2
Ruth ga Bawatj maṉḏa gumurr-bunanhaminan.
1 Ga ŋunhili gan nhinan nhanŋu Nayawmiw gurruṯumirr, ŋunhi ŋayi beŋur bala gali’ŋur nhanukalaŋuwal dhuway’mirriŋuwal ga ḻikandja ŋayi ŋunhi yäku Yimilik, ga yäkuny ŋayi ŋunhi Bawatj ga mirithirr ŋayi ŋunhi ḏirramuny dhuwurr-dhunupa balanya yolŋu, ga yäku-ḏumurr.
2 Bala ŋayiny Ruthdja wäŋa-Mawappuynydja bitjarra waŋan nhanŋu Nayawmiwnydja gam’, “Way! Ŋula nhe dhu ŋarrany djuy’yun bala ŋunhi birralimirrilil guḻunlil wäŋalil, ŋunhi walal marrtji gulkthun ga wapmaram marrtji maŋutji ŋatha birrali bathilil walalaŋgiyingal walal gulkthunnamirriy mala. Ga ŋarrany dhu marrtji dhuḏikurr bala munguyun walalany ga wapmaram marrtji muṉguy bäythinyawuy mala walalaŋguŋ.” Ga ŋayiny Nayawminy waŋan nhanŋu bala Ruthguny bitjarr gam’, “Gatjuy marrtjin ŋäthila marrkapmirr gäthu miyalk rrakalaŋaw yothuw.”
3 Bala ŋayiny Ruthdja dhunupan bala marrtjin balayi guḻunlila gatnilila, bala marrtjin nhäŋala ḻarruŋala bäythinyawuywun birraliw ŋathaw, munguyurra marrtjin ŋunhiwurrunhan mala ŋatha-gulkthunamirrinhan mala djämamirriny ŋunhi walal gan ŋurruŋu wäŋgaŋal gulkthurr marrtjin lundukuŋal ŋunhi maŋutji malany ŋatha birrali. Ga bawala ŋayi ŋunhi marrtjinany balayi, ga ŋunhilin ŋayi maḻŋ’maraŋalnydja ŋunhiyiny gatni guḻun nhanŋuny ḏirramuw yäkuw Bawatjkuny, ŋunhi ŋayiny ŋunhiyiny ḏirramu beŋur bäpurruŋur malaŋur Yilimilekŋur, ga ŋunhilin ŋayi gan ŋunhi Ruthdhuny djäma gatniŋur guḻunŋur nhanukalnha Bawatjkalnha.
4 Ga balanyamirriy bili yan ŋunhi walal gan bukmak ŋunhili djäma, bala ŋayiny Bawatjtja bunan ŋunhiliyiny walalaŋ beŋura guyyurr Bithiliyamŋura wäŋaŋur, bala yan ŋayi waŋanan märr-ŋamathinan walalaŋ ŋurikiwurruŋguny ŋatha-gulkthunamirriwnydja djämamirriw walalaŋ bitjarra gam’, “Garrayyu nhunany dhu ŋamatham”.
Ga walalnydja djämamirrinydja mala, buku-bakmaraŋal bitjarr, “Yo, ga nhumalany wiripuny, Garrayyu dhu bitjandhi bili manymakkum”.
5 Ga beŋuryiny ŋayi Bawatjthu ŋaŋ’thurra nhanŋu ŋurruŋunhan djämamirriny ŋatha-gulkthunamirriny bitjarra. “Yol, ŋunhany wirrkuḻ miyalk yä-ŋunhany?
6 Ga ŋayiny ŋuriŋiyiny ŋurru-djämamirriynydja bitjarr nhanŋu lakaraŋal, “Ŋunhany miyalk wäŋa-Mawappuy, ŋunhi ŋayi räli marrtji malthun nhanŋu Nayawmiw, ŋunhi maṉḏa barpuru roŋiyirr beŋur wäŋaŋur Mawapŋur.”
