma ganydjarr ŋurukuwuy djiwarr'wuy, bili nhuma dhuwal dhuwurr-yätjmirr yolŋu walal, ga bäyŋun nhuma dhu ŋunhi märr-yuwalkthirrnydja! Ga nhämany nhuma dhu ga romdja ŋunhin bili yan ŋunhi nhä maḻŋ'thurr ŋurikiyi yolŋuw yäkuw Djawunaw.”* Bala yan ŋayi Djesuy ganarrthaŋala ŋunhiyiny wäŋa bala marrtjinan.
Baratjiw ga Djatutjiw Mayali'-gänhawuy
The deception of the Pharisees and Sadducees
Mathuyu 16.5-12
(Mäk 8.14-21)
Ga ŋunhi walal buḏapthurrnydja ŋurikiyiny guḻun'kuny, ga walalnydja ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal meṉguman ŋathawnydja gänharaw.
Bala ŋayiny Djesuynydja walalany waŋanan djägakuŋala bitjarra, “Djägan walal nhumalaŋguwuy nhuma yulŋuny ŋurukurruŋgalnydja ŋunhi Baratjiwalnydja* walalaŋgal ga Djatutjiwalnydja* mala, walal ŋuli bäynha nhumalany mayali'-gäŋu bala wiripuyaŋun nhumalany waṉa-gäŋu.”
Yurr walalnydja ŋunhi malthunamirrnydja mala nhanŋu gan waŋanhaminan dhä-birrka'yunminan walalawuynha bitjanminan, “Dhuwaliyiny ŋayi mak bitjarryiny waŋan, bili limurr bäyŋu ŋula ŋatha märranha.”
Ga ŋayiny ŋunhi Djesuny dhunupa yan marŋgithinan ŋunhi nhaltjarr walal bitjarryi guyaŋan, bala ŋayi waŋanan bitjarra, “Yuwalk muka nhumalaŋ dhuwal märr-nhirrpanminyawuynydja nyumukuṉiny yan! Nhäpuy nhuma ga dhuwal waŋanhamirrnydja, bili nhuma yaka ŋatha gänha? Yaka yan nhuma gi dhuwal dharaŋulnydja? Muka meṉguman nhuma dhuwal ŋunhi yolŋunhany walalany 5,000-nhany malany ga nhämunha ŋunhi bathi bäythinyawuyyu ŋathay nhuma dhaŋaŋgum? 10 Ga wiripuny muka ŋunhi 4,000-nha yolŋu'-yulŋuny, ga bäythinyawuyyuny ŋathay nhuma dhaŋaŋgum djabin bathi mala. 11 Yaka yan nhuma gi dhuwal dharaŋulnydja? Yaka ŋarra gi dhuwal waŋi nhumalany dhiyakuwuyyi ŋathapuy. Waŋany ŋarra nhumalany ga dhuwal djägakumany ŋurukurruŋgala Baratjiwala mala ga Djatutjiwala mala, walal ŋuli bäynha nhumalany waṉa-gäŋu wiripuyaŋun.”
12 Ga yorrnha walal ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal dharaŋan ŋunhi ŋayi ga Djesuny yaka waŋa ŋathapuynydja ḏambakunhawuy, ŋany waŋany ŋayi ga ŋunhi djägakumany walalany märr walal dhu yaka malthun walalaŋ Baratjiw ga Djatutjiw mala marŋgithinyawuywu.
Yol dhuwal Djesuny?
Who is Jesus?
Mathuyu 16.13-20
(Mäk 8.27-30; Luk 9.18-21)
13 Ga ŋunhi walal marrtjin Djesu ga malthunamirr mala nhanŋu wäŋgaŋalnydja bala-a-a, ga galki wäŋaŋur yäkuŋur Djitjariya* Bilipaynha,* bala ŋayi waŋanan dhä-birrka'yurra walalany bitjarra, “Yolnhan ŋuli ga ŋunhi yolŋuynydja walal lakaram ŋarranhany?”
