13
Mbatuma Balanaba na Saulo
Mu ki̱bbu̱la kya bahi̱ki̱li̱ja abaabaagha mu tau̱ni̱ ya Anti̱yoki̱ya, akaba halimu balangi̱ na beegheesi̱ya. Bantu aba niibo bani: Balanaba, Si̱mi̱yooni̱ oghu baali balu̱ki̱ye kibbaako bati Munjilaghu̱li̱, Lu̱ki̱yo oghu akaba alu̱ghi̱ye Kilene, Mani̱yeeni̱ oghu akakulila hamui na mu̱lemi̱ Helude, na Saulo. Kilo kimui obu bali basi̱i̱bi̱ye kandi mbaalami̱ya Mukama, Mwoyo Ahi̱ki̱li̱i̱ye aabaghila ati, “Munkomelemu Balanaba na Saulo, nanga naabakomi̱ye kunkolela mulimo ghwanje.” Nahabweki, obu baamali̱ye ku̱si̱i̱ba kandi kusaba, baatʼo Balanaba na Saulo mikono, du̱mbi̱ baabatuma kughenda kutebeja.
Balanaba na Saulo bali e Ki̱pu̱lo
Obu Mwoyo Ahi̱ki̱li̱i̱ye aamali̱ye kutuma Balanaba na Saulo, baaghenda mu tau̱ni̱ ya Selu̱ki̱ya. Baalu̱ghayo baani̱i̱na bwati̱ buunamu̱li̱to baaghenda e Ki̱pu̱lo. Obu baaki̱dhi̱yeyo, baahi̱ka mu tau̱ni̱ ya Salami̱i̱si̱, baalangilila bantu kighambo kya Luhanga mu malami̱li̱yo ghaa Bayu̱daaya. Yohaana Maliko aaghenda nabo kubakoonela.
Niibuwo baasaaliiye mu kyalo kya Ki̱pu̱lo eki nanja yeeli̱ghi̱li̱i̱ye, baaki̱dha mu tau̱ni̱ ya kiyo Pafo, hambali baasangi̱ye musaasa li̱i̱na liye Bbaaliyesu oghu aakolagha maaje. Musaasa oghu akaba ali Mu̱yu̱daaya kandi mulangi̱ wa bisubha. Akaba ali bhootu̱ sya Selu̱gi̱yo Paulo mu̱lemi̱ Mulooma oghu akaba alemi̱ye kyalo eki kyona. Kandi Selu̱gi̱yo oghu akaba ali na magheji. Aabbala ku̱u̱ghu̱wa kighambo kya Luhanga, nahabweki aatuma bantu kumughambilila Balanaba na Saulo kwisa ewe kumusoboolola kiyo. Bhaatu oghu aakolagha maaje, Elimansi (li̱i̱na lya Bbaaliyesu mu Lu̱gi̱li̱ki̱), aatandika kuhakani̱ya Balanaba na Saulo kandi aalengʼo kusoona-soona mu̱lemi̱ niikuwo aleke ku̱hi̱ki̱li̱ja. Niibuwo Mwoyo Ahi̱ki̱li̱i̱ye aasi̱yʼo Saulo oghu banji baaghilaghamu Paulo, ti̱ Paulo oghu aakala aloleleeye Elimansi oghu, 10 aamughila ati, “Oli mwana wa Si̱taani̱ nanga okuhakani̱yagha bu̱li̱ kintu kyona eki̱hi̱ki̱ye. Okudimaagagha bantu kandi oli na bu̱ghobi̱ya bukani̱ye. Okughilagha oti butumuwa bwa Mukama bwamajima ni bisubha!” 11 Niibuwo Paulo aamu̱ghi̱li̱ye ati, “Mukama akukufubila endindi. Okumala bwile obu eenini abbali̱ye otaakubona.”
Du̱mbi̱ Elimansi oghu maaso ghaamuughala, aatandika kukwata-kwata kubbala oghu akumukwatilila haa mukono. 12 Ti̱ obu Mu̱lemi̱ Selu̱gi̱yo oghu aaboone ebyabaayʼo, aahi̱ki̱li̱ja, nanga akasweka haabwa ebi Paulo na Balanaba baamwegheeseei̱ye haa Mukama.
