☰ Yuhanna 19
19
Eysaning ölümge höküm qilinishi
1 Shuning bilen, Pilatus Eysani élip bérip qamchilatti.□  ■ 2 Leshkerler tikenlik shaxlarni örüp, bir taj yasap, uning béshigha kiydürüshti we uninggha shahane sösün renglik bir ton kiydürüp, 3 uning aldigha kélip:
— Yashighayla, i Yehudiylarning «padishahi»! — dep mesxire qiliship, uning yüzige qayta-qayta kachat saldi.
4 Pilatus bolsa yene ordisidin chiqip, xalayiqqa:
— Mana! Uningdin héchqandaq jinayet tapalmighanliqimni bilishinglar üchün, uni silerning aldinglargha élip chiqtim, — dédi.
5 Buning bilen Eysa béshigha tikenlik taj we uchisigha sösün ton kiygüzülgen halda tashqirigha élip chiqildi. Pilatus ulargha:
— Qaranglar, u ademge! — dédi.□
6 Bash kahinlar we qarawullar uni körüp:
— Uni kréstleng, kréstleng! — dep warqirashti.
Pilatus ulargha: — Uni élip bérip özünglar kréstlenglar! Chünki men uningdin héchqandaq jinayet tapalmidim! — dédi.
7 Yehudiylar uninggha jawaben:
— Bizde shundaq bir qanun bar. Shu qanunimizgha asasen u ölümge mehkum qilinishi kérek, chünki u özini Xudaning Oghli dep atiwaldi.■
8 Pilatus bu sözni anglap téximu qorqup,□ 9 yene ordisigha kirip, Eysadin:
— Sen zadi qeyerdin kelgen? — dep soridi.
Lékin Eysa uninggha jawab bermidi.
10 Shunga Pilatus uninggha: — Sen manga gep qilmamsen? Séni qoyup bérishke hoququm barliqini, shundaqla kréstleshkimu hoququm barliqini bilmemsen? — dédi.
11  Eysa jawaben: — Sanga ershtin bérilmigen bolsa, méning üstümdin héchqandaq hoququng bolmighan bolatti. Shuning üchün méni sanga tapshurup bergen ademning gunahi téximu éghirdur, — dédi.□
12 Shu chaghdin tartip, Pilatus uni qoyuwétishke amal izdeytti. Lékin Yehudiylar warqiriship:
— Bu ademni qoyuwetsingiz, siz Qeyserning dosti bolmighan bolisiz! Özini padishah dégen herbir kishi Qeyserge qarshi chiqqan bolidu! — dep chuqan sélishti.□  ■
13 Pilatus bu sözlerni anglap, Eysani tashqirigha chiqardi we «tash taxtayliq hoyla» dep atalghan, ibraniy tilida «Gabbata» dep atalghan yerde «soraq texti»ge olturdi 14 (u waqit ötüp kétish héytining teyyarliq künining altinchi saiti etrapida idi). Pilatus Yehudiylargha:
Mana bu silerning padishahinglardur! — dédi.□
15 Lékin ular warqiriship: — Yoqiting, yoqiting, uni kréstleng! — dédi.
Pilatus ulargha: — Méni padishahinglarni kréstligin, demsiler? — dédi.
Bash kahinlar jawaben:
— Qeyserdin bashqa héchqandaq padishahimiz yoqtur! — dep towlashti.
Buning bilen Pilatus uni kréstleshke ulargha tapshurup berdi.■
 
Eysaning kréstlinishi
Mat. 27:32-44; Mar. 15:21-32; Luqa 23:26-39
16-17  Leshkerler Eysani élip mangdi. U öz kréstini yüdüp, «Bash söngek jayi» (ibraniy tilida «Golgota») dégen yerge bardi.■ 18 Ular uni shu yerde yene ikki kishi bilen teng kréstke tartti; bu teripide birsi, u teripide birsi we Eysa ularning otturisida kréstke tartildi.
19 Pilatus taxtigha élan yézip kréstke békitip qoydi. Uninggha: — «Nasaretlik Eysa — Yehudiylarning padishahi» dep yézilghanidi. ■ 20 Eysa kréstlinidighan yer sheherge yéqin bolghachqa, nurghun Yehudiylar taxtidiki sözlerni oqudi. Taxtidiki sözler ibraniyche, latinche we grékche yéziqta yézilghanidi. 21 Shunga Yehudiylarning bash kahinliri Pilatusqa:
— «Yehudiylarning padishahi» dep yazmang, belki «U özini men Yehudiylarning padishahi, dégen» dep yézing, — déyishti.
