7
Yolŋuwaya romdhu ŋuli barꞌparmamana marrtji God-Waŋarrwuya rom
(Matthew 15:1-9)
Waŋganymiyu waluyu Pharisee rom-mulkanhami waya, ga ḻurrkunꞌ Jew-wu rom-marŋgikunhami waya wäŋa Jerusalem-buy marrtjina waya Djesuwaya. 2-5 Ga ŋunhiya yolŋu waya ŋuli gurra wirrkina yana romgu wayaŋguway malthun. Balanyana mala rom gamꞌ: ŋuli yurru yolŋu djälmiyi ŋathawu ḻukanhawu, ŋurruŋuya waya yurru goŋ-rurrwuyunmi romgu yana malthun ga yurruna ŋathaya ḻuka. Ga ŋunhi waya yurru ŋatha ŋätthun ŋula wanhami yolŋu guḻkuꞌmiŋu wäŋaŋu, ŋurruŋuya ŋathiyi waya yurru rurrwuyunmi ŋuriki romgu malthun. Ga yurruna banikinꞌtja malanynha rurrwuyun balanya bitjan saucepan mala, ŋathawuy bathanawuy rupa mala, ga gapuwuy wurkthunawuy rupa ga gäp ga biḻit ga guḻkuꞌ wiripu ga wiripu. Bukmak yurru rurrwuyun, romgu ŋuriki malthun.
Ga ŋuli yurru wiripu Jew-yolŋu yakaya gurra malthun ŋunhi nhattjan gurra rom waŋa, wayatja yurru ŋunhi Pharisee-ya yolŋu waya maḏakarritjthina wayaŋgu.
Ga balanyayina waya ŋunhi Djesuwuya ḻuṉḏuꞌmiŋuna wayana nhäŋaya, ŋayŋu waya ŋunhi Pharisee-ya bukmak yana maḏakarritjinaya wayaŋgu, bili waya gurrana ŋatha ḻukana, goŋ-rurrwuyunamiriw, yaka romgu malthuna. Ŋayŋu waya gurrana rom-nyämirꞌyunana ŋanya Djesuna bitjayana, “Nhäku ŋuli ŋunhi nhokayatja ḻuṉḏuꞌmiŋuyu wayay bitjandja ŋatha ḻuka goŋ-rurrwuyunamiriwya? Ŋunhiya waya ŋuli gurra rom-nha ḏawꞌyun ŋaḻapaḻmiwuna!”
6-7 Ga ŋayi Djesuya buku-roŋinymaŋayana bitjaya, “Nhumaya dhuwaya yolŋu waya galiꞌ-märrmaꞌ warray. Dhunupaŋga ŋayi ŋunhi yolŋuyu yäkuyu Isaiah-yu bamanꞌtja wukirri God-Waŋarrwu dhäruk bitjaya gamꞌ,
‘Dhuwayatja yolŋu waya ŋuli wokthun ŋarraku
dhärukthu yana waŋganydhu, ga yaka ŋuruŋu ŋayaŋuyutja.
Bäyŋuna waya ŋuli yuwalktja buku-ŋalꞌyun ŋarraku,
ga marŋgikumaya waya ŋuli ŋunha yolŋuwuna romdja malanynha, yana beni ŋunhiyiya God-Waŋarrwuŋuna rom.
Ga baṯ-bitjana waya ŋuli mulka yolŋuwuna yana rom malany.’
Balanyana dhuwaya nhumaya. 8-9 Gunhaꞌyunana nhuma God-Waŋarrwuŋuya rom nininyŋuya malanynha, ŋayŋu nhuma ŋuli malthundja yolŋuwuna yana romgu. Gaḏamana dhuwaya nhumaya marŋgina wirrkina balanyawuya yätjkunhawuyya djämawu!
