6
Yesu niiye Mukama wa kilo kya Sabhato
(Matayo 12:1-8; Maliko 2:23-28)
Kilo kya Sabhato kimui, Yesu aasaalilagha mu misili ya ngano. Beeghesebuwa be baakala kukobha mituwe ya ngano eghi mbanaghyesi̱ngeelela mu ngalo, mbanaghiliya. Niibuwo bamui mu Bafali̱saayo baabu̱u̱i̱ye bati, “Kusighikila mu bilaghilo, mukwete kukola ekitahi̱ki̱ye kukoluwa haa kilo kya Sabhato nangaaki?”
Yesu aabakuukamu ati, “Buuye tamukasomagha ebi Dhau̱dhi̱ aakoli̱ye obu eye naaba abaabaagha naye njala yaabaagha ebakwete? Akataaha mu Numba ya Luhanga, aaliya migaati̱ eghi bahongeeye Luhanga. Kandi aaghiha nʼabaabaagha naye. Migaati̱ eghi tayaalibuwagha bantu banji kuuyʼo bahongi̱ bonkaha.” Niibuwo aamaliliiye naabaghila ati, “Nahabweki Mwana wa Muntu niiye Mukama wa kilo kya Sabhato.”
Yesu naaki̱li̱ya musaasa kilo kya Sabhato
(Matayo 12:9-14; Maliko 3:1-6)
Kilo kya Sabhato kinji, Yesu aaghenda mu elami̱li̱yo lya Bayu̱daaya, eegheeseli̱yamu. Musaasa anangi̱ye mukono ghwabuliyo akaba alimu. Beegheesi̱ya baa bilaghilo na Bafali̱saayo baakala baloleleeye Yesu, alakaba naamu̱ki̱li̱ya kilo kya Sabhato niikuwo bamunyegheelele bati aakoli̱ye mulimo kilo kya Sabhato. Bhaatu Yesu aamanya ebi bakwete kweli̱li̱kana, du̱mbi̱ aaghila musaasa anangi̱ye mukono oghu ati, “Wiise hani.” Musaasa oghu aamuka, aaghenda aamilila hambali Yesu ali.
Yesu aabaghila ati, “Nkubbala kubabu̱u̱li̱ya, kusighikila mu bilaghilo, ki̱hi̱ki̱ye haa kilo kya Sabhato kukola bisemeeye kedha bi̱bhi̱i̱hi̱ye; ku̱ki̱li̱ya bwomi̱i̱li̱, kedha ku̱bu̱hwelekeeleli̱ya?” 10 Aababu̱ngi̱li̱yamu maaso boona, du̱mbi̱ aaghila musaasa oghu ati, “Nanula mukono ghwawe.” Aaghunanula, ti̱ ghwakililʼo. 11 Du̱mbi̱ beegheesi̱ya baa bilaghilo na Bafali̱saayo aba baasaalililuwa kimui, baatandika kuhanuula eki balakola Yesu.
Yesu naakoma bakwenda be eku̱mi̱ na babili
(Matayo 10:1-4; Maliko 3:13-19)
12 Bwile obu Yesu aaghenda haa mwena kusaba; ti̱ akeeseli̱yayo bwile naanasaba Luhanga. 13 Obu bwakeeye, aabilikila beeghesebuwa be boona, aakomamu eku̱mi̱ na babili, aba aaghi̱li̱yemu bakwenda be. 14 Aba aakomi̱yemu niibo bani: Si̱mooni̱ oghu aalu̱ki̱ye li̱i̱na Peetelo na waani̱nawee Andeleya, Yakobbo, Yohaana, Fi̱li̱po, Batu̱lu̱maayo, 15 Matayo, Tomasi, Yakobbo mutabani̱ wa Alifaayo, Si̱mooni̱ oghu aalwanililagha ehanga liye,* 16 Yu̱da mutabani̱ wa Yakobbo, na Yu̱da Esikalyota oghu akamu̱ghobeli̱ya.