22 Biraq Pilatus jawaben:
— Yazidighanni yézip boldum! — dédi.
23 Leshkerler Eysani kréstligendin kéyin, uning kiyimlirini élip, tötke bölüp, herbir leshker bir ülüshtin élishti; ular hem ichidiki uzun köngleknimu élishti; lékin bu könglek tikilmigen, üstidin ayighighiche bir pütün toqulghanidi. ■ 24 Shuning üchün leshkerler bir-birige:
— Buni yirtmayli, belki chek tartishayli, kimge chiqsa shu alsun, — déyishti.
Bu ishlar muqeddes yazmilardiki munu sözler emelge ashurulush üchün yüz berdi: —
 
«Ular méning kiyimlirimni öz arisida üleshti,
Méning könglikimge érishish üchün chek tashlashti».
Derweqe, leshkerler shundaq qilishti.□  ■
25 Eysaning kréstining yénida anisi, anisining singlisi, Klopasning ayali Meryem we Magdalliq Meryemler turatti. □  ■ 26 Eysa anisi bilen özi söyidighan muxlisining birge turghanliqini körüp, anisigha:
— I xanim, mana séning oghlung! — dédi.□
27 Andin u bu muxlisqa:
— Mana séning anang! — dédi.
Shundin étibaren, u muxlis uni özining öyide turghuzdi.
 
Eysaning ölümi
Mat. 27:45-56; Mar. 15:33-41; Luqa 23:44-49
28 Andin Eysa hemme ishlarning tamam bolghinini bilip (muqeddes yazmilardiki bésharet emelge ashurulush üchün):
— Ussap kettim! — dédi.□  ■
29 U yerde sirke sharab bilen toldurulghan bir koza bar idi. Ular bir parche bulutni sirke sharabqa chilap, bir lépekgül gholigha baghlap, Eysaning aghzigha tenglidi. 30 Eysa sirke sharabni ichkendin kéyin:
— Tamam boldi! — dédi-de, béshini töwen qilip, rohini tapshurup berdi.□
 
Eysaning biqinigha neyze sanjilishi
31 U küni ötüp kétish héytining teyyarliq küni bolghachqa, kréstlen’genlerning jesetlirini shabat künide kréstte qaldururmasliq üchün (shabat küni «ulugh kün» hésablan’ghachqa) Yehudiylar Pilatustin kréstlen’genlerning putlirini chéqip andin jesetlirini krésttin tézrek chüshürüwétishni telep qildi. □
 32 Shuning bilen leshkerler bérip Eysa bilen bille kréstlen’gen birinchi andin ikkinchi ademning putlirini chaqti. 33 Lékin Eysagha kelgende, uning alliqachan ölgenlikini kördi, shuning bilen uning putini chaqmidi. 34 Emma leshkerlerdin biri uning biqinigha neyzini sanjiwidi, shuan qan we su éqip chiqti.□
35 Buni körgüchi silerning ishinishinglar üchün guwahliq béridu; körgüchining guwahliqi heqtur, u özining éytqanlirini heq dep bilidu. 36-37 Bu ishlarning hemmisi muqeddes yazmilarda: «Uning bir tal söngikimu sundurulmaydu» we yene bir bésharette: «Ular özliri sanjighan ademge qaraydu» dep aldin éytilghanlarni emelge ashurush üchün yüz berdi.□  ■
 
Eysaning depne qilinishi
Mat. 27:57-61; Mar. 15:42-47; Luqa 23:50-56
38 Bu ishlardin kéyin, Arimatiyaliq Yüsüp Pilatustin Eysaning jesitini élip kétishni telep qildi (Yüsüp Eysaning muxlisliridin idi, lékin Yehudiylardin qorqqini üchün buni mexpiy tutatti); Pilatus ruxset berdi, shuning bilen Yüsüp bérip Eysaning jesitini élip ketti. ■ 39 Burun bir kéchisi Eysaning yénigha kelgen héliqi Nikodimmu murmekki bilen sebre arilashturulghan xushbuy dora-dermandin yüz jingche élip, uning bilen bille keldi. □  ■ 40 Ikkiylen Eysaning jesitini Yehudiylarning depne qilish aditi boyiche dora-dermanlarni chéchip, kanap rextler bilen orap képenlidi. 41 Eysa kréstlen’gen yerde bir bagh bolup, baghning ichide téxi héchkim yerlenmigen yéngi bir bosh yerlik bar idi. □ 42 Bu Yehudiylarning héytining teyyarliq küni bolghachqa hem bu yerlik yéqin jayda bolghanliqi üchün, ular Eysani shu yerlikke qoydi.□
 
 