7 Ga bitjarra ŋayi ŋunhi miyalktja waŋan ŋarrakal, “Buku-djulŋi nhämirr balaŋ ŋarra dhu marrtji ga dhuḏikurr munguyun ŋunhawurruny gulkthunamirriny mala, bala nhäman marrtji muṉguyun bäythinyawuywun mala ŋathaw birraliw.” Ga marrtjinany ŋayi dhipal guḻunlilnydja, ga djämany ŋayi gan dhuwal gurrumdhurr dhika latju’kuŋal beŋur bili yan goḏarrŋur ga yan bili dhiyaŋun bala, ga ŋir’yunminany ŋayi ŋunha waŋganymirr yan dhiyal bala’palaŋur.
8 Bala ŋayiny Bawatjtja bitjarra waŋan nhanŋu Ruthguny gam’, “Yo! Marrkapmirr yolŋu, ŋäku ŋarrany ŋamathaŋ, yakan nhe dhu marrtji ga nhäma’-nhama ŋula wiripuŋurnydja gatniŋur guḻunŋur maŋutjiw ŋathaw birraliw, yakan marrtji dhipuŋurnydja wäŋaŋur, dhiyala banydji gi nhini, dhiyakurruŋgala miyalkurruwurruŋgal ŋunhi ŋarrakalaŋuwalnha djämamirriwal malaŋuwal.
9 Dhuwanna bili gi nhäŋu ŋathamirr guḻun, ŋunhi walal dhu marrtji ḏirramuwurruy ŋatha birrali gulkthun ga lundukum marrtji bala, ga walalnydja dhu miyalkurruwurruynydja marrtji ŋapa-munguyun walalany, gulkthunamirrny mala. Ga ŋunha ŋarra bili lakaraŋal walalaŋgal ḏirramuwurruŋgal walal dhu yaka nhuna ŋayatham ga ŋaŋ’-ŋaŋ’thun, nhäma nhunany walal dhu ganarrtham. Ga yalala ŋunhi nhe dhu nharaŋdhirr, nhe dhu märram gapu ŋuḻkthunaraw beŋur yindiŋur banikinŋur mala ŋunhi walal gan ŋäthil ḏirramuwurruy bumar balayi malaŋulil.
10 Ga ŋunhi ŋayi Ruthdhuny ŋäkul ŋanya balanyawuyyiny waŋanhawuy Bawatjnhany bala yan ŋayi Ruthdja buku-nyil’thurra muḻkurrnydja bala munatha’lila, ga bitjarra ŋayi ŋoy-ganyimthurrnydja waŋan gam’, “Wäy! Nhä dhika ŋarra nhokal maŋutjiŋurnydja ŋamathin, ŋunhi nhe ga dhuwal bitjandja waŋa rom-rulwaŋthun, ŋunhi ŋarrany dhuwal mulkuru warray yolŋu wäŋa-barrkupuy?”
11 Ga ŋayiny Bawatjtja nhanŋu buku-bakmaraŋal bitjarr, “Bili ŋarra gan warrpam dhäwu märraŋal nhokalaŋawuy, ŋunhi nhaltjarr nhe djäma mukulmirriŋuw nhokalaŋaw Nayawmiw balanyamirriy muka yan bili ŋunhi nhanŋu wakumirriŋu, nhuŋu dhuway’mirriŋu dhiŋgaŋal, ga ŋäkul ŋarra ŋunhi nhaltjarr nhe ganarrtham nhuŋuwuy nhe wäŋa yirralka, ga nhuŋu bäpa’mirriŋuny ga ŋäṉḏi’mirriŋuny ga marrtji nhe ga nhina wiripuwurruŋgal yolŋu-yulŋuwal ŋunhi yaka nhe marŋgi walalaŋ ŋäthil.