Yesu neegheesi̱ya kandi naaki̱li̱ya balwaye
(Matayo 4:23-25)
17 Obu Yesu aamali̱ye kukoma bakwenda be aba, aakota nabo ku̱lu̱gha haa mwena oghu, baaki̱dha mu nti̱na ya ghuwo hambali henganiililaane. Kiigambi̱ kya beeghesebuwa be bakaba baliyo na bantu bakaniiye kimui, balu̱ghi̱ye mu mi̱bhi̱li̱ ya di̱si̱tu̱li̱ki̱ti̱ ya Bu̱yu̱daaya nʼomu kibugha kya Yelusaalemu, na banji balu̱ghi̱ye haseli̱ye: Ti̱lo na Si̱dooni̱, haa-haai na nanja ya Medi̱teleni̱yani̱. 18 Baasa ku̱mu̱tegheeleli̱ya ngoku akwete kwegheesi̱ya. Abaabaagha balwaye baabbalagha bati abaki̱li̱ye. Aba bi̱li̱mu̱ bikwete aababhingaghʼo biyo. 19 Bantu boona baabbalagha ku̱mu̱ku̱mʼo, nanga maani̱ aghaamu̱lu̱ghaghamu ghaabaki̱li̱ya boona.
Mi̱gi̱sa na kubona-bona
(Matayo 5:1-12)
20 Niibuwo Yesu aakaaye aaloleleeye beeghesebuwa be, aabaghila ati,
“Muli na mu̱gi̱sa enu̱we banaku mu mwoyo,
nanga mukuba mu bu̱lemi̱ bwa Luhanga.
21 Muli na mu̱gi̱sa enu̱we aba njala ekwete,
nanga muliikuta.
Muli na mu̱gi̱sa enu̱we abakwete kulila endindi,
nanga muliseka.
22 Muli na mu̱gi̱sa bantu mbaaboohi̱ye, bababhenga, babawaawaani̱ya,
kandi baababu̱ghʼo kubhi haabwa Mwana wa Muntu!
23 “Nanga ebi niibiyo baataata baabo baakoli̱yʼo balangi̱ bʼambele. Nahabweki bantu mbaabatwali̱kani̱i̱ye kubhi batiyo mudheedheluwe kimui, nanga Luhanga aliha enu̱we mpeela ekani̱ye mu eghulu.
24 “Ngamulikibona enu̱we baguudha,
nanga kudheedhuwa kwanu mukamala kukutunga.
25 Ngamulikibona enu̱we abaaku̱ti̱ye endindi,
nanga mulikwatuwa njala.
Ngamulikibona enu̱we abakwete kuseka endindi,
nanga mulituntula kandi mulile.
26 Ngamulikibona bantu boona mbaasi̱ndi̱ye enu̱we,
nanga niikuwo baataata baabo baasindagha batiyo balangi̱ baa bisubha.”
Kukunda ngi̱ghu̱ syanu
(Matayo 5:38-48; 7:12a)
27 “Bhaatu nkughambila enu̱we abantegheleei̱ye nti: Mukundaghe ngi̱ghu̱ syanu, kandi mukolaghe kusemeeye ababoohi̱ye. 28 Abalabakiinagha, mubasabilaghe mu̱gi̱sa. Abalabambulagha, mubasabilaghe kusemeeye. 29 Muntu naakutali̱i̱ye haa etama, omugaali̱li̱ye na li̱li̱, kandi muntu naatwete kooti̱ yaawe, omuhe nʼesaati̱. 30 Muntu naakusabi̱ye kantu omuhaaghe ko. Ti̱ muntu naatwete kintu kyawe, otamuhambi̱li̱jagha ku̱ki̱ku̱u̱ki̱ya. 31 Ngoku mwangubbali̱ye baanakyanu kubatwalikani̱ya, aaniikuwo naanu mwabatwalikani̱yagha.
32 “Nimwaku̱ndi̱ye ababaku̱ndi̱ye bonkaha, mukughasiluwa ki? Nanga na basi̱i̱si̱ bakukundagha ababaku̱ndi̱ye. 33 Kaakuba mutwalikani̱ya kusemeeye abakubatwalikani̱ya kusemeeye, mukughasiluwa ki? Na basi̱i̱si̱ niikuwo bakukolagha batiyo dhee. 34 Kandi nimwekopeei̱ye aba mu̱kweli̱li̱kana muti bakubasasula, buuye mbiki bikuleka Luhanga abasi̱i̱me? Na basi̱i̱si̱ dhee bakwekopi̱yagha aba bakweli̱li̱kana bati bakubasasula. 35 Bhaatu enu̱we mukundaghe ngi̱ghu̱ syanu kandi mubakolaghe kusemeeye, mwekopaghe mutaakunihila kubasasula; Luhanga alibaha musaala ghwamaani̱, kandi mukuba nimwoleka ngoku muli baana baa Luhanga wa Eghulu Munu. Nanga eye akughililagha ngughuma abʼengeso mbhi nʼabataaku̱si̱i̱magha. 36 Mughililaghe baanakyanu ngughuma ngoku Eseenu̱we Luhanga akubaghililagha ngughuma.”