□ 19:1 «Shuning bilen, Pilatus Eysani élip bérip qamchilatti» — mushu xil «qamchilash» adette kréstlinishtin awwalqi jaza idi. Jaza eswabi tömür yaki söngek parchiliri baghlaqliq nechche taniliq qamcha idi. Bu jazaning özi shunche éghirki, jazalan’ghuchi gahi waqitlarda téxi kréstlenmey turupla, uningdin ölüp kétetti. ■ 19:1 Mat. 27:26; Mar. 15:15. □ 19:5 «Qaranglar, u ademge!» — Pilatus mushu yerde bilmigen halda Zekeriya peyghemberning shu bésharitini aghzigha alghan idi: «Qaranglar, «Shax» dep atalghan adem!» («Zek.» 3:8, 6:12). ■ 19:7 Law. 24:16; Yuh. 5:18; 10:3. □ 19:8 «Pilatus bu sözni anglap téximu qorqup,...» — Pilatus némishqa qorqti? Eger birsi özini rimliq impérator Qeyserge barawer qilip «Men Xudaning Oghli» dése, «Qeyserning düshmini» dep hésablinishi mumkin; shunga gerche uning Eysani qoyuwetküsi bolsimu, yenila shundaq qilishtin qorqatti. U yene bir tereptin, yeni ayalining Eysa toghruluq agahlandurushidin qorqishimu mumkin idi («Mat.» 27:19). □ 19:11 «Sanga ershtin bérilmigen bolsa, méning üstümdin héchqandaq hoququng bolmighan bolatti» — «ershtin» dégen söz grék tilida «yuqiridin». Mushu yerde shübhisizki, ershning özini körsitidu. «... méni sanga tapshurup bergen adem» — mushu yerde Yehuda emes, belki bash kahin Qayafa idi. Qayafa Yehudiylarning özlirining Qutquzghuchi-Mesihini étiqadsiz rimliqlargha tapshurghanda, emeliyette u pütkül Yehudiy xelqining wekili bolghanidi. □ 19:12 «Bu ademni qoyuwetsingiz, siz Qeyserning dosti bolmighan bolisiz!» — «Qeyser» Rim impératorining unwani. «Qeyserning dosti» — bu mexsus bir unwan idi. Pilatus belkim ming teslikte shu alahide unwan’gha érishken bolushi mumkin. U yene shundaq yuqiri unwandin mehrum bolushtin intayin qorqatti. ■ 19:12 Ros. 17:7. □ 19:14 «u waqit ötüp kétish héytining teyyarliq künining altinchi saiti etrapida idi» — mushu ayettiki «ötüp kétish héyti» bolsa «pétir nan héyti»ning birinchi küni (yeni birxil «shabat küni» dep hésablinatti)ni körsitidu. Bu kündiki héyt «Chagigah» dep atilatti («Qan.» 16:1-13, «2Tar.» 35:1, 2, 6 we 18ni körüng). «Altinchi saet» bashqa izahatlirimizda éytqinimizdek, Rim waqtini körsitidu. Bu etigen saet alte idi. ■ 19:15 Yar. 49:10. ■ 19:16-17 Mat. 27:26; Mar. 15:22; Luqa 23:24,25; Mat. 27:31, 33; Mar. 15:22; Luqa 23:26, 33. ■ 19:19 Mat. 27:37; Mar. 15:26; Luqa 23:38. ■ 19:23 Mat. 27:35; Mar. 15:24; Luqa 23:34. □ 19:24 «Méning könglikim» — bashqa birxil terjimisi: «méning chapinim». Zeburda («Zeb.» 22:18) ibraniy tili boyiche «chapan» yaki «könglek»ni körsitidu. «Ular méning kiyimlirimni öz arisida üleshti, méning könglikimge érishish üchün chek tashlashti» — «Zeb.» 22:18. ■ 19:24 Zeb. 22:18 □ 19:25 «Eysaning kréstining yénida anisi, anisining singlisi, Klopasning ayali Meryem we Magdalliq Meryemler turatti» — bu ayetni «Mat.» 27:56 bilen birleshtürüp qarighanda, «Eysaning anisining singlisi», yeni Meryemning singlisi bolsa Zebediyning ayali, shundaqla rosullardin Yuhanna bilen Yaqupning anisi bolush mumkinchiliki bardur. «Mar.» 15:40de u «Salomi» dep