☰ Yaritilix 11
11
«Babil munari wǝⱪǝsi» — Hudaning insanlarning tilini parqiliwetixi
1 U zamanda pütkül yǝr yüzidiki til ⱨǝm sɵz birhil idi.□ 2 Lekin xundaⱪ boldiki, adǝmlǝr mǝxriⱪ tǝrǝpkǝ sǝpǝr ⱪilip, Xinar yurtida bir tüzlǝnglikni uqritip, xu yǝrdǝ olturaⱪlaxti.■ 3 Ular bir-birigǝ: — Kelinglar, biz hix ⱪuyup, otta pixurayli! — deyixti. Xundaⱪ ⱪilip, ular ⱪuruluxta taxning orniƣa hix, layning orniƣa ⱪarimay ixlǝtti. 4 Ular yǝnǝ: — Kelinglar, ǝmdi ɵzimizgǝ bir xǝⱨǝr bina ⱪilip, xǝⱨǝrdǝ uqi asmanlarƣa taⱪaxⱪudǝk bir munar yasayli! Xundaⱪ ⱪilip ɵzimizgǝ bir nam tikliyǝlǝymiz. Bolmisa, pütkül yǝr yüzigǝ tarilip ketimiz, — deyixti.□  ■
5 U waⱪitta Pǝrwǝrdigar adǝm baliliri bina ⱪiliwatⱪan xǝⱨǝr bilǝn munarni kɵrgili qüxti. 6 Pǝrwǝrdigar: — «Mana, bularning ⱨǝmmisi bir ⱪowmdur, ularning ⱨǝmmisining tilimu birdur; bu ularning ixining baxlinixidur! Bundin keyin ularning niyǝt ⱪilƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ixini ⱨeq tosuwalƣili bolmaydu. 7 Xunga Biz tɵwǝngǝ qüxüp ularning bir-birining gǝplirini uⱪalmasliⱪi üqün ularning tilini baxⱪa-baxⱪa ⱪilip ⱪalaymiⱪanlaxturuwetǝyli» — dedi.
8 Xundaⱪ ⱪilip Pǝrwǝrdigar ularni u jaydin pütkül yǝr yüzigǝ taritiwǝtti. Xuning bilǝn ular xǝⱨǝrni yasaxtin tohtap ⱪaldi.■ 9 Xunga bu xǝⱨǝrning nami «Babil» dǝp ataldi; qünki u yǝrdǝ Pǝrwǝrdigar pütkül yǝr yüzidikilǝrning tilini ⱪalaymiⱪanlaxturuwǝtti. Xundaⱪ ⱪilip Pǝrwǝrdigar ularni u jaydin pütkül yǝr yüzigǝ taritiwǝtti.□
 
Xǝmning nǝsǝbnamisi
1Tar. 1:1-27
10 Tɵwǝndikilǝr Xǝmning ǝwladliridur: — topan ɵtüp ikki yildin keyin, Xǝm yüz yexida, uningdin Arfakxad tɵrǝldi.□  ■ 11 Arfakxad tuƣulƣandin keyin Xǝm bǝx yüz yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
12 Arfakxad ottuz bǝx yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Xelaⱨ tɵrǝldi. 13 Xelaⱨ tuƣulƣandin keyin Arfakxad tɵt yüz üq yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
14 Xelaⱨ ottuz yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Ebǝr tɵrǝldi. 15 Ebǝr tuƣulƣandin keyin Xelaⱨ tɵt yüz üq yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
16 Ebǝr ottuz tɵt yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Pǝlǝg tɵrǝldi. 17 Pǝlǝg tuƣulƣandin keyin Ebǝr tɵt yüz ottuz yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
18 Pǝlǝg ottuz yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Rǝu tɵrǝldi.■ 19 Rǝu tuƣulƣandin keyin Pǝlǝg ikki yüz toⱪⱪuz yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
20 Rǝu ottuz ikki yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Serug tɵrǝldi. 21 Serug tuƣulƣandin keyin Rǝu ikki yüz yǝttǝ yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
22 Serug ottuz yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Naⱨor tɵrǝldi. 23 Naⱨor tuƣulƣandin keyin Serug ikki yüz yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
24 Naⱨor yigirmǝ toⱪⱪuz yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Tǝraⱨ tɵrǝldi. 25 Tǝraⱨ tuƣulƣandin keyin Naⱨor bir yüz on toⱪⱪuz yil ɵmür kɵrüp, uningdin yǝnǝ oƣul-ⱪizlar tɵrǝldi.
26 Tǝraⱨ yǝtmix yaxⱪa kirgǝndǝ uningdin Abram, Naⱨor wǝ Ⱨaran tɵrǝldi.
 
Tǝraⱨning nǝsǝbnamisi
27 Tǝraⱨning ǝwladliri tɵwǝndikiqǝ: — Tǝraⱨtin Abram, Naⱨor wǝ Ⱨaran tɵrǝldi; Ⱨarandin Lut tɵrǝldi.□  ■ 28 Lekin Ⱨaran tuƣulƣan yurti bolƣan, kaldiylǝrning Ur xǝⱨiridǝ atisi Tǝraⱨning aldida, Tǝraⱨtin ilgiri ɵldi.□ 29 Abram bilǝn Naⱨor ikkisi ɵylǝndi. Abramning ayalining ismi Saray, Naⱨorning ayalining ismi Milkaⱨ idi; Milkaⱨ Ⱨaranning ⱪizi idi; Ⱨaran bolsa Milkaⱨ wǝ Iskaⱨning atisi idi.■ 30 Lekin Saray tuƣmas bolƣaqⱪa, uning balisi yoⱪ idi.■
31 Tǝraⱨ bolsa oƣli Abramni, nǝwrisi Lut (Ⱨaranning oƣli)ni wǝ kelini, yǝni Abramning ayali Sarayni elip, Ⱪanaan zeminiƣa berix üqün kaldiylǝrning Ur xǝⱨiridin yolƣa qiⱪti; biraⱪ ular Ⱨaran degǝn jayƣa yetip kǝlgǝndǝ, xu yǝrdǝ olturaⱪlixip ⱪaldi.□  ■ 32 Tǝraⱨning kɵrgǝn künliri ikki yüz bǝx yil bolup, Ⱨaranda alǝmdin ɵtti. □
 
