8
Bakali̱ abaabungagha na Yesu
Haanu̱ma ya bwile bukee, Yesu aasaalila mu maatau̱ni̱ nʼomu mi̱bhi̱li̱, naalangilila Makulu Ghasemeeye ghaa bu̱lemi̱ bwa Luhanga. Aaghenda na beeghesebuwa be eku̱mi̱ na babili, hamui na bakali̱ aba aabhi̱ngi̱yʼo bi̱li̱mu̱ nʼaba aaki̱li̱i̱ye ndwala. Bakali̱ aba ni: Mali̱ya wʼomu tau̱ni̱ ya Mangadhalina oghu aabhi̱ngi̱yʼo bi̱li̱mu̱ musanju̱, na Yowana mukaa Ku̱u̱ja. Ku̱u̱ja oghu aakolagha mulimo ghwa kuloleelela bintu bya Mukama Helude. Hakaba halimu Susaana, na bakali̱ banji bakani̱ye. Bakali̱ aba baahaaghayo bimui hʼetungo lyabo kukoonela Yesu naaba aakalagha nabo.
Lu̱si̱mo lwa nsigho nʼetaka
(Matayo 13:1-9; Maliko 4:1-9)
Kilo kimui biigambi̱ bya bantu byakala mbinaasa mbi̱lu̱gha mu maatau̱ni̱ mbinagumbaana hambali ali. Obu baagumbaane aabatwi̱la lu̱si̱mo luni ati, “Mu̱li̱mi̱ akaghenda kumisa nsigho yee. Obu aanamisagha, bumui haa nsigho yee bwalaghala mu kihandakati, bantu baabukpeetaaga, noni̱ syasa syabuliya. Bumui haa nsigho yee bwalaghala mu mabaale. Obu ndimo eghi yaatooye, yaahotoka haabwa kubuluwa maasi mu mabaale omu. Bumui haa nsigho bwalaghala mu mahuwa, ghaakula, ghaasoosookeli̱ya ndimo eghi. Bumui haa nsigho yee bwalaghala hʼetaka lisemeeye, bwakula, bwana. Bu̱li̱ kasigho kaalu̱ghamu busigho bukaniiye kimui milundi ki̱ku̱mi̱.” Niibuwo Yesu aabu̱ghi̱ye nʼelaka lyamaani̱ ati, “Oghu ali na matui ghaa ku̱u̱ghu̱wa, aaghu̱we.”
Kighendeleluwa kya kwegheeseli̱ya mu nsi̱mo
(Matayo 13:10-17; Maliko 4:10-12)
Beeghesebuwa baa Yesu baamu̱bu̱u̱li̱ya makulu ghaa lu̱si̱mo olu, 10 aabaghila ati, “Enu̱we mukaheebuwa kumanya nsi̱ta sya bu̱lemi̱ bwa Luhanga, bhaatu banji baku̱si̱i̱ghwi̱lagha mu nsi̱mo, niikuwo balole batabona, baaghu̱we bateetegheeleli̱ya.*
11 “Hatiini makulu ghaa lu̱si̱mo olu ngaaghaani: Mu̱mi̱si̱ naaghambi̱ye oghu, eki akumisagha ni kighambo kya Luhanga. 12 Nsigho eghi ekalaghala hʼetaka lyʼomu kihandakati, ni bantu abaku̱u̱ghu̱wagha kighambo kya Luhanga, du̱mbi̱ Si̱taani̱ aasa abaayamu kiyo niikuwo batahi̱ki̱li̱ja kandi bajunuwa. 13 Nsigho eghi ekalaghala hʼetaka lya mabaale, ni bantu abaku̱du̱bhagha badheedhuwa mbaaghu̱wa kighambo kya Luhanga, bhaatu ngoku bilimuwa bitaakugubha kulebba bitali na mi̱li̱ etaahi̱ye bhyani mu etaka, niikiyo kimui na bantu aba. Baku̱du̱bhagha bahi̱ki̱li̱ja haabwa bwile bukee. Bhaatu bwile bwa kulengeesebuwa haabwa kighambo kya Luhanga mbwahi̱ka du̱mbi̱ ku̱hi̱ki̱li̱ja kwabo kubula. 14 Kandi nsigho eghi ekamisuwa mu mahuwa, ni bantu abaku̱u̱ghu̱wagha kighambo kya Luhanga, bhaatu kwelalikiilila bwomi̱i̱li̱ bwa nsi eni, kutwali̱li̱ji̱bu̱wa buguudha, na kweghomba bintu binji bileka kighambo kya Luhanga kitabalu̱ghi̱lamu mughaso. 15 Na nsigho eghi ekalaghala hʼetaka lisemeeye, kikumani̱i̱si̱ya bantu abaku̱u̱ghu̱wagha kighambo kya Luhanga, bakikwata na mutima ghumui, baba beesighibuwa kandi kibalu̱ghi̱lamu mughaso ghukani̱ye haabwa ku̱gu̱mi̱si̱li̱ja mu ku̱hi̱ki̱li̱ja kwabo.”
