19
Djesuy gan marŋgikuŋal lakaraŋal rom ganarrthanhaminyawuy
Jesus taught about divorce
Mathuyu 19.1-12
(Mäk 10.1-12)
Ga beŋuryiny dhurrwaraŋur ŋayi Djesuy ganarrthaŋala ŋunhiyiny wäŋa Galaliny,* bala ŋayi marrtjinan Djudiyalila* makarrlil wäŋalil, ga buḏapthurr ŋayi Djodangu* mayaŋ'ku. Ga dharrwan marrtjin ŋunhi yolŋuny walal ḻuŋ'thurr nhanukal, bala ŋayi gan ŋunhi ḏukmaraŋala rerrimirrinhany yolŋuny walalany.
Ga walal ŋunhi Baratjiny* mala yolŋu'-yulŋu marrtjindhi nhanukal Djesuwal, bala walal ŋanya gan dhä-birrka'yurra, yan nhakun gan mayali'-gäŋal ŋanya, ga bitjarr walal ŋanya ŋunhi dhä-birrka'yurrnydja gam', “Way, nhaltjan ga ŋunhi romdhuny limurruŋgal lakaram? Muka dhunupa ŋunhi yolŋuw ŋayi dhu ganan nhanŋuwuy ŋayi miyalknha, bala yan djuy'yunna ŋanya?”
Bala ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal bitjarra, “Muka yaka yan nhuma dhuwal marŋginy ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu ŋurruŋuny ŋamaŋamayurr ḏirramuny ga miyalknha ŋunhalnydja ŋunhi ŋurruyirr'yunamirriynydja waluy? Ga dhiyakun ŋunhi märrwuny ŋayi dhu ŋunhi ḏirramuynydja ganarrthaman nhanŋuwuy ŋayi ŋäṉḏi'mirriŋunhany ga bäpa'mirriŋunhany, bala maṉḏa dhu waŋgany-manapanmirra miyalknha nhanŋu. Ga ŋunhi ŋayi ŋuli märramany miyalknhany ŋunhiny maṉḏa bäyŋun buluny barrkuwatj waŋganynha maṉḏa rumbal. Ga bäyŋun dhu ŋunhi ŋula yolthuny yolŋuy maṉḏany buluny nhakun barrkuwatjkum, bili God-Waŋarryun ŋunhi ŋayipin waŋgany-manaparnydja maṉḏany.”
Ga walalnydja bulu ŋanya Djesuny dhä-birrka'yurr bitjarr, “Nhaku ŋayi ŋunhi Mawtjitjthu* rom-rulwaŋdhurr bitjarrnydja gam', Manymak warray ŋayi dhu ŋunhi dhuway'mirriŋuy miyalknhany nhanŋuwuy ŋayi djuy'yun, yurr ŋayi dhu ŋurruŋuny djorra' ŋathil wukirri bala goŋ-gurrupanna nhanukal bala yan djuy'yunna ŋanya.”
Ga ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal walalaŋ bitjarr, “Ŋunhiny ŋayiny Mawtjitjthuny bitjarryi nhumalaŋ rom rulwaŋdhurr, bili nhumany dhuwaliyi ŋayaŋu-wuṉḏaŋarrmirr, Yurr beŋur bili yan ŋurruyirr'yunaŋur ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu dhuwal munathany' wäŋany ŋamaŋamayurr, bäyŋun nhanukal gan ŋunhi gänaŋ'maranhamirrnydja rom ŋorran ŋayaŋuŋur. Ga dhuwandja ŋarra nhumalaŋ dhu dhuwanna lakaramany gam', Ŋuli ŋayi dhu miyalkthu nhokal yaka djäma ŋula nhä marramba', nheny ḏirramuynydja yakayi ŋanya ganarrthul, märr yanbi nheny dhu ŋunha wiripunhan miyalknha märram, ŋunhiyiny nhe ga bitjandhiny marramban' djäma. Yurr ŋunhi ŋayi dhu nhokal miyalkthu yuwalktja marramba' djäma, nheny ŋanya dhu ŋunhi ḏirramuynydja ganarrthaman, bala yan wiripuŋunhan miyalknha märram, ŋunhiyiny nhe yakan marramba' djäma.”