10 Dhuwayatja ŋunhi rom nhanukuŋu God-Waŋarrwuŋu, ŋunhi ŋayi wekaŋaya ŋilimuŋgu Moses-kaya balanya gamꞌ, ‘Djälwu malthu nhokalaŋuwu ŋäṉḏiꞌmiŋuwu ga bäpaꞌmiŋuwu.’ Ga buluya ŋayi gurra bitjan waŋa gamꞌ, ‘Ŋuli yurru yolŋu dhurrara-retjandhiya waŋa ŋäṉḏiꞌmiŋuna ga bäpaꞌmiŋuna, ŋunhi ŋunha romdja gurra waŋa balanyawuya yolŋuwu ŋilimu yurru bumana rakunygumana yana.’ 11-12 Yo, bitjaya ŋayi ŋunhi God-Waŋarryuya rom nherraya, yurru nhumaya ŋuli dhuwaya bilmamana wiripuna dhäwuꞌya ḻakama yolŋuwuya bitjana gamꞌ, ‘Ŋunha nhuŋu ŋäṉḏiꞌmiŋu ga bäpaꞌmiŋu gurra djälthi ŋula nhäku, yurru nheya ŋunhi ŋuli bilina ŋunhiyiya dhawuꞌ-nherraṉ God-Waŋarrnhana, yurru baḏak yana nheya gurra ŋayaŋuyu-ḏapmama, ga yakana nhe yurru ŋunhi bitjan maṉḏanaya wekama mundhurrya.’ 13 Ga balanyawuna ŋarra ŋunhi bitjayatja ḻakaŋaya nhumaŋgu ŋäthiyiya, nhumaya ŋunhi barꞌparmaŋaya nhanŋuna God-Waŋarrwuna rom, ŋayŋu bilmaŋayana nhuma, ga wiripuna rom nherraya. Ga guḻkuꞌ yana nhuma gurra dhuwaya rom malanynha bilmaŋaya.”
Yätjtja rom ŋuli walma yolŋuwaya ŋayaŋuŋu
(Matthew 15:10-20)
14 Ga beŋuya ŋayi Djesu wäthuna yolŋuwuna wayaŋgu ŋayŋu bitjayana waŋana, “Dharr-biyaku waya ŋäkuya, märr nhuma yurru dharaŋan yana. 15 Nhä ŋuli ŋunhi gärri guḻunꞌthi, yaka ŋuli ŋuriŋiya yolŋuna ŋayaŋu-yätjkuma. Ga nhä ŋuli ŋunhi dhawaṯthun ŋilimuŋgaya ŋayaŋuŋu, ŋunhiyina ŋayi yätjtja. 16 [Ŋuli nhuma mäkiriꞌmiya waya ŋäku waya latjuꞌkuŋu!]”*
17 Ŋayŋu ŋayi Djesu ga ḻuṉḏuꞌmiŋu waya marrtjina ga gunhaꞌyuna ŋunhi yolŋuna wayana ŋayŋu gulŋiyina buṉbuyina. Ŋayŋu waya dhä-wirrkaꞌyunana Djesuna bitjaya, “Marrkapmi, ŋäthiyi ḻakaŋu ŋanapuŋgu ŋunhi mayaliꞌ ŋurikiwuy dhäwuꞌpuy.”
18-19 Ga ŋayi Djesuya buku-roŋinymaŋaya wayaŋgu bitjaya, “Nhattjan nhuma gurra dhuwaya yaka yana dharaŋandja, ŋeniya? Balanya ŋayi ŋunhi mayaliꞌya gamꞌ: nhä ŋuli yolŋuyu ḻuka ŋunhiya latjuꞌ, bili yurru ŋunhi walmaŋga yalalaya. Yurru nhä ŋuli ŋunhi walma ŋayaŋuŋu, ŋunhiyina ŋayi yätjtja.” (Ga bitjaya ŋayi ŋunhi waŋanaya, bili bukmaktja dhuwaya ŋatha malanynha latjuꞌ yana ḻukanhawu.)