 
□ 11:1 «pütkül yǝr yüzidiki til ... birhil idi» — bu til ⱪaysi til boluxi kerǝk? Biz uni ibraniy tili, dǝp ⱪaraymiz. Sǝwǝbi: (1) «Alǝmning Yaritilixi»da uqraydiƣan, «Babil munari» wǝⱪǝsidin ilgiriki barliⱪ nam-isimlar ibraniy tilidiki nam-isimlar idi; (2) «Alǝmning Yaritilixi» 1-11 bablardiki kɵp ayǝtlǝrdǝ «sɵz oyuni» ixlitilgǝnliki bizgǝ mǝlum (mǝsilǝn, 2:32, 11:9 wǝ xuningƣa munasiwǝtlik izaⱨatlarni kɵrüng). Əgǝr xu zamandiki til ibraniy tili bolmiƣan bolsa, undaⱪta, «Alǝmning Yaritilixi»da xundaⱪ «sɵz oyuni»ning ixlitilixi mumkin bolmaytti. ■ 11:2 Yar. 10:10. □ 11:4 «uqi asmanlarƣa taⱪaxⱪudǝk bir munar yasayli» — ularning muxu mǝⱪsiti bir hil mǝƣrurluⱪni bildürüpla ⱪalmay, bǝlki yǝnǝ munar arⱪiliⱪ asmandiki roⱨlar (jin-xǝytanlar) bilǝn alaⱪǝ ⱪilix («Əf.» 2:2), palqiliⱪ ⱪilix mǝⱪsitiningmu barliⱪini ipadilǝydu. Demǝk, u munar Hudaning yoliƣa ⱪarimuⱪarxi bolƣan. Uning üstigǝ ularning bundaⱪ ɵzlirini tarilip ketixtin saⱪlax tǝdbiri Hudaning adǝmlǝrgǝ: «silǝr jüplixip kɵpiyip, yǝr yüzini toldurunglar» (9:1) degǝn ǝmrigǝ hilap idi. ■ 11:4 Ⱪan. 1:28 ■ 11:8 Ⱪan. 32:8; Ros. 17:26 □ 11:9 «Babil» — bu sɵzning ikki mǝnisi bar: — «Hudaning dǝrwazisi» wǝ «ⱪalaymiⱪanqiliⱪ»; xübⱨisizki, xǝⱨǝrni ⱪurƣuqilar «muxu xǝⱨǝr bilǝn asmanlarƣa yetimiz» degǝn mǝⱪsǝttǝ xǝⱨǝrgǝ «Hudaning dǝrwazisi» degǝn mǝnilik namni ⱪoyƣan; lekin keyin «Babil» degǝn sɵzning «ⱪalaymiⱪanqiliⱪ» degǝn ikkinqi mǝnisi xu xǝⱨǝrgǝ dǝl munasip kǝldi. «Pǝrwǝrdigar ularni u jaydin pütkül yǝr yüzigǝ taritiwǝtti» — bu wǝⱪǝ 10-babtiki yǝtmix ǝl-ⱪowmning ⱪaysi yol bilǝn bir-biridin ayrilip kǝktlǝnlikini, xundaⱪla Nimrodning Babil xǝⱨiridin qiⱪip kǝtkǝnlikini qüxǝndüridu. Yǝnǝ bir mumkinqiliki barki, Babildikilǝr keyinki dǝwrlǝrdǝ qoⱪunƣan ilaⱨ «Marduk» yaki «Mǝrodak» ǝslidǝ Nimrodning ɵzi idi. □ 11:10 «Tɵwǝndikilǝr Xǝmning ǝwladliridur: — » — muxu jümlǝ bilǝn «Alǝmning Yaritilixi»ning bǝxinqi «tolidoti» («tarihi»), yǝni «Xǝmning tolidoti» («Xǝmning ǝwladlirining tarihi») (11:9-11:26) baxlinidu. ■ 11:10 Yar. 10:22-31; 1Tar. 1:17. ■ 11:18 1Tar. 1:25 □ 11:27 «Tǝraⱨning ǝwladliri tɵwǝndikiqǝ: —» — muxu jümlǝ bilǝn «Alǝmning Yaritilixi»ning altinqi «tolidot»i («tarihi»), yǝni «Tǝraⱨning tolidoti» («Tǝraⱨning ǝwladlirining tarihi») (11:27-25:11) baxlinidu. ■ 11:27 Yǝ. 24:2; 1Tar. 1:26. □ 11:28 «Kaldiylǝr» — ibraniy tilida «kasdiylar». ■ 11:29 Yar. 22:20. ■ 11:30 Yar. 16:1, 2; 18:11, 12. □ 11:31 «Ⱪanaan zeminiƣa berix üqün kaldiylǝrning Ur xǝⱨiridin yolƣa qiⱪti» — hǝritǝ betini kɵrüng. ■ 11:31 Yǝ. 24:2; Nǝⱨ. 9:7; Ros. 7:4. □ 11:32 «Ibraⱨimning sǝpiri» — munasiwǝtlik hǝritini kɵrüng.
☰