12 Ga ŋarra ga ŋäŋ’thun ŋanya Garraynha ŋayi dhu buku-roŋanmaram nhuna ŋunhiŋuwuy ŋunhi nhaltjarr nhe gan djäma. Ga mirithirr yan ŋayi nhuna dhu Garrayyuny ŋayaŋu napatjkum, nhanukal mäwilimirriy romdhu, bili dhiyaŋuny bala nhe barpuru dhuwal nhanukalnha binbarrlil ŋurrwu’lil gärri Yitjurayilpuywalnha God-Waŋarrwal, nhe dhu ga nhanukala nhina ŋayaŋu-mulkany.”
13 Ga ŋayiny Ruthdja bitjarr waŋan buku-bakamaraŋal, “Yo! Marrkapmirr Bawatj, buŋgawa ŋarraku. Dhuwal ŋarra dhu mirithirra ga birrkayun ŋayaŋu-manymakkunharaw nhuŋu, bili nhe ŋarrany ŋayaŋu-mulkakuŋal marrparaŋguŋal ga wiripuny nhokal dhäruk-gurrupanminyaray, ŋunhi nhe waŋan nhuŋu djämamirriny mala djägakuŋal walalany ŋarraku dhiyak djämaw, bili ŋarrany dhuwal ḻäypuy balanya, yaka nhakun ŋunhiwurr djämamirr mala miyalkurruwurr nhuŋu.”
14 Ga ŋunhi walalaŋ walu bunan ŋathawnydja ḻukanharaw djämamirriwnydja mala. Ŋayiny Bawatjtja waŋan nhanŋu Ruthguny bitjarr, “Go, go räli marrtji dhuwal ŋatha nhuŋu dämba, ga dhipal nhe dhu ḻup-ḻupmaramany weyikalil wayinlil.” Ga ŋunhi ŋayi Ruth nhinanany mala-manaparnydja walalaŋgal djämamirriwalnydja ŋatha-gulkthunamirriwalnydja mala, bala ŋayi Bawatjthuny gurrupar ŋanya ḻirrthanawuynha maŋutji ŋatha, bala ŋayiny Ruthdhuny ḻukan warrpamthurra yan, ga yän bili ga maranhuyin ŋayi, ga wiripu ŋatha gan baythinyawuynha ŋorran.
15 Ga ŋunhi nhakun ŋayi Ruth bulu rur’yurr ŋathaw maŋutjiw birraliw ḻarrunharaw wapmaranharaw. Bala ŋayiny Bawatjthuny dhäruk-gurrupar nhanukalaŋaw djämamirriw ḏirramuwurruŋ bitjarr gam’, “Yaka ŋanya gulmaraŋ, ga gora-gurrupulnydja, bäydhi ŋunhi ŋayi dhu ŋunhi dhu ga ŋunhi ḻarrum maŋutjiw ŋathaw birraliw ŋunhiliny ŋunhi dharranhawuyŋurnydja gulkthunnawuy rulumirrnydja maŋutji ŋatha birrali mala.”
16 Ga wiripuny nhuma dhu marrtji ḏulŋu-ḏulŋurryun yaŋaramirr maŋutji ŋatha birrali beŋuryi ruluŋur mala, bala marrtji rarryunna nhanŋu munathalila, märr ŋayi dhu ga marrtji dhuḏikurr bala marrtjin wapmaraman yan ŋunhiyi maŋutjiny ŋathany mala, yaka ŋanya nhuma ŋaŋ’ŋaŋthundja ga ŋarrtjurrnydja.
17 Bala ŋayiny Ruthdja gan djäman ŋunhili gatniŋurnydja yan bili ga munha yupthurr. Ga bay ŋayi djalk-djalkthurr maŋutji malany ŋatha, ganaŋ’maraŋal beŋuryi yaŋaraŋur birraliŋur, ga märraŋalnydja ŋayi ŋunhi dharrwa mirithirr ŋathany mala maŋutjiny, ŋunhi dhaŋaŋguŋalnydja nhanŋu bathiny dhurrwarawnha.