10 Ga walalnydja ŋunhi malthunamirrnydja mala nhanŋu bitjarra waŋan gam', “Nhä dhuwal ḏälnydja rom way. Mak manymaktja maṉḏa dhu miyalk ga ḏirramu yakan yan märranhamirr.”
11 Ga ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal walalaŋ bitjarr, “Yaka nhumalaŋ dhuwal bukmakkuny manymak nhinanharaw ḻuniwnydja. Ga balanyayi bili yan miyalkkuny, ŋuli ŋayi dhu ganan nhanŋuwuy ŋayi dhuway'mirriŋunhany ga märram ŋayi dhu ŋunha wiripunhan ḏirramuny, ŋunhiyiny ŋayi ga marramban' djäma. Yurr manymaktja dhuwal nhakun ŋurikiwurruŋgun bili yan yolŋu'-yulŋuw ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu ŋayipi gurrupar walalaŋ mundhurr, ḻuniwnydja nhakun nhinanharaw. 12 Yo! Wiripuwurrnydja dhu ga ŋunhi yolŋu walal nhina ḻunin yan, bili walalaŋ ŋunhi rumbalnydja beŋur bili yan ŋunhi walal dhawal-guyaŋan, yakan nhakun manymak märranhaminyaraw. Ga wiripuny walal gan ŋunha wiripuwurruy yolŋu'-yulŋuy miḏikumar rumbal, bala gan ŋunhi ŋuriŋiyin malaŋuy gumurr-ḏälkuŋal walalaŋ märranhaminyarawnydja. Ga wiripuny ŋayi dhu ga ŋunhi ḏirramu nhina ḻunin yan, bili ŋayi dhu ga ŋunhi ḻay-ḻayyundja ŋuriŋiyin bili yan, God-Waŋarrwala djiwarr'puyyun romdhu. Yo, ŋuli ŋayi ga dhuwal dhäruk waŋa nhuŋuny, nheny dhu yanan djämamirriyaman dhuwal dhäruktja. Ga balanya.”
Djesu gumurr-ŋamathin djamarrkuḻiw'
Jesus blessed the children
Mathuyu 19.13-15
(Mäk 10.13-16; Luk 18.15-17)
13 Ga beŋuryiny walal yolŋu'-yulŋuy gäŋa'-gaŋal djamarrkuḻi'nhan mala nhanukal Djesuwal, märr ŋayi dhu ga walalaŋgal goŋ-ŋal'yunna ga bukumirriyaman walalaŋ. Ga walalnydja bay ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal ŋaŋ'ŋaŋ'thurra walalany ḏälyun dhärukthuny. 14 Ga ŋayiny ŋunhi Djesuynydja nhäŋal, bala yan ŋayi maḏakarritjthinan, bala ŋayi waŋan ŋurikiyiny malthunamirriwnydja mala nhanukalaŋaw bitjarrnha, “Go, manymak walal dhu marrtji ŋarrakal, yaka walalany gulmaraŋ. Bili God-Waŋarrwuny ŋunhi rom balanyarawnha nhakun dhiyakurruŋgun gay'yi djamarrkuḻiw'nha.” 15 Bala ŋayi Djesuny marrtjin goŋ-ŋal'yurra walalaŋgal. Bala yan ŋayi marrtjinan.