Kyakulolelo kya kaatadhooba
(Maliko 4:21-25)
16 Yesu aatodha aabaghila ati, “Taaliyo muntu nʼomui oghu akubhaki̱yagha kaatadhooba, akaswi̱ki̱la na kighegha kedha akata e bukungwisi. Bhaatu akukataagha haa meeja niikuwo kabbeneli̱ye abakutaaha mu numba omu. 17 Nanga taaliyo kintu kyona eki bantu balikolelela mu ki̱bi̱so ekitalimanuwa, kedha eki bali̱bi̱sa-bi̱sa ekitalimanuwa. 18 Mweghendeseleje ku̱tegheeleli̱ya, nanga oghu ali na kantu, niiye akwongeluwʼo, bhaatu oghu atali na kantu, nʼaka akweli̱li̱kana ati ali nako, kakumuuhibuwʼo.”
Nganda sya Yesu syonini
(Matayo 12:46-50; Maliko 3:31-35)
19 Ni̱na wee, na baana baani̱na Yesu baasa hambali ali kumulola, bhaatu bataagubha ku̱mu̱hi̱ka haa-haai haabwa bantu kukanila kimui. 20 Niibuwo muntu omui aamu̱ghi̱li̱ye ati, “Njoko waawe na baana banjoko waawe baamiliiye enja bakukubbala.”
21 Yesu aakuukamu ati, “Maaha kandi baana baamaaha ni abaku̱u̱ghu̱wagha kighambo kya Luhanga kandi bakola ebi kilaghiiye.”
Yesu naaholeesi̱ya kyegha haa nanja
(Matayo 8:23-27; Maliko 4:35-41)
22 Kilo kimui Yesu aaghila beeghesebuwa be ati, “Muleke tubhasuke luhande lwʼeli̱ lwa nanja.” Baani̱i̱na bwati̱ baaghenda. 23 Mbanaghenda, aaghwesaghila. Kyegha kyasa haa nanja, haai ku̱li̱i̱ka bwati̱ obu mu maasi.
24 Niibuwo baaghendi̱ye baamu̱su̱su̱mu̱la. Baamughila bati, “Mwegheesi̱ya, mwegheesi̱ya, twatwi̱ka!”
Yesu aamuka, aatanuka kyegha eki na mighina eghi yaasambagha bwati̱ obu byaholi̱ya, nanja yaateekanilana kimui. 25 Niibuwo aababu̱u̱i̱ye ati, “Tamu̱neesi̱ghi̱ye?” Boobaha kandi baasweka. Baabu̱u̱lani̱ya bati, “Oni ni muntu wa mulingo ki? Akulaghilagha kyegha na nanja, ti̱ bi̱mu̱u̱ghu̱wa!”