18 Bala beŋuryiny ŋayi Ruthdja marrtjinan bala wäŋalila, gäŋala marrtjin ŋunhiyi maŋutji ŋathany birraliny bathimirrnydja bala yan milkuŋala nhanukal Nayawmiwalnydja djämapuynydja nhanukuŋ, ga wiripuny ŋayi Ruththu gurruparyi nhanŋu bäythinyawuy ŋatha ŋunhi ŋayi gan ḻukan Ruththu ŋäthil ḏämbuy waluy.
19 Bala ŋayiny ŋunhi Nayawminydja nhanukal bäpa-mukulyuny nhäŋal ṉirr’yurra bala yan ŋayi bitjarra waŋan nhanŋu, “Wanhal nhe gan dhuwal gäthurnydja djäma, yolkal gatniŋur guḻunŋur? God-Waŋarryuny dhu ŋanya ŋunhiyiny yolŋuny mirithirra guŋga’yun, bili ŋayi gan dhuwal ŋamathaŋala nhuŋu mirithinan!” Bala ŋayiny yan Ruththuny lakaraŋala nhanukal, ŋunhi ŋayi gan djäma ŋunhal nhanukal gatniŋur guḻunŋur ḏirramuwal yäkuwal Bawatjkal (makarr dharpa balalapu).
20 Bala ŋayiny Nayawminy bitjarra waŋan gam’, “Garrayyu marrkapmirriy dhu ŋanya Bawatjnhany guŋga’yunna, bili ŋayiny ŋunha Garrayyuny milkuŋala nhanŋuwuy ŋayi ŋayaŋuny ŋunhi ŋayi ga baḏak yan märryu-ḏapmaram limurruny ŋunhi walŋamirr ga ŋunhiwurruny ŋunhi walal bilin nhakun rakunynha. Ga wiripuny ŋayi Bawatj ŋunhi galkipuy gurruṯumirr ŋunhi ŋayi dhu ga djägan litjalaŋ.”
21 Ga bulu ŋayiny Ruthdhuny bitjarrnydja muka lakaraŋal nhanŋu Nayawmiw gam’, “Ŋunha ŋayi wiripuny bitjarr Bawatj waŋan ŋarraku gam’, yanbi ŋarra dhu ga ŋunhal bili yan nhina ga djäma nhanukiyingal yan gatniŋur guḻunŋur, djäma napurr dhu ga rrambaŋi ŋunhawurruy ŋunhi nhanukal djämamirriy mala. Ga bäy ŋayi dhu dhawar’yun warrpam yan ŋunhi ŋatha malany maŋutji birrali.”
22 Ga ŋayiny Nayawminy bitjarr waŋan nhanukal Ruthkal ŋunhi ŋayi nhanŋu gäthu’mirriŋu gam’, “Manymaknha ŋunhyiny nhuŋu marrkapmirr, ŋunhi nhe dhu ga ŋunhiliyiny djäma, rrambaŋiny ŋuriŋiwurrunydja ŋunhi nhanukalnydja djämamirriy mala miyalkurruwurruy, bili ŋunhi mak balaŋ nhe wiripuwurruŋgalnydja marrtji gatnilil gulunlil, ŋunhiny mak walal balaŋ gi yakan nhuŋu djäga biyakiyi, buŋun mak balaŋ walal nhuna.”
23 Bala ŋayi gan Ruthdja ŋunhilin bili yan nhinan, djäma rrambaŋin walalnha ŋunhiwurrnha djämamirr mala miyalkkurruwurr nhanŋu Bawatjkun ŋunhilin bili yan gatniŋur guḻunŋur, ga yan bili ga warrpam yan walal dhawar’maraŋal ŋatha malany maŋutji birrali ga weyit ŋuriŋiyi waluy ŋatha-ŋamakuli’yan.