Kutasoghosa baanakyanu
(Matayo 7:1-5)
37 “Mutatwi̱lagha baanakyanu misango, niikuwo naanu Luhanga atabatwi̱laghayo. Mutasoghosagha baanakyanu, niikuwo naanu Luhanga atabasoghosa. Mughanilaghe, naanu mulighaniluwa. 38 Luhanga akubaha naaboone ngoku mukuha banakyanu. Mulatungagha bikaniiye kimui ngoku mu̱su̱u̱bu̱li̱ mulungi aku̱pi̱i̱magha kusemeeye, aasu̱li̱li̱ya kimui eki aku̱ghu̱li̱ya makiha oghu akughula; aki̱ki̱bha, aki̱dhi̱ngi̱ya ti̱ ki̱seesekeli̱ya. Ti̱ hambali mukwengaani̱ya kutwalikani̱ya baanakyanu, niikuwo naanu balabatwalikani̱yagha.”
39 Yesu aatodha aabaha lu̱si̱mo ati, “Buuye muntu oghu maaso ghaaghaaye akugubha kuhikila muughali̱ wa maaso muunakiye? Bombi tabakwegenga mu ki̱i̱na? 40 Mweghesebuwa taasaai̱ye mwegheesi̱ya wee, bhaatu neeghi̱ye bhyani akukola ngʼebi mwegheesi̱ya wee akukolagha. 41 Nkiki kyanguleka ookala oboone kabubi kati̱i̱ akali mu li̱i̱so lya muunakyawe, onasaaghu̱u̱we kubona lubbaau luunamu̱li̱to oluli mu li̱i̱so lyawe? 42 Buuye okugubha kughila oti̱ya muunakyawe oti, ‘Wai̱, oleke nkuuye kabubi kati̱i̱ akali mu li̱i̱so lyawe,’ kuni onasaaghu̱u̱we kuuya lubbaau luunamu̱li̱to oluli mu li̱i̱so lyawe. Ngobi̱ya uwe, odu̱bhe ooye lubbaau luunamu̱li̱to oluli mu li̱i̱so lyawe, obone bbeni̱-bbeni̱ niikuwo ogubhe kuuya kabubi akali mu li̱i̱so lya muunakyawe.”
Muntu na bikoluwa biye
(Matayo 7:16-20; 12:33-35)
43-44 “Nanga bu̱li̱ kiti okukimaniiliagha haa bi̱ghu̱ma byakiyo. Taaliyo oghu angugubha kukobha miyembe haa mpoku̱ kedha mapeela haa kiibbabbangu̱. Taaliyo kiti kisemeeye ekikwanagha bi̱ghu̱ma bi̱bhi̱i̱hi̱ye, kedha kiti ki̱bhi̱i̱hi̱ye ekikwanagha bi̱ghu̱ma bisemeeye. 45 Nanga muntu naabaaye ali na mutima ghusemeeye, akukola kandi abu̱ghe bintu bisemeeye. Bhaatu muntu naabaaye mubhi akukola kandi abu̱ghe bintu bi̱bhi̱i̱hi̱ye, nanga muntu aku̱bu̱ghagha ebimuli haa mutima.”
Bakweli̱ babili
(Matayo 7:24-27)
46 Yesu aatodha aabaghila ati, “Mukungilagha muti, ‘Mukama wanje, Mukama wanje,’ kuni mutaakukola ebi nkubaghambilagha nangaaki? 47 Oleke mbooleke kyakulolelo kya muntu weena oghu akunjisaghʼo, aaghu̱wa bighambo byanje kandi abikola. 48 Ali nga musaasa oghu aakwelagha numba yee; aalima musingi ghutobheeye, aahi̱ka hambali etaka lyomiiye, aakwelʼo numba yee eghi. Obu maasi ghaasuuye ghaasenda, mighina yaatandika kusamba numba eghi, bhaatu tayaasobooye ku̱ghi̱dhi̱nga-dhi̱ngi̱ya, nanga akaba aghikweye kusemeeye. 49 Bhaatu oghu aku̱u̱ghu̱wagha bighambo byanje kandi abhenga kukola ebi bilaghiiye, ali nga musaasa oghu akakwela numba yee hʼetaka magi̱la musingi. Obu maasi ghaasuuye ghaasenda, mighina yaatandika kusamba numba eghi, du̱mbi̱ yeegenga, kandi yaabhiihila kimui!”
* 6:15 6:15 Si̱mooni̱ akaba ali omui mu bantu abaalwanililagha ehanga lyabo lya Bu̱yu̱daaya ku̱lu̱gha mu bu̱lemi̱ bwa Balooma.