Yesu naaki̱li̱ya musaasa oghu bi̱li̱mu̱ bikwete
(Matayo 8:28-34; Maliko 5:1-20)
26 Yesu na beeghesebuwa be baabhasuka luhande lwʼeli̱ lwa nanja ku̱lu̱gha Galilaaya, baaki̱dha mu kyalo kya Bagadala. 27 Makalu̱gha ati mu bwati̱, musaasa wʼomu tau̱ni̱ eghi oghu ki̱li̱mu̱ kikwete, aamwisʼo. Musaasa oghu akaba naamali̱ye bwile bukani̱ye ataaku̱lu̱wala, kandi taalalagha mu numba bbaa, kuuyʼo mu ki̱i̱kalo eki baajiikaghamu bantu. 28 Obu aaboone Yesu, aatakangana, aateeli̱ya mu maghulu ghaa Yesu, aabu̱gha nʼelaka lyamaani̱ ati, “Yesu, Mwana wa Luhanga wa Bu̱toki̱ Bwona, oku̱mbu̱ni̱ya ki? Nkwesengeleei̱ye, gutu otambona-boni̱ya!” 29 Aabu̱gha atiyo nanga Yesu akaba naaghambiiye ki̱li̱mu̱ eki ati ki̱mu̱lu̱ghʼo. (Kyakabaagha kimukwete, baakala bamu̱li̱ndi̱ye kandi bamu̱boheei̱ye njeghele na mpi̱ngo. Bhaatu aasi̱tu̱wagha, kimukuba mu elungu.)
30 Niibuwo Yesu aamu̱bu̱u̱i̱ye ati, “Li̱i̱na lyawe nuuwe ani̱?”
Aakuukamu ati, “Kiigambi̱,” nanga bi̱li̱mu̱ bikani̱ye bikaba bimuliyʼo. 31 Bi̱li̱mu̱ ebi byesengeleli̱ya Yesu biti, “Gutu otatukuba mu ki̱i̱na kitobheleeye kimui!”
32 Haa mwena haai-haai, mpunu sikani̱ye sikaba siliyo nsiliya. Bi̱li̱mu̱ ebi byesengeleli̱ya Yesu biti abi̱si̱i̱mi̱lani̱ye bighende mu mpunu esi haaliisiyo byataahamu. Aabi̱si̱i̱mi̱lani̱ya. 33 Obu bi̱li̱mu̱ ebi byalu̱ghi̱yʼo musaasa oghu, byaghenda byataaha mu mpunu esi. Syona syali̱ghi̱ti̱la kimui, syakota mu nanja, syatwi̱ki̱lamu.
34 Bali̱i̱si̱ya baa mpunu esi obu baaboone ebyabaayʼo, baali̱gi̱ta baaghenda mu tau̱ni̱ na mu mi̱bhi̱li̱, mbanaghambila bantu makulu agha. 35 Bantu aba baasa kulola ekyabaayʼo eki, obu baaki̱dhi̱ye hambali Yesu ali. Baasanga musaasa oghu bi̱li̱mu̱ byalu̱ghi̱yʼo, asitami̱ye mu maghulu ghaa Yesu, alu̱wete kandi ateekaane, boona boobaha. 36 Abaaboone ebyabaayʼo musaasa oghu na mpunu esi, baaghambila abaasi̱yʼo aba ngoku musaasa oghu bi̱li̱mu̱ byabaaghʼo aaki̱li̱ye. 37 Obu bantu bʼomu kyalo kya Bagadala aba baaboone ekyabaayʼo eki, beesengeleli̱ya Yesu bati alu̱ghe mu kyalo kyabo eki. Niibuwo aani̱i̱ni̱ye bwati̱ kukuuka luhande lwʼeli̱ lwa nanja.
38 Musaasa oghu bi̱li̱mu̱ byalu̱ghi̱yʼo oghu aamwesengeleli̱ya ati, “Onsi̱i̱mi̱lani̱ye ngende niikalaghe naawe.” Bhaatu Yesu aamughila ati, 39 “Okuuke ewaanu, oghambile bantu bʼewaanu ebi Luhanga aakukoleeye.” Musaasa oghu aaghenda mu tau̱ni̱ eghi yoona, naanaghambila bantu ebi Yesu aamukoleeye.
Yesu naaki̱li̱ya mukali̱ kandi naahu̱mbu̱u̱la manaabukali̱
(Matayo 9:18-26; Maliko 5:21-43)
40 Obu Yesu aaki̱dhi̱ye luhande lwʼeli̱ lwa bughuwa ejooba bwa nanja eghi, kiigambi̱ kya bantu kyamwebali̱ya nanga boona bakaba bamulindiliiye. 41 Niibuwo musaasa omui, li̱i̱na liye Yai̱lo, mwebembeli̱ wʼelami̱li̱yo lya Bayu̱daaya, mu mu̱bhi̱li̱ oghu aasi̱ye aateeli̱ya Yesu mu maghulu naamwesengeleli̱ya ati, aghende naye ewe e ka. 42 Ekyaleki̱ye musaasa oghu aabu̱gha atiyo ni nanga akaba ali na muhala wee omui enkaha alwaliiye kimui kandi ali haai ku̱ku̱wa. Manaabukali̱ oghu akaba ali na myaka eku̱mi̱ nʼebili.