Paulo naatebeja mu elami̱li̱yo lya Bayu̱daaya
13 Obu Paulo na baanakiye baalu̱ghi̱ye mu tau̱ni̱ ya Pafo, baani̱i̱na bwati̱ buunamu̱li̱to baahi̱ka mu tau̱ni̱ ya Peluga mu di̱si̱tu̱li̱ki̱ti̱ ya Panfu̱li̱ya. Haala niiyo Yohaana Maliko aabalu̱ghi̱i̱yʼo aakuuka ewaabo Yelusaalemu. 14 Baalu̱gha Peluga baahi̱ka mu tau̱ni̱ ya Anti̱yoki̱ya eghi eli haai-haai na di̱si̱tu̱li̱ki̱ti̱ ya Pi̱si̱di̱ya mu di̱si̱tu̱li̱ki̱ti̱ ya Si̱li̱ya mu kyalo kya Galati̱ya. Kilo kya Sabhato, Paulo na Balanaba baaghenda mu elami̱li̱yo lya Bayu̱daaya baasitama. 15 Muntu aasoma Ebyahandi̱i̱ku̱u̱we ebi Musa na balangi̱ banji baahandi̱i̱ki̱ye. Niibuwo beebembeli̱ bʼelami̱li̱yo lya Bayu̱daaya eli baatu̱mi̱ye muntu kusaba Paulo na Balanaba bati, “Baana baamaaha, mulakaba muli na kighambo kyona kya ku̱gu̱mi̱ya bantu bani mu ku̱hi̱ki̱li̱ja kwabo gutu mubaghambile kiyo.”
16 Paulo aahi̱dha mukono ghuwe kubaholeesi̱ya, aabaghila ati, “Banai̱saaleeli̱ baanakyanje, naanu abakulami̱yagha Luhanga mutali Bayu̱daaya, gutu mu̱ntegheeleli̱ye. 17 Luhanga waatu Banai̱saaleeli̱, akakoma baataata baatu. Aaleka baataata baatu aba baakanila kimui kuni bali mu ehanga lya Mi̱si̱li̱. Aakoleesi̱ya bu̱toki̱ buwe, aabaaya mu ehanga eli. 18 Ti̱ aamala myaka maku̱mi̱ anaa anabagu̱mi̱si̱li̱i̱je nankabha mbamujeemelagha mu elungu. 19 Ti̱ Luhanga oghu aaha baataata baatu aba maani̱ baasi̱ngu̱la bantu baa ntu̱la musanju̱ abaabaagha mu ehanga lya Kanaani̱, ti̱ ehanga eli aaliha baataata baatu aba kuba bugwetuwa bwatu. 20 Aabaha ehanga eli bamali̱ye myaka nga bi̱ku̱mi̱ bbinaa nʼataano ku̱lu̱ghi̱i̱li̱la kilo eki baaki̱dhi̱i̱yemu mu ehanga lya Mi̱si̱li̱ ku̱hi̱ki̱ya kilo eki baataahiiyemu mu ehanga lya Kanaani̱ eli.
“Ti̱ bamali̱ye kutaaha mu ehanga lya Kanaani̱ eli Luhanga aabakomela balemi̱ kubalema ku̱hi̱ki̱ya obu aakomi̱ye mulangi̱ Samwi̱li̱ kubalema. 21 Niibuwo baasabi̱ye Luhanga kubaha mukama. Aabakomela Saulo mutabani̱ wa Ki̱si̱ wʼomu ntu̱la ya Bbenjami̱i̱ni̱. Saulo oghu aamala myaka maku̱mi̱ anaa anali mukama wabo. 22 Obu Luhanga aahi̱ye Saulo oghu haa bukama, aatʼo Dhau̱dhi̱ kuba mukama wabo. Luhanga aabu̱ghʼo kusemeeye Dhau̱dhi̱ oghu ati, ‘Naaboone Dhau̱dhi̱ mutabani̱ wa Yese, tooli̱ mmubbali̱ye kandi alakolagha ebi mbbali̱ye byona.’ 23 Ti̱ mu baasukulu baa Dhau̱dhi̱ oghu niimuwo Luhanga aahi̱ye Yesu kujuna etu̱we Banai̱saaleeli̱ ngoku asangu̱u̱we alaghiisani̱i̱ye taata waatu Dhau̱dhi̱ oghu. 24 Kandi Yesu oghu atakatandi̱ki̱ye mulimo ghuwe, Yohaana aadu̱bha aalangilila Banai̱saaleeli̱ boona abaamwisaghʼo ati beekuukemu kandi babati̱i̱ji̱buwe. 25 Ti̱ obu Yohaana oghu aamaliililagha mulimo ghuwe oghu Luhanga amu̱tu̱mi̱ye kukola, aaghila bantu ati, ‘Taani̱i̱si̱ye Ki̱li̱si̱to bbaa; ngoku mukwete kweli̱li̱kana. Eye akwisa ti̱ ansaai̱ye bu̱toki̱ kandi tani̱hi̱ki̱ye na kuba mu̱heeleli̱ya wee.’ ”