20 “Ga nhä ŋuli ŋunhi yolŋuwaya dhawaṯthun ŋayaŋuŋu, ŋurikina ŋuli ŋayi God-Waŋarrya wirrkina yana milnyaŋꞌthun: Dhiyaŋu yätjthuya ŋilimuna ŋuli gulmamana nhanukaya God-Waŋarrwayatja. 21 Dhiyaŋu yätjthu ŋilimuna ŋuli yarrkmama nhanukaya bitjan dhuwaya mala gamꞌ, guyaŋa yurru yätjnha yana nhä mala, ga marrambaꞌ-djawꞌyunami rom, ga manaŋgan rom, ga mari yurru djäma wiripuwu yolŋuwu rakunyguma, ga 22 ḻäy-ḏäl rom, ga mayaliꞌ-wilkthunami rom, ga nyäḻyunami rom, ga djäl-gänaŋumi rom, ga maŋutji-ḏiyꞌyunami rom, gupa-waŋanhami rom, ga marŋgi-ḻakanhami rom, ga ḻäy-ŋarrꞌŋarr rom, ga ŋayaŋu-ḏäl rom.
23 Yo, balanyana ŋunhi yätjtja mala ŋunhi ŋuli walma dhipuŋuyu ŋayaŋuŋuya, ga yätjkumana ŋilimuŋgu ŋuli ŋayaŋuna. Ga bitjana bili ŋuli ŋunhi God-Waŋarrnhaya gulmama ŋilimuŋgaya, ŋunhiyiya nhanukayatja God-Waŋarrwayatja milnyaŋꞌmina.”
Djesuyu guŋgaꞌyuna mulkuruna miyalknha
(Matthew 15:21-28)
24 Beŋuya ŋayi Djesu ga ḻuṉḏuꞌmiŋu mala nhanŋu gunhaꞌyuna ŋunhiyi wäŋa. Ga marrtjina waya ŋayŋu wäŋa guḻkuꞌmiyina wäŋayi yäkuyi Tyre-yina. Ga bunana waya ŋunhaya wäŋaŋu bala gärrina buṉbuyina, bili yaka ŋayi Djesu djälthina waya yurru yolŋu waya marŋgithi nhanŋu ŋunhi ŋayi gurrana ŋunhaya nhinana. Yurru gulkuruna ŋayi gurrana ŋunhi djuḻuḻꞌyunaya.
25-26 Ga ŋunhayayi gurrana miyalk nhinana yurru ŋayi ŋunhi yaka Jew-ya bäpurruꞌ. Ga yolŋuya ŋayi ŋunhi dhawal-wuyaŋinyawuy ŋurukuwuy Phoenecia-wuy, makarrŋu Syria. Ga ŋunhi ŋayi Djesunaya ŋäkuya, ŋayŋu ŋayi marrtjinana ga waŋana nhanŋu bitjaya, “Buku-djulŋi, ŋäthiyi ŋunha yätjnha birrimbirrnha gutjparrꞌyu yothuwaya ŋarrakalaŋuwaya.”
27 Ŋayŋu ŋayi Djesuya mayaliꞌkuna waŋana, “Dhuwaya yurru ŋurruŋuya ŋatha ḻuka yumurrkuꞌyu, ga yurruna moṉguya ŋatha ḻuka yurru wuŋgandhuya.” [Balanya ŋunhi mayaliꞌya gamꞌ: ŋurruŋuya ŋayi yurru Djesuyu guŋgaꞌyun nhanŋuwuy ŋayi yolŋuna Jew-nha malana ga yurruna ŋayi yurru wiripunaya bäpurruꞌna wayana guŋgaꞌyun.]
28 Ga ŋayi ŋunhi miyalkthuya buku-roŋinymaŋaya bitjaya, “Yuwalk yana marrkapmi. Yurru ŋunhi ŋuli wuŋgandhuya ḻuka gorꞌnha yupthunayana beŋuna ŋunhi yumurrkuꞌwayana biḻitŋu.” [Ga dhiyalaŋumi ŋunhi ŋayi mayaliꞌya gamꞌ: ŋunhi ŋayi Djesuyu gurrana nhanŋuway yolŋuna wayana guŋgaꞌyuna, ga bitjan bili ŋayi yurru wiripunaya yolŋuna wayana guŋgaꞌyun.]