Yesu aaghenda na kiigambi̱ kya bantu ki̱mu̱gu̱mbi̱ye. 43 Mu kiigambi̱ kya bantu eki hakaba halimu mukali̱ oghu akaba alwaye bulwaye bwa bakali̱. Amali̱ye na buwo myaka eku̱mi̱ nʼebili. Taaliyo mutambi̱li̱ nʼomui oghu akagubha kumukoonela na kati̱i̱ konkaha bbaa. 44 Mukali̱ oghu aasila enu̱ma sya Yesu mu kiigambi̱ kya bantu eki, aaku̱ma haa lughoye lwa Yesu. Makalu̱ku̱mʼo ati, du̱mbi̱ aakililʼo.
45 Yesu aabu̱u̱li̱ya ati, “Ni ani̱ anku̱mi̱yʼo?” Bantu boona beehighaana. Niibuwo Peetelo aamu̱ghi̱li̱ye ati, “Wai̱tu̱, naawe oboone ngoku kiigambi̱ kya bantu kini baku̱gu̱mbi̱ye kandi baku̱mi̱ghi̱li̱i̱ye.”
46 Bhaatu Yesu aatodha aaghila ati, “Muntu anku̱mi̱yʼo nanga neehi̱ghu̱u̱ye maani̱ ghaa ku̱ki̱li̱ya ghandu̱ghi̱yemu̱!”
47 Obu mukali̱ oghu aaboone ataakugubha kwebi̱sa, aasa naatukumila, aateeli̱ya Yesu mu maghulu. Aabu̱gha haagati ya bantu boona ekyaleki̱ye aaku̱mo Yesu, kandi ngoku du̱mbi̱ aakiliiyʼo. 48 Yesu aamughila ati, “Muhala wanje, ku̱hi̱ki̱li̱ja kwawe kwaku̱ki̱li̱i̱ye, oghende mpempa.”
49 Yesu naanabu̱gha, musaasa aalu̱gha mu ka ya mwebembeli̱ oghu, aamughila ati, “Wai̱tu̱, oleke ku̱lu̱hi̱li̱ya busa mwegheesi̱ya, muhala waawe aaku̱u̱ye!”
50 Bhaatu obu Yesu aaki̱i̱ghu̱u̱ye aaghila Yai̱lo oghu ati, “Oleke kwobaha. Ohi̱ki̱li̱je si̱ye, muhala waawe akukila.”
51 Obu aaki̱dhi̱ye mu ka ya Yai̱lo, Yesu taasi̱i̱mi̱lani̱i̱ye muntu onji nʼomui kutaaha naye mu numba kuuyʼo Peetelo, Yohaana na Yakobbo hamui na ese na ni̱na manaabukali̱ oghu. 52 Basanga bantu boona mbalila manaabukali̱ oghu kandi mbatakanganilana kimui. Bhaatu Yesu aabaghila ati, “Muleke kulila; mwana oni taaku̱u̱ye bbaa, aaghwesaghiiye kwonkaha!”
53 Bantu aba baamusekeelela nanga bakaba bamani̱ye ngoku aku̱u̱ye. 54 Yesu aataaha naaba aakomi̱yemu aba hambali mu̱ku̱ ghwa manaabukali̱ oghu ghuli. Aamukwata haa mukono, aamubilikila ati, “Manaabukali̱ uwe, oomuke!” 55 Manaabukali̱ oghu aatodha aaba mwomi̱i̱li̱, du̱mbi̱ aamuka. Yesu aalaghila babyaye baa manaabukali̱ oghu ati baahe mwana oghu byokuliya. 56 Ti̱ babyaye baa mwana oghu baaswekela kimui. Bhaatu Yesu aabeekonkomeelela kutaghambila muntu nʼomui ebyabaayʼo.
* 8:10 8:10 I̱saaya 6:9