26 Paulo aatodha aabaghila ati “Baana baamaaha, baasukulu bʼEbbulahi̱mu̱, naanu bantu batali Bayu̱daaya abakulami̱yagha Luhanga, butumuwa buni Luhanga akabutumila bantu boona kutwoleka ngoku tukujunuwa. 27 Bhaatu bantu bʼomu Yelusaalemu na balemi̱ baabo tabaamumani̱ye kandi tabaakengi̱ye ebi balangi̱ baabaghambiiye, nankabha mbaku̱u̱ghu̱wagha bu̱li̱ kilo kya Sabhato. Obu baamu̱twi̱li̱i̱ye musango, bakahi̱ki̱i̱li̱li̱ya Ebyahandi̱i̱ku̱u̱we. 28 Ti̱ nankabha bataamuboonʼo musango ghwonini ghwakuleka mbamwita, baanahaaghi̱li̱ya Pilaato ku̱mu̱twi̱la musango ghwa ku̱ku̱wa. 29 Obu bantu aba baamali̱ye kumukolʼo ebi balangi̱ baahandi̱i̱ki̱ye hambele bati bantu balimukolʼo, baabhootu̱ siye baaya mu̱ku̱ ghuwe haa musalaba, baaghuta mu kituulo. 30 Bhaatu Luhanga aamu̱hu̱mbu̱u̱la mu baku̱u̱ye. 31 Kandi abaabungagha naye anali mu di̱si̱tu̱li̱ki̱ti̱ ya Galilaaya, abaasi̱ye naye mu kibugha Yelusaalemu baamala bilo bikani̱ye mbanamubona naahu̱mbu̱u̱ki̱ye. Ti̱ bantu aba niibo bakumuheelagha buukai̱so mu bantu.”
32 Paulo aatodha aabaghila ati, “Twasi̱ye hani obwalo kubaghambila Makulu Ghasemeeye ghaa Luhanga, ghʼeki aalaghi̱i̱sani̱i̱ye baataata baatu. 33 Aakoleeye etu̱we baasukulu baabo, obu aahu̱mbu̱u̱ye Yesu, ngoku amu̱bu̱ghi̱yʼo mu Jabbu̱li̱ nsuula yʼakabili ngu,
“ ‘Nuuwe Mwana wanje,
ti̱ obwalo naafooki̱ye Sowaawe.’*
34 Paulo eeyongela kubaghila ati, “Luhanga akasanguwa hambele alaghiisani̱i̱ye ati ali̱hu̱mbu̱u̱la Yesu, kandi ati Yesu oghu taalitodha ku̱ku̱wa. Mu Ebyahandi̱i̱ku̱u̱we haliyo hambali Luhanga aalaghi̱i̱sani̱i̱ye bantu be hambele ati,
“ ‘Nkubaha mi̱gi̱sa ehi̱ki̱li̱i̱ye kandi yamaani̱, eghi naahaaye Dhau̱dhi̱.’*
35 Mu Jabbu̱li̱ haliyo dhee hambali baghi̱li̱ye bati,
“ ‘Toolileka oghu Ahi̱ki̱li̱i̱ye waawe naagu̱nda.’*
36 “Nahabweki Dhau̱dhi̱ oghu mabu̱gha ebi teebu̱ghaghʼo eenini bbaa, nanga Dhau̱dhi̱ oghu, obu aabaagha anaakaaye, akakola ebi Luhanga aabbali̱ye ati akole, ti̱ aaku̱wa baamujiika hambali baaji̱i̱ki̱ye baataata be, aagu̱nda. 37 Bhaatu Yesu oghu Luhanga aahu̱mbu̱u̱ye taatodhi̱ye aku̱wa kandi agu̱nda bbaa.
38 “Nahabweki baana baamaaha, nkubbala mukimanyile kimui ngu haabwa Yesu oghu niibuwo twabalangilila ngoku Luhanga akubaghanila bibhi byanu. 39 Weena oghu aku̱mu̱hi̱ki̱li̱ja, Luhanga akumughanila bibhi biye byona. Bhaatu Luhanga taakubaghanila haabwa kukwata bilaghilo ebi Musa aahaaye bbaa. 40 Ti̱ mwelinde ebi balangi̱ baabu̱ghi̱ye, bitababʼo, ebi baaghi̱li̱ye bati,
41 “ ‘Mu̱tegheeleli̱ye, enu̱we abakusekelejagha,
mukusweka kandi muhwelekeelele.