14 Ga walalnydja ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal buku-roŋanmaraŋal nhanŋu bitjarr gam', “Wiripuwurruynydja yolŋuy walal ŋuli ga lakaram nhuna, yanbi nhe dhuwal Djonnha* ŋunhi Ḻiya-ḻupmaranhamirra yolŋu, ga Yilaydja* ga wiripuny Djirimaya,* nhä mak wiripun ŋula djawarrkmirr yolŋu.”
15 Ga ŋayiny Djesuynydja dhä-birrka'yurr walalany bitjarr, “Ga nhumany ŋuli ga nhaltjan guyaŋa ŋarranhany? Yol bili ŋarrany dhuwal yolŋu?”
16 Bala ŋayiny Djäyman-Betany* waŋan bitjarra, “Nheny dhuwal ŋunhiyin yolŋu Maŋutji-dhunupayanhawuynha, Gäthu'mirriŋu ŋurikiyin God-Waŋarrwu ŋunhi ŋayi ga nhina Walŋa-ḏikṯiknha.”
17 Bala ŋayiny Djesuny waŋan nhanŋu bitjarra, “Djäyman* gathu'mirriŋu Djawunaw,* gay'yi muka! God-Waŋarrwuny ŋamakuliny' rom dhuwaliyin nhokala. Bili bäyŋun balaŋ nhe ŋunhi gänany dhuwaliyi maḻŋ'maranha nhokiyingalnydja nhe guyaŋanhawuyyu. Dhuwaliyiny nhokal warralkuŋal ŋarrakala Bäpay djiwarr'wuyyun. 18 Ga dhuwandja ŋarra nhuna dhu yäku nhirrpandja Betan, ŋunhi ga mayaliy' lakaram guṉḏan. Ga dhipaliyin ŋunhi guṉḏalil ŋarra dhu dhuḻ'yundja ŋarrakuwuy buṉbuny, ŋunhi ŋayi dhu ga djuḻkmaraman dhiŋganhamirriwnydja romgu ganydjarr. 19 Bala ŋarra dhu dhuwal gurrupanna nhokal gonydjiŋdja ŋurukuwuynydja djiwarr'wuywuny romgu. Ga ŋuli nhe dhu ŋunhi dhäruk nhirrpan ḏälkum ŋula nhäpuy dhiyal munatha'ŋurnydja, ŋayiny dhu ga ŋunhi dhärran yan ḏälkunhawuynha yurr ganydjarrmiriw yan, ga ŋayiny dhu ŋunhi ŋunhiyi bili yan dhäruk God-Waŋarryuny Bäpaynydja ḏälkuman yan. Ga ŋuli nhe dhu ŋunhi nhokiyingal nhe dhärukthu ŋula nhä yanan bala dhayaḻakuman, ga ŋayiny dhu ŋunhi God-Waŋarryuny ŋunhalnydja djiwarr'ŋurnydja bitjandhiyi bili dhayaḻakumdhi.”
20 Bala ŋayi Djesuy waŋanan ŋunhiwurrunhany ŋunhi malthunamirrinhany mala nhanŋuwuy märr walal dhu ŋunhi yakan lakaram wiripuwurruŋgalnydja yolŋuw walalaŋgal, ŋunhi ŋayiny ŋunhiyin yolŋu Maŋutji-dhunupayanhawuynha.
Djesuy gan lakaraŋal nhanukalaŋuwuy burakinyawuynha
Jesus speaks about his suffering and death
Mathuyu 16.21-28
(Mäk 8.31—9.1; Luk 9.22-27)
21 Ga beŋuryiny ŋayi gan Djesuy dhäwun lakaraŋal ŋurikiwurruŋdhin malthunamirriwnha mala nhanukalaŋuw ŋunhi nhä nhanŋu dhu maḻŋ'thun. Ga bitjarra ŋayi gan ŋunhi lakaraŋalnydja gam', “Ŋarrany dhu dhuwal marrtjin balan Djurutjalamlila.* Ga ŋunhiliyin walal dhu ŋunhi ŋurru-warryunayŋuynydja yolŋuy walal ga ŋurruŋu djirrikaymirriynydja walal, ga ŋunhi Romgu marŋgikunhamirriynydja walal dhä-gir'yundja ŋarrany mirithirra yan. Ga bumany ŋarrany walal dhu ŋunhi murrkay'nha dhiŋganhamaraman yan. Ga ḻurrkun' dhu walu djuḻkthurr bala ŋarrany dhu walŋathin.”