29 Ga ŋunhi ŋayi Djesuyu ŋäkuya balanya dhäruk, ŋayŋu ŋayi waŋanana, “Way, dhuwayatja nhe yuwalknha yana waŋana. Gatjuy marrtjina wäŋayina, bilina dhuwaya birrimbirr yätjtja walmana nhokalaŋuwaya yothuwaya.”
30 Ŋayŋu ŋayi ŋunhi miyalktja roŋiyinana wäŋayina. Ga ŋunhi ŋayi bunana wäŋaŋuya, nhäŋaya yothunaya ŋayi gurrana gayŋi yana ŋorrana yakurr-latjuꞌyinana, bili nhanukaya ŋunhi yätjtja birrimbirr walmanana.
Djesuyu walŋakuŋaya dhoŋuluꞌna yolŋuna
31 Ga beŋuya Djesuyu gunhaꞌyuna ŋunhi wäŋa Tyre-ya, ga marrtjina ŋayŋu Sidon-dhina, ga dhukarrkuyu ŋayi marrtjina ŋunha bala ḻäy-warryuna, ŋayŋu gumurrkuyu raŋikuyu. Dhunupana yana marrtjina Galilee-yina guḻunꞌthi ga bunana waya ŋunhaya yäkuŋu wäŋaŋu ‘Decapolis-ŋu.’ 32 Ga ŋunhaya gurrana yolŋu nhinana dhoŋuluꞌ ŋunhi ḻuṉḏuꞌmiŋuyu wayay ŋanya gäŋaya Djesuwaya. Ga ŋäŋꞌthuna waya bitjaya, “Buku-djulŋi ŋäthiyi goŋ-ŋalꞌyu dhiyakaya yolŋuwaya märr ŋayi yurru latjuꞌyi.”
33 Ŋayŋu ŋayi Djesuyuya ŋanya garrꞌyunana ŋunhiyi dhoŋuluꞌna gänaŋuyina, ŋayŋu ŋayi goŋdja gulŋiyina nhanukaya mäkiriꞌyi, bulalꞌyi yana. Ga ŋarambiyayi ŋayi nhanukaya dhupthuna, ŋayŋu mulkanana ŋunhi yolŋunaya ŋäṉarrya. 34 Ga buku-garrwarthina ŋayi djiwarrꞌyi ŋayŋu yindi-ŋirꞌyunana ŋayŋu waŋana dhärukuyu Arram-guyu bitjayana, “Yipatha!” Balanya gamꞌ mayaliꞌ “Ḻapthuna!”
35 Ga bitjaya ŋayi ŋunhi waŋanaya ŋayŋu nhanŋu mäkiriꞌya ḻapthunana, ga ŋäṉarrya nhanŋu ŋunhi dhayaḻayinana, ŋayŋu ŋayi waŋana latjuꞌkuŋayana.
36 Ŋayŋu maṉḏa roŋiyina ŋayŋu yolŋuwaya wayaŋgaya. Ga bitjaya ŋayi Djesuyu wayana dhäruk-mukmaŋaya, “Bäyŋu nhuma yurru ḻakama yolŋuwuya ŋunhi ŋarra dhuwaya yolŋuna latjuꞌkuŋaya.” Yurru wayatja gunhaꞌyuna ŋanya dhäruk ga baḏak yana ḻakaŋaya bukmakku yana yolŋuwu. 37 Ga bukmak waya wirrkina galŋa-ŋämathina. Ga bitjaya waya gurrana ŋunhi ḻakanhamina, “Nhäna dhuwayatja ŋayaŋu-ganyimꞌthunamina rom, ŋeniya! Dhiyaŋuya yolŋuyu gurra latjuꞌna wirrkina djäma. Mäkiriꞌ-dhumukthuya gurra ŋämana ga dhärukmiriwya gurra waŋana.”
7:6-7 Isaiah 29:13 7:10 Exodus 20:12, 21:17, Leviticus 20:9, Deuteronomy 5:16 * 7:16 Ŋunha ŋurruŋuŋuya djorraꞌŋu Greekkuya dhärukkuyu dhuwaya namba 16-tja yaka gurra djingaryun.