Ḏälnha dhuwal ḻukunydjawny'tja yolŋuw malthunaraw Djesuwnydja
It is very hard for a rich man to follow Jesus
Mathuyu 19.16-30
(Mäk 10.17-31; Luk 18.18-30)
16 Manymak ga ḏirramu ŋunhiliyi bunan Djesuw, yurr ŋayi ŋunhi ḻukunydja', bala ŋayi ŋanya dhä-birrka'yurra bitjarra, “Marŋgikunhamirr nhä dhika ŋarra dhu ŋula manymaktja djäma märr ŋarra dhu walŋa-wiyinŋumirrnydja märram?”
17 Ga ŋayiny Djesuny waŋan nhanŋu balany bitjarra, “Nhaku bili nhe ga dhuwal ŋarranhany dhä-birrka'yun manymakpuynydja? Bäyŋun dhuwal ŋula yol yolŋu manymak; ŋayipin yan dhuwal God-Waŋarrnha manymaktja. Ga ŋuli nhe djäl nhe dhu märram walŋa wiyinŋumirr, nheny ŋathil dhu ga ŋunhi dhäruk-nhirrpanminyawuynydja rom nhanŋu ŋayathaman baṯ-bitjanna.”
18 Ga ŋayiny ŋunhi ḏirramuny waŋan bitjarr, “Nhäthinya bili dhikayiny rom mala?” Ga ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal nhanŋu bitjarr, “Dhuwal mala ŋunhi romdja gam', Yaka buŋu yolŋuny murrkay'kuŋ, ga yaka marramba'yi ga yaka manaŋi, ga yaka nyäḻyurr lakaraŋ. 19 Märr-ŋal'yurr gi yan ŋäṉḏi'mirriŋuwnydja nhokalaŋaw ga bäpa'mirriŋuwnydja, ga märryuny gi ḏapmaraŋ nhuŋuwuy nhe miyalknhany. Ga märr-ŋamathin gi wiripuwurruŋguny yolŋuw biyak nhakun nhe ŋuli ga ŋunhi nhuŋuwuynha nhe märr-ŋamathirr.”
20 Bala ŋayiny ŋunhiyiny ḏirramuny waŋan bitjarrnha, “Way Garray dhuwaliyiny ŋunhi rom mala ŋarra gan ŋayathaŋal beŋur bili, ŋunhi ŋarrany yothu yan muka,” ga bitjarr ŋayiny.
21 Ga ŋayiny Djesuny waŋan nhanŋu bitjarra, “Ŋuli nhe yuwalktja djäl manymakkunharawnydja yan nhinanharaw, nheny marrtjin bala ŋula nhäny mala girriny' mala nhuŋuwuy nhe djalimnha ga rrupiyany nhe dhu gurrupan nhuŋuwuy nhe ŋunha ŋurruwuykmirriwnha yolŋuw walalaŋ. Bala ŋayiny dhu God-Waŋarryuny nhuŋuny gurrupan nhä mala bulun dhika manymaknha ŋunhaŋuwuynha djiwarr'puynha. Gatjuy marrtjin, ga djämany nhe dhu bitjandhiyin, bala roŋiyiny, bala malthurra ŋarrakun.”
22 Ga ŋunhi ŋayi ŋuriŋiyi yolŋuy ŋäkulnydja bala yan ŋayi mirithinan dhika ŋurru-yupthurrnydja, bili ŋayi ŋunhi ḻukunydja' mirithirr.
23 Bala yan ŋayi Djesuny bilyurrnydja, bala ŋayi waŋanan nhanukalaŋaw malthunamirriwnydja mala bitjarra, “Ḏäl dhuwal ḻukunydjawny'tja yolŋuw gulŋiyinyaraw ŋunhawalnydja ŋunhi God-Waŋarrwalnydja Romlil.”