22 Bala ŋayiny Betaynydja* waṉan ŋanya ŋayathaŋal Djesunhany bala gali'lila nhirrpar nhanukiyingal ŋayi, bala ŋayi waŋanan ŋanya raypirri'yurra, ŋayi dhu ga yaka bitjandhiyi waŋa. Ga bitjarr ŋayi ŋunhi waŋanany nhanukal, “Garray, yaka nhuna dhu dhuwal God-Waŋarryu bitjandhiyi dhayuŋan dhiŋganharaw.”
23 Ga ŋayiny Djesuny bilyurr nhanukal Betawal bala ŋayi bitjarra nhanŋu waŋan, “Way nhe Djaytin* waṉḏi ŋarrakalaŋaŋur. Nheny ga dhuwal guyaŋa bitjan yan bili nhakun ga dhuwal wiripuwurruy guyaŋa, yaka dhuwaliyiny God-Waŋarrwuŋ guyaŋanhawuy.”
24 Bala ŋayi Djesuny waŋanan malthunamirriwnydja mala nhanukalaŋaw bitjarrnha, “Ŋuli dhu balaŋ ŋula yol yolŋu djälthirr ŋarrakuwuynydja yan malthunaraw, ŋayiny dhu meṉgunhamirra ŋanyapinyany ŋayi, bala ŋayi dhu ḻaw'maraman nhanŋuwuy ŋayi dharpa-mälakmaranhawuynydja bala malthunna ŋarrakun. 25 Ga ŋuli nhe gi yaka djälthi dhiŋganharaw, ŋunhiny nhe ga bunhamirra nhunapinyan nhe. Ga ŋuli nhe dhu yan marrtji dhuwalatjandhi ŋunhi dhiŋganhamirriwurr romgurr ŋarrakuny yäkuw, nheny dhu maḻŋ'maraman walŋa wiyinŋuwnydja nhinanharaw. 26 Ŋuli nhe dhu ga ŋunhi ḻuŋ'maram nhä mala nhokiyingal nhe, nhä mak nhe dhu wiripuny dhuwanna wäŋanhan ŋarakanhan märram, bala nhe ga ŋunhiyiny nhakun bunhamirra nhunapinya nhe, ga nhän nhe dhu ŋunhi märramany ŋurukuwuyyiny. Nhän balaŋ nhe ŋunhi gurrupulnydja walŋawnydja nhokalaŋaw roŋanmaranharaw?”
27 “Galkin ŋayi dhu ŋunhi Yolŋuny Gäthu'mirriŋu gumurr-roŋiyirra, ga marrtjiny ŋayi ga ŋunhi ŋuriŋiyin nhanukalaŋuwal Bäpa'mirriŋuwalnha djeŋarrayny'tja, ga bulu rrambaŋin walal ŋunhi djiwarr'wuynha dhäwu-gänhamirra mala, bala walal dhu marrtji gurrupula buku-roŋanmaraŋun waŋga'-waŋganygun yan yolŋu'-yulŋuwnydja ŋunhiŋuwuynha ŋunhi nhä mala walal gan djäma.”
28 “Ga dhuwandja ŋarra ga yuwalk yan lakaramany, wiripuny mala nhuma dhuwalawurr dhärra ga, bäyŋu nhuma dhu boŋguŋ yänayiny dhiŋguŋ, ga bäy ŋathil nhuma dhu boŋguŋ nhäŋu Yolŋuny Gäthu'mirriŋuny ŋayi dhu boŋguŋ yarrupthurr räli djiwarr'wuyyun romdhu.”
* 16:1 Pharisees * 16:1 Sadducees * 16:4 Jonah * 16:6 Pharisees * 16:6 Sadducees * 16:13 Caesarea * 16:13 Philippi * 16:14 John * 16:14 Elijah * 16:14 Jeremiah * 16:16 Simon Peter * 16:17 Simon * 16:17 Jonah * 16:21 Jerusalem * 16:22 Peter * 16:23 Satan