atilidu. ■ 19:25 Mat. 27:55; Mar. 15:40; Luqa 23:49. □ 19:26 «Eysa anisi bilen özi söyidighan muxlisining birge turghanliqini körüp...» — «özi söyidighan muxlisi» belkim bu bayanning muellipi Yuhanna bolushi mumkin. «Kirish söz»imizni körüng. □ 19:28 «Eysa hemme ishlarning tamam bolghinini bilip (muqeddes yazmilardiki bésharet emelge ashurulush üchün): — Ussap kettim! — dédi» — «Zeb.» 22:15, 31- yaki 69:21ni körüng. ■ 19:28 Zeb. 22:15; 69:21. □ 19:30 «Eysa... béshini töwen qilip, rohini tapshurup berdi» — Eysa «béshini töwen chüshürdi» andin, «rohini tapshurup berdi». Adettiki adem bolsa, awwal «rohini béridu» andin «béshini töwen chüshüridu». Démek, Eysa özi ölüshining deqiqisini talliwaldi, özlükidin öldi (10:17-18ni körüng). □ 19:31 «U küni ötüp kétish héytining teyyarliq küni bolghachqa,...» — mushu ayettiki «ötüp kétish héyti» bolsa «pétir nan héyti»ning birinchi küni (yeni birxil «shabat küni» dep hésablinatti). 14-ayet we izahatini körüng. Yuqirida éytqinimizdek, «pétir nan héyti»ning birinchi küni «shabat küni» dep hésablinatti. Shuningdek bu küni adettiki bir shabat küni (heptining yettinchi küni, yeni shenbe küni) bolghan buloshimu mumkin. Ikki tereptin «shabat» küni bolghachqa, belkim «ulugh kün» déyilishi mumkin idi. «kréstlen’genlerning jesetlirini shabat künide kréstte qaldururmasliq üchün (shabat küni «ulugh kün» hésablan’ghachqa) Yehudiylar Pilatustin kréstlen’genlerning putlirini chéqip andin jesetlirini krésttin tézrek chüshürüwétishni telep qildi» — «Qan.» 21:22-23 we «Yeshua» 8:29de Yehudiy xelqi üchün békitilgen qanun boyiche, ölüm jazasi bérilgen birsining jesiti tüwrük yaki derexte kechkiche ésiqliq turmasliqi kérek idi; bolmisa «zémininglar napak bolidu» dep békitiligen. Kréstke tartilghanlar bezi waqitlarda ikki-üch kün ésilghandin kéyinla öletti. Eger putiliri sunulghan bolsa, köksini toluq kötürelmesliki tüpeylidin nepes alalmay tézla öletti. □ 19:34 «Emma leshkerlerdin biri uning biqinigha neyzini sanjiwidi, shuan qan we su éqip chiqti» — «1Yuh.» 5:6-8ni körüng. «Qan we su»ning teng chiqishi ademning heqiqiy ölgenlikini körsitidu. □ 19:36-37 «Uning bir tal söngikimu sundurulmaydu» — «Mis.» 12:10, (LXX) , 12:46, «Chöl.» 9:12, «Zeb.» 34:20. «Ular özliri sanjighan ademge qaraydu» — «Zek.» 12:10. ■ 19:36-37 Mis. 12:46; Chöl. 9:12; Zeb. 34:20; Zek. 12:10. ■ 19:38 Mat. 27:57; Mar. 15:42; Luqa 23:50; Yuh. 12:42. □ 19:39 «Burun bir kéchisi Eysaning yénigha kelgen héliqi Nikodim» — «Yh.» 3:1-15ni körüng. «murmekki bilen sebre arilashturulghan xushbuy dora-dermandin yüz jingche élip,...» — shu chaghdiki «jing» belkim 0.325 kilogram idi, shunga dora-dermanlar 32 kiloche idi. ■ 19:39 Yuh. 3:1; 7:50. □ 19:41 «baghning ichide téxi héchkim yerlenmigen yéngi bir bosh yerlik bar idi» — Injildiki bashqa bayanlardin éniqki, bu qebre (yerlik) tash öngkür idi. «Héchkim shu yerge qoyulmighan» bolghachqa, shu yer Tewrat qanuni boyiche pütünley «pakiz bir jay» (héch ölük tégip baqmighan) dep hésablinatti. □ 19:42 «Yehudiylarning héytining teyyarliq küni bolghachqa,...» — «héyt» bolsa «pétir nan héyti». Uning birinchi küni bilen shabat küni oxshashla shu küni kech saet 6-de bashlinatti, shunga tézrek depne qilinish kérek idi.
☰