24 Bala walalnydja ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal ŋäkulnydja ṉirr'yurra dhäruktja ŋanya Djesunhany. Ga bulu ŋayi Djesu waŋan walalaŋgal bitjarr, “Djamarrkuḻi' ŋarraku, yuwalk dhuwal yulŋuny ḏäl yan gärrinyaraw God-Waŋarrwalnydja Romlil. Ŋula muka nhuma ŋuli gamuḻnhany* nhäma, ŋayi ŋuli bäpiwalnydja ŋarŋga'lil gärri, wo bäyŋu? Ga bulun gal'ŋu ŋunhi mirithirra gumurr-ḏälnha ḻukunydjawny'tja yolŋuw gulŋiyinyaraw ŋunhawalnydja ŋunhi God-Waŋarrwalnydja Romlil.”
25 Ga walalnydja ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal ŋäkulnydja ganyim'thurra yan mirithinan, bala walal gan waŋanhaminan bitjanminan, “Yolnha dhika dhu ga walŋany nhina?”
26 Bala ŋayiny Djesuynydja dhunupan yan nhäŋala walalany ga waŋanany ŋayi bitjarra, “Yolŋuynydja dhu ŋunhi bäyŋun bitjandhiyi djäma. Yurr ŋayiny dhu ŋunhi God-Waŋarryuny djäman bala yan.”
27 Ga ŋayiny Betany* waŋan buku-bakmaraŋal bitjarr, “Garray napurrnydja ŋunhi ganarrthaŋal nhä mala ŋanapurruŋguwuynydja napurr bukmak yan, bala napurr ŋunhi nhuŋun malthurr. Ga nhän napurrnydja dhu märram?”
28 Bala ŋayi Djesuny waŋan walalaŋ bitjarra, “Yo yuwalk muka nhuma ŋunhi bitjarryiny djäma, bala yan nhuma gan ŋunhi ŋarrakun malthurrnydja. Ga yalalaŋumirriynha ŋunhalnydja bala yuṯaŋurnydja wäŋaŋur, ŋarrany dhu gi ŋunhi ŋurruŋun nhini buŋgawan, ŋurikiyiny ŋunhi djeŋarra'mirriwnydja romgu. Ga dhuwanna ŋarra nhumalaŋ ga lakaraman yulŋuny. Nhumany dhu boŋguŋ ŋarrakuny malthunamirr walal gi nhini ŋarrakalnha gali'ŋurnydja, ŋurruŋuyin nhuma dhu, ga ŋurruŋuyiny nhuma dhu boŋguŋ ŋunhi mala-djarr'yunarawnha waŋga'-waŋganygun yan barrkuwatjkun malawnydja Yitjuralpuyŋuwnydja yolŋu'-yulŋuw. 29-30 Ŋuli ŋayi dhu ŋunhi ŋula yolthu yolŋuy ganandja nhanŋuwuy ŋayi wäŋanhany, ga miyalknhany, ga djamarrkuḻiny' ga yapa'mirriŋuny walalany ga wäwa'mirriŋuny mala, ga bäpa'mirriŋuny ga ŋäṉḏi'mirriŋuny, bala ŋayi dhu malthundja ŋarrakun, nhanŋuny dhu ŋurikiyiny yolŋuw God-Waŋarryuny gurrupan dhiyaŋuny bala dhiyalnydja munatha'ŋurnydja wäŋaŋur, dharrwan dhika mirithirra bulun ga djuḻkmaram, ŋula nhä malany ŋunhi manymak mirithirr. Yo, ga wiripuny walal dhu ŋunhi märraŋ walŋa-wiyinŋumirra. Ga ŋunhiwurrnydja ŋunhi nhuma dhiyaŋ bala ga ŋurruŋu nhina, ga yalalaŋumirriynydja nhuma dhu gi ŋunhi nhini ŋunhalnydja bala dhurputjnha. Ga dharrwa dhuwal mirithirr yolŋu'-yulŋu ŋunhi nhuma ga dhiyaŋ bala nhina dhurputj, yurr yalalaŋumirriy nhumany dhu gi ŋurruŋun nhini.”
* 19:1 Galilee * 19:1 Judea * 19:1 Jordan * 19:3 Pharisees * 19:7 Moses * 19:24 camel * 19:27 Peter