Eki nkubakolʼo kikubaswekani̱ya,
nanga ndi na mulimo nkukola mu bilo byanu.
Mulimo oghu mutaaku̱si̱i̱ma,
nankabha muntu abasoboolola ghuwo.’*
42 Obu Paulo na Balanaba baanatuwagha mu elami̱li̱yo eli, bantu baamu baabasaba bati batodhe baase babaghambile bighambo ebi, kilo kya Sabhato ekikulabhʼo. 43 Haanu̱ma ya kisomo kuhuwamu, Bayu̱daaya bakani̱ye hamui na bantu abaali bahindukiiye mu di̱i̱ni̱ ya Ki̱yu̱daaya baakwama Paulo na Balanaba. Ti̱ Paulo na Balanaba baakala mbanabu̱gha nabo, mbabeekambi̱i̱si̱ya kuukala baneesi̱ghi̱ye ngughuma sya Luhanga.
44 Kilo kya Sabhato ekyalabhi̱yʼo bantu bakaniiye kimui bʼomu tau̱ni̱ ya Anti̱yoki̱ya eghi baagumbaana mu elami̱li̱yo eli ku̱u̱ghu̱wa kighambo kya Mukama. 45 Bhaatu obu beebembeli̱ baa Bayu̱daaya baaboone bantu batali Bayu̱daaya aba baasi̱ye ku̱u̱ghu̱wa butumuwa obu, baakwatuwa etima, kandi baatandika kuhakani̱ya Paulo kandi ku̱bu̱ghʼo kubhi ebi akwete ku̱bu̱gha.
46 Bhaatu Paulo na Balanaba baabakuukamu batoobahi̱ye bati, “Tukeetaaghisibuwa ku̱du̱bha kughambila enu̱we kighambo kya Luhanga. Bhaatu ngoku mwaki̱bhengi̱ye, mwoleki̱ye ngoku mutabhonganuuwe kuheebuwa bwomi̱i̱li̱ butahuwʼo. Nahabweki tukughenda mu batali Bayu̱daaya. 47 Nanga Mukama akalaghila ati,
“ ‘Naakutaayʼo kuba kyeleeli̱ mu Banamahanga,
niikuwo ogubhe kuleka kujuna kwanje nku̱hi̱kʼo bantu baa munsi yoona.’*
48 Ti̱ obu bantu batali Bayu̱daaya abaabaaghʼo baaghu̱u̱ye Paulo naabu̱gha atiyo, baadheedheluwa kimui kandi baasinda kighambo kya Mukama. Du̱mbi̱ batali Bayu̱daaya aba Luhanga aasangu̱u̱we akomi̱ye ati balitunga bwomi̱i̱li̱ butahuwʼo baafooka bahi̱ki̱li̱ja.
49 Ti̱ bantu bakani̱ye bʼomu maahaai-haai ghaa kyalo eki kyona baaghu̱wa kighambo kya Mukama eki. 50 Bhaatu Bayu̱daaya baahaaghi̱li̱ya bakali̱ baa ki̱ti̱i̱ni̱sa abaali beekambiiye di̱i̱ni̱ ya Ki̱yu̱daaya, hamui na basaasa baa ki̱ti̱i̱ni̱sa mu kibugha eki, ku̱hi̱i̱ghani̱ja Paulo na Balanaba, kandi baababhinga mu kyalo kyabo eki. 51 Paulo na Balanaba baaku̱nku̱mu̱la tu̱u̱tu̱ ya ki̱i̱kalo eki mu bighanja byabo.* Baalu̱ghayo, baaghenda I̱koni̱yo. 52 Bhaatu beeghesebuwa aba baadheedheluwa kimui kandi baasula Mwoyo Ahi̱ki̱li̱i̱ye.
* 13:33 13:33 Jabbu̱li̱ 2:7 * 13:34 13:34 I̱saaya 55:3 * 13:35 13:35 Jabbu̱li̱ 16:10 * 13:41 13:41 Habbaku̱u̱ki̱ 1:5 * 13:47 13:47 I̱saaya 49:6 * 13:51 13:51 Matayo 10:14-15; Maliko 6:11; Luka 9:15